KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

Transkript

1 BÖLÜM-01 KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

2 Kapsamına Göre Maliyetler a. Asal Maliyet Yöntemi b. Değişken Maliyet Yöntemi c. Normal Maliyet Yöntemi d. Tam Maliyet yöntemi Üretilen mamullerin maliyeti üç ana unsurdan oluşmaktadır: 1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 2. Direkt İşçilik Giderleri 3. Genel Üretim Giderleri Bunlardan ilk ikisi üretim hacmine bağlı değişken giderlerdir. Direkt işçilik giderleri kimi zaman üretimde harcanan süre karşılığı ödenen ücretler şeklinde belirlenirken, bazı uygulamalarda ise esas üretim yerlerinde çalışan işçilerin ücret ve diğer ödemeleri şeklinde tanımlandığından, kısmen veya tümüyle sabit olabilmektedir. Böyle bir durumda, direkt işçilik giderlerinin bir kısmı kimi zaman sabit kimi zaman ise değişken nitelik kazanabilmektedir. Genel üretim giderleri ise kapsamında hem enerji gibi değişken, hem de amortisman gibi sabit giderleri barındıran yarı değişken bir gider grubudur. Bu bakımdan söz konusu giderler iki alt gruba ayrılabilir; a. Değişken Genel Üretim Giderleri b. Sabit Genel Üretim Giderleri Üretim maliyetlerinin kapsamını belirleyen ve mamul için ne kadar kısmının kullanıldığının tespitinde uygulanan yöntemler şunlardır; 1. Asal Maliyet Yöntemi 2. Tam Maliyet Yöntemi 3. Normal Maliyet Yöntemi 4. Değişken Maliyet Yöntemi Not : Asal Maliyet Yöntemi endüstri öncesi toplumlarda üretimin el emeği ve küçük aletler kullanılarak mamule dönüştüğü zamanlardan kalma bir yöntem olup, günümü zün makineleşmiş üretim ortamıyla bağdaşmamaktadır. f u a t h o c a. n e t Bu konu ile ilgili olarak hazırlanmış kalıp tablo aşağıdaki gibidir. Birçok soru bu tablodaki kurallara uyularak rahatlıkla yapılabilmektedir. Gider Türleri Kapsamına Göre Maliyetler Asal Değişken Normal Tam 710 Direkt İlk Md. Mlz. XX XX XX XX 720 Direkt İşçilik XX XX XX XX 730 GÜG (Değişken) -- XX XX XX 730 GÜG (Sabit) KKO* XX TOPLAM MALİYET XXX XXX XXX XXX Üretim Miktarı ADET ADET ADET ADET BİRİM MALİYET XXX XXX XXX XXX *KKO: Kapasite Kullanım Oranı DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ Brüt Satışlar Satışların Maliyeti (-) BRÜT KATKI PAYI Dönemin Değişken Giderleri(-) - Arge Gideri - Pasadağ Gideri - G.Yönetim Gideri - Finansman Gideri NET KATKI PAYI Dönemin Sabit Giderleri (-) - İşçilik Giderleri - GÜG - Arge Gideri - Pasadağ Gideri - G.Yönetim Gideri - Finansman Gideri KARA/ZARARA KATKI Diğer Faal. Olağan Gelir ve Karlar Diğer Faal. Olağan Gider ve Zararlar OLAĞAN KAR/ZARAR D. Faal. Olağandışı Gelir ve Karlar D. Faal. Olağandışı Gider ve Zararlar DÖNEM KARI / ZARARI KATKI TİPİ GELİR TABLOSU Not: Tam Maliyet ve Normal Maliyet Yöntemlerinden farklı olarak Değişken maliyet yönteminde Katkı tipi gelir tablosu kullanılmaktadır. 1

3 1. Yıllık üretim kapasitesi Adet mamul olan bir işletme, 2011 yılında 900 Adet mamul üretmiştir yılı üretim giderleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir: (Aralık 2011 tarihli SMMM Yeterlilik Sınavı Sorusu) Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri : TL Direkt İşçilik Giderleri : TL Genel Üretim Giderleri : TL - Değişken GÜG TL - Sabit GÜG TL Yukarıdaki bilgilere göre ve işlemleri açıkça göstererek; işletmenin 2011 yılındaki; (a) Değişken maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Normal maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Tam maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. 2. Bir çimento fabrikasının aylık üretim kapasitesi tondur. Şubat ayında ton üretim ve top satış yapmış H. Kamil BÜYÜKMİRZA; Maliyet ve Yönetim Muhasebesi s. 269 olan bu fabrikanın aynı aya ait giderleri aşağıdaki gibidir: Direkt ilk Md. ve Mlz. Gid. : TL Direkt İşçilik Gid. : TL Genel Üretim Gid. : TL Pazarlama, satış ve dağıtım Gid. : TL Genel Yönetim Gid. : TL Yapılan incelemeler, direkt işçilik ve genel yönetim giderlerinin tamamının, genel üretim giderlerinin %80 inin ve pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin %50 sinin sabit; geri kalan giderlerin ise değişken nitelik taşıdığını ortaya koymuştur. Yukarıdaki bilgilere göre ve işlemleri açıkça göstererek; (a) Değişken maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Normal maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Tam maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. 3. Tek tip mamul üreten A İşletmesinin yıllık üretim kapasitesi adettir. İşletme ürettiği ürünlerin bir adedini 240 TL ye 3 Mart 2010 tarihli satmaktadır. İşletmenin 2009 yılına ait; üretim-satış hacmi ve bazı gider kalemlerinin dökümü aşağıdaki gibidir. SMMM Yeterlilik Sınavı Sorusu Dönem Başı Yarı Mamul Miktarı Dönem İçinde Üretilen Mamul Miktarı adet Dönem İçinde Satılan Mamul Miktarı adet Dönem Sonu Yarı Mamul Miktarı Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL Direkt İşçilik Gideri TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL Genel Yönetim Giderleri (Sabit) TL Genel Yönetim Giderleri (Değişken) TL Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (Sabit) TL Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (Değişken) TL (a) Değişken Maliyet Yöntemine göre, (b) Normal Maliyet Yöntemine, (c) Tam Maliyet Yöntemine, İşletmenin 2009 yılına ait BİRİM ve TOPLAM ÜRETİM MALİYETİNİ hesaplayınız. Dönemin gelir tablosunu düzenleyiniz. 2

4 4. Tüpsan Üretim A.Ş. kapsamına göre maliyetlendirme yöntemlerinden normal maliyet yöntemini kullanmaktadır. İşletmenin kapasitesi yılda adet mamuldür yılında fiilen adet mamul üretilmiş olup bunlardan adedi satılmıştır. İşletmede dönem başı mamul stoku bulunmamaktadır. İşletme birim mamul maliyetini normal maliyet yöntemine göre 500 TL/adet olarak hesaplamıştır. Değişken maliyet yöntemine göre hesaplama yapıldığında bir mamulün maliyeti 360 TL/adet 4 Kasım 2008 tarihli SMMM Yeterlilik Sınavı Sorusu çıkmaktadır. Üretilen mamuller piyasada 600 TL/adet fiyattan satılmaktadır. (a) İşletmenin 2008 yılı Sabit Genel Üretim Giderleri toplamı kaç TL dir. (b) İşletmenin tam maliyet yöntemine göre toplam maliyeti ve birim mamul maliyeti kaç TL dir. (c) İşletmenin normal maliyet yöntemine göre hesapladığı brüt satış karı rakamı ile tam maliyet yöntemine göre hesapladığı brüt satış karı arasındaki fark kaç TL dir. 5. KARSAN İşletmesinin yıllık üretim kapasitesi adettir. İşletmenin Haziran ayı üretim ve satış bilgileri aşağıdaki gibidir. Temmuz 2011 tarihli SMMM Yeterlilik Sınavı Sorusu Gider Türü Tutar Değişkenlik Oranı Sabitlik Oranı Direkt İlk Madde Mlz. Gid TL %100 - Direkt İşçilik Gid TL %20 %80 Genel Üretim Gid TL %40 %60 Araştırma Geliştirme Gid TL - %100 Pazarlama Satış ve Dağ. Gid TL %50 %50 Genel Yönetim Gid TL - %100 Üretim Miktarı adet Satış Miktarı adet Birim Satış Fiyatı 15 TL/adet Mayıs Ayı Sonu Stok Miktarı - (a) Tam Maliyet Yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Normal Maliyet Yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Değişken Maliyet Yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayarak, Haziran ayı Katkı Tipi Gelir Tablosunu düzenleyiniz. 6. Kalkersan A.Ş. nin 201X yılı verileri aşağıdaki gibidir: Mamul ve yarı mamul stokları (DB ve DS) : -- Satışlar : TL Direkt İlk Madde Malzeme Giderleri : TL Direkt İşçilik Giderleri : TL Değişken Genel Üretim Giderleri :? Toplam net katkı payı : TL Değişken Paz. Sat. Ve Dağ. Gid. : TL Sabit Paz. Sat. Ve Genel Yönet. Gid. :? Sabit Genel Üretim Gideri :? Brüt satış karı : TL Faaliyet karı : TL (a) Tam maliyet yöntemine göre satışların maliyetini hesaplayınız. (b) Değişken maliyet yöntemine göre satışların maliyetini hesaplayınız. (c) Toplam Brüt Katkı payını hesaplayınız. 3

5 7. Maliyetleri aylık olarak hesaplayan Dal üretim işletmesi, Haziran 2014 döneminde aşağıdaki giderlere katlanmıştır: Gider Çeşitleri Sabit Giderler Değişken Giderler İlk Madde Malzeme Giderleri - Direkt İlk Madde Malzeme - Endirekt Malzeme İşçi Ücret Giderleri - Direkt İşçilik Giderleri - Endirekt İşçilik Dışarıdan Sağ. Fayda ve Hizmetler Vergi, Resim ve Harçlar Amortisman ve Tükenme Payları Çeşitli Giderler TOPLAM Yıllık üretim kapasitesi adet ürün olan Dal işletmesi, Haziran ayında adet mamulün üretimine başlamış ve adedini tamamlamıştır. Üretimi tamamlanan mamullerin 7500 adedi %40 karla peşin satılmıştır. Dönem başı yarı mamul ve dönem başı mamul stokları bulunmayan işletmede, dönem sonu yarı mamullerin tüm üretim Haziran 2014 tarihli SMMM Yeterlilik Sınavı Sorusu faktörleri açısından tamamlanma derecesi %60 tır. Normal maliyet yöntemini uygulayan Dal işletmesinin: (a) Kapasite kullanım oranını ve kapasite sapmasını bulunuz. Kapasite sapması Gelir Tablosunda hangi hesapta raporlanır açıklayınız. (b) Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamul stoklarının toplam ve birim maliyetlerini bulunuz. (c) Satışların Maliyeti Tablosu ve Gelir Tablosunun Brüt Satış kar/zararına kadar olan bölümü düzenleyiniz. 8 Temmuz 2009 ve Haziran 8. Maliyetlerini aylık olarak belirleyen bir işletmenin Temmuz ayına ilişkin üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir: 2013 tarihli SMMM Yeterlilik Sınavı Sorusu Gider Çeşitleri Sabit Giderler Değişken Giderler İlk Madde Malzeme Giderleri - Direkt İlk Madde Malzeme - Endirekt Malzeme İşçi Ücret Giderleri - Direkt İşçilik Giderleri - Endirekt İşçilik Dışarıdan Sağ. Fayda ve Hizmetler Amortisman ve Tükenme Payları Çeşitli Giderler TOPLAM İşletmenin yıllık kapasitesi adet olup Temmuz ayında işletme adet mamul üretmiştir. Ay sonunda yarı mamul bulunmamaktadır. Üretilen malların % 75 i TL ye satılmıştır. Fiili maliyet yöntemini uygulayan bu işletmenin, Normal Maliyet Yöntemine göre, toplam ve birim maliyetlerini bularak; satılan mamul maliyetini, brüt satış karını, oluşan kapasite sapmasının tutarını ve dönem sonu mamul tutarını hesaplayınız. 4

6 9. Termosan A.Ş. değişik tip ve boyutlarda termosifon üretmektedir. Şirketin öngörülen aylık kapasitesi makine saatidir. Ekim başında mamul ve yarı mamul bulunmamaktadır. Ekim ayı Genel Üretim Giderleri TL değişken, TL sabit olmak üzere TL dir. Ekim sonu itibariyle, üretimi halen devam eden Model 401 partisi dışında yarı mamul H. Kamil bulunmamaktadır. Ekim ayında üç değişik termosifon partisi üzerinde çalışılmış olup, ilgili veriler aşağıdaki gibidir: BÜYÜKMİRZA; Maliyet ve Yönetim Muhasebesi s. xxx MODEL101 MODEL201 MODEL401 Direkt İlk Madde ve Malzeme TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Üretim partisindeki miktarı 400 adet 800 adet 600 adet Harcanan makine saati 200 saat 600 saat 400 saat Satılan miktar 200 adet 700 adet - Satış fiyatı (ad.) 100 TL 150 TL 250 TL İşletmede sabit GÜG leri mamullere eşit olarak dağıtılmakta, değişken GÜG nin dağıtımında ise makine saati ölçüsü kullanılmaktadır. (a) Tam maliyet yöntemine göre Ekim ayı brüt satış karını hesaplayınız. (b) Normal maliyet yöntemine göre Ekim ayı brüt satış karını hesaplayınız. (c) Değişken maliyet yöntemine göre Ekim ayı brüt katkı payını hesaplayınız. 10. Aylık maksimum üretim kapasitesi 90 bin adet olan bir tuğla fabrikasında, Mart ayı faaliyet sonuçlarının saptanabilmesi için gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir. Miktarlar Adet Dönem içi üretimine başlanan DB Yarı Mamul -- Dönem içi üretimi tamamlanan DS Yarı Mamul (%50 Tam. Derecesi) Satılan Mamul Miktarı GİDERLER TL D.İlk Md. Malzeme Gideri D. İşçilik Gideri Genel Üretim Gideri Değişken Genel Üretim Gideri Sabit Pasadağ Değişken Pasadağ Sabit Genel Yönetim Gideri Sabit Finansman Gideri Değişken Finansman Gideri Sabit Diğer Bilgi: İlk madde (taşeron tarafından çıkartılıp getirilen killi toprak) bütünüyle üretimin başlangıcında kullanılmaktadır. Mart ayında tuğla birim satış fiyatı 20 TL/adet olmuştur. (a) Değişken maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Normal maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Tam maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. 5

7 11. Güney ayakkabı üretim işletmesinin yıllık üretim kapasitesi çifttir. İşletme 2014 yılında çift ayakkabı üretmiş ve satmıştır. Üretim maliyetlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid Direkt İşçilik Giderleri Genel Üretim Giderleri (%25 değişken, %75 Sabit) Genel Yönetim Giderleri Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid Finansman Giderleri (a) Normal Maliyet Yöntemini uygulayan bu işletmenin ayakkabılara ilişkin toplam ve birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Boş kapasiteye ilişkin sabit GÜG` ün tutarını hesaplayarak Gelir Tablosunda hangi hesapta raporlandığını belirtiniz. (c) Gelecek dönemde satış miktarlarında önemli bir değişiklik olmayacağını öngören işletmeye ertesi dönem için çift ek üretim siparişi gelmesi ve müşteri tarafından teklif edilen fiyatın 65 TL/çift olması durumuna göre işletmenin teklifi kabul ya da ret kararını tartışınız. Gerekli hesaplamalarla destekleyiniz. Teklifi kabul etmesi durumunda ortaya çıkacak ek kar / zararı hesaplayınız. 12. Yıllık üretim kapasitesi metre kumaş olan bir dokuma fabrikasında 2016 yılında tam kapasitede çalışılmış ve üretilen kumaşın tamamı satılmıştır. Dönem başı ve dönem sonu mamul ve yarı mamul stoğu bulunmayan işletmede gelir-gider H. Kamil BÜYÜKMİRZA; Maliyet ve Yönetim Muhasebesi s.555 bilgileri aşağıdaki gibidir: Satış fiyatı Birim değişken maliyet Birim Başına Değişken Pazarlama Gideri Toplam Sabit Genel Üretim Gideri Toplam Sabit Genel Yönetim Gideri 5 TL/mt 3 TL/mt 1 TL/mt TL/yıl TL/yıl (a) Tam maliyet yöntemine göre toplam ve birim maliyetleri bulup, gelir tablosunu düzenleyiniz. (b) Değişken maliyet yöntemine göre gelir tablosunu düzenleyiniz. 6

8 13. Tek bir mamulün üretim ve satışını yapan, yıllık üretim kapasitesi 100 ton mamul olan bir işletmede, 2015 yılında 50 ton H. Kamil mamul üretilmiş ve 40 tonu satılmıştır. İşletmede söz konusu döneme ilişkin gelir-gider bilgileri aşağıdaki gibidir: BÜYÜKMİRZA; Maliyet ve Yönetim Muhasebesi s.555 Gelirler Satışlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar Olağandışı Gelir ve Karlar Gelirler Direkt İlk Madde ve Malzeme Direkt İşçilik Genel Üretim Gideri - Değişken Sabit Pazarlama Satış Dağıtım Gideri - Değişken Sabit Genel Yönetim Gideri - Sabit Finansman Gideri - Sabit Tutar TL 800 TL 200 TL TL TL TL TL TL TL (a) Değişken maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayıp, gelir tablosunu düzenleyiniz. (b) Normal maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Tam maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayıp, gelir tablosunu düzenleyiniz. 7

9 CEVAP(1) Üretim Maliyetleri (a) (b) (c) Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL TL x %60 (KKO) TL (Tamamı) Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı 900 Adet 900 Adet 900 Adet Birim Maliyetler 40,00 TL 46,00 TL 50,00 TL Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG nin sadece değişken kısımları maliyetlere dahil edilir. Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG nin değişken kısımları maliyetlere eklenirken, bununla beraber sabit giderlerin kapasite kullanım oranına isabet eden kısmı maliyetlere ilave edilir. Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG nin Tamamı üretim maliyeti olarak kabul edilir. Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 900 adet / adet : % 60 CEVAP(2) Giderlerin Sabit ve Değişken Kısımlarına Ayrılması Şubat Ayı Maliyetleri Değişken Sabit Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL Direkt İşçilik Gideri TL Genel Üretim Giderleri TL TL Genel Yönetim Giderleri TL Pazarlama Satış Dağıtım Gideri TL TL Üretim Maliyetleri (a) (b) (c) Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL TL TL Direkt İşçilik Gideri (Sabit) TL TL x %25 (KKO) TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL TL x %25 (KKO) TL Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı Adet Adet Adet Birim Maliyetler 20,00 TL 40,00 TL 100,00 TL Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG nin sadece değişken kısımları maliyetlere dahil edilir. Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG nin değişken kısımları maliyetlere eklenirken, bununla beraber sabit giderlerin kapasite kullanım oranına isabet eden kısmı maliyetlere ilave edilir. Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG nin Tamamı üretim maliyeti olarak kabul edilir. Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : adet / adet : % 25 8

10 CEVAP(3) Üretim Maliyetleri (a) (b) (c) Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL TL x %80 (KKO) TL Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı 8000 Adet 8000 Adet 8000 Adet Birim Maliyetler 129 TL 176,2 TL 188 TL * Pazarlama Satış ve Dağıtım giderleri ile Genel Yönetim Giderleri üretim maliyetlerine dahil edilmezler. Bu giderler dönemin kar/zarar hesaplarından mahsup edilirler. Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 8000 adet / adet : % 80 Gelir Tablosu Normal Maliyet Tam Maliyet 60.Brüt Satışlar TL (6500 x 240 TL) TL (6500 x 240 TL) 61.Satış İndirimleri NET SATIŞLAR TL TL 62.Satışların Maliyeti TL (6500 x TL) TL (6500 x 188 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI TL TL 63.Faaliyet Giderleri TL TL Arge Giderleri (Sabit+Değişken) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit+Değişken) ( TL) ( TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit+Değişken) ( TL) ( TL) FAALİYET KARI / ZARARI TL TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir 65.Diğer Faal. Olağan Gider 66. Finansman Giderleri OLAĞAN KAR / ZARAR TL TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider TL (94400 TL) Çalışmayan Ksm Gid. Ve Zararları ( x %20) DÖNEM KARI / ZARARI TL TL Katkı Tipi Gelir Tablosu Değişken Maliyet Satışlar TL (6500 x 240 TL) Satışların Maliyeti TL (6500 x129 TL) BRÜT KATKI PAYI TL Değişken Faaliyet Giderleri TL Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Değişken) ( TL) Genel Yönetim Gideri (Değişken) ( TL) NET KATKI PAYI TL Sabit Faaliyet Giderleri TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) ( TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit) ( TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit) ( TL) Finansman Giderleri ZARARA KATKI ( TL) Olağandışı Gelir ve Karlar Olağandışı Gider ve Zararlar DÖNEM ZARARI ( TL) 9

11 CEVAP(4) Üretim Maliyetleri Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet DİMM GİD. XX XX XX DİG XX XX XX GÜG (Değişken) XX XX XX GÜG (Sabit) -- KKO *** Toplam Üretim Maliyeti * ** **** Üretim Miktarı 4000 ad 4000 ad 4000 ad Birim Maliyetler 360 TL 500 TL 535 TL***** Nereden Bulduk? * = 360 x 4000 ** = 500 x 4000 *** Normal Maliyet yöntemi ile değişken maliyet yönteminin arasındaki fark sabit maliyetlerin tamamını değil, Kapasite kullanım oranına denk düşen payının baz alınmasıdır. Aşağıdaki hesaplamalarda bu tutar TL dir. Yani Sabit maliyetlerin Kapasite kullanım oranına (%80) denk düşün kısmı TL dir. Bu durumda Sabit Maliyetler TL olarak bulunur. **** Değişken maliyet yöntemine göre hesaplanan tutar TL idi. Buna sabit maliyetleri eklediğimizde Tam maliyet yöntemine göre toplam maliyeti bulmuş oluruz = TL dir. ***** Bu durumda tam maliyet yöntemine göre birim maliyetler / 4000 adet = 535 TL dir. Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 4000 / 5000 : % 80 Kullanılan Kapasitedeki Sabıt Maliyetler = = TL Kullanılan Kapasitedeki Sabıt Maliyetler = Sabit Maliyetler x Kapasite Kullanım Oranı = Sabit Maliyetler x %80 Sabit Maliyetler = TL Normal Tam Maliyet Karşılaştırması Brüt Satışlar Satışların Maliyeti Brüt Satış Karı Normal Maliyet 3000 ad X 600 TL = TL 3000 ad X 500 TL = TL TL Tam Maliyet 3000 ad X 600 TL = TL 3000 ad X 535 TL = TL TL FARK TL 10

12 CEVAP(5) Üretim Maliyetleri Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL TL TL Direkt İşçilik Gideri (Değişken) TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL TL TL Direkt İşçilik Gideri (Sabit) TL TL x %50 (KKO) TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL TL x %50 (KKO) TL Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı 7500 Adet 7500 Adet 7500 Adet Birim Maliyetler 6,80 TL 10,40 TL 14,00 TL * Araştırma Geliştirme gideri, Pazarlama Satış ve Dağıtım giderleri ve Genel Yönetim Giderleri üretim maliyetlerine dahil edilmezler. Bu giderler dönemin kar/zarar hesaplarından mahsup edilirler. Aylık Ortalama Kapasite Kapasite Kullanım Oranı : / 12 ay : adet : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 7.500adet / adet : % 50 Katkı Tipi Gelir Tablosu Değişken Maliyet Satışlar TL (6000 x 15 TL) Satışların Maliyeti TL (6000 x 6,80 TL) BRÜT KATKI PAYI TL Değişken Faaliyet Giderleri (2.500 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Değişken) (2.500 TL) NET KATKI PAYI TL Sabit Faaliyet Giderleri TL Direkt İşçilik Gideri (Sabit) ( TL) Genel Üretim Giderleri (Sabit) ( TL) Araştırma Geliştirme Gideri (Sabit) (8.000 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit) (2.500 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit) ( TL) ZARARA KATKI ( TL) Olağandışı Gelir ve Karlar Olağandışı Gider ve Zararlar DÖNEM ZARARI ( TL) 11

13 CEVAP(6) Bu soruda öncelikli olarak verilen bilgilerden yola çıkarak söz konusu tabloların oluşturulması ve eksik verilerin analiz edilerek tespit edilmesi esastır. Bu soru konunun özünü anlama ve tabloları analiz edebilme amaçlı hazırlanmış bir sorudur. DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ KATKI TİPİ GELİR TABLOSU TUTAR TAM MALİYET YÖNTEMİ GELİR TABLOSU TUTAR Satışlar TL Brüt Satışlar TL Satışların Maliyeti - D. İlk Madde ve Malz. - D. İşçilik Gideri - Değiş. Genel Üretim Gid ? (3) (?) (2) Satış indirimleri NET SATIŞLAR Satışların Maliyeti - D. İlk Madde ve Malz. - D. İşçilik Gideri - Değişken GÜG - Sabit GÜG ?? (4) TL BRÜT KATKI PAYI? (1) BRÜT SATIŞ KARI TL Değişken Faaliyet Giderleri - Arge Gideri - Paz. Sat. Dağ. Gid. - Genel Yönetim Gid ( TL) Faaliyet Giderleri - Arge Gideri - Değ. Paz. Sat. Dağ. Gid. - Sab. Paz. Sat. Dağ. Gid. - Değ. Genel Yön. Gid. - Sab. Genel Yön. Gid ? (5) NET KATKI PAYI TL FAALİYET KARI TL Sabit Faaliyet Giderleri - Genel Üretim Gid. - Arge Gideri (?) - Paz. Sat. Dağ. Gid. - Genel Yönetim Gid? KARA / ZARARA KATKI (?) (6) Olağandışı Gelir ve Karlar Olağandışı Gider ve Zararlar DÖNEM KARI / ZARARI (1) Brüt Katkı Payı : Tablodan da anlaşılacağı üzere Brüt Katkı Payından dönemin değişken faaliyet giderlerini düşünce Net Katkı Payına ulaşmış oluruz. Bu durumda Net katkı Payı TL olduğuna ve değişken faaliyet giderleri TL olduğuna göre Brüt Katkı Payının TL olması gerekir. (2) Satışların Maliyeti : Birinci kısımda bulduğumuz Brüt Katkı Payından yola çıkarak Satışların Maliyetinin TL olması gerektiğini gözlemleyebiliriz. (3) Değişken GÜG : İkinci kısımdan yola çıkarak bu giderin TL olacağını göreceğiz. (4) Sabit GÜG : Bu kısımda Satışların Maliyetinin TL olması gerektiği açıktır. Üçüncü kısımda bulunan değişken GÜG yerine yerleştirdiğimizde Sabit GÜG düşen payın TL olacağını görmek kaçınılmazdır. (5) Sabit Genel Yönetim Gideri: Bu kısımda faaliyet gideri başlığı ile verilen giderlerin toplamı TL olmak zorundadır. Çünkü Brüt Satış karından söz konusu faaliyet giderlerini düştükten sonra faaliyet karı olarak TL kalmaktadır. Bu durumda da faaliyet giderleri toplamı olmak zorundadır. Bu püf noktayı yakaladığımızda ise Sabit Genel Yönetim Giderlerinin TL olacağını görmek kaçınılmazdır. (6) Kara/Zarara Katkı: Bu kısımda sabit faaliyet giderlerini tespit etmek esastır. Beşinci kısımda Sabit genel yönetim giderlerini TL olarak bulmuştuk. Buradaki bilgiden yola çıkıp, verileri yerine yerleştirdiğimizde = TL kara katkı bulacağımızı görebiliriz. 12

14 CEVAP(7) Aylık Ortalama Kapasite Kapasite Kullanım Oranı : / 12 ay : adet : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : adet / adet : %85 Kullanılmayan Kapasite : %15 Kapasite Sapması : Sabit Maliyetler x Kullanılmayan Kapasite : x %15 : 9000 TL Raporlama : Kapasite sapması tutarı Gelir Tablosunda 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları hesabında raporlanır. Değişken Maliyetler NORMAL MALİYET Dönemde üretilen Eşdeğer Üretim Miktarı Sabit Maliyetler x %85 (KKO) Tamamlanan Mamuller Toplam Üretim Maliyeti TL DSYM DİMM + DİG + GÜG 8200 adet 1200 adet 2000 x %60 Tam. Derecesi Üretim Miktarı adet 9400 adet Birim Maliyetler 12,50 TL Tamamlanan Mamul Maliyeti = 12,50 TL X 8200 adet : TL DSYM Maliyetleri = 12,50 TL x 1200 adet : TL SATIŞLARIN MALİYETİ GELİR TABLOSU DİMM DİG Brüt Satışlar TL (7500 X 17,50) GÜG Satış İndirimleri TOP. ÜRETİM MALİYETİ NET SATIŞLAR TL (+) DBYM Maliyeti 0 Satışların Maliyeti TL (7500 X 12,5) (-) DSYM Maliyeti (15.000) BRÜT SATIŞ KARI TL ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ (+) DB Mamul Maliyeti 0 (-) DS Mamul Maliyeti SATILAN MAMUL MALİYETİ

15 NORMAL MALİYET CEVAP(8) DEĞİŞKEN MALİYET TAM MALİYET Değişken Maliyetler Sabit Maliyetler x %80 (KKO) Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı adet adet adet Birim Maliyetler 31 TL 16 TL 34,75 TL Soruda istenilmemesine rağmen bu yönteminde sorulma ihtimali göz önüne alınarak hesaplanmıştır. Soruda istenilmemesine rağmen bu yönteminde sorulma ihtimali göz önüne alınarak hesaplanmıştır. Aylık Ortalama Kapasite Kapasite Kullanım Oranı : / 12 ay : adet : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : adet / adet : %80 Gelir Tablosu NORMAL MALİYET Brüt Satışlar (20.000x%75 = adet) TL Satış İndirimleri (-) (--) Net Satışlar TL Satışların Maliyeti ( adet x 31 TL ) ( TL) Brüt Satış Karı/Zararı Kapasite Sapması : Sabit Maliyetler x Kullanılmayan Kapasite Oranı : TL x %20 : TL TL DSYM Maliyetleri Toplam Üretim Maliyeti Satışların Maliyeti = = TL 14

16 CEVAP(9) MODEL 101 MODEL 201 MODEL 401 Direkt İlk Madde ve Malzeme TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Değişken GÜG TL TL TL Sabit GÜG (6000/1200 sa.) x200 sa. (6000/1200 sa.) x600 sa TL TL (18.000/3) (18.000/3) Kapasite Kullanım Oranı = Aylık Çalışma Saati / Aylık Toplam Kapasite = 1200 saat / 2400 saat = %50 MODEL 101 Tam Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+ Sab. GÜG Normal Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+ (Sab. GÜG X Kap. Kull. Or.) (6000/1200 sa.) x500 sa TL (18.000/3) Değişken Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG Direkt İlk Md. ve Mlz TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Değişken GÜG TL TL TL Sabit GÜG TL TL (6000X0,50) - TOPLAM MALİYET TL TL TL ÜRETİM MİKTARI 400 adet 400 adet 400 adet BİRİM MALİYET 57,50 TL/ad 50,00 TL/ad 42,50 TL/ad Satış Miktarı 200 ADET 200 ADET 200 ADET Satış Fiyatı 100 TL 100 TL 100 TL Brüt satışlar TL TL TL Satış İndirimleri NET SATIŞLAR TL TL TL Satışların Maliyeti TL (200 X 57,50) TL (200 X 50,00) TL (200 X 42,50) BRÜT SATIŞ KARI TL TL TL MODEL 201 Tam Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+ Sab. GÜG Normal Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+ (Sab. GÜG X Kap. Kull. Or.) Değişken Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG Direkt İlk Md. ve Mlz TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Değişken GÜG TL TL TL Sabit GÜG TL TL (6000X0,50) TOPLAM MALİYET TL TL TL ÜRETİM MİKTARI 800 adet 800 adet 800 adet BİRİM MALİYET 86,25 TL/ad 82,50 TL/ad 78,75 TL/ad Satış Miktarı 700 ADET 700 ADET 700 ADET Satış Fiyatı 150 TL 150 TL 150 TL Brüt satışlar TL TL TL Satış İndirimleri NET SATIŞLAR TL TL TL Satışların Maliyeti TL (700 X 86,25) TL (700 X 82,50) TL (700 X 78,75) BRÜT SATIŞ KARI TL TL TL TOPLAM = TL = TL = TL * Model 401 Ekim sonu itibariyle tamamlanmadığından ve soruda tamamlanma yüzdelerine yer verilmediğinden dolayı maliyet hesaplaması yapılmamıştır. Ayrıca satışı gerçekleşmeyen model 401 in Brüt Satış Karı kalemine de bir etkisi olmayacaktır. 15

17 EŞDEĞER ÜRÜN MİKTARI Maliyet Muhasebesi -01- Kapsamına Göre Maliyetler CEVAP(10) DİMM+DİG+GÜG Tamamlanan Mamul DS Yarı Mamul ( x %50) Toplam Eşdeğer Birim Sayısı Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : adet / adet : %50 ÜRETİM MALİYETLERİ a) DEĞİŞKEN MALİYET b) NORMAL MALİYET c) TAM MALİYET Direkt İlk Madde ve Mlz. Gideri TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL TL x %50 (KKO) TL Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı Adet Adet Adet Birim Maliyetler 6,22 TL 6,39 TL 6,55 TL 16

18 CEVAP(11) Üretim Maliyetleri Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Direkt İşçilik Gideri Genel Üretim Giderleri (Değişken) Genel Üretim Giderleri (Sabit) Toplam Üretim Maliyeti Üretim Miktarı Birim Maliyetler (a) Normal Maliyet TL TL TL ( x%25) TL ( TL x %75) x %80 (KKO) TL 8000 Adet 67,00 TL Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 8.000adet / adet : % 80 (b) Kullanılmayan Kapasite : 1- Kullanılan Kapasite(%80) : %20 Kapasite Sapması : Sabit Maliyetler x Kullanılmayan Kapasite : x %20 : TL Raporlama : Kapasite sapması tutarı Gelir Tablosunda 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları hesabında raporlanır. (c) İşletmede mevcut kapasitenin adet, kullanılan kapasitenin adet olduğunu düşündüğümüzde işletmeye ek olarak gelen adet sipariş işletmeyi kapasite anlamında sıkıntıya sokmayacaktır. Yani işletmenin bunu mevcut kapasite sınırları içinde üretme imkanı mevcuttur. Üstelik bunun içinde ek olarak sabit masraflara katlanmayacaktır. İşletmenin burada yeni sipariş için katlanacağı maliyetler; Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti Direkt işçilik Maliyeti Genel Üretim Maliyetlerinin değişken kısımlarının ibaret olacaktır. Sorumuzda bu maliyetleri adet için toplamda olarak verilmiştir. Buda işletmenin 1 adet ayakkabı üretimi için birim olarak 45 TL masraf yaptığını göstermektedir. Bu koşullarla işletmenin sadece birim başına 45 TL masraf yaparak, mevcut kapasiteyi aşmadığı için sabit unsurlara katlanmadan siparişe yanıt verebileceği anlamını taşımaktadır. Bu durumda teklif edilen adet siparişi üretmesi halinde; 1500 adet X 45 TL : TL maliyet 1500 adet X 65 TL : TL satış fiyatı ile TL ek kar elde edeceği anlamına gelir. Not: İşletme mevcut kapasiteyi aşmadığı için ek olarak sabit giderlere katlanmayacağı için siparişi kabul etmelidir. 17

19 ÜRETİM MALİYETLERİ CEVAP(12) DEĞİŞKEN MALİYET (a) TAM MALİYET Direkt İlk Madde ve Mlz. Gideri XXX XXX Direkt İşçilik Gideri XXX XXX Genel Üretim Giderleri (Değişken) XXX XXX Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL Toplam Üretim Maliyeti TL (1) TL (2) Üretim Miktarı metre metre Birim Maliyetler 3 TL 3,25 TL (1) Değişken Maliyet Yöntemine Göre Toplam Üretim Maliyeti : Soruda verilmiş olan 3 TL lik birim maliyet ile metre üretim miktarını çarptığımızda değişken maliyet yöntemine göre toplam maliyetin TL olacağını görebiliriz. Bilindiği gibi değişken maliyet yöntemi; Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti Direkt işçilik Maliyeti Genel Üretim Maliyetlerinin değişken kısımlarını maliyet unsuru olarak görmektedir. Bu durumda bu üç unsurun tutarının TL olduğunu bulmuş olduk. (2) Tam Maliyet Yöntemine Göre Toplam Üretim Maliyeti : Birinci kısımda belirttiğimiz unsurlara ilaveten tam maliyet yönteminde GÜG lerin sabit kısımları eklenmektedir. Soruda bu veri hali hazırda verilmiş olup, yerine yerleştirildiğinde tam maliyet yöntemine göre toplam maliyetlerin TL olacağını görmek kaçınılmaz olur. Bu tutarı da üretim miktarına böldüğümüzde birim maliyetlerin 3,25 TL olacağını görürüz. Gelir Tablosu Tam Maliyet 60.Brüt Satışlar TL ( x 5 TL) 61.Satış İndirimleri NET SATIŞLAR TL 62.Satışların Maliyeti TL ( x 3,25 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI TL 63.Faaliyet Giderleri TL Arge Giderleri () Pazarlama Satış Dağ. Gid. (1 TL X mt) Genel Yönetim Gideri ( TL) FAALİYET KARI / ZARARI TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir 65.Diğer Faal. Olağan Gider 66. Finansman Giderleri OLAĞAN KAR / ZARAR TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider DÖNEM KARI / ZARARI TL 18

20 (b) DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ KATKI TİPİ GELİR TABLOSU Satışlar Satışların Maliyeti ( mt X 3 TL) - D. İlk Madde ve Malz. - D. İşçilik Gideri - Değiş. Genel Üretim Gid. BRÜT KATKI PAYI TUTAR TL ( x 5 TL) TL TL Değişken Faaliyet Giderleri - Arge Gideri (-) - Paz. Sat. Dağ. Gid. ( mt X 1 TL) - Genel Yönetim Gid (-) NET KATKI PAYI Sabit Faaliyet Giderleri - Genel Üretim Gid. - Arge Gideri - Paz. Sat. Dağ. Gid. - Genel Yönetim Gid KARA KATKI TL TL ( TL) TL ( TL) TL Olağandışı Gelir ve Karlar Olağandışı Gider ve Zararlar DÖNEM KARI TL 19

21 CEVAP(13) Üretim Maliyetleri (a) (b) (c) Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri TL TL TL Direkt İşçilik Gideri TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) TL TL TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) TL TL x %50 (KKO) TL Toplam Üretim Maliyeti TL TL TL Üretim Miktarı 50 Ton 50 Ton 50 Ton Birim Maliyetler 470 TL/Ton 550 TL/Ton 630 TL/Ton * Pazarlama Satış ve Dağıtım giderleri, Genel Yönetim Giderleri ve Finansman Giderleri üretim maliyetlerine dahil edilmezler. Bu giderler dönemin kar/zarar hesaplarından mahsup edilirler. Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 50 Ton / 100 Ton : % 50 Katkı Tipi Gelir Tablosu Satışlar (40 Ton) Satışların Maliyeti BRÜT KATKI PAYI Değişken Faaliyet Giderleri Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Değişken) NET KATKI PAYI Sabit Faaliyet Giderleri Genel Üretim Giderleri (Sabit) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit) Genel Yönetim Gideri (Sabit) Finansman Giderleri KARA KATKI D. Faal. Olağan Gelir ve Karlar 800 TL D. Faal. Olağan Gider ve Zararlar OLAĞAN KAR (a) Değişken Maliyet TL ( TL) (40 Ton X 470 TL) TL (2.000 TL) (2.000 TL) TL ( TL) (8.000 TL) (1.000 TL) (4.500 TL) Olağandışı Gelir ve Karlar 200 TL Olağandışı Gider ve Zararlar DÖNEM KARI (1.500 TL) TL TL TL Gelir Tablosu (b) Normal Maliyet (c) Tam Maliyet 60.Brüt Satışlar (40 Ton) TL TL 61.Satış İndirimleri NET SATIŞLAR TL TL 62.Satışların Maliyeti ( TL) (40 Ton X 550 TL) ( TL) (40 Ton X 630 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI TL TL 63.Faaliyet Giderleri (7.500 TL) (7.500 TL) Arge Giderleri (Sabit+Değişken) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit+Değişken) (3.000 TL) (3.000 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit+Değişken) (4.500 TL) (4.500 TL) FAALİYET KARI / ZARARI TL TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir 800 TL 800 TL 65.Diğer Faal. Olağan Gider 66. Finansman Giderleri (1.500 TL) (1.500 TL) OLAĞAN KAR / ZARAR TL TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir 200 TL 200 TL 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider (4.000 TL) (4000 TL) Çalışmayan Ksm Gid. Ve Zararları (8.000 x %50) DÖNEM KARI / ZARARI TL TL 20