İçindekiler İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi... 1 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksi... 2 Sektörel Güven Endeksleri... 2 Büyüme... 3 Fiyatlar... 3 Sanayi Üretim Endeksi... 4 Sanayi Ciro Endeksi... 5 Kapasite Kullanım Oranı... 5 İstihdam... 6 Dış Ticaret... 6 Dış Ticaret Endeksleri... 7 İhracat Kayıtları... 7 Merkezi Yönetim Bütçesi... 8 Ödemeler Dengesi... 8 İç Borçlar... 9 Dış Borçlar... 9 Yatırım Teşvik Belgeleri... 10 Kredi Stoku... 10 Mevduat... 10 Parasal Gelişmeler... 11 Döviz Kurları ve İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi... 11 ------------------------------------------------------------------ aylarında düşüş trendi göstererek Ağustos ta 91,8 e gerilemiş, Eylül-Kasım dönemindeki sert dalgalanmayı takiben Aralık ta 101,2, Ocak ta ise 88,1 seviyesine gerilemiştir. Meslek Komitelerinin beklentileri, endeksin 2014 te bir ölçüde toparlanarak 97,3 e yükseleceği, Mart 2014 te ise 119,8 ile olumlu seviyede gerçekleşeceği yönündedir. İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi 140,0 133,9 133,0 131,5 119,8 109,5 107,3 106,0 107,0 96,9 101,2 100,0 104,9 98,0 97,8 97,3 91,0 92,6 91,8 91,9 88,1 77,6 77,2 72,7 74,8 70,2 60,0 68,3 67,7 61,1 56,9 28,4 24,6 20,0 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Şub.14 Mart.14 Beklenti Beklenti İSO Sanayi Gelişim Endeksi İSO Sanayi Girdi Fiyatları Endeksi İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi İSO Araştırma Şubesi tarafından yapılmakta olan Meslek Komiteleri Aylık Durum Tespit Anketi kapsamında, İSO Sanayi Gelişim Endeksi ve İSO Girdi Fiyatları Endeksi hesaplanmaktadır. Endeksin 100 den büyük olması olumlu gelişmeye, 100 den küçük olması olumsuz gelişmeye, 100 olması ise ne olumlu, ne de olumsuz bir duruma işaret etmektedir. İSO Sanayi Gelişim Endeksi, üretim, iç satış, ihracat ve istihdam endeksleri toplamının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır. 2012 yılını 95 değeri ile 100 endeks değerinin altında kapatan İSO Sanayi Gelişim Endeksi, Ocak ayındaki düşüşün ardından, takip eden aylarda yükseliş eğilimi göstermiştir. Mayıs te 133,9 ile en yüksek seviyesine ulaşan endeks yaz Kaynak: İSO İSO Sanayi Girdi Fiyatları Endeksi, hammadde, hizmet girdileri, ticari kredi faizleri, işçi ücretleri ve enerji fiyatları endeksleri toplamının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır. ün ilk 5 ayında artış eğilimi göstererek Mayıs ta 100 ün üzerine çıkan endeks, ekonomideki gelişmelerin etkisiyle Haziran-Temmuz döneminde toplam 49,1 puanlık sert bir düşüşle 56,9 a kadar gerilemiştir. Ağustos-Ekim dönemindeki kısmi toparlanmayı takiben Kasım da yeniden düşüşe geçen endeks Ocak 2014 te mevsimselliğin de etkisiyle 39,3 puanlık düşüş göstermiş ve 28,4 e gerilemiştir. Beklentiler, endeksin ta 24,6 ya geriledikten sonra Mart ta 77,6 ya yükseleceği, buna rağmen olumsuz seviyede kalmayı sürdüreceği yönündedir.e 1
Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksi TCMB tarafından yapılmakta olan İktisadi Yönelim Anketi kapsamında Reel Kesim Güven Endeksi, TÜİK ve TCMB işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi kapsamında Tüketici Güven Endeksi hesaplanmaktadır. Her iki endekste de, endeks değerinin 100 den büyük olması iyimser durum, 100 den küçük olması kötümser durum, 100 olması ise ne iyimser ne de kötümser durum olduğunu göstermektedir. yılının ikinci yarısında sürekli düşüş eğilimi gösteren ve yılı 102,1 değeriyle kapatan Reel Kesim Güven Endeksi, 2014 te bu eğilimi kırdıktan sonra Mart ta 4 puan daha artarak 108,6 ya yükselmiştir. Bu artışta gelecek üç aya ait ihracat sipariş ve üretim hacmi beklenti endekslerindeki düzelmelerin yanı sıra genel gidişata ilişkin değerlendirmelerde kötümserliğin azalması etkili olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış endeks ise 2014 teki 0,4 puanlık artışın ardından Mart ta 1 puan daha artarak 105,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Sektörel Güven Endeksleri TÜİK tarafından yapılmakta olan Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat sektörlerine uygulanan Aylık İşyeri Eğilim Anketleri kapsamında Sektörel Güven Endeksleri hesaplanmaktadır. Endeksler 0-200 aralığında değer alabilmekte, endeksin 100 den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100 den küçük olması ise kötümserliğini göstermektedir. Endeksler 2014 Ocak ayı itibariyle mevsimsellikten arındırılmış olarak da yayınlanmaya başlamıştır. Sektörel Güven Endeksleri (Mevsimsellikten Arındırılmış) 120,0 Hizmet Sektörü Güven Endeksi Perakende Ticaret Sektörü Güven Endeksi İnşaat Sektörü Güven Endeksi 110,0 108,6 106,8 106,8 106,2 106,9 107,1 106,9 104,8 105,1 104,0 104,1 103,2 104,2 105,1 104,5 103,2 103,6 103,3 104,5 105,4 105,4 103,6 103,9 104,3 100,0 102,0 99,6 90,0 87,6 84,9 85,0 83,7 84,0 84,6 85,1 83,6 83,3 83,7 84,6 80,0 83,9 82,5 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksi 70,0 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Şub.14 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 112,1 112,0 112,5 111,8 108,7 107,5 108,5 107,5 104,5 74,9 75,6 77,5 76,2 78,5 77,2 72,1 75,5 102,1 101,4 104,6 108,6 77,5 75,0 72,4 69,2 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Şub.14 Mar.14 Reel Kesim Güven Endeksi Kaynak: TCMB, TÜİK Tüketici Güven Endeksi ün ilk 8 ayında hafif bir iyileşme eğilimi gösteren Tüketici Güven Endeksi Eylül deki ani düşüşün ardından Ekim-Kasım aylarında toparlanma kaydetmiştir. Aralık - 2014 döneminde genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirmelerin kötüleşmesi ve tüketim harcaması yapma beklentilerindeki bozulmalardan dolayı 69,2 ye kadar düşen endeks Mart ta önceki aya göre %5 lik bir artışla 72,7 ye yükselmiştir. Tüketicilerin genel ekonomik duruma ilişkin görüş ve beklentilerinin yanı sıra gelecek 12 aya ilişkin enflasyon ve dayanıklı tüketim malı alma ihtimaline ilişkin öngörülerinin iyileşmesi tüketici güven endeksindeki artışta etkili olmuştur. Buna karşın endeks Mart değerinin %2,9 altında bulunmaktadır. 72,7 Seri başlangıcı olan Ocak 2011 den itibaren hep olumsuz değerlerde seyreden mevsimsellikten arındırılmış inşaat sektörü güven endeksinin yılı boyunca yatay bir seyir izlediği görülmektedir. Ocak 2014 te 3,7 puanlık bir artışla 87,6 ya yükselerek yıla olumlu bir başlangıç yapan endeks ta 5,1 puan azalarak seri başlangıcından beri en düşük seviye olan 82,5 e gerilemiştir. Hizmet sektörü güven endeksi, mevsimsellikten arındırılmış verilerle ün ilk yarısında düşüş eğilimi sergileyerek Temmuz te 99,7 ile olumsuz seviyeye düşmüş, ancak kısa sürede toparlanarak yılı 105,4 seviyesinde kapatmıştır. Endeks 2014 ayında 0,4 puanlık bir artışla 104,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış perakende ticaret sektörü güven endeksi ise ün ilk yarısındaki düşüş eğiliminin ardından yaz aylarından itibaren toparlanmaya başlamış ve yılı son 10 ayın zirvesi olan 107,1 seviyesinde kapatmıştır. Endeks 2014 ayında ise önceki aya göre 1,8 puanlık bir düşüşle 105,1 e gerilemiştir. 2
Büyüme TÜİK tarafından açıklanan milli gelir istatistiklerine göre, ün ilk üç çeyreğinde sırasıyla %2,9, %4,5 ve %4,3 oranında büyüyen GSYİH, yılın son çeyreğinde ise %4,4 oranında büyüme kaydetmiştir. GSYİH nin %1,3 artış gösterdiği 2012 nin son çeyreğiyle kıyaslandığında ün son çeyreğinde güçlü bir iyileşme söz konusudur. Diğer yandan, 2012 de %2,1 olarak gerçekleşen büyüme oranı, te %4 e yükselmiştir. İktisadi Faaliyet Kollarına Göre GSYİH Tarım, Orm. ve Balıkçılık Oranları (%) 2012 Yıllık I. II. III. IV. Yıllık 3,1 4,7 5,7 2,8 0,9 3,1 Madencilik 0,8-4,5-3,3-2,5-4,1-3,5 İmalat Sn. 1,7 1,8 3,6 4,9 4,9 3,8 Elektrik, Gaz 3,4-4,0 2,4 0,4 3,8 1,0 Su Temini 2,7 3,6 5,4 4,5 5,3 4,7 Hizmetler 2,4 4,1 5,3 6,0 6,6 5,5 GSYİH 2,1 2,9 4,5 4,3 4,4 4,0 yılı dördüncü çeyreğinde tarım katma değeri %0,9 artarken, imalat sanayi katma değeri %4,9 büyümüştür. Diğer alt sektörlerden konaklama ve yiyecek hizmetleri %5,7, inşaat %6,2, toptan ve perakende ticaret %6,2, ulaştırma-depolama %4,4 artış göstermiştir. Diğer hizmet alt sektörlerinde de büyüme olmakla birlikte en hızlı artış %12,7 ile finans ve sigorta faaliyetlerinde gerçekleşmiştir. Harcamalar Yöntemiyle GSYİH Oranları (%) 2012 Yıllık I. II. III. IV. Yıllık Yrl. Han. Tük. -0,5 3,4 5,1 4,7 5,3 4,6 Dev. Nih. Tük. 6,1 7,6 7,8 1,7 6,8 5,9 G. S. Srm. Ol. -2,7 1,5 3,4 6,0 6,4 4,3 -Kamu 10,3 51,3 27,5 17,1 11,5 22,9 -Özel -4,5-4,4-0,9 3,6 4,9 0,7 Mal ve Hz. İhr. 16,3 5,1 0,1-2,3-1,5 0,1 Mal ve Hz. İth. -0,4 7,1 11,8 5,8 9,3 8,5 GSYİH 2,1 2,9 4,5 4,3 4,4 4,0 yılı son çeyreğinde, yerleşik hane halkı tüketim harcamaları %5,3, devletin nihai tüketim harcamaları %6,8 oranında yıllık artış göstermiştir. Aynı dönemde gayri safi sabit sermaye oluşumu %6,4 oranında artmıştır. Özel yatırım harcamaları %4,9 artarken, kamu yatırım harcamaları %11,5 oranında artış göstermiştir. Görüldüğü gibi yılı son çeyreğinde GSYİH büyümesinde hane halkı tüketim harcamalarındaki artışlar etkili olurken devletin tüketim ve yatırım harcamalarında önceki döneme göre hızlanma gözlenmiştir. Fiyatlar TÜİK tarafından yayımlanan Üretici Fiyat Endeksleri, Ocak 2014 itibariyle Nace Rev. 2 sınıflamasıyla uyumlu olacak şekilde, sanayi kesimi kapsamında Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksleri (Yİ-ÜFE) olarak hesaplanmaktadır. 2014 ayında Yİ-ÜFE %1,38 artış göstermiştir. teki %0,13 lük düşüşün bu yılın aynı ayında artışa dönmesi sonucu Ocak 2014 te %10,72 olan yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu, 2014 te %12,40 a yükselmiştir. Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi Oranları (%) Yİ-ÜFE (Genel) 2014 Bir önceki aya göre değişim oranı -0,13 1,38 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı -0,31 4,75 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı 1,84 12,40 12 aylık ortalamalara göre değişim oranı 4,72 6,11 2014 Yİ-ÜFE oranları ana sanayi grupları itibarıyla incelendiğinde ara mallarında %1,37, sermaye mallarında %2,10, dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında ise sırasıyla %1,99 ve %2,17 oranlarında artışlar görülmektedir. Buna karşılık enerji fiyatlarında %0,77 lik gerileme söz konusudur. 2014 Yİ-ÜFE oranları sektörler itibarıyla incelediğinde ise imalat sanayi sektöründe %1,86, madencilikte %1,29 ve su temininde %1,66 lık artışlara karşılık elektrik, gaz sektöründe %2,97 lik fiyat düşüşü gözlenmiştir. Ocak 2014 te imalat sanayinde en yüksek aylık ÜFE artışı %3,72 ile diğer mamul eşyalarda görülürken, düşüş yaşandığı tek sektör %0,64 ile tütün ürünleri olmuştur. 3
Ana Sanayi Gruplarına ve Sektörlere Göre Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi Oranları (%) 2014 Ana Sanayi Gruplarına Göre 2014/ Aralık Yıllık 12 Aylık Ort. Göre Değ. Ara Malı 1,37 5,17 13,48 5,94 Dayanıklı Tük. Malı 1,99 6,43 8,56 1,46 Dayanıksız Tük. Malı 2,17 4,42 11,95 6,93 Enerji -0,77 2,81 8,66 7,95 Sermaye Malı 2,10 5,75 15,98 9,47 Sektörlere Göre Madencilik 1,29 5,01 14,53 10,67 İmalat Sanayi 1,86 5,21 13,01 6,22 Elektrik, Gaz -2,97 0,53 4,90 6,92 Su Temini 1,66 3,08 8,81 10,38 2014 te TÜFE %0,43 oranında artarken, bu artışın teki %0,30 luk artıştan daha hızlı gerçekleşmesi neticesinde Ocak 2014 te %7,75 olan yıllık TÜFE artışı, 2014 te %7,89 a yükselmiştir. Tüketici Fiyatları Endeksi Oranları (%) TÜFE 2014 Bir önceki aya göre değişim oranı 0,30 0,43 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı 1,95 2,41 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı 7,03 7,89 12 aylık ortalamalara göre değişim oranı 8,33 7,60 Ocak 2014 ayında en yüksek fiyat artışlarının yaşandığı harcama grubu, %2,29 ile ulaştırma olurken, fiyat düşüşü görülen tek harcama grubu %5,06 ile giyim ve ayakkabı olmuştur. TÜFE enflasyonu ün ilk beş ayında beklentiler doğrultusunda gerçekleşirken, yaz aylarından itibaren gıda fiyatlarındaki dalgalanmaların yanı sıra TL de yaşanan değer kaybı enflasyonda artışa yol açmıştır. Sanayi Üretim Endeksi TÜİK tarafından yayımlanan 2010=100 bazlı aylık sanayi üretim endeksi sonuçlarına göre, Ocak 2014 ayında takvim etkisinden arındırılmış verilere bakıldığında, bir önceki yılın aynı ayına göre sanayi üretimi %7,3 oranında artarken, imalat sanayi üretimi %7,8 oranında artış göstermiştir. Bu gelişme sanayi sektöründe yıllık bazda Ekim 2011 den bu yana en güçlü üretim artışına işaret etmektedir. Ocak 2014 ayında takvim etkisinden arındırılmış verilere göre bakıldığında imalat sanayii altında faaliyet gösteren 6 alt sektörde yıllık bazda üretim azalması gerçekleşirken 18 alt sektörde ise üretim artışları yaşanmıştır. Mal gruplarına göre sınıflandırıldığında ise takvim etkisinden arındırılmış verilere göre yıllık bazda üretim artışlarının ara mallarda %9,4, dayanıksız tüketim mallarında %8,1, sermaye mallarında %7,4, dayanıklı tüketim mallarında %2,8 ve enerjide %2,5 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Sanayi Üretim Endeksi, Yıllık Oranları (%) (2010=100) (Takvim Etkisinden Arındırılmış) Ocak 2014 Sanayi 2,0 7,3 İmalat Sanayi 3,4 7,8 -Gıda 3,4 14,1 -Tekstil 7,2 5,9 -Giyim 5,6-4,0 -Kimya 0,8 13,9 -Ana Metal 2,0 8,0 -Elekt. Teçhizat 4,3 6,7 -B.y.s. Mak. ve Ekp. -0,4 18,1 -Motorlu Kara Taş. 6,9-6,2 Madencilik -2,9 9,4 Elkt., Gaz, Buh.ve İkl. Ürt. ve Dağ. -3,4 3,5 Ocak 2014 ayında takvim etkisinden arındırılmış verilere göre yıllık bazda en fazla üretim artışı gösteren imalat sanayi alt sektörleri %28,3 ile makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı, %26,3 ile bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı ve %21,3 ile temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı alt sektörleri olmuştur. Aynı ayda en hızlı üretim düşüşü yaşanan üç sektör, %15,9 ile tütün ürünleri imalatı, %11,6 diğer imalatlar ve %7,4 ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı alt sektörleri olmuştur. 4
Sanayi Üretim Endeksi Oranları (%) Ocak 2014 (2010=100) Arındırılmamış Endeks (Yıllık) Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks (Aylık) Sanayi 114,5 7,2 120,7 1,1 İmalat Sanayi 114,2 7,7 122,1 1,3 Madencilik 103,3 9,3 113,6 3,9 Elkt., Gaz, Buh.ve İkl. Ürt. ve Dağ. 122,0 3,5 115,1-1,9 Ocak 2014 ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere bakıldığında, bir önceki aya göre sanayi üretiminin %1,1 artış gösterirken, imalat sanayi üretiminin de %1,3 oranında arttığı görülmektedir. Arındırılmış sonuçlara göre aylık sanayi üretim endeksinde bu gelişmeler yaşanırken, arındırılmamış sonuçlara göre Ocak 2014 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre toplam sanayi üretimi %7,2, imalat sanayi sektörü üretimi ise %7,7 oranında artmıştır. Sanayi Ciro Endeksi TÜİK tarafından hesaplanan ve 2014 Mart itibariyle mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarak yayınlanmaya başlanan Sanayi Ciro Endeksi Ocak 2014 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %22,8 artış göstermiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi ciro endeksinde ise bir önceki aya göre %7,2 lik artış söz konusudur. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2014 Ocak ta, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı endeksi %10,3, imalat sanayi endeksi ise %23,3 oranında artış göstermiştir 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0 6,1 4,9 Sanayi Ciro Endeksi Oranları (%) (Takvim Etkisinden Arındırılmış, Yıllık) 9,3 7,2 6,0 5,7 2,2-1,1 4,5 2,1 10,4 10,0 18,2 8,1 16,3 24,0 13,0 10,3 12,9 9,3 18,9 21,0 14,0 15,4 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Yurtiçi Yurtdışı 24,7 22,1 Ocak 2014 ayında sanayi sektörünün yurtiçi ciro endeksi takvim etkisinden arındırılmış rakamlara göre yıllık %22,1 oranında artarken yurtdışı ciro endeksi ise %24,7 ile daha hızlı artış göstermiştir. Ocak 2014'te bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek oranlı ciro artışlarının görüldüğü imalat sanayi alt sektörleri; %66,2 ile tütün ürünleri imalatı, %59,8 ile makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı ve %37,8 ile de kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı alt sektörleri olmuştur. Aynı ayda sanayi ciro endeksinin azalma kaydettiği tek alt sektör %20,4 ile diğer ulaşım araçlarının imalatı alt sektörü olmuştur. Kapasite Kullanım Oranı TCMB tarafından yayımlanmakta olan aylık imalat sanayi kapasite kullanım anketi sonuçlarına göre, Mart 2014 ayında imalat sanayi kapasite kullanım oranı %73,1 olarak gerçekleşmiştir. Mart 2014 ayında kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 0,2 puan azalırken, bir önceki yılın aynı ayına göre 0,4 puanlık artış kaydetmiştir. İmalat Sanayi Aylık Kapasite Kullanım Oranları (%) Ağırlıklı Ortalama (Arındırılmamış) Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış 2014 2014 Ocak 72,4 73,9 73,0 74,5 72,2 73,3 73,2 74,4 Mart 72,7 73,1 74,0 74,3 Nisan 73,6 74,3 Mayıs 74,8 74,6 Haziran 75,3 74,8 Temmuz 75,5 74,9 Ağustos 75,5 75,0 Eylül 75,4 75,0 Ekim 76,4 75,8 Kasım 75,6 75,0 Aralık 76,0 75,9 Kaynak: TCMB Mart 2014 ayında mevsimsel etkilerden arındırılmış imalat sanayi kapasite kullanım oranı ise bir önceki aya göre 0,1 puanlık azalışla %74,3 e gerilemiştir. Bu oran, ağırlıklı ortalama kapasite kullanım oranının 1,2 puan üzerindedir. 5
yılı boyunca %70 lerin üzerinde kalan ve artan bir trend gösteren kapasite kullanım oranı, 2014 ün ilk çeyreğinde azalmaya başlamış olsa da önceki yılın aynı dönemine kıyasla olumlu seviyelerdir. İhracatın lokomotifi olan motorlu kara taşıtları sanayinde, yılı Mart ayında %71,4 olan kapasite kullanım oranı, 2014 ün aynı ayında 4,8 puanlık azalışla %66,6 ya gerilemiştir. Mart 2014 ayında en yüksek kapasite kullanım oranlarına sahip alt sektörler %87 ile bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı, %81,2 ile kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı ve %80,2 ile kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı olmuştur. Mart 2014 ayında en düşük kapasite kullanım oranlarına sahip alt sektörler ise %54 ile diğer imalatlar, %58,2 ile içeceklerin imalatı ve %63,4 ile deri ve ilgili ürünlerin imalatıdır. İstihdam TÜİK tarafından yayımlanan hane halkı işgücü anketi sonuçlarına göre, Aralık döneminde işsiz sayısı 2.809.000 kişi iken, bu döneme ait işsizlik oranı %10'dur. Aralık 2012 döneminde işsiz sayısı 2.790.000 kişi iken, işsizlik oranı %10,1 idi. Görüldüğü gibi Kasım döneminde işsiz sayısı 19.000 kişi artış, işsizlik oranı ise 0,1 puan düşüş kaydetmiştir. Temel İşgücü Göstergeleri Türkiye Ara.12 Ara.13 Kurumsal olmayan nüfus (000) 74.026 74.867 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus (000) 55.162 56.012 İşgücü (000) 27.556 28.071 İstihdam (000) 24.766 25.262 İşsiz (000) 2.790 2.809 İşgücüne katılma oranı (%) 50,0 50,1 İstihdam oranı (%) 44,9 45,1 İşsizlik oranı (%) 10,1 10,0 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 12,4 12,1 Genç nüfusta işsizlik oranı (1) (%) 19,8 18,7 İşgücüne dahil olmayanlar (000) 27.605 27.941 (1) 15-24 yaş grubundaki nüfus Aralık döneminde işsizlik oranına iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar ve mevsimlik çalışanlar oranları dahil edildiğinde gerçek işsizlik oranı %16 ya yükselmektedir. Aralık döneminde kayıt dışı istihdam oranı %34,3 olurken, geçen yıl aynı döneme göre 3 puanlık bir azalış söz konusu olmuştur. Türkiye nin en büyük sorunlarından biri istihdamdır. OECD ülkeleri ve AB ülkeleri çalışabilir nüfusunun %70 ine yakınını istihdam ederken, Türkiye %45,1 ini istihdam edebilmektedir. Bu nedenle de ülkenin üretim ve gelir seviyesi istenen seviyelere çıkarılamamaktadır. Dış Ticaret TÜİK tarafından yayımlanan dış ticaret verilerine göre 2014 ayında ihracat önceki yılın aynı ayına göre %6,2 oranında artarkan ithalat %5,9 azalmış, dış ticaret açığı ise %27,2 oranında azalarak 5,1 milyar dolar olmuştur. ayında %63,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 2014 ta 72,1 e yükselmiştir. Son döneme bakıldığında yılında özellikle ikinci ve üçüncü çeyrekte çok zayıf seyreden ihracatın son aylarda ivme kazanmaya başladığı görülmektedir. Dış Ticaret (Milyon $) İhracat İthalat Değer Değ. (%) Değer Değ. (%) Şub.13 13.150 6,2 18.250-5,9 Oca.14 12.442 8,4 19.292 2,6 151.807-0,4 251.650 6,4 2012 152.462 13,0 236.545-1,8 2011 134.907 18,5 240.842 29,8 2010 113.883 11,5 185.544 31,7 2009 102.143-22,6 140.928-30,2 2008 132.027 23,1 201.964 18,8 2007 107.272 25,4 170.063 21,8 2006 85.535 16,4 139.576 19,5 2005 73.476 16,3 116.774 19,7 2004 63.167 33,7 97.540 40,7 2003 47.253 31,0 69.340 34,5 2002 36.059 15,1 51.554 24,5 2001 31.334 12,8 41.399-24,0 2014 te fasıllar itibarıyla ihracat incelendiğinde, 1.454,3 milyon dolar ile motorlu kara taşıtlarının ilk sırada 6
yer aldığı görülmektedir. Bu faslın ardından 1.139,2 milyon dolar ile kıymetli veya yarı kıymetli taşlar ve madenler, 1.087,7 milyon dolar ile de kazan ve mekanik cihazlar ihracatı gelmektedir. yılında da 17.001,3 milyon dolar ile motorlu kara taşıtları ihracatı ilk sırada yer almıştı. Mal grupları itibarıyla ithalat incelendiğinde, 2014 yılı ayında sermaye malı ithalatının yıllık bazda %8,8, tüketim malı ithalatının %2,3 ve ara malı ithalatının da %5,9 oranında azalmış olduğu görülmektedir. Sermaye malı ithalatındaki düşüş ve ara mal ithalatındaki belirgin yavaşlama, ekonominin hem yatırım hem de üretim tarafında yavaşlama eğilimine işaret ederken tüketim malı ithalatındaki seyir ekonomideki gelişmelerin iç tüketim talebine yansımaya başladığını ortaya koymaktadır. 2014 te en fazla dış ticaret açığı verdiğimiz iki ülke 1.724,3 milyon dolar ile Çin ve 1.563,9 milyon dolar ile Rusya Federasyonu olup bu iki ülke ile olan dış ticaret açığımızın toplam dış ticaret açığı içindeki payı %64,8 dir. Ülke grupları itibarıyla ihracatın dağılımı incelendiğinde, te %41,1 olan AB ülkelerinin toplam ihracat içindeki payı, 2014 te %41,6 ya yükselmiştir. Bu ülke grubuna yönelik ihracatımız %7,5 artmıştır. Aynı dönemde diğer Avrupa ülkelerinin payı %9 dan %11,9 a yükselirken Amerika ülkelerinin payı %6,6 dan %5,7 ye, Asya ülkelerinin payı %31,4 ten %29,3 e gerilemiş, Afrika ülkelerinin payı ise %9,7 ile değişmeden kalmıştır. Dış Ticaret Endeksleri TÜİK tarafından açıklanan 2010=100 bazlı dış ticaret endekslerine göre, Ocak 2014 ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %10,1 artarken, ihracat birim değer endeksi %1,3 oranında azalmıştır. Aynı ayda ithalat miktar endeksi %5,6 artarken, ithalat birim değer endeksi ise %2,8 azalış göstermiştir. Bu oranlar, ihracatta önceki aylara kıyasla güçlü bir toparlanmaya işaret ederken, ithalatta miktar bazında görülen artış, iç talebin de son aylardaki ekonomik çalkantılara rağmen hızını koruduğu izlenimini uyandırmaktadır. 2012 yılında ihracat miktar endeksi %16,7 artarken, ihracat birim değer endeksi %3,1 azalış göstermişti. Bir başka ifade ile 2012 yılında ihracat gerek miktar, gerekse de birim değer olarak ithalata göre daha olumlu bir yılı geride bırakmıştı. yılının tamamında ihracat miktar olarak %0,6 oranında azalmış, birim değer olarak ise %0,5 oranında artış göstermiştir. Buna karşılık ithalat miktar olarak yılının tümünde %8 oranında artış gösterirken birim değer bazında %1,6 düşüş kaydetmiştir. Başka bir deyişle, 2012 yılında ihracat lehine olan durum, yılında ithalat lehine değişmiştir. 2014 ün Ocak ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi sektörü üretimi, yılı aynı ayına göre %7,3 oranında artış gösterirken, aynı dönemde takvim etkisinden arındırılmış ihracat miktar endeksi yalnızca %10,1 oranında artış kaydetmiştir. Bu bulgu, 2014 ün ilk ayında dış talebin dış talepten daha kuvvetli olduğunu, başka bir deyişle geçtiğimiz yılın aynı dönemine kıyasla gerçekleşen üretim artışının daha çok dış talep artışından kaynaklı olduğunu göstermektedir. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere bakıldığında ise Ocak 2014 te bir önceki aya göre ihracat miktar endeksi %1,8 artarken ithalat miktar endeksinin ise %0,5 azaldığı görülmektedir. Dış Ticaret Endeksleri Oranları (%) (2010=100) Miktar Endeksi Birim Değer Endeksi İhracat İthalat İhracat İthalat Oca.14 10,1 5,6-1,3-2,8-0,6 8,0 0,5-1,6 2012 16,7 1,0-3,1-2,8 2011 6,2 12,1 11,6 15,8 2010 6,3 20,8 4,9 9,0 2009-7,2-12,7-16,6-20,1 İhracat Kayıtları Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin ihracat kayıtlarına göre, Mart 2014 te bir önceki yılın aynı ayına göre %4,3 oranında artan ihracat 13 milyar dolara yükselmiştir. Böylece Ocak-Mart dönemi toplam ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre %6,2 lik artışla 38,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 7
Merkezi Yönetim Bütçesi Ocak- 2014 döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri %4,3 oranında artarak 72,3 milyar TL ye ulaşırken, bütçe giderleri %6 lık artışla 68,8 milyar TL olmuştur. Böylece 2014 yılının ilk iki ayında 3,6 milyar TL bütçe fazlası verilirken, faiz dışı fazla %19 azalarak 11,9 milyar TL ye gerilemiştir. Ocak- 2014 döneminde faiz dışı harcamalar %10,5 artarak 60,4 milyar TL ye ulaşırken, faiz harcamaları %18,4 azalışla 8,3 milyar TL'ye gerilemiştir. Bütçe giderleri içinde en büyük paya sahip olan cari transferler %5,3 artışla 27,4 milyar TL ye yükselmiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri (Milyon TL) Oca- Şub.13 Oca- Şub. 14 Değ. (%) Gerç./ Prog. Hedefi (%) Harcamalar 64.881 68.757 6,0 15,8 1-Faiz Hariç Harcama 54.662 60.416 10,5 15,7 Personel Giderleri 17.560 20.486 16,7 18,6 Sos.Güv.Kur. Dv.Pr. 2.979 3.532 18,6 18,7 Mal ve Hiz. Al. 3.182 3.606 13,3 9,6 Cari Transferler 26.010 27.400 5,3 16,8 Sermaye Giderleri 2.730 2.852 4,5 7,8 Sermaye Transferleri 144 507 252,4 7,8 Borç Verme 2.057 2.032-1,2 26,6 2-Faiz Harcamaları 10.219 8.341-18,4 16,0 Gelirler 69.372 72.332 4,3 17,9 1-Genel Bütçe Gel. 67.087 69.610 3,8 17,7 Vergi Gelirleri 56.028 62.230 11,1 17,9 Teş. ve Mülk. Gel. 1.084 1.787 64,9 22,0 Al.Bğ.ve Yrd.-Öz.Gl. 340 432 27,1 27,8 Faizler, Payl.ve Cez. 4.894 3.663-25,1 14,1 Sermaye Gelirleri 4.722 1.458-69,1 16,7 Alacaklardan Tah. 19 39 104,0 27,7 2-Özel Bt. İd.Öz. Gel. 1.195 1.483 24,1 20,5 3-Düz.ve Den.Kr.Gel. 1.091 1.240 13,7 41,5 Bütçe Dengesi 4.492 3.575-20,4-10,7 Faiz Dışı Denge 14.711 11.916-19,0 63,6 Kaynak: Maliye Bakanlığı Ocak- 2014 döneminde bütçe gelirlerinin %86'sını oluşturan vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %11,1 lik artışla 62,2 milyar TL ye yükselmiştir. Vergi türleri itibarıyla Ocak 2014 gerçekleşmelerine bakıldığında, Kurumlar Vergisi hariç tüm vergi türlerinde bir önceki yılın aynı dönemine göre değişen oranlarda artışların gerçekleştiği görülmektedir. Diğer taraftan 31 Ocak 2014 tarihi itibarıyla 6111 sayılı Kanun kapsamında tahsil edilen genel bütçe vergi gelirleri, teşebbüs mülkiyet gelirleri ile faiz, pay ve ceza gelirleri toplam tutarı 25,5 milyar TL olmuştur. Böylece Ocak- döneminde %106,9 olan bütçe gelirlerinin bütçe giderlerini karşılama oranı, ün aynı döneminde %105,2 ye gerilemiştir. Ödemeler Dengesi TCMB tarafından açıklanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre, Ocak ayında 5.809 milyon dolar olan cari işlemler açığı, Ocak 2014 ayında %16 oranında azalma kaydetmiş ve 4.877 milyon dolara olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeye bağlı olarak 12 aylık kümülatif cari açık Aralık te 64,9 milyar dolar iken Ocak 2014 te 64 milyar dolara gerilemiştir. En son yayımlanan 2014-2016 Orta Vadeli Program da 2014 yılı için cari işlemler açığı 55,5 milyar dolar olarak öngörülmüştür. Bu hedefin %8,8 inin yılın ilk ayında gerçekleştiği görülmektedir. Ödemeler Dengesi Gelişmeleri (Milyon $) Ocak Ocak 2014 (%) İhracat (FOB) 11.793 13.082 10,9 İthalat (CIF) -18.802-19.292 2,6 Dış Ticaret Açığı -5.590-5.029-10,0 Öd. Deng. Tan. Göre Dış Tic. Aç. -5.869-5.239-10,7 Cari İşl. Dengesi -5.809-4.877-16,0 Kaynak: TCMB Finans hesabı alt kalemlerinden olan doğrudan yatırımlar incelendiğinde, yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye de gerçekleştirdikleri gayrimenkul yatırımlarını da içeren net yatırımlarının Ocak 2014 döneminde 1.211 milyon dolar olduğu görülmektedir. yılı aynı döneminde bu tutar 802 milyon dolar seviyelerinde gerçekleşmişti. Yurt içinde yerleşik kişilerin, yurt dışında yaptıkları doğrudan yatırımlar ise aynı dönemde 199 milyon dolardan 294 milyon dolara yükselmiştir. Sonuç olarak doğrudan 8
yatırımlar kaleminde, ün Ocak ayında 603 milyon dolar olarak gerçekleşen net doğrudan yatırım girişi, 2014 ün aynı ayında %52,1 oranında artış göstermiş ve 917 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Portföy yatırımlarında ise yılının Ocak ayında 1,375 milyon dolar olan net giriş, 2014 Ocak ta %94,8 oranında azalarak 72 milyon dolara gerilemiştir. Ocak 2014 döneminde resmi rezervler 5.800 milyon dolar azalma göstermiştir. Aynı dönemde net hata ve noksan (kaynağı bilinmeyen sermaye hareketleri) 2.217 milyon dolar giriş olarak gerçekleşmiştir. 2014 Ocak ödemeler dengesi verileri, cari açıkta daralma eğiliminin başlamış olabileceğini ve Türkiye ye yönelik net yabancı sermaye yatırımlarının bir önceki yıla göre önemli ölçüde azaldığını göstermektedir. Veriler iç talepteki yavaşlamayla birlikte önümüzdeki aylarda cari açığın daralma eğiliminin devam edeceğine ve yılsonunda Orta Vadeli Program hedefini tutturulacağına işaret etmektedir. İç Borçlar Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, kriz yılı olan 2001 yılı sonunda 122,2 milyar TL olan iç borç stoku, 2012 yılı sonu itibarıyla 3 kattan fazla artarak 386,5 milyar TL'ye yükselmiştir. Aralık sonunda ise iç borçlar 2012 yılı sonuna göre %4,3 oranında artarak 403 milyar TL ye yükselmiştir. te 385,3 milyar TL olan merkezi yönetim iç borç stoku 2014 ün aynı ayı itibariyle %4,2 oranında artışla 407,1 milyar TL ye yükselmiş durumdadır. Bir önceki ayla kıyaslandığında ise iç borç stokunda %0,2 oranında artış söz konusudur. 2014 sonunda nakit tahvil stoku 405 milyar TL, nakit dışı tahvil stoku ise 1,3 milyar TL düzeyinde bulunmaktadır. 2014 itibariyle merkezi yönetim iç borç stokunun tamamı devlet tahvillerinden oluşmaktadır. Aralık 2012 sonunda tahvillerin payı %99, bonoların payı %1 iken, bono cinsinden borçlar Eylül itibarıyla sıfırlanmış durumdadır. İç borçların vade yapısı incelendiğinde 2012 yılı sonunda 33,6 ay olan iç borç stokunun vadeye kalan ortalama süresi, Aralık sonunda 46,9 aya, 2014 sonunda ise 48,9 aya yükselmiştir. İç Borç Stoku (Milyon TL) Devlet Tahvili Hazine Bonosu Genel Toplam 2005 Aralık Sonu 226.964 17.818 244.782 2006 Aralık Sonu 241.876 9.594 251.470 2007 Aralık Sonu 249.176 6.134 255.310 2008 Aralık Sonu 260.849 13.978 274.827 2009 Aralık Sonu 315.969 14.036 330.005 2010 Aralık Sonu 343.317 9.525 352.841 2011 Aralık Sonu 368.778 0 368.778 2012 Aralık Sonu 382.858 3.684 386.542 Aralık Sonu 403.007 0 403.007 2014 Ocak Sonu 406.266 0 406.266 2014 Sonu 407.052 0 407.052 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Dış Borçlar Türkiye nin dış borç stoku, 2012 yılı sonunda 338,3 milyar dolar iken, yılsonu itibariyle %14,8 oranında (49,9 milyar dolar) artışla 388,3 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde kısa vadeli borçlar 28,6 milyar dolar artarak 129,1 milyar dolara, uzun vadeli borçlar ise 21,4 milyar dolar artarak 259,1 milyar dolara yükselmiştir. 2012 yılı sonunda kısa vadeli dış borçların toplam dış borç stoku içindeki payı %29,7 iken bu oran yılsonunda %33,3 e yükselmiştir. Aynı dönemde uzun vadeli borçların payı ise %70,3 ten %66,7 e gerilemiştir. 2012 yılsonunda 227,2 milyar dolar olan özel sektör borçlarının toplam dış borç stoku içerisindeki payı %67,2 iken, te özel sektör borç stoku 267 milyar dolara, toplam dış borç stoku içindeki payı ise %68,8 e yükselmiştir. Aynı dönemde kamu kesimi borçlarının payı 104 milyar dolardan 116 milyar dolara yükselmiş, borç stoku içindeki payı ise ile %30,7 den %29,9 a gerilemiştir. 5,2 milyar dolar olan T.C. Merkez Bankası borçlarının toplam borç stoku içerisindeki payı ise %1,3 üir. yılsonunda özel sektör dış borçları 2012 yılsonuna göre 39,8 milyar dolar, kamu borçları 12 milyar dolar artarken, T.C. Merkez Bankası borçları ise 1,9 milyar dolar azalma göstermiştir. 9
Dış Borç Stoku (Milyar $) 2012 I. II. III. IV. Dış Borç Stoku 338,3 351,8 367,4 373,1 388,2 Kısa Vade 100,5 114,5 124,9 125,0 129,1 Kamu 11,0 12,6 15,4 16,6 17,6 TCMB 1,0 1,0 1,0 0,9 0,8 Özel 88,5 100,9 108,6 107,5 110,7 Uzun Vade 237,8 237,3 242,5 248,1 259,1 Kamu 93,0 92,3 93,2 95,2 98,4 TCMB 6,1 5,7 5,4 4,7 4,4 Özel (*) 138,7 139,4 143,8 148,2 156,4 Kamu Sektörü 104,0 104,9 108,6 111,8 116,0 Kısa Vade 11,0 12,6 15,4 16,6 17,6 Uzun Vade 93,0 92,3 93,2 95,2 98,4 TCMB 7,1 6,6 6,4 5,6 5,2 Kısa Vade 1,0 1,0 1,0 0,9 0,8 Uzun Vade 6,1 5,7 5,4 4,7 4,4 Özel Sektör 227,2 240,3 252,4 255,7 267,0 Kısa Vade 88,5 100,9 108,6 107,5 110,7 Uzun Vade (*) 138,7 139,4 143,8 148,2 156,4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) 01.10.2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izlenmektedir. Bilindiği gibi dış borç istatistiklerinde uluslararası standart, büyüklüklerin ABD Doları cinsinden ifade edilmesidir. Bu durum, dış borç büyüklüklerinin çapraz kurlarda gerçekleşen hareketlerden etkilenmesine yol açmaktadır. Eylül-Aralık döneminde dış borç stoku, döviz kuru değişikliklerinden dolayı yaklaşık 820 milyon dolar artmıştır. Yatırım Teşvik Belgeleri 2014 Ocak ayında yılında yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımların toplam tutarı, bir önceki yılın aynı ayına göre %12,1 oranında artarak 6 milyar TL ye yükselmiştir. Bu yatırımlar gerçekleştirildiği takdirde, 14.880 kişiye istihdam yaratılması öngörülmektedir. 2014 Ocak ayında en yüksek tutarda yatırım %55,2 pay ile hizmetler sektörüne yapılmıştır. Hizmetler sektöründe teşvike bağlanan yatırımlar, bir önceki yıla kıyasla %251,9 oranında artarak 3,3 milyar TL ye ulaşmıştır. Aynı dönemde %31,4 iük pay ile ikinci sırada yer alan imalat sanayi sektörüne yönelik teşvikli yatırımlar %30,3 oranında azalarak 1,9 milyar TL ye gerilemiştir. Toplam teşvikli yatırımlar içinde %8,9 luk paya sahip olan enerji sektörüne yönelik teşvikli yatırımlar ise %66,4 oranında azalarak 530 milyon TL ye gerilemiştir. Bu sektörlerin dışında Ocak 2014 döneminde madencilik sektörüne verilen teşvik tutarı 203 milyon TL iken, tarım sektörüne verilerin teşvik tutarı 68 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Yatırım Teşvik Belgelerinin Sektörel Dağılımı (%) 2011 2012 Oca.13 Oca.14 Tarım 2,9 1,4 0,9 0,6 1,1 Madencilik 2,6 3,8 8,1 1,7 3,4 İmalat 40,4 46,7 34,8 50,5 31,4 Enerji 27,6 21,7 35,1 29,6 8,9 Hizmetler 26,5 26,4 20,9 17,6 55,2 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Kredi Stoku Mali olmayan kesime verilen yurt içi kredi stoku, 2010 yılındaki %43,9 ve 2011 yılındaki %33,5 lik oldukça hızlı artışların ardından 2012 yılında %18,6 ile daha yavaş artarak 738,1 milyar TL ye ulaşmış, yılında ise %34,2 ile yeniden güçlü bir artışla 990,8 milyar TL ye yükselmiştir. 21 Mart 2014 tarihli verilere göre mali olmayan kesime verilen yurtiçi kredi hacmi yılsonuna göre %3,5 oranında artışla 1.023,8 milyar TL seviyesine yükselmiş durumdadır. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi (Milyon TL) (*) Aralık Mart 2014 (%) Tüm Banka Kredileri 990.796,5 1.023.822,3 3,3 Mevduat Bankaları 886.292,3 915.108,2 3,3 Kalkınma ve Yat. Bank. 44.026,5 50.201,5 14,0 Katılım Bankaları 60.477,6 58.512,5-3,2 Kaynak: TCMB, Haftalık Para ve Banka İstatistikleri (*) Mali olmayan kesime verilen yurtiçi kredileri göstermektedir. Mevduat Bankacılık sistemi toplam mevduat hacmi 2010 daki %18,9 ve 2011 deki %14,7 lik artışların ardından, 2012 yılında %13,9 ile daha yavaş bir artış göstererek 742,8 10
milyar TL ye yükselmiştir. yılını %22,5 ile oldukça hızlı bir artışla tamamlayan mevduat hacmi, 21 Mart 2014 tarihli verilere göre yılsonuna kıyasla %3 oranında artışla 937,4 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Bankacılık Sektörü Mevduatları (Milyon TL) Aralık Mart 2014 (%) Toplam Mevduat 909.638,8 937.430,6 3,1 Yurtiçi Yerl. Mevd. 876.097,7 900.972,0 2,8 Mevduat Bankaları 814.973,0 840.989,9 3,2 TL Mevduat 548.440,4 534.479,3-2,5 YP Mevduat 266.532,6 306.510,6 15,0 Katılım Bankaları 61.124,6 59.982,1-1,9 TL Mevduat 36.277,6 35.429,6-2,3 YP Mevduat 24.847,0 24.552,6-1,2 Yurtdışı Yerl. Mevd. 33.541,2 36.458,6 8,7 Kaynak: TCMB, Haftalık Para ve Banka İstatistikleri Parasal Gelişmeler yılında parasal büyüklüklerden M-1 %23,7, M-2 %21,3, M-3 ise %19,9 oranında artışlar göstermiştir. 21 Mart 2014 tarihli verilere göre ise sonuna göre M- 1 de %1,9, M-2 de %4,1, M-3 te ise %4,1 oranında artışlar söz konusudur. Parasal Gelişmeler (Milyon TL) Aralık Mart 2014 (%) M1 224.785,3 228.965,5 1,9 M2 908.513,5 945.862,8 4,1 M3 949.440,6 988.809,7 4,1 Kaynak: TCMB Döviz Kurları ve BİST Ulusal 100-Bileşik Endeksi 2011 yılının ikinci yarısı ile birlikte küresel piyasalara ilişkin belirsizlik ve aşağı yönlü risklerin artmasının etkisiyle 2011 yılı sonunda dolar alış kuru 1,9065 TL, Euro alış kuru 2,4592 TL ye yükselmiştir. 2012 yılında ise kurlarda nispi bir düşüş eğilimi söz konusudur. Mayıs-Ağustos döneminde keskin bir artış gösteren kurlar Eylül-Ekim deki geçici aşağı yönlü seyrin ardından Kasım da yeniden yükselişe geçmiş, böylece yılı sonunda dolar alış kuru 2,1343, Euro alış kuru ise 2,9365 seviyelerinde gerçekleşmiştir. 2014 Ocak ayı sonlarında rekor seviyelere ulaşan döviz kurları Merkez Bankası nın faiz artırım kararıyla kısmen gerilemiş, 31 Mart 2014 tarihli verilere göre dolar alış kuru 2,1898, TL, Euro alış kuru 3,0072 TL olarak gerçekleşmiştir. Küresel para arzındaki artışla birlikte 2012 yılı ortalarında keskin bir artış eğilimine giren Borsa İstanbul Ulusal-100 endeksi, yılı 78.208 seviyesinde kapatmıştır. Bu eğilim ün ilk 5 ayında da sürmüş, endeks 22 Mayıs ta 93.179 a ulaşmıştır. FED in parasal genişleme programını yavaşlatma sinyaliyle hızlanan satışların etkisiyle düşüşe geçen endeks, Ağustos te 65 bin seviyelerine kadar gerilemiştir. Eylül-Ekim döneminde kısmen toparlanarak 80 binlere yaklaşan BİST 100 endeksi, Kasım da yeniden 75 bin seviyelerine çekilmiştir. Aralık ayında ise FED in tahvil alımlarını yavaşlatma kararının yanı sıra yurtiçindeki gelişmelerden olumsuz etkilenen endeks yılını 67.802 seviyesinde tamamlamıştır. Ocak taki keskin düşüşün ardından ta kısmen toparlanan BIST 100 ün 31 Mart 2014 kapanışı ise 69.736 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kurlardaki Gelişmeler ve BIST-100 Endeksi Dolar (*) (TL) Euro (*) (TL) Euro/ Dolar Paritesi (*) BIST 100 Endeksi (Dönem Sonu ) 2008 1,5123 2,1408 1,4156 26.864 2009 1,5057 2,1603 1,4347 52.825 2010 1,5460 2,0491 1,3254 66.004 2011 1,9065 2,4592 1,2899 51.267 2012 1,7826 2,3517 1,3193 78.208 2,1343 2,9365 1,3759 67.802 Oca.14 2,2795 3,1003 1,3601 61.858 Şub.14 2,2342 3,0508 1,3655 62.553 31.Mar.14 2,1898 3,0072 1,3733 69.736 Kaynak: TCMB, Borsa İstanbul. (*) Dönem sonu TCMB Döviz alış kurları kullanılmıştır. 11