İZMİR TİCARET ODASI FAS KRALLIĞI İŞ VE İNCELEME GEZİSİ 2 5 EKİM 2012 DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER VE ULUSLARARASI ORGANİZASYONLAR MÜDÜRLÜĞÜ EKİM 2012 Hazırlayan: Zeynep Armağan Dış İlişkiler Masası Uzman Yardımcısı
FAS KRALLIĞI İŞ VE İNCELEME GEZİSİ 2 5 EKİM 2012 Odamız tarafından 2 5 Ekim 2012 tarihlerinde Fas Krallığı nın Kazablanka, Rabat ve Marakeş şehirlerine yönelik bir iş ve inceleme gezisi düzenlenmiştir. Söz konusu geziye Yönetim Kurulu Başkanımız Ekrem Demirtaş, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılarımız Jak Eskinazi ve Akın Kazançoğlu, Odamız İşkadınları Konseyi Kurucu Başkanı ve Odamız Yönetim Kurulu Üyesi Asuman Nardalı Tokuş, Yönetim Kurulu Üyemiz Hüseyin Payzın ve Meclis Başkan Yardımcılarımız Mustafa Karataş ve Saniye Fıçı nın yanı sıra çeşitli sektörlerden 84 Meclis Üyemiz, 4 Disiplin Kurulu Üyemiz ve 2 Odamız İş Kadınları Konseyi Üyemiz katılmıştır. Heyetimize gezi boyunca Fas İzmir Fahri Konsolosu Fatih Çakmakoğlu eşlik etmiştir. 2 EKİM 2012 2 Ekim 2012 günü Kazablanka Sheraton Otel de Kazablanka Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası ve Odamız ortaklığında bir Türk - Fas İş Forumu düzenlenmiştir. İş Forumunun açılış konuşmasını yapan Kazablanka Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası Genel Müdürü Khaled Berrada heyetimizi Fas ta görmekten memnuniyet duyduklarını belirtmiş ve bu buluşmanın kurumlarımız ilişkilerinin yanı sıra Türkiye ve Fas ilişkilerinin gelişmesi için de büyük önem arz ettiğine değinmiştir. Bay Berrada Kazablanka Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası olarak Türkiye de özel sektörün yerini takdir ile izliyor ve biz de kurum olarak bölgemizde özel sektörün gelişimini destekliyoruz. Kazablanka da ekonomik faaliyetler özellikle 2008 yılı sonrasında hız kazanmaya başladı. Otomotiv, tarım ve hizmetler en çok öne çıkan sektörler. Ticaretimizde Arap ve Avrupa devletleri en önemli partnerler. Türkiye ile Fas arasında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması ile 2
ülkelerimiz arasındaki ticaret hacmi 1 milyar doları aştı. Bu hacmin önümüzdeki yıllarda daha da yukarılara taşınacağına eminim sözleri ile konuşmasına devam etmiştir. Kazablanka Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası Genel Müdürü Berrada nın ardından söz alan Odamız Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Jak Eskinazi Odalarımız arasında 2008 yılında bir kardeş oda anlaşması imzalamış ve karşılıklı ziyaretlerde bulunmuştuk. Bugün ise 100 işadamı ile buradayız. Heyetimizin bu denli kalabalık oluşu bizim Fas a olan ilgimizin en açık kanıtı. İlişkilerimizin her alanda gelişmesine büyük önem veriyoruz. İzmir ile Fas arasında tekstil, inşaat, gıda ve turizm başta olmak üzere birçok alanda işbirliği kurabilecek altyapılara sahibiz ifadelerinde bulunmuştur. T.C Kazablanka Ticaret Başmüşaviri Hilal Ağacıkoğlu, Türkiye ile Fas arasındaki ilişkilerin son yıllardaki hızlı gelişimini büyük bir memnuniyet ile izlediğini belirtmiş ve sözlerini şu şekilde sürdürmüştür Türkiye son yıllarda uluslararası ekonomideki yerini sağlamlaştırmış güçlü bir yapıya sahiptir. 2011 yılında göstermiş olduğu % 8.5 lik büyüme ile küresel kriz karşısında istikrarını sürdürmüştür. Diğer yandan Fas ise AB ve ABD gibi dünyanın birçok ülkesi ve ülke grubu ile tercihli ekonomik ilişkiler geliştirmektedir. Ayrıca, Afrika ya açılan bir kapı olma özelliği taşımaktadır. İki ülke arasında tarihe dayanan ilişkiler, 2006 yılında yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması ile boyut değiştirmiştir. Ne var ki iki ülke arasındaki ticaret hacmi gerçek potansiyeli yansıtmamaktadır ve Fas ta yerleşik Türk yatırımlarının yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. İlişkileri geliştirmek için vizesiz geçiş, direkt uçak seferleri vb. altyapılar hazır durumdadır. Artık iş firmalara düşmektedir. Bugün gerçekleştirilecek olan ikili iş görüşmelerinin yeni ortaklık arayışında olan firmalar için yararlı olmasını temenni ederim Türk Fas İş Forumunun ardından ikili iş görüşmelerine geçilmiştir. Kazablanka nın yanı sıra Rabat ve Marakeş gibi çeşitli Fas şehirlerinden toplam 71 Faslı firma iş görüşmelerine katılmıştır. Toplantıların ardından heyetimiz Kazablanka Basmane Restaurant ta akşam yemeği yemiş, yemeğe T.C Kazablanka Ticaret Başmüşaviri Hilal Ağacıkoğlu da katılmıştır. 3 EKİM 2012 3 Ekim 2012 günü heyetimiz sabah saatlerinde Kazablanka dan Rabat a geçmiş ve öncelikle T.C Rabat Büyükelçisi Uğur Arıner i ikametgahında ziyaret etmiştir. Ziyarette T.C Rabat Ticaret Müşaviri Selami İncekara da hazır bulunmuştur. Paris Başkonsolosluğu görevinden Rabat Büyükelçiliği görevine yaklaşık iki hafta önce atandığını açıklayan Uğur Arıner, Rabat ta misafir ettiği ilk büyük heyetinin Odamıza ait olduğunu belirtmiştir. Fas ın Kuzey Afrika nın en gelişmiş ülkesi olduğuna değinen Arıner Fas, kişi başına 3
düşen gelir bakımından diğer Afrika ülkelerine göre alt sıralarda olabilir, ancak gelişmişlik düzeyi hepsinin üzerinde ifadesini kullanmıştır. Fas İzmir Fahri Konsolosu Fatih Çakmakoğlu, İzmir in EXPO adaylığına değinerek Büyükelçi ye EXPO 2020 rozeti takdim etmiştir. Büyükelçilik ikametgahında gerçekleşen ziyaretin ardından, Büyükelçimiz ve Ticaret Müşavirimizin katılımları ile birlikte öğle yemeğine geçilmiştir. Öğle yemeğini takiben T.C Rabat Büyükelçisi Uğur Arıner, T.C Rabat Ticaret Müşaviri Selami İncekara, Yönetim Kurulu Başkanımız Ekrem Demirtaş, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılarımız Jak Eskinazi ve Akın Kazançoğlu, Odamız İşkadınları Konseyi Kurucu Başkanı ve Odamız Yönetim Kurulu Üyesi Asuman Nardalı Tokuş, Meclis Başkan Yardımcılarımız Mustafa Karataş ve Saniye Fıçı ve Fas İzmir Fahri Konsolosu Fatih Çakmakoğlu nun oluşan bir heyet Rabat Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odasını ziyaret etmiştir. Oda Başkanı Labri Ait Slimane konuşmasına heyetimizi ağırlamaktan memnuniyet duyduklarını ifade ederek başlamış ve Türkiye ile Fas arasındaki ilişkilerin karşılıklı yarar esasına dayalı bir şekilde gelişmesini temenni ediyoruz. Bu kapsamda kurum olarak her türlü işbirliğine hazırız. Ülkelerimiz arasındaki siyasi ilişkiler oldukça iyi ve hukuki altyapılar tamamlanmış durumda. İşbirliği yapılabilecek sektörleri tespit edip birlikte çalışmalıyız sözleri ile konuşmasını sürdürmüştür. Yönetim Kurulu Başkanımız Demirtaş, Fas a uzun zamandır bir heyet organizasyonu gerçekleştirmeyi planlıyorduk. Bugün 100 kişilik bir işadamı heyeti ile buradayız. Fas bizim için Afrika nın istikrar ülkesi. İzmir ise Anadolu nun Afrika ya en yakın noktası. Geçmişte Türk işadamları Afrika yı ihmal etmiş, bizler ise Afrika yı keşfediyoruz. 32 ülkede Büyükelçiliğimiz var. Ayrıca birçok Afrika ülkesinde Türk Okulları faaliyet gösteriyor. Başbakanımız bize Batı bugüne 4
kadar Afrika ya hep almak için gitti, siz ise vermek için gideceksiniz diyor. Biz de bu sözü görev edinerek Fas a geldik. 2006 yılında yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması ile ülkelerimiz arasındaki ticaret 6 yılda 3 kat arttı. Ticaret hacmimiz 1.3 milyar dolar ve Türkiye Fas ın 10 uncu ticari ortağı. Ancak bu rakamlar ülkelerimizin sahip olduğu potansiyeller göz önünde bulundurulduğunda kesinlikle yeterli değil. İş bize düşüyor. Ticaretimizi geliştirmeliyiz ifadelerinde bulunmuştur. Sözlerine İzmir in EXPO 2020 adaylığı hakkında bilgi vererek devam eden Demirtaş, bugüne kadar gerçekleşen EXPO ların hiçbirinin Müslüman bir ülkede ya da bir Afrika ülkesinde düzenlenmediğine dikkat çekerek, İzmir in adaylığının bu açıdan çok önemli olduğunu belirtmiştir. İzmir de düzenlenecek EXPO da Afrika nın da kendini gösterme imkanı bulacağını ve İzmir in EXPO sunun Afrika nın da EXPO su olacağına inandıklarını açıklamış ve Fas ın desteğini istemiştir. Konuşmaların ardından Rabat Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası Başkanı Labri Ait Slimane ile Odamız Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş arasında iki odayı kardeş oda yapan işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Ticaret Odası ziyaretinin ardından heyetimiz Fas Ticaret, Sanayi ve Yeni Teknolojiler Bakanlığı na geçerek Bakanlık Genel Sekreteri El Aid Mahsoussi ile bir görüşme gerçekleştirmiştir. Yönetim Kurulu Başkanımız Afrika üçüncü bin yılın potansiyel kıtası. Fas ise bu kıtanın en gelişmiş ülkesi. Kalabalık bir heyet ile ülkenizdeki iş fırsatlarını keşfetmek için geldik. Üyelerimiz oldukça verimli iş görüşmeleri yaptı. Bazıları daha Türkiye ye dönmeden sipariş almaya başladı bile. İlişkilerimizin her alanda gelişmesine büyük önem veriyoruz. 2008 yılında Kazablanka Ticaret Odası ile kardeş oda anlaşması imzalamıştık, bugün aynı anlaşmayı Rabat Ticaret Odası ile imzaladık, yarın ise Marakeş Ticaret Odası ile imzalayacağız sözleri ile konuşmasına başlamıştır. 5
Başbakan Recep Tayip Erdoğan ın Batı bugüne kadar Afrika ya hep almak için gitti, siz ise vermek için gideceksiniz sözlerine atıfta bulunan Demirtaş, İzmir 4 milyon nüfuslu, 20 milyar dolarlık dış ticaret hacmine sahip bir şehir. Potansiyeli yüksek. Fas ile olan işbirliklerini arttırmalıyız. İzmir in EXPO adaylığı bu kapsamda önemli bir fırsat. Bugüne kadar hiçbir Müslüman ülkede EXPO yapılmadı. İzmir de gerçekleşecek olan bir EXPO aynı zamanda Afrika nın da EXPO su olacak. Desteğinizi bekliyoruz açıklamalarında bulunmuştur. Demirtaş ın ardından söz alan Bakanlık Genel Sekreteri Mahsoussi 2011 yılında Arap dünyasında yaşanan iç karışıklardan Fas ın etkilenmemiş olmasının sebebi Kral ın demokratikleşme yolunda önemli adımlar atmış olmasıdır. Ülke ekonomisini global kriz karşısında korumak adına ise hükümet yeni yol haritaları hazırlamıştır. Öncelik verilecek sektörler sanayi, turizm, tarım, tekstil, gıda ve otomotiv olarak belirlenmiş olup, bu sektörlerde faaliyet gösteren firmalar ve yatırımcılar teşvik edilmektedir. Türk firmalarının Fas ta yol yapımı gibi önemli projelere imza atıyor oluşunu memnuniyet ile izliyoruz. Bu firmaların sayısının artması ve işbirliklerimizin gelişmesi gerekiyor ifadelerini kullanmıştır. Heyetimiz, Bakanlık ile gerçekleşen görüşmenin ardından Rabat tan Kazablanka ya geri dönmüş ve Kazablanka Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası Başkanı Hassane Berkani nin heyetimiz onuruna verdiği akşam yemeğine katılmıştır. 4 EKİM 2012 4 Ekim 2012 tarihinde Yönetim Kurulu Başkanımız Ekrem Demirtaş, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılarımız Jak Eskinazi ve Akın Kazançoğlu, Odamız İşkadınları Konseyi Kurucu Başkanı ve Odamız Yönetim Kurulu Üyesi Asuman Nardalı Tokuş, Meclis Başkan Yardımcımız Mustafa Karataş ve Fas İzmir Fahri Konsolosu Fatih Çakmakoğlu nun oluşan heyet Kazablanka da bulunan Mohammed Al Fateh Türk Okulu nu ziyaret etmiştir. 6
Okul yöneticileri eşliğinde tanıtıcı bir okul turu yapılmış ve Fas ta ilk Türk Okulu nun 1994 yılında açıldığı bugün ise ülkede toplam 5 Türk Okulu bulunduğu bilgisi alınmıştır. Bahsi geçen 5 okulda toplam 2000 öğrenci eğitim görmektedir. Turun ardından okulda eğitim gören Faslı öğrenciler tarafından heyetimiz onuruna Türkçe şiir ve şarkı gösterileri düzenlenmiştir. Okul ziyaretini takiben Kazablanka Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası na geçilmiştir. Heyetimizi makamında karşılayan Oda Başkanı Hassane Berkani, kurumlarımız arasında 2008 yılında imzalanmış olan kardeş oda anlaşmasının bugüne kadar yeterince aktif kullanılmadığı belirterek anlaşmanın geliştirilerek bir kez daha imzalanması önerisini sunmuştur. Yönetim Kurulu Başkanımız Demirtaş, Bay Berkani nin teklifini memnuniyet ile kabul etmiş ve iki oda arasında yeni bir işbirliği anlaşması imzalanarak daha önce imzalanmış olan kardeş oda anlaşması güçlendirilmiştir. Ülkeler arasındaki ticaretin gelişmesinde kurumlara büyük görev düştüğüne değinen Demirtaş, İzmir Ticaret Odası olarak biz ilk ziyareti gerçekleştirdik. Arayı çok açmayalım. Bundan sonra sektörel heyetler ile birlikte karşılıklı ziyaretlerimize hız verelim. Hükümetlerimiz her türlü anlaşmayı imzalamış, THY nin İstanbul Kazablanka arası her gün direkt uçuşu bulunuyor. Sizleri de İzmir e bekliyoruz sözleri ile konuşmasını sürdürmüştür. Kazablanka Ticaret Odası ziyaretinin ardından, heyetimiz Marakeş Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası ile görüşmek üzere Marakeş e doğru yola çıkmıştır. Heyetimiz Oda Başkan Yardımcısı Mohammed Fadlam (Sanayi Komisyonu Başkanı) tarafından karşılanmıştır. Bay Fadlam sözlerine Oda Başkanlarının heyetimizi karşılamak için hazırlık yaptığını ancak, son anda Kral tarafından saraya çağırıldığı için kendisine vekalet bıraktığını ifade ederek başlamıştır. Ziyaretimizin Marakeş ve İzmir arasındaki ilişkilerin gelişmesi adına önemli bir başlangıç olacağına inandığını belirten Fadlam, Marakeş in İzmir den öğreneceği çok şey olduğunu 7
ve bu çerçevede imzalanacak olan kardeşlik anlaşmasını Marakeş için büyük bir fırsat olarak gördüğünü ifade etmiştir. Yönetim Kurulu Başkan Yardımcımız Jak Eskinazi, Türk işadamlarının Afrika yı geç keşfettiğine değinmiş ve ticareti arttırmak için önümüzdeki süreçte her iki ülke işadamlarının daha fazla çalışılması gerektiğini belirtmiştir. İzmir in Türkiye nin ikinci büyük ekonomisi olduğunu vurgulayan Eskinazi, Faslı işadamlarını fırsatları yerinde görmeleri için İzmir e davet etmiştir. Konuşmaların ardından Marakeş Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası ile Odamız arasında kardeş oda anlaşması imzalanmıştır. Heyetimiz 5 Ekim 2012 tarihinde İzmir e dönmüştür. 8