T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TANITMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TANITMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SPOR TURİZMİ VE ULUSLARARASI SPOR ORGANİZASYONLARININ TURİZME ETKİSİ: 2011 ERZURUM ÜNİVERSİTE KIŞ OYUNLARI UZMANLIK TEZİ Nilgün KILIÇARSLAN MAYIS -2008 ANKARA

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TANITMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SPOR TURİZMİ VE ULUSLARARASI SPOR ORGANİZASYONLARININ TURİZME ETKİSİ: 2011 ERZURUM ÜNİVERSİTE KIŞ OYUNLARI UZMANLIK TEZİ Nilgün KILIÇARSLAN Tez Danışmanı Dr. Filiz KÖSE MAYIS -2008 ANKARA

ÖNSÖZ Son yıllarda spor turizmi, önemli bir turizm türü olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle büyük çaplı spor organizasyonlarına ev sahipliği yapmanın ülke tanıtımına katkılarının ve ekonomik getirilerinin farkına varan ülkeler, bu organizasyonlara ev sahipliği yapmak için ciddi bir rekabet içine girmişlerdir. Bu çalışmada sporun turizmle etkileşimine, spor turizmi kavramının gelişimine ve spor türlerine yer verilerek spor turizmi alternatif bir turizm türü olarak ele alınacak ve seçilen önemli spor organizasyonlarının ülke tanıtımına ve ekonomisine etkileri incelenecektir. Bu kapsamda, Kültür ve Turizm Bakanlığı nın uluslararası spor organizasyonlarına ilişkin tanıtım faaliyetlerine ve Türkiye nin 2011 Üniversite Kış Olimpiyatlarına ev sahipliği yapacak olmasının bölge ve ülkenin tanıtımı ve kış turizmi açısından önemine yer verilecektir. Bu çalışmanın hazırlanmasında bilgi ve tecrübeleri ile bana yol gösteren Danışmanım Dr.Filiz KÖSE ye, Tanıtma Genel Müdürlüğü nün değerli yöneticilerine, Erzurum Vali Yardımcısı Kasım YEKELER e, Kayak Federasyonu Başkanı Özer AYIK a, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü nden Levin ERKAN a, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü nden Uğur ÇALIŞKAN ve Şener ŞEN e, Kültür ve Turizm Uzmanı İlknur YİĞİT e teknik destek ve katkılarından dolayı mesai arkadaşlarım Pınar KOÇOĞLU na ve İjlal KASTAL a teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca, verdikleri moral ve destekten ötürü sevgili eşime ve aileme çok teşekkür ederim.

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... iii İÇİNDEKİLER...iv KISALTMALAR CETVELİ...vi TABLO VE ŞEKİLLER CETVELİ... vii GİRİŞ...1 BÖLÜM I...4 ULUSLARARASI TANITIM...4 1.1. Uluslararası Tanıtım Kavramı...4 1.2. Uluslararası Tanıtımın Amaçları...5 1.3. Uluslararası Tanıtım Stratejisi...6 1.4. Uluslararası Tanıtım Teknikleri...7 1.4.1. Enformasyon...8 1.4.2. Reklam...9 1.4.3. Propaganda...10 1.4.4. Halkla İlişkiler...10 1.4.5. Lobicilik...11 1.4.6. Promosyon (Satış geliştirme)...12 1.5. Uluslararası Tanıtım Türleri...12 1.5.1. Siyasal Tanıtım...13 1.5.2. Ekonomik Tanım...13 1.5.3. Sosyal-Kültürel Tanım...14 1.5.4. Turistik Tanım...14 1.5.5. Sportif Tanıtım...14 BÖLÜM II...16 SPOR TURİZMİ...16 2.1. Spor Kavramı...16 2.1.1. Sporun Sosyal ve Toplumsal Faydaları...17 2.1.2. Sporun Ekonomiye Katkıları...19 2.2. Spor Turizmi...21 2.2.1. Spor Turizmi Türleri...32 2.2.1.1. Aktif Spor Turizmi...32 2.2.1.2. Spor Olayı Turizmi...37 2.2.1.3. Nostalji Spor Turizmi...39 2.3. Spor Turisti...40 2.4. Spor Turizminin Gelişimi...46 2.5. Spor Turizminin Etkileri ve Yararları...50 2.6. Spor ve Turizm İlişkisi...52 2.7. Spor Turizmi Çeşitleri ve Türkiye nin Spor Turizmi Potansiyeli...59 2.7.1.Su altı Dalış Turizmi...61 2.7.2. Golf Turizmi...62 2.7.3. Akarsu Sporları Turizmi...65 2.7.4. Dağ Sporları Turizmi...65 2.7.5.Hava Sporları Turizmi...67 2.7.6. Futbol Turizmi...68

BÖLÜM III...70 ULUSLARARASI SPOR ORGANİZASYONLARI...70 3.1.Spor Organizasyonları Kavramı...70 3.2. Spor Organizasyonlarının Tarihçesi...70 3.3. Spor Organizasyonlarının Amaçları...71 3.4. Spor Organizasyonlarının Önemi...72 3.5. Spor Organizasyonlarının Maliyeti...73 3.6. Ülke Tanıtımına Katkıları...74 3.7. Ülke Ekonomisine Katkıları...75 3.8. Uluslararası Spor Organizasyonlarından Örnekler...78 3.8.1. 1988 Seul Yaz Olimpiyat Oyunları...80 3.8.2. 1996 Atlanta Yaz Olimpiyat Oyunları...82 3.8.3. 2000 Sydney Yaz Olimpiyat Oyunları...85 3.8.4. FIFA 2006 Dünya Kupası...89 3.8.5. 2005 Innsbruck Üniversite Kış Oyunları...96 3.8.6. 2007 Torino Üniversite Kış Oyunları...99 3.9. Uluslararası Spor Organizasyonlarını Tanıtma Faaliyetleri...100 3.10.T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığının Uluslararası Spor Organizasyonlarında Yürüttüğü Tanıtım Faaliyetleri...105 BÖLÜM IV...113 2011 ERZURUM ÜNİVERSİTE KIŞ OYUNLARI...113 4.1. Dünyadaki Kış Turizm Merkezleri...113 4.2. Erzurum un Mevcut Kış Turizmi Potansiyeli...117 4.3. 2011 Erzurum Üniversite Kış Oyunları İçin Yapılan Yatırımlar...118 4.4. 2011 Erzurum Üniversite Oyunlarının Kış Turizmine ve Bölgeye Olan Katkıları...120 4.5.T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Kış ve Spor Turizmine Yönelik Faaliyetleri...121 SONUÇ...128 KAYNAKÇA...134 EK-1: OLİMPİYATLAR YAZ ve KIŞ OYUNLARI KRONOLOJİSİ...138 EK-2: ÜNİVERSİTE YAZ ve KIŞ SPOR OYUNLARI KRONOLOJİSİ...139 ÖZET...140 ABSTRACT...141

KISALTMALAR CETVELİ IOC STIC UNWTO FISU SOCOG FIS Uluslararası Olimpiyat Komitesi Spor Turizmi Uluslararası Konseyi Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü Uluslararası Üniversite Sporları Federasyonu The Sydney Organising Committee of the Olympic Games Uluslararası Kayak Federasyonu

TABLO VE ŞEKİLLER CETVELİ Tablo 1.Spor Turizmi Tipolojisinin Eleştirisi...28 Tablo 2.Yaşa Göre Spor Turizmine İlgi Düzeyi...44 Tablo 3.Irklara Göre Spor Turizmine İlgi Düzeyi...45 Tablo 4.Türkiye ye Geliş Amaçlarına Göre Turist Sayıları...60 Tablo 5.Türkiye, Portekiz, İspanya 2003 yılı Golf Turizminin Karşılaştırılması...64 Tablo 6. 1996 Atlanta Olimpiyat Oyunları Bütçesi...83 Tablo 7. 2000 Sydney Olimpiyat Oyunları Bütçesi...86 Tablo 8. Futbol Statlarına Yapılan Yatırım...90 Tablo 9. Medya Hizmetleri ve Yerel Ulaşım Altyapı Yatırımları...91 Tablo 10. Ek Toplam Ulaşım Altyapı Yatırımı...92 Tablo 11. 2005-2006 Yıllarında Almanya ya Gelen Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri...95 Tablo 12. 2005 Innsbruck Üniversite Kış Oyunları Bütçesi (Bin Euro)...98 Tablo 13. Avrupa da Kar Sporu Yapan Kişi Sayısı ve Milliyetleri...115 Tablo 14. Erzurum un Konaklama Tesis Kapasitesi...118 Grafik 1. Olimpiyatları İzleyen Ülke Sayısı...87 Grafik 2. Olimpiyatların Toplam Yayın Saati...88 Grafik 3. FIFA Dünya Kupası nın Alman GSYİH Üzerindeki Etkileri...93 Grafik 4. FIFA Dünya Kupası nın İstihdam Üzerindeki Etkileri...94 Şekil 1. Zaman İçinde Dalga- Spor Turizmi Olgusu Modeli...27 Şekil 2. Spor Turizmi Modeli...29 Şekil 3. Spor Turizmi Çerçevesi...30 Şekil 4. Spor ve Turizm Tüketici Sınıflandırması...43 Şekil 5. Turizm ve Spor İlişkisi...55

GİRİŞ Turizm; teknoloji ve ulaşımda yaşanan gelişmeler ve insanların artan boş zamanlarında eğlence, merak, gezip-görme güdülerini tatmin etmek istemeleri gibi nedenlerle son yıllarda hızla büyüyen bir sektör olmuştur. Turizmin ekonomik etkilerinin bilincine varan ülkeler, turizme ayrı bir önem vermekte ve turizm politikaları ve stratejileri belirleyerek büyüyen bu pastadan pay almak için rekabet içine girmektedirler. Turizmdeki eğilimlere göre turizm arz unsurlarını çeşitlendiren ülkeler, turizmi tüm yıla yaymak için de potansiyellerini değerlendirerek alternatif turizm çeşitleri geliştirmektedirler. Spor da turizm gibi gittikçe gelişen ve büyüyen bir sektör haline gelmiştir. Sağlık için spor yapan bireyler, spor organizasyonlarını yerinde veya televizyondan izlemek, ünlü spor merkezlerini görmek şeklinde de spor olaylarına katılmaktadırlar. Spor faaliyetinde yer almak veya sportif olayları izlemek için yapılan seyahat ise yeni bir olgu değildir. M.Ö.900 lü yıllarında Yunanlılar, Antik Yunan Oyunlarında yer almak ve bu oyunları izlemek için seyahat etmekteydiler. Bugün de insanlar dünya kupası, olimpiyatlar gibi spor olaylarını izlemek için seyahat etmektedirler. Bunun yanı sıra, bireyler tatillerinde plaj voleybolu, tenis gibi sportif faaliyetlere de katılmaktadırlar. Tatilin ve sporun bir araya gelmesi, sadece yeni yerleri ve kültürleri tanımak için değil aynı zamanda vücudu yeniden dinamik hale getirmek, rutini kırmak, yeni duygular yaşamak ve yeni aktiviteleri denemek için mükemmel bir fırsat sunmaktadır. Spor ve turizm arasındaki bu etkileşim Birleşmiş Miletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) nin de dikkatini çekmiş ve 1999 yılının sonlarında, spor ve turizm arasındaki bağları güçlendirmek için bir işbirliği anlaşması imzalamışlardır. Tüm bunlar nedeniyle, spor turizmi alternatif bir turizm çeşidi olarak son yıllarda önem kazanmıştır. Özellikle Olimpiyatlar, Dünya Kupası, Tenis Turnuvaları gibi büyük ölçekli spor organizasyonlarına olan ilgi artışı spor turizminin gelişiminde büyük rol

oynamıştır. Spor organizasyonlarının ülke tanıtımına ve turizmine etkisini, ekonomiye olan katkılarını, yeni tesis kazanımları gibi etkileri nedeniyle ülkeler bu organizasyonları kendi ülkelerinde gerçekleştirmek için büyük çaba göstermektedirler. Bu büyük organizasyonlara ev sahipliği yapmak büyük yatırım ve bütçe gerektirmesine karşın bu olaylar sonunda ülkeler daha fazla kazanım elde etmektedir. Uluslararası spor organizasyonları ülkelere, kendi kültürlerini ve turizm arz unsurlarını tanıtma, mevcut imajlarını geliştirme ve olumlu imaj yaratma fırsatı vermektedir. Türkiye, turistlere sunduğu spor olanakları bakımdan önemli bir potansiyele sahip olmakla birlikte olimpiyatlar gibi büyük ölçekteki spor organizasyonlarına ev sahipliği yapmak konusunda dünyanın diğer ülkelerine kıyasla geride kalmaktadır. Ancak, son yıllarda bu durum değişmeye başlamıştır. 1. Dünya Hava Oyunları (1997), Avrupa Yüzme Şampiyonası (İstanbul, 1999), 23.Üniversite Yaz Oyunları (İzmir, 2005), 1. Karadeniz Oyunları (Trabzon,2007), Avrupa Dağ Bisikleti Şampiyonası (Kapadokya, 2007) gibi çeşitli spor organizasyonlarına Türkiye ev sahipliği yapmıştır. Ancak, Türkiye, spor organizasyonları aracılığıyla tanıtımını yapma açısından en önemli fırsatı, dünyanın önemli spor organizasyonlarından biri olan üniversite kış oyunlarının 25.sine 2011 yılında Erzurum da ev sahipliği yapacak olmasıyla elde etmiştir. Alternatif bir turizm türü olarak ortaya çıkan ve gittikçe önem kazanan spor turizmi kavramı ve gelişimi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışma ayrıca, dünyadan seçilen örnekler aracılığıyla uluslararası spor organizasyonlarının ülke tanıtımına, turizmine ve ekonomisine olan katkılarını ve 2011 Erzurum Kış Üniversite oyunlarına Türkiye nin ev sahipliği yapmasının tanıtım, ekonomi ve bölge üzerindeki olası etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada yöntem olarak genel tarama modeli seçilmiş olup veri toplama tekniği olarak da literatür taraması ve karşılaştırmalı analiz yapılacaktır.

Tez çalışması dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde uluslararası tanıtım, uluslararası tanıtım türleri ve teknikleri hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümü kuramsal çerçeveyi oluşturmakta olup spor, spor turizmi kavramlarına, spor turizmi türlerine, spor turizminin gelişimine, spor ve turizm ilişkisine ve son olarak spor turizmi çeşitlerine ve Türkiye de spor turizmi olanaklarına değinilmiştir. Üçüncü bölümde spor organizasyonu kavramı tanımlanmış, dünyadan seçilen önemli uluslararası spor organizasyonları örnekleri ile uluslararası spor organizasyonlarının ülke turizmine ve ekonomisine katkıları irdelenmeye çalışılmış ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı nın uluslararası spor organizasyonlarında yürüttüğü tanıtım faaliyetlerine yer verilmiştir. Tez çalışmasının dördüncü bölümünde ise öncelikle dünyadaki kış turizmi pazarları incelenmiş, 2011 Erzurum Üniversite Kış Oyunları için yapılacak yatırımlara ve bu organizasyonun Türkiye ve bölge için önemine yer verilmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde ise tez çalışması sonucunda elde edilen bilgilerin genel değerlendirilmesi yapılmış ve 2011 Üniversite Kış Oyunlarının, spor turizminin ve kış turizminin tanıtılmasına ve geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

BÖLÜM I ULUSLARARASI TANITIM 1.1. Uluslararası Tanıtım Kavramı Tanıtım, küreselleşen dünyada başta ülkelerin olmak üzere kurum ve kuruluşların, örgütlerin ve hatta kişilerin bile vazgeçemedikleri bir kavram haline gelmiştir. Çünkü, uluslararası tanıtım faaliyetlerinin amacı; uluslararası kamuoyunda olumlu bir imaj yaratmak, imaj geliştirmek veya değiştirmek, mevcut önyargıları yıkmak, prestij kazanmak, mevcut veya potansiyel kaynaklar ile değerler hakkında insanları bilgilendirmek ve bunları ekonomik girdi olarak değerlendirmektir. Genel olarak bakıldığında, dış tanıtım öncelikle tüm ülkenin daha sonra ise o ülke sınırları içinde yer alan tüm kurum, kuruluş ve kişilerin amaçlarına hizmet eder.( 1 ) Tanıtım; bir kişi, mal, hizmet, düşünce, örgüt, yöre, bölge veya ülke hakkındaki mesajların, uygun yöntem ve tekniklerle kişi, örgüt, grup, yöre, bölge, ülke nezdinde veya ülkelerarası düzeyde bir kimlik yaratmak üzere iletilmesi ve benimsetilmesidir.( 2 ) Dış tanıtım; -enformasyon, iletişim, propaganda, devlet reklamcılığı, halkla ilişkiler, kollektif reklamcılık, satış geliştirmesi ve ticari reklamcılığı içeren, -siyasal, ekonomik, kültürel ve turistik tanımını da kapsayan bir kavram olarak, -ülkenin temel siyasal ve ekonomik tercihleri doğrultusunda ulusal dış politikaya uygun olarak, -diğer ülkelerde sorunlarını anlatmak, dünya kamuoyunda kendi lehine olumlu bir imaj yaratmak, geliştirme, saygınlığı arttırmak, ülke hakkındaki yanlış izlenimleri düzeltmek amacı ile, ( 1 )Raci TAŞÇIOĞLU: Türkiye nin Uluslararası Tanıtımında Spor Organizasyonlarının Yeri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (İzmir, 2000), 34 ( 2 )Bayram Kaya: Türkiye Dünyaya Nasıl Tanıtılmalıdır?, Cen Ajans Grey 1.lik Ödülünü Alan Çalışma,Mart-1990 dan naklen Raci TAŞÇIOĞLU, a.g.e,30

-politikası ve planlaması devlet tarafından saptanan -uygulaması kamu ve özel kesim kuruluşları tarafından, -bir koordinasyon içinde, -açık, sürekli, yoğun ve sistemli şekilde -bilimsel ve teknik yöntemlerle yürütülen faaliyetlerin tümüdür.( 3 ) 1.2. Uluslararası Tanıtımın Amaçları Dış tanıtımın asıl amacı, dünya kamuoyunu doğru ve tarafsız bir şekilde bilgilendirmek, ülkenin prestij sahibi olmasını sağlamak ve ulusal çıkarları koruyup geliştirmektir. Dışa yönelik tüm tanıtım faaliyetlerinin temelinde ülkenin ekonomik, siyasi ve toplumsal menfaatlerini içeren dış politika amaçlarını gerçekleştirmek yatmaktadır. Uluslararası tanıtımda bulunan tüm ülkelerin amaçları, ulusal çıkarlar doğrultusunda dış politika hedeflerine uygun olarak, kısa-orta-uzun vadelerde siyasal, ekonomik, sosyal-kültürel, turistik ve sportif menfaatler oluşturmaktır. Uluslararası tanıtımın amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz: - Ülke ile ilgili doğru ve objektif haber yaymak, - Böylece, ülkenin ulusal menfaatlerini ve prestijini korumak ve geliştirmek, - Dünya ülkeleri ile iyi ilişkiler içinde olmak, - Uluslararası platformda anlayışı artırmak, - Dil ve kültürü yabancılara öğretmek ve benimsetmek, - Uluslararası basın-yayın alanında geleceğe dönük bir yer edinmek, - Diğer ülkelerin kamuoyunu siyasi, ekonomik, sosyal-kültürel, turistik ve sportif amaçlı olarak lehte etkilemek, - Ülkenin dış politika amaçlarını gerçekleştirmektir.( 4 ) ( 3 )Hasan OLALI: Dış Tanıtım ve Turizm(Ankara,1983), 9-10 ( 4 )Raci TAŞÇIOĞLU: a.g.e.,38

Tanıtıma yönelik faaliyetler içeriğine göre uzun veya kısa süreli olabilmektedir. Uzun süreli tanıtma süreci, uluslararası alanda ülkenin siyasal, ekonomik, toplumsal ve sosyal-kültürel ilişkilerindeki tutumunu göstermek ve kendisine yöneltilen suçlamalara veya aleyhinde oluşan propagandaya karşılık vermek için yürütülen faaliyetlerdir. Kısa süreli tanıtma faaliyetleri ise, zaman içinde ortaya çıkan ve geçici nitelik taşıyan olaylar olumsuz yönde ise ivedilikle ortadan kaldırılması, olumlu yönde ise bunlardan olabildiğince yararlanılması amacına yöneliktir. Başka bir deyişle, uzun süreli tanıtım faaliyetleri imaj oluşturmayı veya mevcut imajı geliştirmeye, kötü imajı değiştirmeyi, kısa süreli tanıtım faaliyetleri ise, ortaya çıkan duruma göre, o an içinde durumu düzeltmeyi veya olumlu durumdan faydalanmayı amaçlar. 1.3. Uluslararası Tanıtım Stratejisi Tanıtım stratejisi, ülkenin, toplumun ve kurumların çıkarlarına ve menfaatlerine yönelik yapılan tanıtım faaliyetlerinde, muhatap alınacak hedef kitlenin özelliklerine, tutum ve davranışlarına, arzu ve isteklerine göre, elde bulunan mevcut olanakların en etkin ve verimli şekilde kullanılması ve tanıtımın hedeflenen başarıya ulaşması amacıyla nasıl davranılacağının önceden tespit edilmesidir. Bu tanımdan yola çıkarak uluslararası tanıtım stratejisini ise şöyle tanımlamak mümkündür: Dış tanıtım faaliyetlerinin yapılacağı hedef ülkenin ve piyasanın özelliklerini, eğilimlerini, beklentilerini önceden saptamak ve tanıtım faaliyetlerinde izlenecek yolu önceden belirlemektir. Uluslararası tanıtımın etkili ve başarılı olmasında büyük payı olan tanıtım stratejisinde dikkat edilmesi gereken birtakım kurallar vardır. Bunlar; - Dış tanıtımın yapılacak konunun veya objenin hedef kitlesinin doğru seçilmesi, - Dış tanıtımın hedef kitlesinin sosyal ve toplumsal koşullarının göz önüne alınması,

- Dış tanıtım amaçlı mesajın, basit, sade, anlaşılır, çekici ve akılda kolay kalacak nitelikte olması, - Hedef kitlenin doğru ve güvenilir bir şekilde bilgilendirilmesi ve ikna edilmesi, - Bilimsel araştırmalara dayanması, - Koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması, - Tanıtımı yapılacak konuda uzmanlaşmış kişilerin görevlendirilmesi ve tanıtımın zengin bir bütçe ile yürütülmesi, - En uygun zamanın seçilmesi, - Tanıtımın, ülkenin gelişme düzeyi ile uyumluluk ve dış politika ilkeleri ile paralellik göstermesi, - Olumlu imaj yaratması ve/veya var olan imajı değiştirmesi/geliştirmesidir.( 5 ) Bu kurallar çerçevesinde oluşturulan tanıtım stratejisi, uluslararası tanıtım faaliyetlerinin başarıya ulaşmasında önemli bir unsurdur. Ancak tanıtım stratejisinin iyi belirlenmesi yeterli olmamakta, hedef kitleye ulaşmak için kullanılan ve tanıtım faaliyetinin türüne, amacına ve yöntemine göre farklılık gösteren uluslararası tekniklerin seçimi de önemli rol oynamaktadır. 1.4. Uluslararası Tanıtım Teknikleri Uluslararası tanıtım faaliyetlerinde, kullanılan teknikler ve yöntemler çağdaş tanıtım teknikleri olup bunların doğru yerde ve doğru zamanda kullanılması tanıtım faaliyetlerinin başarıya ulaşmasında önemli rol oynamaktadır. Siz ne kadar mükemmel bir tanıtım stratejisi oluştursanız da bu stratejinizi doğru tekniklerle hedef kitlenize yöneltmediğiniz sürece tanıtım faaliyetleriniz başarısı olumsuz etkilenecektir. Bu teknikler; enformasyon, reklam, propaganda, halkla ilişkiler, lobicilik ve promosyon (satış geliştirme)dur. ( 5 )Raci TAŞÇIOĞLU: a.g.e., 40-41

Bu tekniklerin temelinde iletişim olgusu yatmaktadır. Çünkü bu tekniklerin kullanıldığı faaliyetler çift yönlü bir iletişim sürecidir. Hedef kitlenin ikna edilmesinin ve istenilen yönde hareket etmesinin amaçlandığı bu iletişim sürecinin, sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi ve süreçte karşılıklı olarak gönderilen mesajların muhataplarca anlaşılabilmesi için, mesajların sürece katılan herkesin anlayabileceği ortak sembollerle hazırlanması gerekmektedir. Bu süreçte en önemli unsurlardan biri olan ve süreç sonucunda ortaya çıkan geribildirim (feedback), tanıtım faaliyeti sürecinin değerlendirilmesinde ve elde edilen veriler ışığında yeniden düzenlenmesinde ve gelecekte yapılacak tanıtım çalışmalarında kullanılmaktadır. 1.4.1. Enformasyon Bilgi verme, bilgilendirme ve tanıtma fonksiyonlarını yerine getiren tanıtım tekniği olarak enformasyon, iletişim sürecinde ortaya çıkan bilgidir. Bir başka deyişle enformasyon, hedef kitleye gönderilen ve onun bilgilenmesini veya sürece konu olan ürünün, hizmetin ve objenin hedef tarafından tanınmasını sağlayacak bilgi veya çeşitli etkinliklerdir. Günümüzde, hızla gelişen teknoloji ile birlikte giderek daha fazla önem kazanan enformasyon, uluslararası tanıtım faaliyetlerinde kullanılan önemli bir tekniktir. Enformasyonda amaç, bir ülkenin, bir bölgenin veya turistik bir merkezin, ilgi çekici imajının yayılmasına katkıda bulunmak, ülke, bölge, merkez hakkında elverişli bir ortam yaratmak, tüketiciye güven telkin etmektir. Turizm alanında enformasyon iki temel amaca ulaşmalıdır. Birincisi, ülke, bölge, destinasyonun tümü için halkın menfaat ortaklığına dayanan, turizmden diğer ekonomik sektörlerin de yararlanmasını amaçlayan bir tanıtmayı gerçekleştirmektir. Bu nedenle, enformasyon basın, radyo, televizyon gibi iletişim araçlarından yararlanmayı, yaygın ve sistematik bir şekilde yapılmayı gerektirir. İkincisi, ülke, bölge veya destinasyonun daha iyi

tanıtılmasına, değerlendirilmesine ve ün kazanmasına katkıda bulunmak için ülkeden, bölgeden ve destinasyondan bahsedilmesini sağlamaktır.( 6 ) Dış tanıtımın etkili olması ve yapılan faaliyetlerin başarıya ulaşabilmesi için enformasyonun, hedef kitle tarafından anlaşılacak şekilde güçlü, doğru, gerçekçi, objektif, kolay anlaşılır ve dikkat çekici olması gerekmektedir. 1.4.2. Reklam Bir pazarlama aracı olarak reklamcılık, bir ürün veya hizmet ile ilgili hazırlanan ikna edici satış mesajının, en uygun maliyetle, mevcut ve potansiyel hedef kitleye iletilmesidir. Dış tanıtım tekniği olarak kullanılan reklamcılık ise, üretim, dağıtım, tüketim ilişkilerinde hedefi telkin ve duygulandırma yoluyla ikna etmeyi ve seçim kararlarını etkilemeyi amaçlayan, toplumun tutum, davranış ve alışkanlıklarını beklenilen yönde değiştirir nitelikte zorlayıcı bir tanıtma faaliyetidir. Reklam, hedef kitlenin dikkatini çekmekte, duygularına yönelmekte ve hedef kitleyi telkin ederek tercihlerini etkilemektedir. Bununla söz konusu ürüne karşı bir talep oluşturmak veya mevcut talebi artırmak amaçlanmaktadır.( 7 ) Tanıtım faaliyetlerinde, üç türlü reklamcılık tekniği söz konusudur. Bunlar, devlet reklamcılığı, kolektif ve ticari reklamcılıktır. Devlet reklamcılığı, bir ulusun yararına politik, ekonomik ya da sosyal gücü korumak, geliştirmek için yapılan faaliyetlerdir. Kar güdüsünden ziyade ülke imajına yönelik bir çalışma olarak, ülkenin ekonomik, siyasal, sosyo-kültürel imajını değiştirme, geliştirme, koruma amacını taşımaktadır. Kollektif reklamcılık, genel olarak bir mal ya da hizmetin, şehir ya da yörenin ortak reklamını ifade etmektedir. Ticari reklamcılık belirli bir markanın reklamına dayandığından rekabetçi ve bencil bir özellik taşıdığı halde, kollektif reklamcılık ortak yarara dayanmaktadır. Ticari reklamcılık özel mal ve ( 6 )Hasan OLALI: a.g.e., 87-88 ( 7 )Raci TAŞÇIOĞLU: a.g.e.,45-46

hizmete yönelik gereksinimde yoğunlaşmasına karşın, kollektif reklamcılık aynı ihtiyacı genel olarak geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bir başka deyişle kolektif reklamcılıkta ticari reklama göre ben duygusu yerine biz duygusu daha ağırdır. Tarihin ve kültürün birleştiği yer: Konya kollektif reklamcılık örneğidir. Ticari reklamcılık, daha çok özel sektörde uygulanan, kuruluş ya da kuruluşlar zincirinin yararına ekonomik fayda sağlamak için mevcut müşterileri tutmaya yeni müşteriler çekmeye yönelik toplu olarak kullanılan tekniklerin bütünüdür.( 8 ) 1.4.3. Propaganda Telkin yoluyla kişi bilincini zorlayarak belirli bir düşüncenin, inancın yayılmasına katkıda bulunan veya ideolojik, dini ve siyasi amaçlı olarak bir sisteme taraftar toplayan, muhatap kabul ettiği hedef kitleyi şartlandırarak onlara istenilen yönde davranış değişikliği oluşturan ve subjektif içerikli mesajlarla yapılan bir tekniktir. Uluslararası platformda yürütülen dış tanıtım faaliyetlerinde, daha çok devletlerin kullandığı bir teknik olan propagandanın, ülkenin iç ve dış siyasal politikalarının dünya kamuoyuna duyurulması, kısaca yasal tanıtım yapılması ve aleyhte yürütülen propagandaları bastırarak etkisizleştirilmesi işlevlerinden yararlanılmaktadır.( 9 ) 1.4.4. Halkla İlişkiler Halkla ilişkiler, bir ürün, hizmet, örgüt, kişi v.b. hakkında hedef kitleyi bilgilendirmek ve böylece bu nesneler hakkında hedef kitlelerin olumlu tutumlara sahip olmasını sağlamak üzere girişilen bir faaliyettir. Halkla ilişkiler, bir örgüt ile o örgütün ilgili çevresi arasında karşılıklı iletişim, anlayış, işbirliği ve hoşgörüye dayalı bir ilişki kurulmasına ve bu ilişkinin devamına yardımcı olan yönetsel bir işlevdir şeklinde tanımlanabilir. Temelinde ise, halkla ilişkiler çalışması yapılan ( 8 )A. Rıdvan BÜLBÜL: Halkla İlişkiler ve Tanıtım (2000), 106-108 ( 9 )Raci TAŞÇIOĞLU,a.g.e.,44

örgütü, kişiyi, ürünü, hizmeti muhatap kabul edilen kitle nezdinde şeffaflaştırmak yatmaktadır.( 10 ) Halkla ilişkiler, organizasyonların toplum içinde kendilerini tanıtmaları, ilişki kurdukları çevrenin organizasyonlarını tanımaları, kendileri ile çevreleri arasındaki ilişkileri bilmeleri ve bu ilişkileri gerek kendilerinin, gerekse başkalarının daha çok yararlanabileceği düzeye getirmeleri hedefine yönelmiş bilgi alışverişidir. Halkla ilişkilerin en önemli çabası duymak ve duyurmaktır. Halkla ilişkilerin her alanda büyük önemi olmakla beraber, özellikle turizm alanında önemi daha da ortaya çıkmaktadır. Tanıtılacak ve pazarlanacak, sonuçta ekonomik bir menfaat sağlanacak olan ürünün alışkanlıkları, gelenekleri, kültür düzeyleri, gelirleri, zevkleri, yaşam düzeyleri, mensup oldukları din, ırkları birbirinden çok farklı olan kişilere hitap etmesi, halka ilişkileri turizm alanında daha önemli bir faaliyet haline getirmektedir.( 11 ) 1.4.5. Lobicilik Lobicilik, uluslararası tanıtımda etkili ve önemli bir tekniktir. Lobicilik çalışmaları, çıkar gruplarınca yapılır ve hükümet kararlarını etkilemeyi amaçlar. Lobicilik, ikna, inandırma ve tanıtma yöntemleri uygulayarak karar verme mekanizmaları üzerinde baskı grupları oluşturma ve politik kararları bir grubun veya ülkenin lehine veya aleyhine değiştirebilme becerisidir. olarak tanımlanabilir. Dış tanıtım amacıyla yürütülen faaliyetlerde, lobicilik tekniği ülkelerin yasama organlarını etkileyerek baskı oluşturmaya çalışır. Bunu yaparken de dolaylı yollardan çeşitli yöntemler kullanılır. Bu yöntemler; - Yüz yüze ilişkiler, resmi toplantılar, hükümet içindeki gruplara sunulan bilgiler, ( 10 )Raci TAŞÇIOĞLU,a.g.e.,48 ( 11 )Hasan OLALI: a.g.e.,13

- Mektup kampanyası, basın bültenleri, radyo-televizyon programları, - Aktif olarak sosyal klüplere katılmak, çeşitli etkinliklere sponsor olmak, - Geniş kapsamlı reklam-tanıtım kampanyalarıdır.( 12 ) 1.4.6. Promosyon (Satış geliştirme) Promosyon, daha çok turistik işletmeler tarafından kullanılan ve bu işletmeler tarafından üretilen ürünlerin veya sunulan hizmetlerin satışını sağlamayı amaçlayan bir tekniktir. Bir başka deyişle, mevcut müşterilere yenilerini ekleme amacıyla, işletmenin potansiyel müşterileri hedefleyerek reklam, kişisel ve kitle satış yöntemlerini koordinasyon içerisinde kullanmasıdır. Bu tekniği kullanarak amaca ulaşmak için hediyeli çekiliş, hediyelik eşya, indirim, kupon verme, ödüllü yarışma, örnek ürün sunma gibi çeşitli araçlar ve etkinlikler kullanılmaktadır. Ülkemizin turizm, ticaret ve diğer alanlarda tanıtımında ise, radyo, televizyon gibi kitle iletişim araçları kullanmak, promosyon, hediyelik eşya dağıtımı, Türk günleri ve haftaları düzenlemek, sergi, fuar, workshop, kongre gibi organizasyonlara katılmak, ülkemizi tanıtıcı film, fotoğraf, broşür yayımlamak, bölgesel ve yöresel yiyecek ve içeceklerimizden örnekler sunmak gibi yöntemler kullanılır.( 13 ) 1.5. Uluslararası Tanıtım Türleri Uluslararası tanıtım kavramının, siyasi, ekonomik, sosyo-kültürel, turistik ve sportif alanlar gibi ilgili olduğu pek çok alan vardır. İlgili olduğu tüm bu alanlarda bir taraftan dünya kamuoyunu aydınlatmayı ve bilgilendirmeyi sağlarken, diğer yandan uluslararası arenada ülke lehine olumlu bir imaj yaratılmasına katkıda bulunmaktadır. Ulusal çıkarlarla paralel olarak, siyasal, ekonomik, sosyo-kültürel, ( 12 )Raci TAŞÇIOĞLU:,a.g.e., 48 ( 13 )Raci TAŞÇIOĞLU: a.g.e., 46-47

turistik ve sportif alanlarda yürütülen dış tanıtım faaliyetlerinden beklenen sonuç, ülke lehine var olan önyargıları yıkmak, olumlu bir imaj yaratmak ve geliştirmektir. Dış tanıtımdan beklenilen sonuçların eksiksiz olarak elde edilmesi için birbiriyle doğrudan ilişkili olan bu tanıtım türlerinin bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gerekmektedir. Tanıtımı amacına göre sınıflandırdığımızda tanıtım türleri, siyasal, ekonomik, sosyo -kültürel, turistik ve sportif niteliktedir. 1.5.1. Siyasal Tanıtım Siyasal tanıtım, uluslararası arenada, dış politika alanında belirlenen amaçları ve hedefleri gerçekleştirmeye kolaylık sağlayacak tanıtım yöntem ve tekniklerinin uygun araçlarla kullanılmasıdır. Siyasal tanıtımda amaç, siyasi alanda ülke hakkında olumlu imaj yaratılması, ulusal ve uluslararası güvenliğin sağlanması yönünde dünya ülkeleri ile barış, dostluk ve hoşgörü diyaloğunun sağlanması ve siyasi platformda ulusal çıkarların elde edilmesidir.( 14 ) 1.5.2. Ekonomik Tanım Ekonomik tanıtım, bir ülkenin ekonomi alanındaki gelişimine katkı sağlamak, diğer ülkelerle olan mal, hizmet, sermaye hareketlerini geliştirmek için genel siyasal ve ekonomi politikasına uygun olarak yapılan tanıtma faaliyetleridir.( 15 ) Tanıtım faaliyetlerinde o ülkenin mevcut ve potansiyel ekonomi yapısı tanıtılarak, yabancı sermaye için o ülke cazip hale getirilmeye çalışılmaktadır. ( 14 )Raci TAŞÇIOĞLU:,a.g.e., 50 ( 15 )A.Rıdvan BÜLBÜL: a.g.e., 110

1.5.3. Sosyal-Kültürel Tanım Bir ülkenin sahip olduğu dil, din, sanat, örf, adet ve gelenekler, edebiyat, sinema, tiyatro, müzik, folklorik değerler, felsefe, bilim, tarihi eserler, müzeler gibi tüm kültürel ve sosyal unsurların devlet, devlet dışı kuruluşlar ya da bireyler tarafından ülkenin dış politika amaçlarına uygun olarak tanıtılmasıdır. Dünya kültürel mirasına katkı sağlayan ya da sağlayacak olan eserlere sahip olmak ve onların tanıtımını yapmak uluslararası alanda ülkelere önemli saygınlık katmaktadır. Bu tanıtım türünde diğer tanıtım türlerine oranla devlet daha fazla arka planda kalmakta dernekler, meslek kuruluşları, gönüllü örgütlenmeler, kültür ve sanat grupları, yerel örgütler gibi birçok örgüt tanıtım faaliyetlerinde bulunmaktadır. 1.5.4. Turistik Tanım Bir ülkenin turizm unsurlarını oluşturan tarihi ve doğal güzelliklerini, kültürel ve sanatsal değerlerini, deniz-kum-güneş ve diğer turizm türlerini tanıtarak ülkeye turist kazandırmayı hedefleyen bir tanıtım türüdür. Uluslararası turistik tanıtım faaliyetleri; insanların ilgilerini bir ülkenin, bölgenin veya yörenin üzerine çekmek, onlara bu konuda bilgi vermek, reklam, promosyon ve halkla ilişkiler gibi teknikleri kullanarak ülke hakkında kafalarında bir imaj oluşturmak ve aynı zamanda turistik mal ve hizmetleri satın almaya yöneltmek, böylece kısmen sosyal ama nihai hedefte ekonomik kazanç elde etmek için yararlanılan tekniklerin bütünüdür. 1.5.5. Sportif Tanıtım Dünya turizm eğilimleri değişmekte artık klasik deniz-kum-güneş üçlüsüne odaklanmış turizm anlayışından inanç, kültür, spor turizmi gibi alternatif turizm türlerini içeren bir turizm anlayışına doğru gidilmektedir. Bu nedenle ülkeler, turizm arz unsurlarını çeşitlendirme yönünde çaba harcamakta ve bu çabalar, spor turizmi alanında da kendini göstermektedir. Sportif faaliyetler ve spor organizasyonlarını

içeren spor turizmine olan talep gittikçe artmaktadır. Sporun önemini kavrayan ve sporu bir tanıtım aracı olarak gören ülkeler, çeşitli dallarda düzenledikleri sportif yarışmalar ve organizasyonlar ile çok büyük kazançlar elde etmektedir. Örneğin bu organizasyonlar sırasında tüm dünyanın ilgisi bu ülkeye odaklanmakta ve spor olayları için dünyanın çeşitli bölgelerinden çok sayıda izleyici gelmektedir. Bu gerçeği fark eden ülkeler, spor olanaklarının tanıtılmasında önemli rol oynayan spor organizasyonlarına ev sahipliği yapmak konusunda ciddi rekabet içindedirler. Tanıtmanın en yaygın etkisi uluslararası spor organizasyonları sırasında ortaya çıkmaktadır. Bir kayak yarışması sonucunda, bu yarışma ile ilgili çeşitli haberlerin ve bilgilerin yazılı ve görsel medyada yer alması bu duruma en iyi örnektir. İsviçre yi ele aldığımızda, bu ülkenin tanıtılması yönünde medyada yer alan bu tür haberleri okuyan ve izleyen milyonlarca kişinin ve sporcunun bilinçaltına İsviçre deki kış sporları merkezlerinin, tesislerinin isim ve görüntüleri yerleşmektedir..

BÖLÜM II SPOR TURİZMİ 2.1. Spor Kavramı Spor kelimesi Latince kökenli olup desport ve disport kelimelerinin kısaltılmasıdır. Spor, tek başına, toplu veya takım halinde yapılan, kendine özgü kuralları, teknikleri olan, bedensel ve zihinsel yetilerin gelişimini sağlayan, eğitici, eğlendirici uğraş, vücudun gücünü artırmak için yapılan çalışma şeklinde tanımlanabilir. Spor, toplumsal bir olgu ve olay şeklinde cereyan eden, heyecan ve hareket atmosferinde oyunla yarışmayı birleştiren, oyun olayında gündelik hayattan uzaklaşmayı ve sağlıklı bir yaşama sahip olmayı, yarışma olayında ise yoğun çaba sonunda kazanmayı amaçlayan hareketler, mücadeleler veya ağır kas çalışmalarının bütünüdür. Görüldüğü gibi spor, sporcunun kazanmasına, seyircinin ise izlemesine dayalı, estetik ve teknik özellikleri olan ve toplumu etkilemeyi amaçlayan bir süreçtir.( 16 ) Spor, Dünya Sağlık Örgütü nün ( WHO ) tarif ettiği esenlik (welness) kavramı, kapsamında insanın tüm boyutlarda iyi ve denge içinde olma haline her boyutta (fizyolojik, sosyolojik, psikolojik, ekonomik, vs.) katkıda bulunabilen bir olaydır şeklinde de tanımlanabilir.( 17 ) düşünülebilir. Spor, yapan kişinin amacına göre, elit veya rekreatif olmak üzere 2 gurupta 1) Elit amaçlı sporda; kişi sporu, teknik ve taktikleri ile derinlemesine öğrenmek, pekiştirmek ve sergilemek suretiyle üst düzeyde ve yoğun bir şekilde ( 16 )Raci TAŞÇIOĞLU: a.g.e.,57 ( 17 )http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid=100&id=189 (Prof.Dr.Gazanfer DOĞU: Sporun Sosyal ve Ekonomik Faydaları )

gerçekleştirmeyi amaçlar. Yani kişi bu spor türünde ödül (madalya, kupa v.b.) hedefler. Bu doğrultuda takımlar, kulüpler, federasyonlar, vb. gibi örgütlenmeler ve antrenör, masör, spor hekimleri vb. meslekler ortaya çıkmıştır. 2) Rekreatif amaçlı sporda; kişi yoğun çalışma yükü, rutin hayat tarzı veya olumsuz çevresel etkilerden tehlikeye giren veya olumsuz etkilenen bedeni ve ruh sağlığını tekrar kazanmak, korumak veya devam ettirmek aynı zamanda zevk ve haz almak amacıyla, tamamen çalışma ve zorunlu ihtiyaçlar için ayrılan zaman dışında kalan serbest zaman içinde, isteğe bağlı ve gönüllü olarak ferdi veya gurup içinde hareket etmeyi amaçlar. Bu amaç aynı zamanda rekreasyonun basit bir tanımıdır. ( 18 ) Spor, zihinsel ve / veya fiziksel bir harekettir. Bu hareket çoğunlukla sosyal ve /veya toplumsaldır. Sporun kişiye sağladığı bireysel katkıları bile sonunda kişinin daha sosyal ve toplum içinde aktif / katkı sağlayan bir birey olmasına sebep olmaktadır. 2.1.1. Sporun Sosyal ve Toplumsal Faydaları Sporun sosyal ve toplumsal faydalarını şu şekilde sayabiliriz: 1)Spor, çevrecidir. Bugün dünyada daha çok spor, (kano, rafting, dağ bisikleti, dağcılık, yamaç paraşütü, vb.) doğal çevrede yapılmaktadır ve bu sporların popülaritesi de giderek artmaktadır. Çevrecilik ve spor o kadar içi içe geçmiştir ki dünyanın en büyük spor organizasyonu olan olimpiyatların düzenleyici kurumu IOC in bir şehre olimpiyat oyunları organizasyonunu vermek için ilan ettiği ölçütlerden en önemlisi çevreciliktir. Bu konuda IOC hem aday şehrin çevreci yapısına hem spor ( 18 )http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid=100&id=189 (Prof.Dr.Gazanfer DOĞU: Sporun Sosyal ve Ekonomik Faydaları )

tesislerindeki çevreci yaklaşımlara hem de halkın çevre bilinç ve tutumuna bakmaktadır. Spordaki rekreatif yaklaşımda insanların en çok tercih ettiği sporların (bisiklet, joging, yürüme, streetball vb.) yapıldığı yerlerde aranılan ortam yeşillikler içinde ses, hava ve toprak kirliliği olmayan alanlardır. 2) Spor, toplumsal dayanışma ve bütünleşmeyi sağlar. Sporun evrensel değerlerinde, toplumlarda insanları guruplara ayıran ırk, milliyet, din, mezhep, sosyal konum, eğitim, kültür ve ekonomik farklılıklar vb. özellikler göz ardı edilerek herkese eşit bir yaklaşım ortaya konur. Hele kazanmanın ikinci plana itilip katılımın ön plana çıkarıldığı rekreatif spor, gruplar arasındaki çatışmanın azaltılmasında önemli rol oynamaktadır. Rekreatif sporda sosyal, ekonomik veya eğitim farklılıkları ortadan kalkar ya da önemsizleşir. Her kesimden insan ortak zevkleri doğrultusunda bir araya gelirler ve ortak uğraşılarda bulunur. Spor, her kesimden olan bu insanların birbirlerini tanımalarına, dostluk kurmalarına ve ortak amaçlar etrafında birlikte çalışmalarına imkan hazırlar. Örneğin; bir basketbol takımını oluşturan sporcuların etnik kökeni, ırkı, dini, sosyal ve kültürel durumu, eğitim düzeyi ya da ekonomik yönü katılanların hiç birisi için ön planda değildir ve önemsenmeyen unsurlardır. Takımı oluşturan ve her kesimden oluşan sporcuların ortaklaşa yaptıkları ve dikkatlerini öncelikle yoğunlaştırdıkları konu, basketbol faaliyetinin kendisidir. Bu durum toplum hayatının niteliğini geliştirmekte, toplumun moral değerlerini yükseltmektedir. 3) Spor, demokratik bir toplum yapısı oluşturmaya önemli katkı sağlar. Özellikle, takım sporları sayesinde kişi, diğerleriyle olan ilişkilerini kurallar çerçevesinde yürütme, guruba liderlik yapma ve / veya liderle birlikte hareket etme, alınan kararları kabullenme, ortak hedefler doğrultusunda birlikte hareket etme vb. değerleri geliştirir. Bu değerler ise demokratik toplum açısından çok önemli bireysel değerlerdir.

4) Spor, insanları sosyalleştirir; insanların daha çok sosyal ilişki kurmasında ve geliştirmesinde büyük rol oynar. Nitekim yeni arkadaşlıkların oluşması, grup içinde yer edinme, yerini idrak edebilme ve diğer grup üyelerini tanıyabilme gibi çabalar, kişinin sosyal yaşantısını etkileyerek olgunlaşmasını ve toplum hayatına alışmasını sağlar. Spor, sayesinde bu değerlere kavuşmuş toplumların yaşadığı bölgelerde sosyal yapılar (dernek, kulüp vb.) artar. 5) Spor ve rekreatif yaklaşım toplumda çeşitliğin artmasına yardımcı olur. Bir toplumda insanların serbest zamanlarında yapacak birçok aktivitenin arayışı içinde olması çeşitliliği ve sosyal zenginliliği beraberinde getirecektir. 6) Rekreasyon ve sporun ulusal ruhun güçlendirilmesi, sosyal uyum(ulusal hemfikirlik), aile bağlarının güçlenmesi (aile ilişkilerinde yakınlaşma), yaşlıları kabul (ilgi alanları oluşturarak kendilerini yararlı hissetmeleri) gibi sosyal ve toplumsal davranışların gelişmesinde de olumlu etkileri vardır. 7) Spor, uluslar üstü iletişimin kurulması ve insanların uluslar üstü kültürel bir kimlikte toplumsal bilinç geliştirmesine yardımcı olmuştur.( 19 ) 2.1.2. Sporun Ekonomiye Katkıları Rekreatif spor, satılan araç gereçleri, yapılan tesisler ve bunların işletim maliyetleri, organize edilen etkinlikler ve bu etkinliklerin ekonomik girdileri (gişebüfe gelirleri, katılım hakem ücretleri vb.) açısından incelendiğinde, özellikle gelişmiş ülkelerde, ülke ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Spor özellikle rekreatif amaçla yapıldığı takdirde, insan yaşamının önemli bir parçası, bir tutkusu haline gelmektedir. Bu durumda insanlar spor için vakit ayırmakta ve harcama yapmaktadırlar. ( 19 )http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid=100&id=189 (Prof.Dr.Gazanfer DOĞU: Sporun Sosyal ve Ekonomik Faydaları )

Jean Harvey ve Francois Houle, büyük spor organizasyonlarının (Olimpiyatlar, FİFA Dünya Kupası, Wimbledon Tenis Turnuvası vb.) uluslararası firmaların dünya market stratejilerinde homojen ve uluslararası bir kültür olarak piyasaya girme çabalarında çok önemli bir yer tuttuğunu belirtmektedirler. Markus Kurscheidt ve arkadaşları vücut geliştirme salonları piyasasının 20 yılı aşkın bir süredir büyüyen bir endüstri olarak ortaya çıktığını ifade etmektedirler. 2002 yılında Almanya da bu merkezlerin sayısı 6.500 e ve üye sayısı 5,08 milyona ulaşmış ve yılda 3,16 milyar Euro luk bir piyasa haline gelmiştir. Cinsiyet açısından bakıldığında bu merkezlerin %12 si sadece bayanlara ait olup tüm üyelerin ise % 50 den fazlasını bayanlar teşkil etmektedir ( 20 ) Robert Wilson a göre ise, spor etkinlikleri ekonomik ve kentsel dönüşümde önemli bir katalizör özelliği taşımaktadır. Bu konuda İngiltere de yapılan araştırmalarda hep büyük sportif organizasyonların ekonomik etkisinin ortaya konulduğu ifade edilerek küçük mahalli organizasyonlara yönelik bir araştırmada şu hususların ortaya çıktığı belirtilmiştir: Sekiz gün süren dört mahalli yüzme yarışında ortaya çıkan 84,628 Sterlinlik ekonomik hareketliliğin otel ücretleri, yiyecek içecek, alışveriş ve hatıra eşya harcamalarından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Bu gelirlerin % 55 i (46,916 Sterlin) seyircilerden elde edilirken uluslararası yüzme yarışlarındaki oranların (Avrupa Gençler Yüzme Şampiyonası % 8; Avrupa Kısa Mesafe Yüzme Şampiyonası %9 ) çok üstüne çıkmıştır. Sporcuların ekonomik hareketlilikteki payı % 41 (35,264 Sterlin) iken, uluslararası yüzme yarışlarındaki oranların (Avrupa Gençler Yüzme Şampiyonası % 81; Avrupa Kısa Mesafe Yüzme Şampiyonası %56 ) çok altında kalmıştır.( 21 ) 1980 lere kadar ev sahibi toplumlara önemli bir ekonomik yük getiren büyük spor organizasyonları ( Örneğin, 1976 Münih Olimpiyat Oyunları 692 milyar Sterlin) 1984 Los Angeles Olimpiyat Oyunlarından ( 215 milyon Sterlin kazanç ) itibaren ( 20 )http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid=100&id=189 (Prof.Dr.Gazanfer DOĞU: Sporun Sosyal ve Ekonomik Faydaları ) ( 21 )http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid=100&id=189 (Prof.Dr.Gazanfer DOĞU: Sporun Sosyal ve Ekonomik Faydaları )

önemli birer ekonomik kazanç kaynağı haline dönüşmüştür. 1996 Atlanta Olimpiyat Oyunları 5.1 milyar ABD Doları ekonomik hareketlilik getirirken aynı zamanda 77,000 kişilik istihdam yaratmıştır. ABD de ulusal ve uluslararası spor organizasyonlarında ilan edilen ekonomik değerler şaşırtıcı düzeylere ulaşmıştır. Örneğin, Ulusal Amerikan Futbol Ligi(NFL) 1999 şampiyonluk maçı Super Bowl da 400 milyon ABD Doları, Amerikan Beyzbol 1. ligi 1999 All Star maçında 75 milyon ABD Doları ve 1998 Erkekler Basketbol Final Four 110 milyon ABD Doları gelir ürettiği belirtilmiştir. Bu sonuçlar ülkelerin büyük spor organizasyonları ülkelerine getirmek için daha büyük çabalar içine girmesine sebep olmaktadır. Bu tür büyük organizasyonların ev sahibi şehre televizyondan tanıtım imkanı da sağlamaktadır. Televizyon yayını sayesinde ev sahibi şehir, turizm için cazip bir dünya şehri olduğu imajı yaratabilmektedir. Örneğin Atlanta, 1996 Olimpiyat Oyunlarından sonra bir Dünya Şehri kabul edilmiştir. Barselona bugün hala Olimpiyat Oyunlarından miras kalan spor tesisleri sayesinde uluslararası spor kuruluşlarının ve spor turistlerinin tercih ettiği bir şehirdir.( 22 ) Spor organizasyonlarının ev sahibi ülkeye ekonomik etkilerine üçüncü bölümde ayrıntıları ile değinilecektir. 2.2. Spor Turizmi Turizmle ilgili spor kavramı, son yıllarda hem akademik bir çalışma alanı olarak hem de popülerliği gittikçe artan bir turizm ürünü olarak önem kazanmıştır. Bununla birlikte, spor turizmi literatüründe de bir dizi sorun ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bu turizm türünün adının ne olacağı (spor turizmi mi, turizm sporu mu, sporlar turizmi mi) konusundadır. Diğer sorun, turizmle ilişkili sporun, olimpiyat ( 22 )http://www.sporbilim.com/index.php?s=icerik&katid=100&id=189 (Prof.Dr.Gazanfer DOĞU: Sporun Sosyal ve Ekonomik Faydaları )

oyunları, dünya kupası gibi büyük çaptaki spor olaylarını izlemeye gelenleri mi yoksa tatillerinde bireysel olarak aktif şekilde spora katılanları mı ifade ettiği hususundadır. Sporun ne zaman, 1960 larda mı, 1980 lerde mi yoksa 1990 larda mı turizmin bir parçası haline geldiği ve turizmle ilgili spor kavramı hakkında ilk akademik çalışmaların 1970 ler mi, yoksa 1980 lerde mi başladığı diğer tartışılan sorunlardır. Ancak bu sorunların kesin cevapları olmayıp bu sorunlar yaygın bir problemin göstergesidirler. Spor turizmi üzerine çalışmaların çoğu ya turizm çalışmalarına ya da spor çalışmalarına taraf olunduğunu göstermektedir. Spor turizmi kavramının tanımı ve neleri içerdiği gibi konular henüz uzmanlar tarafından tam olarak netleştirilememiştir. Spor turizminin tanımı konusunda spor turizmi literatürüne baktığımızda, bir dizi tanımsal girişimin mevcut olduğu görülmektedir. De Knop( 23 ), aktif spor turizmini 3 tipte tanımlamıştır: 1)sadece spor tatili, kayak için yapılan seyahat gibi, 2)spor, tatilin öncelikli amacı olmasa da bir tatil destinasyonunda spor olanaklarından yararlanmak, 3) turistlerin plaj voleybolu veya plaj kriketi gibi organize edilmeyen spor aktivitelerinde yer aldığı özel spor tatili. Kurtzman( 24 ), spor turizmi ile ilgili ilişkilendirilmiş birçok benzersiz spor aktivitesi olduğunu belirtmektedir. Örneğin, bir deve yarışı turist çekerse, bu deve yarışının bir spor turizmi aktivitesi olarak görülebileceğini ve yine hem yarışmanın katılımcılarının hem de izleyicilerinin spor turisti olarak tanımlanabileceğini ifade etmektedir. Kurtzman ve Zauhar a göre( 25 ) ve Spor Turizmi Uluslararası Konseyi nin (STIC) Araştırma Birimi tarafından Journal of Sport Tourism dergisinde 1995 yılında yayınlanan araştırmaya göre( 26 ); spor turizmi, turizmle direkt ilgili olan faaliyet kategorileri kapsamında tanımlanmaktadır ve spor turizmi alanını ve ( 23 )P.De KNOP, Sport for all and active tourism,world Leisure and Reaction,(1990) dan naklen Heather J.GİBSON: Sport Tourism: A Critical Analysis of Research, Sport Management Review, (1998), 47 ( 24 )Joseph KURTZMAN: Sport Tourism Categories, Journal of Sport Toursim 10(1)(2005), 16 ( 25 )Joseph KURTZMAN ve John ZAUHAR: A Wave in Time-The Sports Tourism Phenomena, Journal of Sport Tourism, 8(1)(2003), 42-44 ( 26 )Joseph KURTZMAN:a.g.m.,17

kapsamını göstermek amacıyla beş tane spor turizmi aktivitesi belirlenmiştir. Bu kategoriler şunlardır: A.Spor Turizmi Olayları: Spor turizmi olayları, büyük bir kısmı izleyici olarak gelen turistleri çeken spor aktivitelerini ifade etmektedir. Bunun yanı sıra spor turizmi olaylarının medya, teknik personel, atlet, antrenör ve diğer spor görevlilerini çekme potansiyeli de vardır. Spor turizmi olaylarının, yarı dinsel bir törenden uluslararası bir spor turizmi olayına dönüşen Hong Kong Dragon Boat Festivali örneğinde olduğu gibi kültürel bir yönü de olabilmektedir.( 27 ) Bu spor turizm kategorisi şunları içermektedir: Olimpiyat Oyunları Bölgesel/Ulusal/Uluslararası spor oyunları Şampiyonluklar/Bonspiel( 28 ) Davetler Toplantılar/Maratonlar Planlı Lig Oyunları(Profesyonel ve Amatör) İkili Oyunlar/Dostluk Oyunları Dünya Kupaları/Madalyaları Yarışlar/Yat yarışı Derbiler Toplu Koşular Spor festivalleri Bowling oyunları B.Spor Turizmi Çekim Unsurları: Bu kategori, öncelikli odak noktası fiziksel aktiviteler yani spor olan çekim unsurlarını ifade etmektedir. Bu çekim unsurları, parklar, dağlar gibi doğal alanlar olabileceği gibi müzeler, binalar gibi insan yapımı yerler de olabilir. Bu kategoride yer alan unsurlar şunlardır: ( 27 )Joseph KURTZMAN ve John ZAUHAR a.g.m, 44 ( 28 )Geleneksel olarak donmuş bir göl üzerinde oynanan bir curling turnuvası

Spor müzeleri/ Ün Salonları (Hall of Fame) Spor konferansları Spor gösterileri Spor temalı parklar Bungee jumping Rafting Golf kursları, kayak olanakları Balon festivalleri Su kayakları/dalga Havuzları Stadyumlar/Arenalar Spor Klinikleri/Kursları/Okulları Fantezi kampları Toplu Koşular /Rodeolar C.Spor Turizmi Turları: Spor turizmi turları, ulaşım, konum ve aktivitenin doğasına bağlı olarak bireysel düzenlenebileceği gibi bir organizasyon kapsamında da yapılabilir. Profesyonel Spor Oyunları Turları Spor Çalışma Turları Spor Macera Turları Tesis/Olay Turları Oyun safarileri Eğitim turları Bisiklet/Yürüyüş turları Trekking/Tırmanma/Mağara Turları Kayak gezileri Açık hava seferleri Macera turları Scuba/Dalış Turları

D.Spor Turizmi Resortları: Öncelikli odak noktaları ve pazarlama stratejileri spor olan iyi planlanmış resort komplekslerini veya villaları ifade etmektedir. Birçok açıdan bu tatil merkezleri spor turistlerine yönelik yüksek standartlarda olanaklara ve hizmetlere sahiptir. Golf resortları Kayak resortları Snorkel/Scuba dalış resortları Sağlık/Kaplıca resortları Çiftlikler Tenis resortları Çoklu spor resortları Kamp yerleri Golf ve kayak siteleri Balık avlama resortları Golf ve kır klüpleri E.Spor Turizmi Kruvaziyeri: Bu kategori, öncelikli pazar stratejileri spor ve spor aktivitelerini olan bot seyahatlerini belirtmektedir. Spor faaliyetleri (örneğin yelkencilik, yatçılık gibi) için su araçlarının kullanılması bu kategorinin önemli bir boyutudur.( 29 ) Spor kutlama kruvaziyeri Golf kruvaziyeri/tenis kruvaziyeri Yelkenli kruvaziyeri Scuba/Snorkel kruvziyeri Balık avlama/derin deniz balık avcılığı Spor konferansı kruvaziyeri Spor çekim unsurları ziyareti kruvaziyeri Kano/Kayak/Kürek çekme ( 29 )Joseph KURTZMAN ve John ZAUHAR a.g.m, 43

Yelkencilik Jet tekneleri Yat kiralama/katamaran kruvaziyeri Sağlık ve fitness Kruvaziyeri Kurtzman ve Zauhar ( 30 ), spor turizmini açıklamak konusunda Zaman İçinde Dalga-Spor Turizmi Olgusu Modeli adlı bir spor turizmi modeli geliştirmişlerdir.(şekil 1)Bu model, sosyal ve küresel çevrede gerçekleştirilen spor turizminin felsefi ve gerekli öğelerini göstermektedir. Bu modelde merkez, spor turizminin ana odak noktasını göstermektedir. Buna göre spor turizminde yer alan fiziksel aktivite eğlence amaçlı, rekabet amaçlı olabilir veya her iki amaç için de yapılabilir. Modelde tekerlek, spesifik turistik çabalara göre beş farklı spor turizmi kategorisini göstermektedir. Bunlar yukarıda ayrıntılarıyla verilen turizm çekim unsurları, spor olayları, spor turları, spor resortları ve spor kruvaziyer turizmidir. Modelde görülen tekerliğin aralıkları, katılımcılar veya izleyiciler ya da her iki grup için birden spor turizmi aktivitesinin yapıldığı beş potansiyel ortamı göstermektedir. Bu ortamlar; - kültürel ortam - doğal ortam - insan-yapımı ortam - sosyal ortam - ekonomik ortamdır. ( 30 )Joseph KURTZMAN& John ZAUHAR: a.g.m.,45

Şekil 1. Zaman İçinde Dalga- Spor Turizmi Olgusu Modeli Modeldeki tekerliğin dış kenarları ise, spor turizminin gelişimine potansiyel olarak katkıda bulunabilecek ve katkıda bulunan farklı yapı bloklarını (eko turizm, kültürel turizm, incentive turizm gibi) göstermektedir. Geçit; turistleri, belirli spor olanaklarına katılımda, değişik düzeylerde ve farklı yönlerde katılımcı, seyirci ve her ikisi birden olmaya iten motivasyon öğelerini (resmi, gayri resmi, rekabetçi gibi) belirtmektedir.