TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE SERBEST ZAMAN ETKİNLİKLERİ

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE SERBEST ZAMAN ETKİNLİKLERİ

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA Toplumsal tabaka deyince genel olarak toplumsal saygınlığı, siyasal iktidarı, ekonomik durumu, hayat şansları ve sitilleri, ayrıcalıkları ve kültürel bakımdan, özellikleri yönünden birbirinden göreli farklılıkları olan az ya da çok kapalı toplumsal yapı derecelerinden her biri anlaşılır. Bir başka deyişle; tabakalaşma, her bir toplum üyesinin ırk, zenginlik, meslek, statü, prestij, eğitim düzeyi vb. ölçülere göre eşitsiz bir şekilde derecelendirilmesi anlamına gelmektedir

Sosyal bilimlerde tabakalaşma olgusu, genel olarak, gerek tabii, gerekse sosyal eşitsizliklerin varlığına dayanmaktadır. Toplumu oluşturan fertler, gruplar arasındaki (görece) eşitsizliklerin yol açtığı farklılaşmalar, hiyerarşik bir sıralanışın ortaya çıkmasına yol açmakta; bu durum ise sosyal tabakalaşma olgusunu meydana getirmektedir.

İleri toplumda sosyal farklılaşmayı belirleyen kriterler toplumun hakim değer ve anlam haritasına dayanır. Kimi toplumlarda, servet sahibi olmak, toplumsal hiyerarşide üst mevkileri işgal etmede belirleyici iken, kimi toplumlarda dini konum, kimilerinde yaş, prestij, meslek, bilgi, oturulan mekan vb. etkenler belirleyici olmaktadır.

1 - Kapalı sınıf tabakalaşması Ör : Hindistan'daki kast sistemi ki doğumla kazanılır değişmez katı kurallara sahiptir tabakalar arasında geçiş yoktur. Ör: Kast, kölelik, apartheid. 2 -Yarı kapalı sınıf tabakalaşması Ör : Ortaçağ Avrupasındaki lonca sistemi gibi Yarı kapalı sınıf tabakalaşmalarında sadece yatay hareketlilik olasıdır. 3 - Açık sınıf tabakalaşması Ör : Günümüz çağdaş toplumlarında toplumsal tabakalar arasında yatay ve dikey hareketlilik olasıdır.

Tarım toplumlarının tabakalaşma biçimleri olan kölelik, kast ve zümreler sanayileşme ile birlikte yerini sınıf sistemine bırakmıştır. Sınıf sistemi makineleşmenin önem kazandığı, geleneklerin ve dinin eski önemini kaybettiği sanayi toplumlarının tabakalaşma biçimidir. Sınıflar arası toplumsal hareketlilik fazladır

Hiyeraşiler artı ürünün ortaya çıkmasıyla birlikte gündeme gelmiştir. Hiyerarşi, yerleşik hayata geçen üretici toplumlar seviyesinde ele alınan bir olgu olmuştur. Bu durum özellikle sanayileşme döneminde, artı-ürünün paylaşılmasını ifade eden makasın ağzının iyice açılması sonucunda, tamamen sosyo-ekonomik bir faktörün vurgulanmasına, dolayısıyla çatışmacı teorilerin gelişmesine zemin hazırlamıştır (Güçer 2005: 22).

Sınıf, belirli özelliklere sahip kişilerden oluşan bir toplumsal kategoridir. Bu özellikler gelir, prestij, meslek, eğitim vb. olabilir. Çağdaş toplumlarda toplumsal sınıf ayırımında daha çok gelir dağılımının yaygın şekilde kullanıldığı görülmektedir. Gelir kişinin sınıf ya da statüsü için temel ölçüt olarak görülmektedir. Son dönemde buna otorite ve güce sahip olma dereceleri de eklenmiştir.

Toplumsal sınıflar arasında başlıca üç yönden farlılıklar olabilir. Yaşam şartları: Bir toplumda belirli sınıfların üyeleri diğerlerine göre daha az veya daha çok yaşam şansına sahiptir. Hayatın sağladığı olanak ve zevkler belirli sınıflar için daha fazladır. Yaşam biçimi ve gelir farkı: Her toplumsal sınıfın kendine özgü bir yaşam biçimi vardır. Her sınıfın davranışları, zevkleri, konut tipleri, giyim kuşamları, aile yaşamı, gelenek ve görenekleri diğer sınıflardan farklıdır. Yaşam biçimi gelirle de ilgilidir. Belirli bir gelir düzeyine sahip olanlar genellikle belirli yaşam biçimlerini benimserler. Eğitim düzeyi de yaşam biçimini etkileyen faktörlerden birisidir. Sınıf bilinci ve psikolojik davranışlar: Her toplumsal sınıfın kendine özgü gelenek, görenek ve düşünce biçimleri vardır. Bir sınıfın üyesi olma belirli bir biçimde düşünme, belirli sorunlar karşısında belirli biçimlerde tepkide bulunmayı gerektirir

Ayrıcalıklı insanların avantajları üç başlık altında incelenebilir: Yaşam Şansları: Zenginlik ve gelir gibi ekonomik avantajlar, sağlık ve iş garantisi, iyi evlerde, semtlerde oturmak, iyi tatil olanaklarına sahip olmak. Sosyal Statü: Bireyin toplumsal yapıda işgal ettiği konuma denir. Siyasal Etki: Karar verme mekanizmalarına etki etmek gü cüne/fırsatına sahip olmak (Bilton vd 1987: 35).

Toplumdaki ayrıcalıklı gruplar yukarıda açıklanan alanlarda avantaj sahibidirler. Bu alanlardan birinde yaşanan eşitsizlik diğer alanları da etkilemektedir. Ekonomik yönden avantajlı olmamak beraberinde düşük sosyal statüyü ve siyasal etkiye sahip olmamayı getirir. Bunun tersi ise ekonomik avantaj beraberinde sosyal ve siyasal avantajları getirir. Zengin olanların toplumsal ilişki ve etkileri daha fazladır. Ekonomik avantajları nedeniyle daha çok dışa açık olarak yaşarlar. Sosyal ve siyasal yatırımları rahat bir şekilde yaparlar. Öte yandan sınırlı ekonomik geliri olan insanlar diğer insanlarla sınırlı bir etkileşime girerler

Sınıf yapısı eşitsizlikler sonucu oluşur. İşçi sınıfı, orta sınıftan daha az para kazanır. Sınıf, eşitsizliğin tek bir kaynağı değildir. Toplumsal cinsiyet, etnik farklılıklar da toplumların eşitsizliklerini oluşturmaktadır. Kadınlar aynı işi yapsalar bile erkeklerden daha az para kazanmaktadır. Bu eşitsizlik bazı toplumlarda belli bir oranda giderilse bile dünya toplumlarının büyük bir oranı için hala geçerlidir. Kamu ve özel sektörde kadınlar çoğu alanlarda hala ayrım görmektedir. Kadınlar erkeklere oranla daha az terfi ettirilmektedir. Sınıf sistemi açık bir sistemdir. Bunun üzerine kurulu iddia bireyin yetenek ve çabasıyla daha üst sınıfa yükselebileceğidir. Aynı şekilde üst sınıftan aşağı sınıfa hareket de olabilir. Bir fabrikatörün iflas edip başka bir fabrikada işçi olması aşağı harekete bir örnektir. Bir bakkalın süpermarket açması ise yukarı harekete örnektir.

1. Davıs ve Moore'a GöreTabakalaşma Bu sosyologlar, toplumsal tabakalaşmanın evrensel olduğunu belirtmektedirler. Çünkü bütün toplumlarda farklı durumlara bağlı eşit olmayan bir ödüllendirmenin varlığı görülmektedir. Tabakalaşmanın karmaşıklığı ve kullanılan ölçütler bakımından toplumlar arasında büyük farklılıklar görülmektedir. Aynı yazarlar, tabakalaşma sisteminin işlevsel olduğunu, toplumların belirli mevkileri doldurmak ve belirli görevleri yerine getirecek bireyleri motive etmekte olduklarını belirtmektedirler

Servet: insanların geçimini, rahatını, eğlencesini sağlayan mal ve hizmetleri elde etmeye yarayan gelir miktarı, İktidar: Başkalarına hükmetme, Statü: Bireyin toplumdaki yeri, saygınlık ve itibarı.

Yazarlara göre bütün toplumlarda tabakalaşma sisteminde en yüksek derecede ödüllendirilenler (Servet, iktidar ve statü bakımından) genellikle toplum için işlevsel bakımdan çok önemli olan konumları dolduran en yetenekli ya da en ehliyetli kimselerdir. Bu yönden yazarlar tabakalaşmayı işlevsel görürler. Toplumsal tabakalaşma, toplumsal sistemin uyarlanmasını desteklediği için işlevsel ve evrenseldir.

Yazarlara göre toplumsal tabakalaşmanın işlevsel olmayan durumları da olabilir. Örneğin konumların kalıtımla kazanılması, ödül eşitsizliğinin daha az ayrıcalıklı kişilerce tamamen kabullenilmesi durumlarında olduğu gibi. O halde adı geçen yazarlarca ileri sürülen işlevsel tabakalaşma teorisini şöyle özetleyebiliriz: Beşerî toplumlarda eşitsizlik, doğuştan gelen bir gerekliliktir. Yüksek sorumluluk taşıyan ya da ender bir yeteneği gerektiren konumlar sadece bu yetenekleri haiz olanlarca doldurulur. Saygınlık, gelir v.s. gibi bakımlardan toplumsal olarak ödüllendirilmiş olan bu kimselerin ödüllendirilmesi, esas olarak doldurdukları konumların güçlüğüne (Eğitim düzeyi, bazı özel yetenekler gerektirmesi gibi) ve işlevsel önemine dayanmaktadır.

Teori, pek çok bakımlardan eleştirilmiştir. Bottomore, eleştirileri şu noktalarda topluyor. Teori, tabakalaşmanın evrensel olduğunu kabul eder. Bu ise, her toplumda belirli bir kademelenme sisteminin varlığını içine aldığı ölçüde yanlıştır. Teori, en önemli konumlar ve en yetenekli kişilerin bütün toplumlarda menfaat gruplarının etkisinden bağımsız olarak muayyen olduklarını, kesin olarak tayin edilmiş olmalarını kabul eder. Teori, tabakalaşma sistemlerinin kurulma ve korunmasında gücün (Kuvvet, zor) rolünü tamamen ihmal eder ve böylece toplumsal tabakalaşma ve siyasal çatışma arasındaki ilişki hakkında bir şey söyleyemez.

Tumin'in eleştirisi ise şöyle: Belli statüler için gerekli yeteneklerin toplumda ancak pek az kişide bulunduğu görüşü tartışmalı bir konudur. Eğer toplum katı bir tabakalaşma içinde ise o zaman, yeteneklerin ortaya çıkarılması şansı azalır. Özellikle eğitim imkânlarının ana babanın servetine bağlı olduğu ve servetin de eşit olarak dağıtılmadığı bir toplumda nüfusun birçok kesitleri, kendi yeteneklerini anlama şansını bulamayacaklardır. Eğitim ve yetişme açısından tam bir eşitlik sağlanmadıkça farklı bir ödüllendirme sisteminin haklı gösterilmesi mümkün değildir.

Gerhard Lenski'ye Göre Tabakalaşma Bir başka Amerikalı sosyolog Lenski de, toplumsal tabakalaşmanın işlevselliğini kabul etmekle birlikte, bir noktada, Davis ve Moore'dan ayrılmaktadır. Gerhard Lenski, bu eşitsizliği, başlangıçta işlevsel olduğu için kabul eder. Çünkü ilkin özel konumlara uygun nitelikteki yetenekli kimselerin buralara gelmesi gerekir. Fakat Lenski, başlangıçtaki bu işlevselliğin uzun bir süre sonra ortadan kalkacağını ve toplumsal bir norm olarak devam etmeye eğilim göstereceğini belirtir. Çünkü, yazara göre, o kimse başlangıçtaki işlevi artık yerine getirmediği zaman bile süreklilikte direnir. Ayrıca Lenski, ilerici tarımsal toplumların aksine, sanayi toplumunda birçok toplumsal eşitsizliklerin giderek azalacağına, çünkü sanayileşmenin karmaşık bir iş bölümüne ve ender becerileri gerektiren sayısız mesleklerin ortaya çıkmasına yol açtığına işaret eder.

Vilfrede Pareto'ya Göre Tabakalaşma Tabakalar arasında geçişi ifade eden Vilfrede Pareto, "Seçkinler dolaşımı" teorisini ileri sürmüştür. Ona göre bireyler alt tabakalardan üst tabakalara ve üst tabakalardan alt tabakalara sürekli olarak hareket eder. Pareto, seçkinleri, olağanüstü nitelikleri bulunan ve hangi alanda, hangi faaliyet dalında olursa olsun, büyük yetenekleri olduğunu ortaya koyan insanların tümü olarak tanımlıyor

Pareto, hükümet seçkinleri ile hükümet dışı seçkinler ayrımını yapar. Hükümette dolaysız yoldan önemli rol oynayanlar hükümet seçkinleridir. İkinci tabaka ise seçkinlerin dışında kalan alt tabakadır. Hükümet seçkinleri kavramı iktidara katılan herkesi içine alır. Hükümet seçkinleri Paretoya göre en yetenekli kişiler midir? Parelo'nun "seçkin" tanımına göre böyle bir izlenim elde edilmektedir. Seçkinler grubuna katılma, bireysel niteliklere bağlı olduğundan soydan geçimli değildir. Bu sebeple eski seçkinlerin yerini halkın alt tabakalarından gelen en uygun kişiler (Yeni seçkinler) doldurur. îşte her toplumda bu seçkinlerle halkın geri kalanları arasındaki sürekli geçiş durumuna Pareto, "Seçkinler dolaşımı" der.

Pareto'nun bu teorisi eleştirilmiştir. Çünkü uygulamada aşağı tabakalardan gelenler, çok yüksek basamaklara pek erişememektedirler. Tepeye tırmanma ancak birkaç kuşakta gerçekleşmekte ve olağan dışı bir olay olmaktadır. Aynı biçimde yukarı tabakalarda bulunanların aşağılara düşmeleri de çok enderdir.

Marx ın tabakalaşma kuramı Marx ın sınıf kavramı tabakalaşma kuramları arasında önemli bir yere sahiptir. Marx ın toplum kuramının temelinde ekonomik ilişkiler vardır. Ekonomik ilişkiler sınıfların temelini oluş turmaktadır. Marx a göre sınıf ilişkileri toplumun tüm yönlerini açıklayan bir anahtar özel liğini taşımaktadır. Marx a göre komünist olmayan tüm toplumlar sınıf toplumlarıdır. Ekonomik kazanımlar, siyasal güç ve sosyal saygınlık sınıfların yapısına göre belirlenmektedir. Marksist görüş üretimin sosyal olarak düzenlendiğini savunur. Tüm sınıf ilişkileri, sömüren ve sömürülen gruplar arasında oluşmaktadır. Sömürenler bir artı değere sahip olurken sömürülenler ise, iş güçlerini satarak yaşamlarını devam ettirmektedirler

Tarihin ilk çağlarında, hemen her yerde, toplumun çeşitli zümreler halinde tepeden tırnağa bir bölümlenmesini, çok çeşitli bir toplumsal konum derecelenmesini buluyoruz. Eski Roma da patrisyenleri, şövalyeleri, plepleri, köleleri; orta çağda feodal beyleri vasalları, lonca ustalarını, kalfaları, çırakları, serfleri; bu sınıfların hemen hepsinde, gene alt derecelenmeleri görüyoruz. (Marx ve Engels 1998: 117) Marx a göre insanlık tarihi sınıf çatışmaları tarihidir. Sömürü ve baskı farklı formlarda gerçekleşmiştir. Kapitalist üretim şekli sanayileşmeden önce İngiltere de gelişti. Toprak, özel mülkiyetlere dönüştü, tarımda makineleşme ve hayvan gücünün kullanımı sonucu toprak işçileri işsiz kaldılar. Küçük atölyeler gelişerek ilk fabrikalar halini aldılar. Bu iş yerlerinin sahipleri de burjuvaları oluşturdular.

Marx a göre ; çağdaş Kapitalist topumlar kabaca üç sınıftan oluşur: Burjuvazi (Üst sınıf): Üretim araçlarına sahiptir. Zengin oldukları için avantajlı bir yaşam sürdürürler. Üst sınıf nüfusun çok azını oluşturur ve zenginliğini korumaya genişletmeye çalışarak kuşaktan kuşağa aktarmaya çalışır. Üretim araçlarına sahiplik üst sınıfı belirler ve toplumun diğer kısımlarından ayırır.

Küçük Burjuva (Orta Sınıf) : Üretim araçlarının sahibi değil ama kontrol edicisi ve yöneticisi olan bireylerden oluşur ve şirket yöneticileri, genel müdürler, CEO lar, banka müdürleri ve fabrika müdürleri gibi birçok farklı meslek grubunu içine alır. Bazı yöneticilik konumlarında çalışanlar ise, hem kapitalistleri hem de belli bir ölçüde sömürülen işçileri temsil etmektedir. Burjuva ve işçilerin koşullarından belli özellikleri yansıtırlar.marx ın zaman içerisinde eriyip işçi sınıfına katılacağını öngördüğü orta-sınıf temsilcileri tarihi süreç içerisinde ne yazık ki işçi sınıfına katılmamıştır. İşçi sınıfı (Alt-Sınıf) : Üretim araçlarının sahibi olmayan sadece üretim araçlarını kullanarak üretim yapan fakat artık değer olarak ürettikleri karı burjuvaya bırakan işçi sınıfı (proleterya) olarak ta nımlanabilir.

MaxWeber in tabakalaşma kuramı Weber kapitalizmin gelişmesine karşı çıkmamış ve Marx ın komü nizm hakkındaki düşüncelerini ise uygulanamayacak ütopya olarak değerlendirmiştir. Weber sadece üretim ilişkilerine bakarak toplumsal yapının analiz edilmesine karşı çıkmıştır. Weber sınıf kavramının, ortak sınıfsal koşulları paylaşan her hangi bir topluluğa işaret ettiğini söylemekle yetinmiş ve sınıf ı şu şekilde tanımlamıştır; [Sınıf], tipik bir mal arzı, dışsal yaşam koşulları ve kişisel ha yat deneyimleri fırsatıdır; bu fırsat, belirli bir ekonomik düzende gelir sağlamak adına malları ve becerileri tasarruf altına almak için sahip olunan gücün miktarı ve çeşidi veya bu gücün yokluğu tara fından belirlenir (Weber 1978: 161).

Weber in Marx tan farklı olarak, iki temel ve çıkar arı birbirine zıt olan sosyal sınıf yerine, neredeyse kişiye özgü olabilecek (Kalaycıoğlu, 2002: 307) kadar çok sayıda sınıf olasılığından söz ettiğini söyleyebiliriz. Yani Weber in sosyal sınıfında esas olan ikilik değil, çokluktur. Weber dinsel düşüncelerin toplumsal yapıya etkisini vurgula mıştır. Din kurumu toplumsal değişimi yönlendiren güçleri kontrol etmektedir. Weber, Marksizm i tek taraflı bir ideoloji olarak de ğerlendirir. Ona göre Marksizm toplumların karmaşık yapısını ve toplumsal değişimi yeterince açıklayamaz. Weber eşitsizliği sadece ekonomik ilişkilerde görmez. Toplumsal saygınlık ve siyasal güce herkes eşit olarak sahip değildir.

Yukarıdaki bilgiler Halil İbrahim Bahar 'ın Sosyoloji (Ankara: USAK Yayınları, 2008) adlı kitabı temel alınarak hazırlanmıştır.

Serbest Zaman ve Toplumsal Tabakalaşma Gerek sosyal statü gerek sosyal sınıfı belirlemek için aynı ölçütleri kullanabiliriz. Soy, servet, iş eğitim, din ve biyolojik özellikler sınıflar çevresindeki sosyal değerleri yansıtırlar. Tüm bu sosyal tabakalaşma süreci içerisinde serbest zaman etkinlikleri ve serbest zaman etkinliklerine katılma sıklıkları farklılıklar arz etmektedir.

Farklı sınıflardan kişilerin katıldıkları etkinliklerin yanı sıra zevkleri, görünümleri, eğilimleri farklılaşmaktadır. Sınıflı toplumlarda bireylerin hangi sınıfa mensup olduklarına ilişkin çok sayıda gösterge vardır; aksan, görgü kuralları, yemek kültürü gibi.

Şimdi sorabiliriz: sınıf eşitsizliği serbest zaman davranışını nasıl etkiler? Etkili olan faktörleri şöyle sıralayabiliriz. Gelir seviyesi Eğitimsel nitelikler Ev standartları Özel ulaşıma erişim

Bu faktörler serbest zaman etkinliklerini bir bütün olarak etkilemenin yanı sıra belli serbest zaman etkinlikleri farklı biçimlerde etkilemektedirler. Tabii ki bireye göre de durum farklılaşmaktadır. Aynı mevcut gelire sahip kişiler farklı tercihler yapabilirler. Fakat eğer sınıf serbest zaman alışkanlıklarını etkiliyorsa tercihlerden azade, aynı sınıftan insanların serbest zaman etkinliklerinde benzer örüntüler bulabilmeliyiz. Bu farklılıklar maddi eşitsizlik temelinde ya da kültürel alışkanlıklarca belirleniyor olabilir.

Bu farklılıkların nasıl karşılık bulduğu sınıfa ve topluma göre değişmektedir. Fakat kişinin sınıfsal konumu iki boyutta serbest zaman katılımını etkilemektedir: Sınıf kültürü dolayısıyla Ekonomik geliri dolayısıyla

Sınıf eşitsizliğinin göstergelerinden bir evdir. Sınıfsal olarak benzer konumda olanlar benzer evlerde ve benzer mekanlarda yaşamaktadır. Bunun sonuca sınıfa göre mekansal ayrışmadır. Belli sınıflardakiler kentin belli bölümlerine yerleşmektedir. (Örnekler Mamak, gecekondu bölgesi, Çankaya, gazi osmanpaşa). Ya da kent ve kır bölgelerine bir yolculuk buradaki farklı evleri ve koşulları göz önüne serecektir.

Bir çok insan komşularını kendisine benzetir. Ya da kendisi gibi olan insanlarla bir arada yaşamak ister. Bu kişilerin benzer gelirleri bulunur, çocuklarını benzer okullara gönderirler, benzer marketleri kullanır, benzer kafeleri, barları ziyaret ederler ya da köşedeki meyhaneyi. Aynı zamanda benzer parka, kütüphaneye ya da spor ve sağlık merkezlerine erişimleri vardır. Aynı fiziksel ortamı paylaşmak tabii ki insanları aynı yapmaz fakat kesinlikle benzer deneyim ve değer örüntülerinin oluşmasına yardımcı olur. Bunlar belli sınıf konumlarına dayandıklarından sınıf kültürü olarak anılırlar.

Serbest Zaman ve Toplumsal Tabakalaşma Toplumsal tabakalaşmaya dayalı farklılık başta işyerlerinde, kentler arasında, kentlerin farklı bölgelerinde mahallelerde, evlerde, eğitim kurumlarında, eğlence yerlerinde göze çarpar. İstanbul da Etiler ile Armutlu semtleri arasındaki farkı örnek olarak gösterebiliriz. Etiler son derece gelişmiş, ev, işyerleri ve eğlence yerleriyle lüks bir yaşam olanakları sunarken, Etiler e sadece birkaç yüz metre uzaklıkta olan Armutlu, gecekonduları ve düşük yaşam koşulları ile fakirliğin zor koşularını ortaya koymaktadır.

İngiltere de yapılan çalışma Serbest zamanda sınıf örüntüleri: niceliksel İngiltere de yapılan araştırma şundan yola çıkmıştır: Eğer nesnel olarak ayrılmış sınıf grupları varsa ve onlar benzer eğilimlere, algılara, bağlantılara ve üyeliklere sahipse, bu paylaşılan özellikler, diğer sınıflardan farklı olan, belli bir dünya görüşünü de beraberinde getirecektir. Bu da bize sınıf kültürünün varlığına yönelik ampirik kanıt sağlayacaktır.

İngiltere de yapılan çalışma İngiltere de sınıf dağılımı Üst sınıf % 4 Orta sınıf % 27 Orta sınıf işçi sınıfı arası % 24 İşçi sınıfı % 45

İngiltere de yapılan çalışma Kategori En üst% 5 Sonraki % 5 Sonraki % 5 Sonraki % 5 Sonraki % 5 Araba ve bilet 19 18 17 13 13 ücreti Serbest ürünleri hizmetleri zaman ve 19 17 17 14 13 Yiyecek ve alkollü 13 16 18 21 22 olmayan içecekler toplam 51 51 52 48 48

İngiltere de yapılan çalışma Serbest zaman etkinliklerine katılım farklı yollarla ölçülebilir: etkinliklere harcanan para ve ayrılan zaman. Daha üst sınıflar etkinliklere daha fazla para ve zaman ayırırken, alt sınıflar gelirlerini daha çok yaşamak için gerekli olan temel maddelere harcamaktadır.

İngiltere de yapılan çalışma Profesyonel İş sahipleri ve yöneticiler Orta ve yeni manüel olmayan işler Nitelikli manüel Yarı nitelikli manüel ve profesyonel hizmet Nitelikli olmayan manüel

İngiltere de yapılan çalışma Profesyoneller İşveren ve yöneticiler Orta ve yeni nan manüel Nitelikli manüel Yarı nitelikli manüel Niteliksiz manüel çalışanlar Erkekler TV seyretmek 99 99 99 99 98 99 Arkadaşlarla zaman geç. 95 96 96 95 94 88 Radyo dinlemek 93 92 93 87 85 83 CD, kaset dinlemek 83 80 85 74 73 67 Kitap okumak 81 69 68 48 49 39 DIY 66 65 50 52 46 42 Bahçe bakımı 62 63 50 52 46 42 El işi 4 4 3 3 3 2 Kadınlar TV izlemek 98 99 99 100 99 98 Arkadaşlarla zaman geç. 100 98 97 95 97 96 Radyo dinlemek 93 92 93 87 85 83 CD, kaset dinlemek 81 69 68 48 49 39 Kitap okumak 91 80 77 63 61 54 DIY 41 36 32 30 27 22 Bahçe bakımı 49 55 51 42 41 39 El işi 30 36 39 40 36 36

Etkinlik AB C1 C2 D E Bir kamu binasını ziyaret etmek 74 69 64 66 48 Restoranda yemek yemek 87 73 58 45 36 Zevk için araba kullanmak 54 47 48 46 38 Fast-food restoranda yemek 48 44 42 43 29 Kütüphane 59 43 31 30 21 Sinema 47 42 35 30 21 Kısa süreli tatil 41 33 28 22 18 Disko veya gece kulübü 26 29 27 31 20 Tarihi binalar 41 31 17 15 10 Seyirci olarak spor karşılaşmaları 30 25 23 18 7 Tiyatro 35 26 17 11 7 Müze ya da sanat galerisi 36 24 14 11 12 Lunapark 14 13 19 16 10 Sergi 24 18 13 7 4 Temalı park 14 11 14 12 10 Bahis dükkanları 5 6 11 12 12 Kamp ya da karavanla seyahat 8 9 11 9 5 Bingo oynamak 2 5 8 10 14

İngiltere de yapılan çalışma Serbest zaman etkinliklerinde sınıf örüntüleri: Niteliksel Serbest zaman etkinliklerinde niteliksel farklılıklar doğrudan spora katılım yoluyla anlaşılabilir. Çok açık bir biçimde İngiltere de yatçılık, kürek, üst sınıfların; dart, rugby ise alt sınıfların spordur. Ama zamanla ingiltere de bazıları değişiyor. Örneğin futbol karşılaşmalarını tribünden izlemek çok pahalı olduğundan alt sınıf gitgide çekiliyor ve daha orta sınıflar onların yerlerini alıyor. Yine boks da hem üst hem de alt sınıf tarafından takip edilen bir spor.

Türkiye de durum nasıl? Sınıflara göre serbest zaman etkinlikleri ve sportif etkinlikler farklılaşıyor mu?

DPT DPT DPT DİE DİE DİE SINIFLAR 1963 1968 1973 1987 1994 2002 En Fakir - %20 4.5 3.0 3.5 5.2 4.9 5.3 İkinci - %20 8.5 7.0 8.0 9.6 8.6 9.8 Üçüncü - %20 11.5 10.0 12.5 14.0 12.6 14.0 Dördüncü - %20 18.5 20.0 19.5 21.2 19.1 20.8 En Zengin- %20 57.0 60.0 56.0 50.0 54.0 50.1 Gini Katsayısı 0.55 0.56 0.51 0.43 0.49 0.44

Ne değişti?

Kentlere göçle, kırda zamanını esnek kullanan ve köye özgü serbest zaman etkinliklerini gerçekleştirme imkan ve gücüne sahip sınıflar, bazı serbest zaman etkinliklerini kullanımda daha dezavantajlı hale geldi Yeni orta sınıfın ortaya çıkışıyla serbest zaman etkinlikleri kimliğin ayrılmaz bir parçası haline geldi Televizyon ve internet gibi iletişim araçlarıyla alt sınıflar için bazı serbest zaman etkinliklerine ulaşmak kolaylaştı. Serbest zamanda popüler kültür pop müzik, gösteri işi (show bus) ve spor daha çok kişinin ulaşımına daha açık hale gelmiştir.

Kuzey Avrupa ülkelerinde alınan önlemler Okullarda rekreatif etkinlikleri tüm öğrenciler için eşit düzeyde sunmak Kamuya ait rekreasyon kurumları yoluyla ücretsiz serbest zaman etkinliklerine katılım sağlamak Eğitim yoluyla serbest zaman etkinlikleri olanaklarından haberdar etmek ve nasıl kullanacağına ilişkin yol göstermek

Türkiye de neler yapılıyor bilginiz var mı?

TEŞEKKÜRLER