MERMER ISLEME TESISLERINDE KALITE MALIYETLERININ MUHASEBELESTIRILMESI AKKOYUN, Ö., ANKARA, H., ÖZET Dicle Üniversitesi, oakkoyun@dicle.edu.tr Osmangazi Üniversitesi, hankara@ogu.edu.tr Bu çalismada mermer üretim sistemleri içindeki kalite maliyetlerinin tanimi, tespiti ve muhasebelestirilmesi yapilmistir. Mermer isleme tesislerinde hangi çalismalarin kalite maliyeti tanimlamasi içerisine girdigi degerlendirildikten sonra, klasik muhasebe sistemine alternatif olarak bir muhasebe sistemi önerilmis ve mermer fabrikalari için kalite maliyetlerinin muhasebelestirilmesi gerçeklestirilmistir. Ayrica mermer fabrikalari için yapilan maliyetleri degerlendirip hesaplayan, bunlarin ne kadarinin kalite maliyetleri olup olmadigini hesaplayan ve muhasebelestirilmelerine yardimci olman bir bilgisayar yazilimi gelistirilmistir. Anahtar Kelimeler: Mermer, Kalite, Muhasebe, Bilgisayar Programi ABSTRACT ACCOUNTING OF QUALITY COSTS FOR MARBLE PROCESSING PLANTS In this study, identification, analysing and becoming to the accounting system of the quality costs for marble processing plats are realized. After investigations about costs and determination of the quality costs occurred in marble processing plants, a new accounting system is suggested to record of the quality costs for marble processing plants. In addition that, a new software helping to evaluate and calculate, classify of costs occurred in marble processing systems and to record these costs as accounting system is compiled. Keywords: Marble, Quality, Accounting, Software 1) Kalite ve Kalite Maliyetleri TSE tarafindan çevrilip TS 9005 olarak yayinlanan Uluslararasi Standardizasyon Teskilati (ISO) na göre kalite, Bir ürünün yada hizmetin belirlenen yada olabilecek ihtiyaçlari karsilama kabiliyetine dayanan özellik ve karakteristiklerinin toplamidir 1. Tanimi üzerinde yapilan yogun tartisma ve yorumlarin ardindan genel olarak kalite, bir ürün ya da hizmetin müsteriyi tatmin etme derecesi olarak tanimlanmaya baslanmistir 2. Kalitenin bir maliyeti vardir ve bu maliyetten kaçinmak mümkün degildir. Oysa kalitesizligin maliyetinden kaçinmak mümkündür. Çünkü kalitesizligin nedenleri hatalar, kusurlar, belirlenen veya gerekli olan standartlardan sapmalardir. Bunlar önlendikçe kalitesizligin maliyeti de önlenir. Bu açidan kalite maliyetleri kaçinilmazi maliyetler ve kaçinilabilir maliyetler olarak iki ana gruba ayrilabilir 3. Kalite maliyetleri, kalitenin parasal olarak ifade edilmesidir. Ancak kalite maliyetini parasal olarak ifade edebilmek ilk anda sanildigi kadar kolay degildir 4. Kalite maliyetleri kavrami içerisine giren maliyet kalemleri ve birbirleri ile olan baglantilari asagida Sekil 1 de verildigi gibi gösterilebilir.
KALITE MALIYETLERI Faaliyet Maliyetleri Önleme Degerlendirme Basarisizlik Yatirim Maliyetleri Faiz Amortisman Firsat Iç Basarisizlik Dis Basarisizlik Sekil 1. Kalite Maliyetleri ve Bilesenleri 5. Faaliyet maliyetleri, üretimin gerçeklestirilmesi için yapilan maliyetleri içerir. Bunlar dogrudan isçilik, dogrudan hammadde ve malzeme maliyetleri ile dolayli isçilik ve dolayli malzeme giderleri dahil, üretime etki eden tüm maliyetleri içine alir. Ürün veya hizmetlerin tüketici isteklerine uygunsuzlugunu önlemek amaciyla tasarlanmis tüm faaliyetleri maliyetleridir. Önleme maliyetleri, ürünün gelistirilmesi, ve dagitim öncesi ile dagitim esnasindaki hizmet faaliyetlerini kapsar. Kaliteyi iyilestirici arastirma çalismalarinin gelistirilmesi, tedarikçi yeterlilik arastirmalari, süreç ve makina kapasitesi çalismalarinin degerlendirilmesi ve kalite egitimi maliyetlerinin tümünü içerisine alir. Degerlendirme maliyetleri, ürünlerin ihtiyaçlara uygunlugunun tespit edilmesi için yapilan ölçme, yürütme ve denetleme amaciyla katlanilan masraflardir 6. Basarisizlik maliyetleri, bazi ürün faaliyeti yada ürünün tamamlanmasini izleyen ilk kontrolde, kalite gereksinimlerini karsilamada yetersiz olan ürünlerin bir sonucu olarak ortaya çikan maliyetlerin tümünü içine alir. Bu maliyetler, ürünün müsteriye ulasmadan önce ortaya çikip çikmadigina bagli olarak iki grupta degerlendirilirler; Iç Basarisizlik Maliyetleri:Bu maliyetler, ürün müsteriye henüz ulasmadan önce ortaya çikan eksik kalite nedeni ile gerçeklesen maliyetlerdir. Dis Basarisizlik Maliyetleri:Bu bölüm, ürünün müsteriye transferinden sonra ortaya çikan, eksik kalitenin dogurdugu maliyetlerdir. Yatirim maliyetleri, belirli bir dönem içerisinde, ekonomideki üretim araçlarina yapilan eklemeler ve bu eklemeleri mümkün kilan harcamalardir 7. 2) Mermer Isleme Tesisleri ve Kalite Maliyetleri Mermer isleme tesisleri, dogaltaslarin farkli jeolojik mekanizmalar sonucunda olustuklari yerlerden, ocak isletmeciligi yöntemleri ile kesilip bloklar haline getirildikten sonra yine farkli boyut ve sekillerde ürünlere dönüstürülmek için islemlere tabi tutulduklari isletmelerdir. Mermer isleme tesislerinin üretim sistemi bir bütün olarak ele alindiginda kaliteye etkileyen en önemli unsurlarin basinda dogal tasin kendisi ile ilgili özellikler gelmektedir. Dogaltas pazarinda tüketici talebi genellikle dogal tasin renk, doku, desen, homojenlik, dayaniklilik, hafiflik, korozyona dayanim, cila tutma gibi, tasin olusumundan gelen ve sonradan çok fazla müdahale edilemeyen özellikleri üzerinde odaklanmaktadir. Buna ragmen gelisen teknoloji sayesinde, eskiden dayanikli olmadigi için, kesme verimi düsük oldugu için talep görmeyen bazi taslarin, kullanilan yeni kesim teknolojileri ve kimyasallar sayesinde dayanim ve kesim verimliligi özelliklerinde büyük artislar meydana gelmektedir.
a) Kalite Maliyetlerinin Tespit Edilmesi Mermer isleme tesisi için kaliteli ürün üretme kosulunun basinda pazarin istedigi kosullara uygun dogal tas üretimine müsait bir ya da birkaç ocak ile bagla ntida olmak çok önemlidir. Bunun ardindan hammadde olarak kullanilacak bloklarin dogru seçilmesi, seçilen bu bloklarin dogru sekilde sayalanmasi, tasinmasi ve stoklanmasi gelmektedir. Kesim hattinin seçilmesi ve kesim yönünün tespiti de yine önemli bir süreçtir. Ayrica kesim süresince hattin kontrol edilmesi, kesim makinalarinin standartlar içerisinde çalistiginin ölçülmesi önemlidir. Gereginden fazla su tüketimi, elektrik tüketimi, kesim hizinin iyi ayarlanmamasi sonucunda kesme veriminin düsmesi gibi bir çok unsur kesim hatti süresince kontrol edilmelidir. Kesim hatti makinalari tek tek oldugu gibi birbirleri ile iliskilendirilerek de belli sinirlar getirilmeli ve bu sinirlar içerisinde kontroller yapilmalidir. Buna bir örnek vermek gerekirse, katrakta kesilen levhalarin kesme hizlari standartlarin disinda oldugu zaman, levha kalinliklarindan sapmalar meydana gelecektir. Olmasi gerekenden kalin üretilen levhalar ise genis bant cila makinasindaki asindirici tüketimini artiracaktir. Bir baska önemli husus ise her dogal tasin özelliklerinin iyi tespit edilerek her birisi için kullanilan üretim parametrelerinin farkli uygulanmasinin önemidir. Her bir dogal tas için testere tipi, lama tipi, kesme hizi, kullanilan dolgu malzemesi, epoksi türü, kalibrasyon süresi, asindirici sayisi ve türü, kurutma-kür süresi gibi bir çok üretim parametresi degeri belirlenmeli ve üretimi yapilan dogal tas ve istenen ürüne göre en uygun olan parametre degeri kullanilmalidir. Ülkemizde kalite açisindan yapilan hatalardan birisi de hangi ürün ve dogal tas üretilirse üretilsin tüm üretim parametrelerinin degistirilmeden aynen uygulanmasidir. Oysa üretim sistemi içerisinde olusturulacak bir kalite kontrol birimi, islenen dogal taslara göre bu parametrelerin en uygun degerlerini tespit edebilir. Çalisma kapsaminda çesitli mermer islemem tesislerinde üretim sistemleri incelenmis ve sistemin kalite kontrol için en önemli noktalari açisindan asagidaki sonuçlara ulasilmistir; Isleme tesislerinin pazar hedeflerine uygun ocaklarin seçilmesi ve seçilen ocaklardan alinacak mermer bloklarinin müsteri taleplerine uygun özelliklerde olmasi çok önemlidir. Stok sahasinda müsteri talebine uygun bloklarin seçilmesi çok önemlidir. Dogru seçilmeyen mermer blogundan kaynaklanan kalitesizlik unsurunu üretim süreci içerisinde düzeltmek neredeyse imkanizdir. Kesim hattinin dogru seçilmesi, Katrak ya da ST veya her ikisinin de kullanildigi karma bir sistem ile kesimin yapilmasi alternatiflerinden hangisinin seçilecegine iyi karar verilmelidir. Karari istenilen ürünün niteligi, isletmedeki makina ve ekipmanin durumu ve siparisin talep edilen sürede yetistirilmesi gerekliligi gibi parametreler etkileyebilir. Katrak ürünleri mutlaka ölçülmeli, kalinlik ölçümleri birkaç noktadan yapilmalidir, bu genis bant cila makinasindaki kullanim için de bir hazirlik bilgisi olacaktir. Katrak levhalari mutlaka saglamlik açisindan kontrol edilmelidir. Eger fayans hattina beslenme durumu var ise renk uyumu açisindan dogru besleme yönü seçimi yapilmalidir. Leva cila hattinda kalinlik kontrolü ve parlaklik ölçümleri yapilmalidir. Cila kontrolü her adimda yapilarak asindirici giderleri açisindan tasarrufa gidilebilir. Köprü kesme makinalari kullanilirken gönye ölçümleri ve kontrolleri mutlaka yapilmalidir. Dijital körü kesme makinalari her ne kadar bu islemi otomatik yapsa da ilk levha için bir manuel kontrolde yarar vardir. ST den çikan stripler mutlaka kontrol edilmeli, büyük siparislerde örnekler alinarak ölçülendirilip saklanmaldir. Kalinlik kontrolü, gönye kontrolü, renk kontrolü ve saglamlik kontrolü stripler için de önemlidir ve yapilmalidir. Kalite maliyeti olarak ise dogal tasin üretildigi ocaklarin bulunmasi, bu ocaklardan tas seçecek elemanlarin uygun sekilde egitimlerinin yapilmasi, bu elemanlarin ücretleri, bloklarin uygun sekilde sevk edilmesi, stoklanmasi, kesim hatlarinin seçilmesi için eleman yetistirilmesi, bu elemanlarin ücretleri, kesime hazirlik giderleri, kesim sirasinda kontrol giderleri, örnekleme giderleri, seçim masasi elemani yetistirme giderleri, bu elemanlarin ücretleri, sergi, fuar gibi pazar genisletme çalismalarinda kullanilacak
kalifiye elemanlarin yetistirilme giderleri, bu elemanlarin ücretleri, en uygun üretim parametresinin seçilmesi için yapilan çalismalarin giderleri, seleksiyonda ikinci kaliteye ayrilan ürün giderleri, satistan dönen ürün giderleri gibi bir çok gider türü kalite maliyeti olarak degerlendirilebilir. Yapilan çalisma ve degerlendirmeler sonucunda mermer isleme tesisleri için kalite maliyeti olarak degerlendirilebilecek maliyetler tespit edilmis ve siniflandirilmislardir. Bu siniflandirmanin yapilabilmesi için mermer isleme tesisleri incelenerek tüm maliyetler belirlenmistir. Bu belirlemenin ardindan ortaya çikarilan bir maliyetin kalite maliyeti olup olmadiginin tespit edilmesine yardimci olacak bir akim semasi kullanilmistir (Sekil 2). MALIYET Bu Maliyet, Üretim Sürecindeki Kalitesizlik Kaynaginin Önlenmesi ile mi Ilgili? Evet Hayir Önleme Bu Maliyet, Hizmet ve Ürünlerin Kalite Standartlarina ve Performans Gereksinimlerine Uygunlugunun Belirlenmesi ile mi Ilgili? Evet Degerlendirme Hayir Bu Maliyet, Uygun Olmayan Bir Ürün veya Hizmet ile mi Ilgili? Evet Uygunsuzluk, Ürün Müsteriye Teslimden Önce mi Tespit Edildi? Bu Maliyet, Kalite Maliyeti DEGILDIR Hayir Evet IÇ BASARISIZLIK Hayir DIS BASARISIZLI K Sekil 2. Kalite Maliyetlerini Tespit Etmek Için Akis Diyagrami 8 b) Kalite Maliyetlerinin Muhasebelestirilmesi Mermer isleme tesislerinde yapilan inceleme ve degerlendirmelerin ardindan kalite maliyetleri ortaya konulmustur. Bu maliyetlerin klasik muhasebe sistemi içerisinde gösterilmesi ise basli basina bir sorundur. Kalite maliyetlerinin hesaplanmasi ve raporlanmasi için mevcut muhasebe sistemlerine eklemeler yapilmasi gerektigi gibi, sözkonusu maliyetler isletmenin tüm fonksiyonlarinda ortaya çikabilecegi için kalite maliyet merkezlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ayrica herhangi bir kalite probleminin nerede gerçeklestigini belirlemek ve bu problemi ortadan kaldirabilmek için, bu maliyetlerin ortaya çiktigi gider yerlerinin yani kalite maliyet merkezlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Kalite maliyet yerleri degisik sekillerde düzenlenmektedir. Kalite maliyetlerinin izlenmesi için ; Isletme muhasebe sisteminden bagimsiz bir sistem kurulabilir, Var olan muhasebe sistemi içerisinde bir düzenleme yapilarak izlenebilir, Hem bagimsiz ve hem de muhasebe sistemi içinden birlikte izlenmesi seçenekleri bulunmaktadir 9. Türkiye de kalite maliyetlerinin TDMS içinde izlenmesi konusunda dört yaklasimin varligindan söz edilebilir 10, Bunlar; Tekdüzen hesap planinda bos olan ana hesap numaralari kullanilarak kalite maliyetlerinin izlenmesi
Tekdüzen hesap planinda (THP) maliyet hesaplarinin kalite maliyetlerini de izleyecek sekilde düzenlenmesi Sifir Nolu ana hesap sinifi kullanilarak kalite maliyetlerinin izlenmesi Sekiz Nolu ana hesap sinifi kullanilarak kalite maliyetlerinin izlenmesi Tekdüzen Hesap Planinda (THP) Maliyet Hesaplarinin Kalite Maliyetlerini de Izleyecek Sekilde Düzenlenmesi Bu yöntemi kullanarak kalite maliyetlerinin izlenmesi, tüm tekdüzen muhasebe sistemine ve muhasebe bilgisine vakif olmayi gerektiren, yeni açilacak tüm hesaplarda ve alt hesaplarda olan kayit larin izlenmesi için ayri birimler ve elemanlar istihdam etmeyi de zorunlu kilan karmasik bir sistemdir ve ender de olsa büyük sirketlerin uyguladiklari bir yöntemdir. Sifir Numarali Hesap Sinifi Kullanilarak Kalite Maliyetlerinin Izlenmesi Muhasebe uygulama genel tebliginde 0 nolu hesap sinifi uygulayicilarin ihtiyaçlari için serbest birakilmistir. Bu bölümde tek düzen hesap planinda yer alan bilanço hesaplari, gelir tablosu hesaplari ve maliyet hesaplari disinda, baska amaçlarla kullanilmak üzere defter-i kebir hesabi açilabilir 11. Ancak bu hesap sinifini kullanarak muhasebe sistemi içerisine yeni eklentiler yapan bir örnek henüz hiç yapilmamistir. Genelde tercih edilen 8 nolu hesap sinifidir. Sekiz Numarali Hesap Sinifi Kullanilarak Kalite Maliyetlerinin Muhasebelestirilmesi Muhasebe sistemi uygulama genel tebliginde 8 nolu hesap sinifi, uygulayicilarin ihtiyaçlari için serbest birakilmistir 11. Bu durumda tüm tekdüzen hesap planini kalite maliyetlerinin muhasebelestirilmesi için tümden degistirmek yerine kendisi içinde sunulan bu kolayliktan faydalanarak bos birakilan bu hesap sinifi içinde kalite maliyetlerine uygun bir sinif tanimlanabilir 12. Tasarlanacak hesap planinda ihtiyaca göre daha fazla sayida alt hesap kullanilabilir. Asil amaç, kalite maliyetlerini ayri bir hesap grubunda toplamak ve muhasebe kayitlari yardimiyla bu maliyetlerin hareketlerini takip etmektir. Ancak öncelikli olarak yapilmasi gereken, kalite maliyetlerinin diger maliyetlerden ayrilmasi islemidir. Bu tür bir düzenleme hesap numaralari açisindan su sekilde yapilabilir; 8 ANA HESAP 8XX 8XX XXX Yardimci Hesap Alt Yardimci Hesap Çesitli mermer isleme tesislerinde üretim sistemleri ile ilgili çalismalar yapilmistir. Ocaklardan blok seçilmesinden, bloklari seçen personelin egitilmesinden baslayarak ambalaj ve nakliyata, iade edilen mermer ürünlerinin teslimine kadar üretim sisteminin tüm adimlari ve maliyet yaratan unsurlari ortaya çikarilmistir. Bu maliyetlerin kalite maliyeti olup olmadigi, kalite maliyeti ise türleri ortaya konulmustur. Belirlenen bu maliyetlerin muhasebe sistemi içerisine yerlestirilmeleri için de ayrica çalismalar yapilmistir. Çalismalar sonucunda ortalama bir mermer isleme tesisi için sekiz numarali hesap plani (kalite maliyetleri hesabi) ve ayrintilari olusturulmustur. Yukarida açiklandigi gibi numaralandirilan hesap plani Tablo 1. de verilmistir. Burada verilen ayrinti hesaplarina ekleme yapilabilecegi gibi isletmeden isletmeye degisen kosullar neticesinde yeni hesap tanimlamalarina da gidilebilir. Verilen Tablodan hareketle, örnegin 830002 nolu hesap anildiginda bunun fire maliyetine karsilik geldigi ve bir iç basarisizlik maliyeti olarak kalite maliyetleri kalemi altinda siniflandirilabilecegi görülmektedir. Bu arada bir nokta unutulmamalidir ki, kalite maliyeti gideri olarak tespit edilen giderler, 8 numarali ana hesaptaki alt hesaplardan birinin borcuna (gider çesitleri,gider yerleri ve gider türleri itibariyla) yazilirlar; ancak, hesaplarin kapatilmasi için bilanço mantigi içerisinde belirli hesap kalemlerinde yansitma hesaplari alacakli gösterilmelidir. Genellikle Kalite Maliyeti Gider Hesabini kapatmak için, Arastirma Gelistirme Gid. Yansitma Hesabi, Pazar.Satis. Dag. Giderleri Yansitma Hesabi, Genel Yönetim Giderleri Yansitma Hesabi yada Maliyet Giderleri Karsiligi Hesabi alacakli gösterilir 12.
Tablo 1. Kalite Maliyet Hesabinin Ayrintilari 8 KALITE MALIYETLERI HESABI 10 ÖNLEME 001 Müsteri talep tespit maliyeti 002 Pazarlama maliyeti 003 Mamul tasarim maliyeti 004 Mamul için sistem tasarim maliyeti 005 Hammadde tedarikçi bulma maliyeti 006 Tedarikçi egitim maliyeti TOPLAM 20 DEGERLENDIRME 001 Hammadde kontrol maliyeti 002 Hammadde kontrol isgören maliyeti 003 Hammadde kontrol isgören egitimi maliyeti 004 Stoklama maliyeti 005 Stok sahasi kontrol isgören maliyeti 006 Stok sahasi kontrol isgören egitimi maliyeti 007 Kesim hatti seçimi isgören egitim maliyeti 008 Kesim hatti hazirlik isgören egitim maliyeti 009 Blok kesim kontrol maliyeti 010 Blok kesim test maliyeti 011 Seleksiyon masasi isgören egitim maliyeti 012 Seleksiyon masasi isgören maliyeti 013 Dolgu hazirlama maliyeti 014 Dolgu isgören egitimi maliyeti 015 Epoksi kalite test maliyeti 016 Epoksi isgören egitimi maliyeti 017 Teshir amaçli ürün maliyeti 018 Sergi alani isgören egitimi maliyeti 019 Fuar maliyeti 020 Ambalaj isgören egitimi maliyeti 021 Ambalaj test maliyeti 022 Nakliye isgören egitimi maliyeti 023 Müsteri karsilama -konaklama maliyeti 024 Garanti maliyeti 30 BASARISIZLIK IÇ 001 2.kaliteye ayrilan ürün kayip maliyeti 002 Fire maliyeti DIS 001 1 Iade maliyeti 40 FAIZ c) Yazilimin Gelistirilmesi 50 AMORTISMAN 001 Amortisman maliyeti FIRSAT 001 Firsat maliyeti Yapilan çalismalar sonucunda, mermer isleme tesislerindeki üretim sistemini olusturan hemen bütün parametrelerin degerlendirildigi bir bilgisayar yazilimi gelistirilmistir. Yazilim, ortalama bir mermer isletmesi ile ilgili bütün bilgileri içerisinde barindirmaktadir. Bu bilgiler arasinda; dogal taslar ve kesim parametreleri ile ilgili bilgiler, ürünler ile ilgili bilgiler, fire, ayrintili makina parki bilgileri ve hat kapasiteleri gibi bir çok bilgi yazilim içerisine yerlestirilmistir. Ayrica istatistiksel kalite kontrol uygulamalarina imkan veren bir pencere, ocaklardan gelen bloklarin içerdigi kalitesizlik kaynagi olan
kusurlarin miktarlarini önceden tahmin etmeye yarayan bir algoritma ve program penceresi de mermer isletme tesisindeki kalite kontrolüne yardimci olmak amaciyla yazilim içerisine yerlestirilmistir. Yazilim içersinde ilk açilista ortalama bir mermer isleme tesisine ait tüm bilgiler yüklü olarak gelmektedir ancak farkli özellikteki isletmeler için de kullanisli olmasi amaciyla yazilim içerisindeki hemen tüm özellikler kullanici tarafindan degistirilebilir sekilde tasarlanmistir. Bu nedenle kullanilan degisken sayisi 1300 dolayindadir. Içerisindeki bilgilerin yardimiyla kullanicinin seçtigi tas türü ve ürün çesidine bagli olarak maliyetleri ayrintili bir sekilde hesaplayarak ekranda gösteren yazilim içerisinde ayrica her bir tas türü ve ürünü için kalite maliyetleri bilgisini sakladigi bir pencere tasarlanmistir. Bu pencere içerigi Tablo 1. de verilen ve kalite maliyetlerinin ayrintili olarak dökümünün verildigi biçim ile benzerlik göstermektedir. Yazilim sayesinde, isletme ve üretim ile ilgili bütün bilgiler kayit altina alindiktan sonra, Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TMS) içerisinde gösterilmeyen kalite maliyetleri kalemine ait giderler de muhasebe kayitlari için ayrilan pencerede kullaniciya sunulmaktadir. Gelistirilen bilgisayar yazilimi sayesinde bir mermer isleme tesisi için hesaplama ve kontrol kolayliginin yani sira klasik muhasebe kayitlarinda yer bulamayan kalite maliyetleri de diger maliyetlerden ayiklanmis ve kalite maliyet türlerine göre siniflandirilmis olarak muhasebe sistemi içerisinde kayit altina alinarak kullaniciya sunulmus olmaktadir. Yazilimin ana penceresi Sekil 3. de, muhasebe kayitlarinin gösterildigi program penceresi Sekil 4 de sunulmustur. Sekil 3. Yazilimin Ana Penceresi
SONUÇ Sekil 4. Muhasebe Kayitlari Penceresi Bu çalisma ile kalite maliyetinin bir tanimi yapilmis, mermer isleme tesisleri üretim sisteminde gerçeklesen maliyetler içerisinde bulunan kalite maliyetleri tespit edilmis ve bu maliyelerin muhasebe kayitlari içerisinde gösterilebilmeleri için bir yöntem önerilmistir. Çalisma kapsaminda, bir bilgisayar yazilimi gelistirilmistir. Yazilim, mermer isleme tesisleri için tüm maliyetleri ve kalite maliyetlerini hesaplay ip kalite maliyetlerini siniflandirarak çalisma ile önerilen ve Tablo 1 de verilen biçimde listelemektedir. Bir mermer isleme tesisine ait tüm özellikleri içerisinde barindirabilen yazilim ile seçilen dogaltas türü ve ürün tipine bagli olarak tüm maliyetleri ve katle maliyetlerini hesaplamaktadir. 1 TSE-ISO9005, 1991, Kalite Sözlügü, TSE, Ankara. 2 Burnak, N., 1997, Toplam Kalite Yönetimi-Istatistiksel Süreç Kontrolü-, Osmangazi Ü. Yayinlari, Eskisehir. 3 Atay, M., 2003, Kalite Maliyetleri Ve Tekdüzen Hesap Planina Göre Uygulamasi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, Isletme Abd, Uluslararasi Kalite Yönetimi Bilim dali, Istanbul 4 Karapinar, S. ve Geyik, F., 2001, Toplam Kalite Yönetiminde parayla Ifade Edilemeyen maliyet kalemleri Üzerine Öneriler, 2. Ulusal Üretim Arastirmalari Sempozyumu, Istanbul 5 Kirlioglu, H. ve Gümüs, I., 1994, Endüstriyel Isletmelerde Kalite Maliyet Sistemi, Adapazari Standardizasyon ve Kalitenin Ekonomideki Yeri Konulu Sempozyum. 6 Özenci, T. ve Cumbul, L., 1993, Kalite Ekonomisi, KALDER Yayinlari, Istanbul 7 Ekonomi Ansiklopedisi, 1988, Yatirim Maliyetleri Maddesi, Milliyet Yayinlari, Milliyet Tesisleri, Istanbul 8 Campanella, J., 1990, Principles Of Quality Costs, Asqc Quality Pres, Winsconsin, USA 9 Çankaya, F., 1999, Kalite Maliyetlerinin Muhasebe Açisindan Degerlemesi Ve Türkiye deki Kalite Maliyet Uygulamalari, Karadeniz Teknik Üniversitesi, SBE, Doktora Tezi, Trabzon 10 Üstünel, B., 1993, Tekdüzen Hesap Plani Uygulama Kilavuzu, Denet Yayincilik Istanbul, s. 919 11 Üstün, R., 1996, Maliyet Muhasebesi, Bilim ve Teknik Yayin Evi, Istanbul 12 Kutlu, H. A., 2002, Toplam Kalite Maliyetlerinde Kalite Yönetimi, Doktora Tezi, Atatürk Ü., Sosyal BE, ABD, Erzurum