TRANSPORT TEKNİĞİ VE TESİSLERİ DERSİ Hazırlayan: Dr. Mehmet EKER 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 1
Terminoloji (kavram ve terimler) Ormancılıkta Üretim : - Biyolojik üretim (Ağaç üretimi) (Orman arazisinde ekim veya dikim yoluyla orman tesisi, bazı silvikültürel müdahalelerle yetiştirme, koruma ve iyileştirme) - Mekanik üretim (Odun üretimi) (Biyolojik yetkinliğe erişmiş ağaçların belirli teknik standartlara uygun biçimde kesilmesi, tomruklanması, bölme içinden yol kenarı veya istif yerlerine kadar ve buradan da orman depolarına taşınması) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 2
Terminoloji (kavram ve terimler) Ormancılıkta Odun Hammaddesi Üretim Faaliyetleri (Operasyonları) Süreci: -Kesim(hasat) Süreci ve - Transport Süreci 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 3
Terminoloji (kavram ve terimler) Kesim (Hasat) Süreci: (Dikili ağacın kesilmesi ve şekil değişimi işlemleri) Dikili haldeki ağaçların kesilip devrilmesi (ve devrik ağaçların da), dallarının budanması, uç ve tepesinin alınması, ölçülüp çeşitli boylara bölümlenmesi (tomruklanması), gerekliyse kabuklarının soyulması ve ağaç gövdesinin hareket ettirilmeye uygun hale getirilmesi işlemlerinden ibarettir. Bu işlemler orman içerisinde, ağacın kütüğü dibinde uygulanır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 4
Terminoloji (kavram ve terimler) Transport (Taşıma) Süreci: (Kısmen veya tamamen şekil değişimine uğrayan ağaç ya da gövde kısımlarının hareket ettirilmesi işlemleri) Ağaçların kesildikleri kütük dibinden orman yolu kenarına veya geçici depo/istif yerlerine kadar ve oradan da orman (ara ve ana) depolarına kadar taşınmasına Transport denir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 5
Terminoloji (kavram ve terimler) Transport, 2 aşamaya ayrılır: 1- Primer Transport (Bölmeden Çıkarma, Birincil - Tali Taşıma/Nakliyat) 2- Sekonder Transport (Ana Taşıma/Nakliyat, İkincil Taşıma) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 6
Terminoloji (kavram ve terimler) Bölmeden Çıkarma: Ağaçların kesildiği yerde (yani kütüğü dibinde) kesim süreci tamamlanan ürünlerin buradan alınıp en yakın orman yoluna veya ara depolara kadar olan taşınmasıdır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 7
Terminoloji (kavram ve terimler) (Ana) Taşıma: Yol kenarında geçici istif yeri ve rampalardaki çeşitli nitelikteki odun hammaddesinin çeşitli yükleme teknikleri ile araçlara yüklenip ara ve ana (satış) depolara kadar taşınmasıdır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 8
Ormancılıkta Üretim Süreci Planlama Kesim Devirme Dal Alma Ölçme Budama Uç alma Kabuk soyma Tomruklama Bölmeden Çıkarma Sürütme Yolu Rampa Toplama Taşıma Sürütme Araçla taşıma Hava hattı Havadan taşıma Yükleme Taşıma Karayolu Demiryolu Su Boşaltma Yol Yapımı: Üretim alanlarına ulaşmak için Orman yollarının yapımı ve bakımı. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 9
Üretim Metotları Kesme Bölmeden Çıkarma Rampa Transport/Yol Tüm ağaç Bütün gövde Tomruk 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 10
Ormancılıkta Transport neden önemlidir? Ormancılıkta transportun önemi, transporta konu olan objeler (transportun sınıflandırılması) yönüyle ele alınmalıdır; Asli ürün olan odun hammaddesinin transportu, Tali (yan) ürünlerin transportu, Tohum ve fidan transportu Ekipman ve malzeme transportu, İnsan (işçi) transportu vb., 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 11
Ormancılıkta Transport neden önemlidir? Ormanların tesisi ve yetiştirilmesi Ormanların üretim ve yararlanma işlevi Odun hammaddesinin fiziksel dağıtımı Orman İşletmeciliğinin yapılabilmesi Odun hammaddesi piyasa taleplerinin tedarik edilmesi Koruma işlemlerinin yapılabilmesi (yangın, kaçakçılık, vb. önlenmesi) Orman kaynaklarının sürdürülebilirliği açısından önemlidir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 12
Transport faaliyetinin önemliliği!!! Orman ürünlerinin süratle pazara taşınmasını sağlamak Ormanlardan yararlanma verimliliğini artırmak gibi hedefler yanında DOİ nin toplam giderlerinin yaklaşık % 40 ını teşkil etmesi açısından da üzerinde durulması gereken önemli bir problemdir. Hesap İsmi 2003 yılı ödeneği Hesap İsmi 2003 yılı ödeneği GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 230 trilyon ARAŞTIRMA GELİŞTİRME GİDERLERİ 120,5 trilyon Kesme Tomruklama 44,2 trilyon Silvikültürel müdahale 43 trilyon Sürütme ve Toplama 83,2 trilyon Orman koruma, böcek ve hastalık 16,8 trilyon Taşıma 51 trilyon Orman yolu, köprü, sanat yapısı vs. 53,7 trilyon İstif 7,4 trilyon Amenajman, Fotogrametri giderleri 7 trilyon Tasnif ve depolama 10,5 trilyon GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 222,9 trilyon Yükleme 7,5 trilyon Daimi işçi, geçici işçi ücret 81,5 trilyon Diğer 26,2 trilyon Ağaçlandırma 24 trilyon DİĞERLERİ 19,3 trilyon Diğerleri (aylıklar, yolluklar vs.) 117,4 GENEL TOPLAM 592,7 trilyon (1 USD=1400 000 TL) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 13
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 14
Transportu Etkileyen Faktörler? Orman İşletmesinin ekonomik yapısı Transport zamanı Transport mesafesi Transport tesisleri (altyapı; yol, depo gibi diğer tesisler) Transport taşıtları (makine ve ekipman) Orman ekosistemi (topoğrafya, orman varlığı ve durumu, iklim, ağaç özellikleri, vb.) İşçi, operatör, mühendis gibi işgücü 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 15
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 16
Transport & Diğer Ormancılık Bilim Dalları Transport; Silvikültür ile - Amenajman ile - Orman koruma ile - İşletme planlaması ve ekonomi ile - Milli parklar ve diğer ormancılık bilimleri ile ilişkilidir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 17
ORMAN TRANSPORT TESİSLERİ Orman Yol Ağları Orman yolları; ormanların işletmeye açılmasına hizmet eden, lastik tekerlekli araçların bütün yıl taşıma yapmasına yönelik, orman içi ile orman dışı bağlantıyı sağlayan tek şeritli yollar olarak tanımlanabilir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 18
Orman Yol Ağları Orman yolları; Ormanları entansif olarak işletmek, Ormanları hastalık ve zararlarından korumak, Yangınları emniyet altına almak ve söndürmek, Orman yetiştirme ve bakımını yapmak, Orman köylülerinin yol ihtiyacını karşılamak, Rekreasyonel ve avcılık hizmetleri ile Stratejik amaçlar için yapılmaktadır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 19
Orman Yol Ağları Orman yolları; -Amacı, - Hizmeti, - Geometrik standartları, - Planlaması, -Yapım tekniği, -Yapıldığı yerlerin zorlukları ve özelliği nedeni ile kamu yararına yapılan kara yolu ve köy yollarından ayrılmaktadır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 20
Orman Yol Ağları Orman yolları, diğer kara yollarından teknik ve ekonomik yönden de ayrıcalık gösterir. Ekonomik ayrıcalık; orman yollarının ormancılık hizmetlerini karşılayacak ölçüde yeteri kadar ucuza mal edilmesi, Teknik yönden ayrıcalık ise, ekonomik görüşün yanında yol elemanlarının yolun işlevlerini en iyi biçimde yerine getirmesidir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 21
Orman Yol Ağları Orman Yol Şebeke Plânlarının Düzenlenmesine Ait Yönetmelik te; orman yol ağı planlarının amaç ve kapsamı, "bir orman topluluğunun entansif olarak işletilmesi için ekim, dikim, bakım, hastalık ve zararlılarla mücadele, yangınlardan koruma veya söndürme gibi çeşitli ormancılık hizmetlerinin zamanında, usul ve tekniğine uygun olarak yapılabilmesi amacıyla ormandaki tüm meşçerelere ulaşımı sağlamak", tarifi ise, "bir orman topluluğundan elde edilecek her çeşit hasılatı amaca uygun bir şekilde ve sürekli olarak taşımaya ve çeşitli ormancılık hizmetlerini yapmaya elverişli vadi yolları, yamaç yolları, sürütme yolları ve irtibat yolları gibi birbirine bağlı bir çok ana ve tali yolların genel projelerini oluşturmak" şeklinde ifade edilmektedir. Bütün bir dere sistemini içine alan su toplama havzası bir plan ünitesi olarak ele alınmakta, orman yol ağı planının böyle bir plan ünitesini tam olarak taşıma ve diğer ormancılık hizmetlerine açacak şekilde düzenlenmesi öngörülmekte ve plan ünitelerinin birleştirilmesi ile Seri veya İşletme Şefliği bazında "Genel Orman Yol Ağı Plânı"nın meydana getirileceği bildirilmektedir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 22
Orman Yol Tipleri Orman yolları, Orman yolları, bir yılda üzerinden taşınacak ürün miktarı ve yapılış amaçları dikkate alınarak iki ana gruba ayrılır. Ana orman yolları ve Tali orman yolları - A tipi tali orman yolu ve - B tipi tali orman yolu 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 23
Orman Yol Tipleri Orman yollarının teknik standartları: Yolun Tipi Platform Genişliği (m) Şerit Sayısı (Adet) Azami Eğim (%) Asgari Kurp Yarıçapı (m) Şerit Genişliği (m) Banket Genişliği (m) Hendek Genişliği (m) Üstyapı Genişliği (m) Ana Orman Yolu 7 2 8 50 3.5 0.50 1.00 6 Tali Orman Yolu A-Tipi B-Tipi 6 4 1 1 10 12 35 10-12 3 4 0.50 0.50 1.00 1.00 5 3 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 24
Orman Yol Tipleri Ana Orman Yolu (Enine Kesit) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 25
Orman Yol Tipleri Ana Orman Yolları, Trafiğe uygun genişliği (platform) 7 m ve hendek genişliği 1.00 m olup toplam genişliği 8.00 m olan ve genellikle ana vadilerde yapılan yollar ana orman yollarıdır. Yol üzerinden yıllık taşınacak ürün miktarı > 50.000 m³ Orman Genel Müdürlüğünden özel izin alınmalı 6 m genişliğinde üst yapı malzemesi ile kaplanmalı, Asgari kurp yarıçapı 50 m olmalı Azami eğim (meyil) % 8 olmalıdır. Vadi tabanlarında yapılmalı ve Bir işletmeye açma ünitesini bütünüyle ve eşit şekilde işletmeye açmayı sağlamalıdır 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 26
Orman Yol Tipleri A Tipi Tali Orman Yolu (Enine Kesit) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 27
Orman Yol Tipleri A Tipi Tali Orman Yolu (Enine Kesit) Trafiğe uygun genişliği (platform) 6 m ve hendek genişliği 1.00 m olup toplam genişliği 7.00 m olan orman yolları, A tipi tali orman yollarıdır. Yol üzerinde yıllık taşınacak ürün miktarı 25.000-50.000 m³ Orman Genel Müdürlüğü nden özel izin alınmalı 5 m genişliğinde üst yapı malzemesi ile kaplanmalı, Asgari kurp yarıçapı 35 m ve Kullanılan en yüksek eğim değeri % 10'u geçmemelidir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 28
Orman Yol Tipleri B Tipi Tali Orman Yolu (Enine Kesit) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 29
Orman Yol Tipleri B Tipi Tali Orman Yolu (Enine Kesit) Trafiğe uygun genişliği (platform) 4 m. ve hendek genişliği 1 m olup toplam genişliği 5 m olan orman yolları, B tipi tali orman yollarıdır. Bir yılda taşınacak ürün miktarı 25.000 m³'ten azdır. Üretim ve taşıma mevsimi, taşınacak ürünün cinsi, arazi yapısı vb. dikkate alınarak yolun tamamı veya bir kısmı 3 m genişliğinde üst yapı malzemesi ile kaplanmalıdır. En küçük kurp yarıçapı 12 m olmalı ve prensip olarak % 9 eğim kullanılmalıdır (normal eğim). Ancak bu normal eğim değerinin değiştirilmesinin istenmemesinden dolayı, göze alınmayacak kadar yüksek masraflara neden olabilecek, çok zor arazi şartları ve teknik sınırlamalar karşısında, istisnai olarak ve kısa mesafelerde uygulanmak şartı ile % 12'ye kadar eğim değerleri kullanılabilir. Ters taşımada eğim; 500 m ye kadar % 7; 500 m den daha fazla mesafede % 6 olarak uygulanmalıdır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 30
Orman Yol Tipleri * Eğimi % 75'in üzerinde olan yamaçlarda, uzun mesafede som ve sert kaya olması halinde, yol platformu 3 m, hendek genişliği 0.50 m olmak üzere, B tipi tali orman yolu 3.5 m genişliğinde yapılabilmektedir. * Orman yolları, dağlık alanlarda ve yerleşim birimlerinden uzak yerlerde yapılır ve yol yapım yerinin yakınında barınma, araç ve gereç parkı olabilecek bir şantiye kurulur ve inşaat sırasında işçilerin kontrolü ve çalışmaları buradan yürütülür. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 31
Orman Yol Tipleri Orman yollarının yapımında yol yapım makinelerinin verimli çalıştırılmaları için: Yol geçkilerine rastlayan ağaç ve kökler önceden temizlenmelidir. Geçkilerin önceden temizlenmesinde verim ortalama % 30 oranında artmaktadır. Yağmurlu günler sonunda çamur haline gelen yollarda yol yapım makinelerine gerekli akaryakıtın temin edilemeyeceği göz önünde tutularak iş yerinde daima yedek yakıt bulundurulmalıdır. Dozerler gerekmedikçe yokuş yukarı çalıştırılmamalıdırlar. Dozerler hiç boş bırakılmamalı ve bekletilmemelidir. Yol yapımı için en uygun aylar Mart-Kasım aylarıdır. Bu zaman aralığı içinde makinelerin normal çalışma yanında fazla mesai yapmaları sağlanmalıdır 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 32
Dağlık Alanda Orman Yol Ağı Planı 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 33
Orman Yol Tipleri * Dağlık alanlarda bir yol ağı sistemi modelinde, karayollarından ana orman yolları ile ayrılarak orman alanı içerisine girilmektedir. Ana orman yolu, orman içerisindeki bütün yolların bağlandığı yoldur. * Ana orman yolundan A tipi orman yolları ile ayrılarak orman alanı parçalara bölünür. Daha sonra B tipi orman yolları ile orman alanı kavranır. * Düz alanlarda yol sistemi aynı olurken sadece geçkiler düzgün bir şekilde oluşur ve yol ağı sistemi bir balık kılçığı yapısını çağrıştırır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 34
Orman Yol Tipleri Dağlık alanlarda orman yolları, vadi, yamaç veya sırtta planlanmalarına göre isim alırken, düz alanlarda ise; sadece orman yolu ismi ile anılırlar. Dağlık alanlarda vadi yolları genellikle ana orman yolu veya A tipi tali orman yolu standardındadır. Yamaç yolları ise genellikle B tipi tali orman yolu standardında planlanırlar. Orman ürünleri öncelikle sürütme yollarına getirilir, buradan B tipi veya A tipi orman yolları üzerinde taşınarak ara depolara ulaştırılırlar. Orman ürünlerinin ana depolara veya pazarlama merkezlerine taşınması ise ana orman yolları ve devlet karayolları üzerinde yapılır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 35
Orman Yol Geçkileri (Ağı/Güzergahı/Rotası) Gerek orman içine her türlü teknik ve idari işleri götürebilmek, gerekse odun hammaddesini orman içinden tüketim yerlerine kadar taşımak amacıyla orman yollarının orman içinde bir ağ şeklinde oluşturduğu birlik ve bütünlüğe "Orman Yol Ağı" adı verilmektedir. (Orman içinde sınırları belirlenmiş bir çalışma ünitesini tam olarak işletmeye açma, koruma, ağaçlandırma, milli park ve diğer bütün ormancılık hizmetlerini yerine getirecek şekilde düzenlenen yol planına Orman Yol Ağı veya Orman Yol Şebeke Planı denilir.) Orman yol ağı planlamasının amacı; orman yolları ile ormanın her tarafına eşit şekilde ulaşma imkanının sağlanmasıdır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 36
Orman Yol Ağı Orman yolları, ormanların işletilmesi ve orman ürünlerinin pazara ulaştırılması amacı ile yapılır. Orman yolları, yüksek yapım maliyeti ve yapım sonrasında sürekli bakım masrafları gerektirmektedir. Orman yolları üzerinde yapılan taşıma masrafları, orman içi alanlarda yapılan taşıma (bölmeden çıkarma) masraflarından belirgin bir şekilde düşüktür. Orman yol ağı planlaması; yapım, bakım, taşıma ve bölmeden çıkarma masraflarını minimize yapma amaçlarını sağlayacak; orman yol yoğunluğunu, yol konumunu ve standartlarının belirlenmesini içermektedir. Orman yol ağlarının planlanması; orman yolları üzerinde yapılacak taşıma masrafları ile bölmeden çıkarma masraflarının karşılaştırmalı olarak dengelenmesine hizmet etmektedir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 37
Orman Yol Ağının Planlanmasında Etkili Olan Faktörler Bölgede yapılan ormancılık çalışmaları (gençleştirme, ağaçlandırma, planlama vb.), Ormancılık çalışmalarında kullanılan teknolojilerde meydana gelen değişiklikler (orman hava hatları ile bölmeden çıkarma, makineli ağaçlandırma çalışmaları vb.), İşletmeye açılan ormanların meşcere hacimleri, ağaç türleri, ve konumsal durumları, Arazi şartları, jeolojik ve hidrojeolojik yapı gibi çevresel faktörler, Ormanların işletmeye açılması için planlanan orman yollarının yapım ve bakım maliyetleri, Tarımsal çalışmalar ve kültürel aktiviteler gibi ormancılık dışı çalışmalar, Mülkiyet sorunları ve ülke politikaları gibi diğer faktörler. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 38
Orman Yol Ağları Orman yollarının planlanmasında ve yapımında; Topoğrafik koşullar, Klimatik ve hidrolojik koşullar Teknik koşullar, Ekonomi, Ekoloji (çevre), Sosyo-ekonomi, Estetik özellikler de etkilidir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 39
Orman Yol Ağlarının Planlanması Orman yol ağlarının planlanmasında ve yapımında; Uydu görüntüleri, Hava fotoğrafları, Topoğrafik haritalar, Meşcere haritaları, Jeoloji, jeomorfoloji ve arazi kullanım haritaları, Orman envanter verileri ve amenajman planı bilgileri, Sayısal Arazi Modeli, CBS, GPS ve PC destekli planlama araçları, Arazi etüt (keşif/survey) notları, Daha önceki yol yapım bilgileri, Kişisel deneyimlerden yararlanılır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 40
Orman Yol Ağlarının Planlanması Orman yol ağlarının planlanmasında ve yapımında gerekli donanım ve yazılımın sağlanmasının ardından; yol ağı planlamasında etkili olan faktörlerin değerlendirilmesi için; Fayda-Maliyet Analizleri, Yöneylem Araştırması Teknikleri, Çok Ölçütlü Karar Verme Teknikleri, Konumsal Karar Destek Sistemleri, vb. nitel ve nicel karar verme tekniklerinden yararlanılabilir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 41
Orman Yol Ağları Nasıl Planlanır? 1. Haritalar elde edilir (Topoğrafik, meşcere, jeoloji, yol ) 2. Jeolojik ve hidrolojik yapı etüt edilir 3. Amenajman ve silvikültür plan bilgileri derlenir 4. Mevcut yol uzunluğu ve yoğunluğu hesaplanır 5. Olması gereken yol uzunluğu ve yoğunluğu belirlenir 6. Pozitif ve negatif kardinal noktalar belirlenir 7. Havza bazında teknik prensiplere göre yol geçkileri çizilir. 8. Genelde 10 yıllık planlama ölçeği kullanılır 9. Planlanan yol uzunluğu yıllık üretim miktarı ve yerlerine göre vadi yollarından başlamak üzere yapılır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 42
Orman Yol Ağlarının Bileşenleri Orman yol ağlarını; - Orman ile yerleşim ve orman ürünleri işleme merkezi arasında ulaşım ve taşımayı sağlayan Ana Orman Yolları, - Ormanlık alanda, ormancılık amaç ve tekniklerine uygun olarak OGM tarafından yaptırılan A veya B tipi Tali Orman Yolları ve - Üretim işlerini gerçekleştirmek üzere yapılan yolların bölmelerle bağlantısını sağlayan üst yapısı ve sanat yapısı bulunmayan Traktör ve Sürütme Yolları oluşturur. *** Orman yol ağları, havza bazında planlanır *** 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 43
Orman Yol Ağları Orman yolları yapılış yerleri dikkate alındığında; 1.Vadi yolları 2.Yamaç Yolları 3.Sırt Yolları 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 44
Orman Yol Ağları Vadi Yolları: Kapasiteleri ve yapım giderleri oldukça yüksektir. Bu yolların akarsuların olumsuz etkilerinden korunmaları gerekir. Muhtemel en yüksek su seviyesine göre akarsularla sürüklenen ağaçlar, kütükler ve toprak malzeme ile akarsuyun yol dolgusuna yapacağı erozyon da düşünülmelidir. Akarsularda normal koşullarda en yüksek su seviyesi ve sel halinde en yüksek su seviyesi olmak üzere iki yüksek su seviyesi söz konusudur. Vadi yolları en yüksek normal su seviyesinden daha yüksek olmalıdır. Orman yollarının, sel oluşması halinde oluşacak en yüksek su seviyesinden daha yüksek olup olmayacağı teknik ve ekonomik koşullara bağlıdır. Birçok hallerde bu amaç için orman yolunun daha yüksekten geçirilmesine gerek yoktur. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 45
Orman Yol Ağları Yamaç Yolları: Ormanların iç kısımlarına ulaşmayı sağlar. Yamaç yolları dağlık alanlarda söz konusu olmaktadır. Yamaç yolları genellikle geçtikleri yamaçların üst kısımlarında kalan ormanlık alanları işletmeye açarlar. Yamaç yolların yapımı birleşik ve bağlantılı vadilerde oldukça problemler oluşturmaktadır. Yamaç yolları geçkilerinin belirlenmesinde, yolların dağlık alanda paralelliklerinin sağlanması oldukça güç olmaktadır. Yamaç yollarında su akıtma hendeklerine ve hendeklerde toplanan suların akıtılmasını sağlayacak olan sanat yapılarına önem verilmelidir. Ayrıca kazı ve dolgu şevlerinin yüzeyleri erozyona karşı mutlaka korunmalıdır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 46
Orman Yol Ağları Sırt Yolları: Sırt yolları, sırt ve sırtlara yakın yerlerde özellikle dağlık alanlardaki yerleşim birimlerinin birbirine bağlanması amacıyla planlanan yollardır. Su ayrım çizgilerine yakın olmaları nedeniyle sağlam ve kurudurlar. Yapımları kolaydır ve sanat yapıları gerektirmezler. Sırt yolları orman yol ağları içerisinde ormanları işletmeye açma yönünden büyük önem taşımazlar. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 47
Orman Yol Ağları Değerlendirme (orman yollarının konumlarına göre bir değerlendirme yapıldığında); Kullanışlılık ve yapım maliyetleri açısından ; vadi yolları > yamaç yolları > sırt yolları Güvenlik, zemin sağlamlığı ve bakım masrafları açısından ; sırt yolları > yamaç yolları > vadi yolları şeklinde bir sıralama yapılabilir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 48
Orman Yol Ağlarının Planlanması Orman yol ağlarının planlanmasında yeryüzü şekilleri etkilidir. Özellikle vadi şekilleri oldukça etkilidir. Vadi şekilleri; arazinin jeolojik yapısına bağlıdır. bir vadinin su toplama havzası birbirinden çok farklı şekiller gösterir. Vadilerde Su Toplama Havzalarının Şematik Olarak Gösterilmesi a) Düz vadiler b) Dar vadiler c) Geniş vadiler d) Birleşik vadiler e) Bağlantılı vadiler 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 49
Orman Yol Ağlarının Planlanması Orman Yolları & Vadiler; Vadilerin en basit şekillerini uzun ve yaklaşık düz olan ve parçalanma göstermeyen vadiler oluşturur. Böyle vadiler yol yapımı için en uygun yerlerdir. Biraz daha parçalanmış geniş vadiler yol yapımı yönünden fazla zorluk çıkarmaz. Bir kaç düz veya dar vadinin birleşmesi ile ortaya çıkan birleşik veya bağlantılı vadiler bir yaprak görünümünde olup arazi dik, yol planlaması kompleks ve zordur. Vadi tabanı çok geniş değil ise, tek bir vadi yolu her iki yamaç için yeterlidir. Vadi tabanı genişledikçe yamaçların her birisinde karşılıklı bağımsız iki yol yapmak daha uygun olabilir. Ormancılık yönünden her vadi sürekli açık bir yola kavuşturulmalıdır. Kayalıklardan oluşan vadilerde yol planlaması ve yapımı yönünden teknik ve ekonomik sorunlar ortaya çıkabilir Böyle hallerde yolu kayalık arazinin daha yukarısından geçirmek daha uygun olabilir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 50
Orman Yol Ağlarının Planlanması Orman Yollarının planlanmasında etkili olan bir diğer özellik: # SİLVİKÜLTÜR # Tıraşlama işletmesinde ağaçlar bütün bir alan üzerinde kesildiğinden bütün işler bu alanda yoğunlaşır. Tıraşlama işletmesinde orman yollarının ve orman ürünleri taşımacılığının önemi artar. Yol ağı ve kesim düzeni birbiri ile doğrudan ilgilidir. Bu işletme şekli kesilen ağaçların taşınması ve alanın boşaltılması için yeteri kadar yol gerektirir. Siper işletmelerinde siperlerin oluşturulması ve alanın temizlenmesi yeterli ve dallanmış bir yol ağı gerektirir. Yan yollar bu işletme için son derece gereklidir. İyi bir yol ağı olmadıkça bu işletme içinde biyolojik ve teknik bir takım sorunlar ortaya çıkar. Ancak çok kısa sürütmelerle gençlik korunabilir. Çok sayıda küçük kesim hacmi, taşıma araçlarının kesim yerine kadar ulaşabilmesini gerektirir. Seçme işletmesinde yol ağlarının önemi daha da artar. Kesim düzeninin olmaması nedeniyle bu işletme içinde çok sık bir ana yol, yan yollar ve sürütme yolları ağı oluşturmak ormana biyolojik olarak zarar vermemek için son derece zorunludur. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 51
Orman Yol Ağları Orman Yolları ile İşletmeye Açma 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 52
İŞLETMEYE AÇMA İşletmeye açma; ormanların biyolojik üretimini (mal üretimi), biyolojik ürün olan odun hammaddesini ihtiyaç sahiplerine sunmayı (teknik üretim), ormanın diğer fonksiyonlarından toplumu yararlandırmayı (sosyal üretim) en ekonomik ve en yüksek düzeyde gerçekleştirmek amacıyla meşcereye, ürüne, toprağa ve görünüme verilecek zararları en düşük düzeyde tutarak belli bir orman alanına ulaşma, gerekli üretim araçlarını bu orman alanına götürme ve üretilen orman ürünlerini ormandan çıkarma amacıyla yapılacak bütün düzenleme ve önlemlerdir 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 53
İŞLETMEYE AÇMA Bir planlama biriminde orman yolları ile işletmeye açma 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 54
İŞLETMEYE AÇMA Tanım: Herhangi bir planlama biriminde, herhangi bir yerde yapılan hasat sonucunda elde edilen orman ürünlerinin en yakın yola taşınarak buradan satış merkezlerine ulaşmasını sağlayan yolların toplamının oluşturduğu alana işletmeye açma alanı denir. Kısaca orman yollarının, ormancılık amaçları doğrultusunda faydalanmaya açtığı alanlara işletmeye açma alanı denir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 55
İŞLETMEYE AÇMA İşletmeye açma ne ile sağlanır? *** Ormanların işletmeye açılması orman yolları ile sağlanır. Orman yolları; vadi yolları (1), yamaç yolları (2) ve sırt yolları (3) ile ormanları işletmeye açar. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 56
İŞLETMEYE AÇMA Vadi Yolu (ile İşletmeye Açma) 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 57
İŞLETMEYE AÇMA Vadi Yolu (ile İşletmeye Açma): Vadi yolları, vadinin her iki yakasını da işletmeye açan yollardır. Vadinin vadi tabanının çok yükseğinden geçmeyecek şekilde planlanır. (Aksi durumda diğer yamaçta üretilen odun hammaddesinin yola getirilmesi zorlaşır). Vadi tabanının çok derininden geçmesi durumunda seller ve su baskınlarından dolayı sürekli bozulmaya neden olur ve bu yapım ve bakım masraflarını artırır. Vadi yolunda taban suyu yüksekliği problemdir. Yol, su seviyesinden 3-5 m yükseklikte planlanır. Vadi yolu, vadinin bol güneş alan kısmından geçirilir. Bilindiği gibi su orman yollarında çökme ve çukurlaşmalarda çok önemlidir. Bu nedenle yolların erken kuruması çok önemlidir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 58
SON 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 59