MELEN ÇAYI ALT HAVZASI KORUMA EYLEM PLANI

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü MELEN ÇAYI ALT HAVZASI KORUMA EYLEM PLANI ANKARA 2015 Söğütözü Caddesi No: 14/E, 06560 Beştepe/Ankara Telefon: 0 312 207 50 00 Faks: 0 312 207 51 87 http://www.ormansu.gov.tr

İÇİNDEKİLER TABLO LİSTESİ...ii ŞEKİL LİSTESİ... iii KISALTMALAR... iv YÖNETİCİ ÖZETİ... v 1 GİRİŞ... 1 2 MELEN ÇAYI ALT HAVZASININ MEVCUT DURUMU... 2 2.1 Yerleşim Yerleri... 2 2.2 Coğrafi Konum... 3 2.3 Arazi Kullanımı... 3 2.4 Su Kaynakları... 4 2.5 Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri... 5 2.6 Sanayi... 6 2.7 Temiz Üretim Teknolojilerinin Kullanımı... 8 2.8 İzin ve Denetim... 8 3 SU KAYNAKLARININ MEVCUT KULLANIMI... 9 4 ÇEVRESEL ALTYAPI TESİSLERİ... 10 4.1 Kentsel Atıksu Altyapısı... 11 4.2 Endüstriyel Atıksu Altyapısı... 13 4.2.1 Organize Sanayi Bölgeleri... 13 4.2.2 Münferit Sanayiler... 13 4.3 Katı Atık Yönetimi Altyapısı... 14 4.4 Çevresel Altyapı Çözüm Önerileri... 19 4.5 Çevre Düzeni Planı... 22 5 SU KALİTESİ SINIFLANDIRMASI... 24 6 BASKI ve ETKİLER... 28 6.1 Yerleşimlerden Kaynaklanan Noktasal Kirlilik Yükleri... 28 6.2 Endüstrilerden Kaynaklanan Noktasal Kirlilik Yükleri... 28 6.3 Yayılı Kaynak Kirlilik Yükleri... 29 6.4 Noktasal ve Yayılı Kaynak Kirlilik Yüklerinin Karşılaştırılması... 30 7 AĞAÇLANDIRMA, EROZYON VE SEL KONTROLÜ... 32 8 HAVZA KORUMA EYLEM PLANI... 33 i

TABLO LİSTESİ Tablo 1: Melen Çayı Alt Havza Kentsel Nüfusu (TÜİK, 2014)... 2 Tablo 2: Melen Çayı Alt Havzası Arazi Kullanım Durumu... 3 Tablo 3: Melen Çayı Alt Havzası Büyük Ölçekli Tekil Sanayi Durumu... 7 Tablo 4: Melen Çayı Alt Havzası OSB Bilgileri... 7 Tablo 5: Melen Çayı Alt Havzası İçme ve Kullanma Suyu Durumu... 9 Tablo 6: Melen Çayı Alt Havzası Kentsel Atıksu Altyapısının Mevcut Durumu... 11 Tablo 7: Melen Çayı Alt Havzası Kentsel Atıksu Arıtma Tesisi Mevcut Durumu... 12 Tablo 8: Melen Çayı Alt Havzası Yerleşim Yerleri Katı Atık Yönetimi... 15 Tablo 9: Düzce Düzensiz Depolama Sahaları... 18 Tablo 10: Melen Çayı Alt Havzası İzleme İstasyonları (2012 Öncesi)... 24 Tablo 11: Melen Çayı Alt Havzası İzleme İstasyonları (2012 sonrası)...24 Tablo 12: Melen Çayı Alt Havzası Yerüstü Su Kalitesi Sınıfları... 27 Tablo 13: Melen Çayı Alt Havzası Kentsel Kirlilik Yükleri... 28 Tablo 14: Melen Çayı Alt Havzası İl Düzeyi Yayılı ve Noktasal Kirletici Yük Dağılımı... 31 Tablo 15: Batı Karadeniz Havzası Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Çalışmaları... 32 Tablo 16: Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı... 34 ii

ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1: Melen Çayı Alt Havzası Haritası... 1 Şekil 2: Melen Çayı Alt Havzası İdari Yapısı, İl, İlçe ve Havza Sınırları... 2 Şekil 3: Melen Çayı Alt Havzası Arazi Kullanım Durumu... 3 Şekil 4: Melen Barajı Havza Sınırları... 4 Şekil 5: Düzce Merkez Düzensiz Depolama Alanı... 15 Şekil 6: Akçakoca Düzensiz Depolama Alanı... 16 Şekil 7: Cumayeri Düzensiz Depolama Alanı... 16 Şekil 8: Yığılca Düzensiz Depolama Alanı... 16 Şekil 9: Kaynaşlı Düzensiz Depolama Alanı... 17 Şekil 10: Gümüşova Düzensiz Depolama Alanı... 17 Şekil 11: Gölyaka Düzensiz Depolama Alanı... 17 Şekil 12: Beyköy Düzensiz Depolama Alanı... 18 Şekil 13: Konuralp Düzensiz Depolama Alanı... 18 Şekil 14: Melen Çayı Alt Havzası Mevcut ve Planlanan Evsel AAT ve Kollektör Hatları... 20 Şekil 15: Düzce İli Biyolojik AAT Atıksu Aktarım Projesi-Kısım I, 2011-İSKİ... 20 Şekil 16: Düzce İli Biyolojik AAT Atıksu Aktarım Projesi-Kısım II, 2011-İSKİ... 21 Şekil 17: Melen Çayı Alt Havzası Mevcut ve Planlanan Evsel AAT ve Bağlantı Hatları... 21 Şekil 18: Melen Çayı Alt Havzası Çevre Düzeni Planı... 23 Şekil 19: Melen Çayı Alt Havzası İzleme İstasyonları... 25 Şekil 20: Melen Çayı Alt Havzası Su Kalite Sınıflandırmaları (YSKYY ye göre)... 26 Şekil 21: Melen Çayı Alt Havzası Endüstriyel Kirlilik Yükleri... 29 Şekil 22: Melen Çayı Alt Havzası Yayılı Kaynak Azot (N) Kirlilik Yükü... 30 Şekil 23: Melen Çayı Alt Havzası Yayılı Kaynak Fosfor (P) Kirlilik Yükü... 30 iii

KISALTMALAR AAT BSTB BŞB ÇEDİD ÇEM ÇŞB DİBKAB DKMP DSİ GTHB HES İSKİ İSKY KÖYDES KTB MGM OGM OSB OSİB SUKAP SYGM TÜBİTAK YSKYY Atıksu Arıtma Tesisi T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Büyükşehir Belediyesi T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Düzce İli Belediyeleri Katı Atık Birliği Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Hidroelektrik Santrali İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi İçme Suyu elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik Köyleri Destekleme Programı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Organize Sanayi Bölgesi T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su ve Kanalizasyon Programı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği iv

YÖNETİCİ ÖZETİ Melen Çayı Alt Havzası, İstanbul iline içme suyu sağlayan Büyük Melen Projesi havzasını oluşturmaktadır. Büyük Melen Su Sistemi, İstanbul un 2017 yılı sonrası içme ve kullanma suyu ihtiyacının büyük bir bölümünün karşılanacağı önemli bir proje olması sebebiyle, Havzada bulunan suların kalitesini ve miktarını bütüncül ve sürdürülebilir bir şekilde korumakullanma dengesi gözetilerek muhafaza etmek ve iyileştirmek maksadıyla Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı hazırlanmıştır. Hazırlanan Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı kapsamında, Havzadaki sulara olan baskı ve etkiler ile Havzanın genel durumu değerlendirilerek belirlenen eylemlerin; Orman ve Su İşleri Bakanlığının (OSİB) koordinasyonunda; mesul bakanlık, kurum ve kuruluşlar tarafından, hassasiyetle ve bütün imkânlar seferber edilerek disiplinli bir şekilde uygulanması için aşağıdaki tedbirlerin alınması uygun görülmüştür. 1. Dere yataklarının temizlenmesi ve ıslahı çalışmaları, Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecektir. 2. Evsel atık su arıtma tesislerinin yapımı ve iyileştirilmesi, atıksu arıtma tesislerine gelen bütün kollektör hatları ile atıksu arıtma tesisleri ve atık su deşarj hatları İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) Genel Müdürlüğü tarafından, kanalizasyon şebekeleri ise İSKİ Genel Müdürlüğü nün görüşü alınarak ilgili Belediyeler ile köylerde Düzce İl Özel İdaresi tarafından yapılacaktır. Düzce İl Özel İdaresinin mali imkanlarının yetersiz kaldığı yatırımlar için merkezi idarenin desteği sağlanacaktır. Arıtılmış atıksuların havza içinde uygun faaliyetlerde kullanımı, ilgili kurumlar tarafından mer i mevzuat çerçevesinde sağlanacaktır. 3. Sanayi nitelikli atıksu oluşturan tesislerin öncelikle mevcut ve planlı Organize Sanayi Bölgelerine (OSB) yönlendirilmesi için stratejiler, plan şartları ve uygulama araçları, ilgili OSB ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından sağlanacaktır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın uygun görüşü alınmadan yeni sanayi alanları açılamayacaktır. 4. Mevcut ve kurulacak olan OSB ler ile müstakil sanayiler tarafından; mevcut atıksu arıtma tesislerinin iyileştirilmesi ve yeni atıksu arıtma tesislerinin kurulması ve işletmeye alınması çalışmaları 2872 sayılı Kanuna göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile 2560 sayılı Kanuna göre İSKİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılacaktır. 5. Ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon, sel ve heyelan kontrolü çalışmaları, Orman Genel Müdürlüğü (OGM) ile OSİB tarafından birlikte planlanarak gerçekleştirilecektir. 6. Çevre Düzeni Planının tavizsiz bir şekilde uygulanmasında gerekli hassasiyet gösterilecek ve talep edilen değişiklikler için, öncelikle koordinatör kurum olan Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın uygun görüşü alınacaktır. Özel hüküm belirleme çalışmaları ise, İSKİ Genel Müdürlüğü ile OSİB tarafından yürütülecektir. v

7. Katı atık düzenli depolama tesislerinin kurulumu, tıbbi atıkların sterilizasyonu, mevcut katı atık düzensiz depolama alanlarının rehabilitasyonu ve sızıntı suyu yönetimi, çöp toplama ve taşıma hizmetleri ile diğer atık yönetim hizmetleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı denetiminde İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile ilgili Belediyeler ve Birlikler tarafından gerçekleştirilecektir. 8. Tarımsal kirliliğin kontrolü, sularda tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliğinin önlenmesi, izlenmesi ve buna yönelik iyi tarım uygulamaları kodu çalışmaları, organik tarım/iyi tarım uygulamalarına geçiş çalışmaları ve teşviki, zirai ilaç (pestisit) yönetimi ile eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülecek ve 1380 sayılı Kanun ile 5996 sayılı Kanun çerçevesinde denetim yapılacaktır. 9. Su kalitesinin ve miktarının sürekli ve düzenli bir şekilde izlenmesi, izleme programına uygun olarak DSİ Genel Müdürlüğü tarafından sağlanacaktır. 10. OSİB tarafından taşkın yönetim planı hazırlanacak ve DSİ Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) ile OGM tarafından uygulanacaktır. 11. Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi, yeraltı suyu kalite ve seviye izlenmesi DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılacaktır. 12. Havzanın sektörel su tahsis planı OSİB tarafından yapılacak ve uygulanacaktır. 13. Baraj, gölet ve regülatörler DSİ Genel Müdürlüğü, içme suyu arıtma tesisleri ilgili belediyeler tarafından, köylere içme suyu temini Düzce İl Özel İdaresi tarafından yapılacaktır. Baraj çevrelerinde heyelan kontrolü için drenaj kanalları DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılacaktır. 14. Mevcut faaliyetlerin kontrolü ve kirliliğin kaynağında önlenmesi veya giderilmesi maksadıyla 2872 sayılı Kanuna göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile 2560 sayılı Kanuna göre İSKİ Genel Müdürlüğü tarafından düzenli bir şekilde denetim yapılacaktır. 15. OSİB tarafından; milli ve tabiat parkları ile korunan alanlarının belirlenmesi, tanzimi ve rehabilitasyonu, tabii hayatın desteklenmesi, sokak hayvanlarının rehabilitasyonu, tabiat ve hayvan sevgisi seminerleri, yaban hayatı geliştirme sahalarının açılması, avcılık faaliyetlerinin düzenlenmesi, avlak tescili, doğa turizmi master planı ve sulak alanların ve tabii varlıkların biyolojik çeşitliliğinin korunmasına yönelik envanter ve izleme çalışmaları yürütülecektir. 16. Turizm Master Planı hazırlanması, av ve doğa turizminin geliştirilmesi çalışmaları Düzce Valiliği ve ilgili belediyeler tarafından gerçekleştirilecektir. 17. Alt havzaya özgü özel hüküm belirleme çalışması öncelikle yapılacaktır. vi

Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı nda yer alan her bir eylem kapsamında üstlenilen görev ve sorumluluklar, mesul kurum ve kuruluşlar tarafından hassasiyetle ve zamanında yerine getirilecek ve Eylem Planının, ilgili kurum ve kuruluşlarca uygulanması, OSİB tarafından sistemli ve düzenli olarak takip edilerek; değerlendirilecektir. vii

1 GİRİŞ Giderek artan dünya nüfusu ve buna paralel olarak artan farklı sektörlerdeki su talebi, su kaynakları üzerinde ciddi baskılar oluşturmaktadır. Ülkemiz su havzalarının doğal kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilirliği maksadıyla yapılan havza yönetimi çalışmalarında, havzadaki baskı unsurları dikkate alınarak alt havza bazlı yönetim yaklaşımına gidilmiştir. Bu maksatla havzanın topografik durumu; baskı unsurlarının benzerlik ve farklılıkları; kurumlarca yapılan çalışmalar ve idari durum göz önüne alınarak alt havza sınırlandırmaları yapılmıştır. Batı Karadeniz Havzası da, belirtilen bu esaslar uyarınca, 4 alt havzaya bölünmüştür. Filyos Çayı Alt Havzası, Devrekani Çayı-Gerze Alt Havzası ve Bartın Çayı Alt Havzası ile birlikte bu 4 alt havzadan biri de Melen Çayı Alt Havzasıdır. Büyük Melen Su Sistemi, İstanbul un 2017 yılı sonrası içme ve kullanma suyu ihtiyacının büyük bir bölümünün karşılanacağı önemli bir proje olması sebebiyle Büyük Melen Nehri ve Melen Barajı su kalitesini kirlenme risklerine karşı korumak üzere gerekli eylem planlarının hazırlanması çok büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple Melen Çayı Alt Havzası bu raporda ayrıntılı olarak incelenmiş olup, aşağıda; Havzanın Su Kaynakları, Yapıları, Arıtmalar, Deşarjlar ve Arazi Kullanımı görülmekte ve havzada su kalitesi ile miktarının iyileştirilmesi, çevrenin korunması ve geliştirilmesi için yapılması öngörülen ve planlanan eylemler sıralanmaktadır. Bu eylemlerin hayata geçirilmesi, Alt Havza kirliliğinin önlenmesine yönelik olarak çalışan bütün ilgili kurum ve kuruluşların sürekli işbirliği ve koordinasyon içerisinde olması ve eşgüdümlü çalışmasına bağlıdır. Şekil 1: Melen Çayı Alt Havzası Haritası 1

2 MELEN ÇAYI ALT HAVZASININ MEVCUT DURUMU 2.1 Yerleşim Yerleri Batı Karadeniz Havzası nda yer alan Melen Çayı Alt Havzası, 2.437 km 2 lik bir alanı kapsamaktadır. Melen Çayı Alt Havzası nın büyük bir bölümü (% 80) yerleşim yeri olarak Akçakoca hariç Düzce İli merkez ve ilçelerini içermektedir. Akçakoca hariç Düzce İli ilçelerinin neredeyse tamamı havza sınırları içerisinde bulunmaktadır. Akçakoca İlçesi nin küçük bir bölümü (tüm havzanın % 3 ünü meydana getirmektedir) havza içindedir. Melen Çayı Alt Havzası nın idari yapısı, il, ilçe ve havza sınırları aşağıdaki Şekilde gösterilmektedir. Şekil 2: Melen Çayı Alt Havzası İdari Yapısı, İl, İlçe ve Havza Sınırları TÜİK 2013 Yılı Nüfus Sayımı Sonuçları na göre, Havza nüfus verilerine göre, Havzanın kentsel nüfusu 268.281 ve kırsal nüfusu ise 81.719 olmak üzere toplam nüfusu yaklaşık olarak 350.000 kişi olup; Havza kentsel nüfus dağılımı aşağıdaki Tabloda görülmektedir. Tablo 1: Melen Çayı Alt Havza Kentsel Nüfusu (TÜİK, 2014)* İl İlçe Bucak Belde/Köy Nüfus Düzce Cumayeri Merkez Şehir 13.332 Düzce Çilimli Merkez Şehir 17.645 Düzce Gölyaka Merkez Şehir 12.550 Düzce Gümüşova Merkez Şehir 14.685 Düzce Kaynaşlı Merkez Şehir 20.833 Düzce Merkez Konuralp Boğaziçi 2.880 Düzce Merkez Merkez Beyköy 4.796 Düzce Merkez Merkez Şehir 214.991 Düzce Yığılca Merkez Şehir 16.090 Toplam 317.802 2

2.2 Coğrafi Konum Batı Karadeniz Havzasında yer alan Melen Alt Havzası 41 5-40 40 kuzey enlemleri ile 30 50-31 40 doğu boylamları arasında yer almaktadır. 2.3 Arazi Kullanımı Melen Çayı Alt Havzasına ait arazi kullanım bilgileri aşağıdaki Şekil 3 ve Tablo 2'de verilmektedir. 2% 0% 2% Arazi Kullanım Dağılımı (%) 26% 18% 52% Tarım Orman Otlak ve Mera Su Yerleşim Diğer Şekil 3: Melen Çayı Alt Havzası Arazi Kullanım Durumu Tablo 2: Melen Çayı Alt Havzası Arazi Kullanım Durumu Arazi Kullanımı Dağılım (%) Tarım 17,6 Orman 51,9 Otlak ve Mera 25,7 Su 0,3 Yerleşim 2 Diğer 2,5 3

2.4 Su Kaynakları Melen Çayı Alt Havzası yerüstü su kaynakları; akarsular, dereler, Efteni Gölü ve bir baraj gölünden ibaret olup; sisteminin bileşenleri aşağıda sıralanmaktadır: Küçük Melen Nehri Kocasu Deresi Hasanlar Baraj Gölü Asar Deresi Uğur Deresi Aksu Deresi Efteni Gölü Büyük Melen Nehri Lahana Deresi Aşağıdaki Şekilde Havza sınırları görülmekte olan, Büyük Melen Nehri ve Lahana Deresi nin Karadeniz e dökülmeden önce birleştiği bölgenin mansabında, kamulaştırması % 40, inşaatı % 20 mertebesinde tamamlanan Melen Barajı, Havzanın ikinci baraj gölünü oluşturacaktır. Şekil 4: Melen Barajı Havza Sınırları Melen Çayı Alt Havzası nın yerüstü su kaynakları potansiyeli yaklaşık 1.6 milyar m 3 /yıldır (Büyük Melen Barajı ve HES Planlama Raporu, 2008). Melen Çayı Alt Havzası, büyük ve zengin bir yeraltı suyu havzasıdır. Havzada en önemli akifer Düzce ovası alüvyonu olup çok geniş bir yayılım alanına sahiptir. Toplam alüvyon kalınlığı 200 m nin üzerindedir. Üstteki serbest akiferin altında basınçlı akifer zonları bulunmaktadır. Havzanın yer altı suyu işletme rezervi 120 hm3/yıl olarak belirlenmiştir. 4

2.5 Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri Düzce İli nde arazinin küçük bir kısmı I. sınıf tarım arazisidir. Tarıma elverişli alan olarak tanımlanan I, II. ve III. sınıf arazi, toplam arazinin %15 ine karşı gelmektedir. Tarım alanlarının dağılımına bakıldığında tarıma elverişli alanların, ağırlıklı olarak Düzce Ovası Merkez İlçesi nde bulunduğu görülmektedir. Aynı zamanda, ovada yer alan Çilimli, Gümüşova ve Gölyaka ilçelerinde de tarıma elverişli alanlar yer almaktadır. Kaynaşlı ve Cumayeri ilçeleri ise sınırlı büyüklükte tarım alanlarına sahiptir. Ekili alanlarının %60 ından fazlası meyve üretiminde kullanılmakta olup, meyve üretiminin de neredeyse tamamı fındıktır. Diğer önemli grup tahıllardır ve ekim alanı olarak yaklaşık %85 i mısır ve buğdaya ayrılmıştır. Ekim alanı olarak büyük bir pay tutmamakla beraber önemli sayılabilecek diğer ürünler; tütün, şeker pancarı ve patatestir. Yüksek eğimli ve toprak kalınlığının az olduğu arazilerde fındık üretimi önemli bir paya sahiptir. Düzce de büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık çok yaygın gözükmezken, kümes hayvanı yetiştiriciliği önemli paya sahiptir. Sığır, manda, koyun, keçi ve tavuk yetiştiriciliği Düzce nin tüm ilçelerinde yapılmaktadır. Büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği daha çok ilin ihtiyacını karşılamaya yönelik iken, kümes hayvancılığı ticaret maksatlı olup Bolu, Sakarya ve Zonguldak gibi illere canlı kümes hayvanı pazarlanmaktadır. Havzadaki zirai kaynaklı kirlilik durumuna bakıldığında; havzadaki başlıca yayılı kirletici kaynakların aşağıdakiler olduğu görülmektedir: Havza arazi kullanımında tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı otlak, mera (%25.7) ve tarım alanlarının (%17.6) ormanlardan (%51.9) sonra en büyük yeri kaplaması o Hayvancılık Faaliyetleri Gölyaka İlçesi sınırları içerisinde 1000 ve 1500 büyükbaş hayvan yetiştirilen iki büyük besi çiftliği bulunmaktadır. Bu çiftliklerden kaynaklanan hayvansal atıklar depolarda biriktirilip sonrasında kendi tarım arazilerinde gübre olarak kullanılmaktadır. Düzce ve etrafında yer alan ilçelerde çok sayıda irili ufaklı tavukçuluk faaliyeti yapan tavuk çiftlikleri yer almaktadır. Bu tesislerden çıkan tavuk atıkları bölgede yer alan tarım alanlarında gübre olarak değerlendirilmeye çalışılmakta, fakat atıkların gübre ihtiyacından fazla olması sebebiyle ciddi çevresel problemlere sebebiyet verilmektedir. Havzada özellikle Düzce bölgesinde yer altı su seviyesinin yüksek olmasına bağlı olarak, gübre olarak kullanılan tavuk atıklarının yeraltı suyunu kirletme potansiyelinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Dağınık halde bulunan bu çiftlik ve tesislerden kaynaklanan atıklar araziye serilerek kurutulmakta sonrasında ise tarlalarda gübre olarak kullanılmaktadır. Fakat saha çalışmalarında bu tür alanlarda koku, sinek ve görüntü kirliliği tespit edilmiştir. Ayrıca yağışla birlikte bu tür atıklardan kaynaklı kirletici maddeler yüzey sularına ve yer altı sularına taşınabilmektedir. Melen Çayı Alt Havzasında endüstri ile birlikte tarımsal ve hayvancılık faaliyetleri de ön plana çıkmaktadır. Havza sınırları içerisinde kalan Gölyaka, Yığılca, Aydınpınar, Beyköy ilçe ve beldeleri yoğun tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı bölgelerdir. 5

Bu bağlamda; Sulu tarım uygulamaları, miktar ve nicelik olarak uygun olmayan gübre ve pestisit kullanımları, farklı ürün yetiştiriciliğinin denenmemesi, tarım arazilerinin su kaynaklarına yakın olması, tarımsal kaynaklı temel problemlerdir. Özellikle azot içerikli gübrelerin ihtiyaçtan fazla kullanılması, yeraltı sularının kirlenmesine ve nitrat birikimi sebebiyle canlılarda çeşitli sorunların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Fosforlu bileşiklerin toprakta tutulmasından dolayı toprakta aşırı fosfor birikimine sebep olmakta ve bitki büyümesini engelleyebilmektedir. Alt havza genelinde yaşanabilecek diğer bir problem ise kullanılan zirai ilaçlar sebebiyle yer altı su seviyesinin yüksek olması sebebiyle pestisitlerin su ortamlarına karışma riskinin bulunmasıdır. Hayvancılık faaliyeti olarak; gübreler sinek, koku vb. problemlerin olmaması için arazilere gelişi güzel değil, mutlaka fermente edildikten sonra kullanılmalıdır, Büyükbaş hayvan yetiştiren besi çiftliklerinden kaynaklanan hayvansal alıkların biriktirildıği depoların, altı sızdırmasız ve üstü kapalı olmalıdır. Tavuk çiftliklerinden kaynaklanan gübreler, arazilerde gelişigüzel kullanılmamalı, öncelikle altı sızdırmasız üstü kapalı ve kapasiteyi karşılayabilecek büyüklükte gübre depolama alanlarında fermente edilmeli, bunun akabinde arazilerde kullanılmalıdır, Ayrıca tavuk çiftliklerinden kaynaklanan gübreler için, bölgedeki tesis sahiplerinin ortaklaşa yapacakları bir gübre işleme tesisi kurulmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. 2.6 Sanayi Melen Çayı Alt Havzası nda 2 adet organize sanayi bölgesi (Düzce OSB ve Düzce II OSB), Düzce OSB içerisinde 51 adet tesis ile Düzce II OSB içerisinde 11 adet tesis ve tekil sanayi olarak maya üretim tesisi, taş ocağı madenciliği tesisi, plastik profil tesisi, gıda tesisi, halı sanayi ve alüminyum işleme tesisi olmak üzere toplam 68 adet tesis bulunmaktadır. Bunlardan büyük ölçekli olanları ve OSB lere ait bilgiler aşağıdaki Tablo 3 ve Tablo 4'de verilmektedir. Endüstriler su ihtiyaçlarını çoğunlukla, kurulu alanları içerisinde bulunan, kendilerine ait kuyulardan temin etmektedirler. OSB lerde veya tekil endüstrilerde, endüstriyel kullanımlar için güvenilir su tüketim verileri mevcut değildir. Dolayısıyla, endüstriyel su tüketiminin endüstriyel atıksu üretimine eşit olduğu kabul edilmektedir. Gelecek tahminleri için, tekil endüstrilerde su tüketim oranlarının sabit kalacağı (10.178 m 3 /gün) ve OSB lerin 2024 yılında tam kapasiteye (30.000 m 3 /gün) ulaşacağı öngörülmektedir. 6

Tablo 3: Melen Çayı Alt Havzası Büyük Ölçekli Tekil Sanayi Durumu Sanayi Tesisi Sektörü İlçesi Deşarj Yeri Arıtma Durumu AS Madencilik Kalker taşı (agrega) Yığılca Deşarj yok. Bütün su geri Birincil (Fiziksel çöktürme Confetti Halı Sanayi Gibor Alfa Çorap Tekstil San. Tic. A.Ş. Pak Gıda Üretim ve A.Ş. Pazarlama Standart Profil Uluslu Alüminyum San. Tic. A.Ş. (SKKY 10.6) kullanılıyor. Halı İmalatı Gümüşova İnce Dere, Büyük Melen Çayı Tekstil (SKKY 10.5)l Yaş Maya ve İnstant (kuru) Maya Araç Fitili Alüminyum Profil (SKKY 15.7) Çilimli Cumayeri Merkez- Konuralp Deşarj taşıma ile Düzce AAT' ye veriliyor. Büyük Melen Çayı Küçük Melen Çayı DSİ kanalı Tamamı geri kazanılıyor Tablo 4: Melen Çayı Alt Havzası OSB Bilgileri ile). İkincil (Oksidasyon Havuzu) Deşarj izni Melen Projesi' nden dolayı bekletiliyor. İkincil (Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur) İleri Biyolojik (Anerobik+Aerobik +BNR) İkincil (Uzun havalandırmalı aktif çamur) Birincil (Fiziksel çöktürme) OSB Adı Düzce OSB Düzce II OSB Sektörü Alanı İlçesi Deşarj Yeri metal, mobilya imalatı, tekstil, gıda, makine, otomotiv, orman ürünleri cam, alüminyum, ısıtmasoğutma, mobilya, otomotiv, klima 1.730.000 m 2 810.000 m 2 Beyköy Düzce- Merkez Düzce AAT- Küçük Melen Çayı Düzce AAT- Küçük Melen Çayı Atıksu Arıtma Durumu Ön Arıtma Ön Arıtma Katı Bertarafı Atık Firmaların tekil girişimleri ile lisanslı taşıma ve bertaraf hizmetleri veren firmalarca sağlanmaktadır. Firmaların tekil girişimleri ile lisanslı taşıma ve bertaraf hizmetleri veren firmalarca sağlanmaktadır. 7

2.7 Temiz Üretim Teknolojilerinin Kullanımı Sanayide daha az su, daha az kirletici hammadde kullanımına geçilmesi için Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliği 14 Aralık 2011 tarihli ve 28142 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ de 10.03.2015 tarih ve 29291 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tesislerin ivedilikle, Çevre Dostu Üretime geçmeleri ve Havzada temiz üretim teknolojilerinin teşvik edilmesi gerekmektedir. 2.8 İzin ve Denetim Melen Çayı Alt Havzası içme suyu temini olarak kullanılacağı için burada yapılacak olan bütün evsel atıksu arıtma tesislerinin işletme ve bakımlarının çok iyi yapılması, aynı zamanda yapılan deşarjların standartlara uygunluğunun da iyi bir izleme ve denetim ağıyla kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu durumun ülkemizde, özellikle küçük nüfuslu yerlerde hem işletme ve bakım için kalifiye eleman bulunamaması hem de denetim ve yaptırımın yeterli düzeyde gerçekleştirilememe riskinin yüksek olmasından dolayı bir problem yaratabileceği düşünülmektedir. Buna ilaveten, hem tekil hem de organize sanayi bölgesinden kaynaklanacak endüstriyel atıksuların arıtımı, öngörülen evsel AAT hizmet bölgeleri dışında tamamen endüstrilerin sorumluluğunda olup, bu da endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin veriminin ve sürekliliğinin kontrolünü daha da zorlaştıracaktır. Netice olarak, evsel ve endüstriyel AAT lerinden yapılacak deşarjlar, bu tesislerde gerekli seviyede arıtma olmaması durumunda, arıtılmış atıksuyun dolaylı da olsa içme suyu olarak kullanımı halk sağlığı açısından muhtemel bir risk unsuru olacaktır. Ayrıca, arıtılmış atıksular içme suyu standartlarında mevcut olmayan bazı kirleticileri içerebilir. Gerçekten de atıksu arıtımında, fizikokimyasal parametreler için standartlar belirlenirken, sağlık etkilerinden çok, alıcı ortamda yol açacakları çeşitli etkiler dikkate alınmaktadır (Hamlyn-Harris, 2001). Düşük konsantrasyonda olsa dahi arıtılmış atıksu içinde bulunabilecek zenobiyotikler, kalıcı organik kirleticiler, tehlikeli maddeler ve patojenler insan sağlığını tehdit edebilmektedir (Asano, 2001, Fatta ve Kythreotou, 2005, Loraine ve Pettigrove, 2006). Arıtılmış atıksuyun içme suyu olarak kullanılmasında tüm patojen sınıfları ile kimyasal ve zararlı bileşiklerin giderilmesi veya etkisiz hale getirilmesi gerekli olduğundan, ayrı standartların oluşturulması önerilmektedir (Hamlyn-Harris, 2001). Melen Çayı Alt Havzası nın yoğun endüstri bölgesi olması ve yoğunluğun gün geçtikçe artacağı endişesi ile havzada yeni kurulacak olan OSB ve diğer sanayi alanlarında suda kalıcı, zehirli, kimyasal kirliliğe ve akut toksik kirliliğe yol açan sanayi tesislerine izin verilmemesi ve havzada yapılacak olan özel hüküm belirleme çalışmasının neticelerine göre atıksu arıtma ve diğer çevre koruma tedbirlerinde tüm çevre mevzuatının ötesinde uygulama yapma ihtiyacı önem kazanmaktadır. Bu kapsamda, Düzce İlinde 2013 yılında 421 denetim gerçekleştirilmiş olup, 176.771 TL; 2014 yılının ilk onbir ayında 450 denetim yapılmış olup 570.163 TL ceza kesilmiştir. 8

3 SU KAYNAKLARININ MEVCUT KULLANIMI Melen Çayı Alt Havzasındaki su kaynakları içme suyu temininde, sulamada ve sanayide kullanılmaktadır. Melen Çayı Alt Havzası aynı zamanda, büyük ve zengin bir yeraltı suyu havzasıdır. Havzada en önemli akifer Düzce ovası alüvyonu olup çok geniş bir yayılım alanına sahiptir. Toplam alüvyon kalınlığı 200 m nin üzerindedir. Üstteki serbest akiferin altında basınçlı akifer zonları bulunmaktadır. Havzanın yeraltısuyu işletme rezervi 120 hm3/yıl olarak belirlenmiştir. Düzce merkez hariç içme suyu arıtma tesisi bulunmayan alt havzada su temini kuyu ve barajlardan sağlanmakta olup, su iletim hatları ağırlıklı olarak PVC boru ve asbestli çimento borulardan oluşmaktadır. Bölgede ağırlıklı olarak kaynak ve kuyu suları kullanılmaktadır. Pek çok yerde su miktarının yetersiz olduğu özellikle yaz dönemlerinde su ihtiyacı kaynak sularına ek olarak derin kuyulardan karşılanmaktadır. Genellikle kuyulardan temin edilen suların kuyudan çekilmesi ve depoya iletilmesi sırasında pompa kullanılmaktadır. Çekilen su miktarı ve tüketiciye faturalandırılan miktar arasındaki farklılıklar olarak tanımlanan su kayıpları, Düzce İli nde %58 civarında olup, bu miktar Türkiye deki ortalama su kaybından (%51) daha yüksektir (TÜİK, 2003). Su kayıpları teknik ve ticari olmak üzere iki kategoride incelenebilir. Temel olarak şebeke borularından ticari kayıp, iletim hatlarındaki ve su tanklarındaki sızıntıdan da teknik su kayıpları kaynaklanmaktadır. Büyük Melen Su Sistemi, İstanbul un 2020 sonrası içme ve kullanma suyu ihtiyacının büyük bir bölümünün karşılanacağı önemli bir proje olması sebebiyle, Büyük Melen Nehri ve Melen Barajı su kalitesini kirlenme risklerine karşı korumak üzere gerekli acil durum planlarının hazırlanması çok büyük önem taşımaktadır. Melen Çayı Alt Havzası içme ve kullanma suyu durumu aşağıdaki Tabloda verilmektedir: Yerleşim Adı Tablo 5: Melen Çayı Alt Havzası İçme ve Kullanma Suyu Durumu Kaynak Adı (Mevki) Türü 9 Miktarı (1000 m 3 /yıl) Arıtma Durumu Düzce Merkez Uğursuyu Akarsu 22075 Var Cumayeri Subaşı Köyü Kaynak Suyu 1104 Basınçlı Kum Filtresi Yığılca Kızıltepe Kaynak Suyu 473 Kum Filtresi+ Klorlama Kaynaşlı Taşocağı Akarsu + Kaynak Suyu 1104 Klorlama Gümüşova Hacıkadirler, Karadere Kaynak + Kuyu Suyu 2208 Klorlama Gölyaka Beşpınarlar Kaynak Suyu 2208 Klorlama Çilimli Kuyular, Kayadelen Kaynak + Kuyu Suyu 946 Klorlama Boğaziçi İsmail Suyu Kaynak Suyu 315 Klorlama Beyköy Derinoba 1,2 Kaynak + Kuyu Suyu 315 Klorlama Konuralp Köklük Kuyusu Kaynak + Kuyu Suyu 788 Klorlama

4 ÇEVRESEL ALTYAPI TESİSLERİ Havzada içme ve kullanma suyu temininde mevcut durum ve altyapı sorunları şunlardır: Düzce İli nde Uğursuyu'ndan kente içme ve kullanma suyu olarak yılda 22 hm 3 su verilmektedir. (700 lt/s) Ancak Düzce Belediyesi uzun vadeli su ihtiyacını karşılamak için Hasanlar Barajı ndan su verilmesini talep etmiş olup, konu ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Düzce merkez hariç içme suyu arıtma tesisi bulunmayan alt havzada su temini kuyu ve barajlardan sağlanmakta olup, su iletim hatları ağırlıklı olarak PVC boru ve asbestli çimento borulardan oluşmaktadır. Bölgede ağırlıklı olarak kaynak ve kuyu suları kullanılmaktadır. Pek çok yerde su miktarının yetersiz olduğu özellikle yaz dönemlerinde su ihtiyacı kaynak sularına ek olarak derin kuyulardan karşılanmaktadır. Gölyaka İlçesi nin içme suyu ihtiyacı, Geyikdüzü ve Küçükdere kuyularından temin edilmektedir. PVC borulardan oluşan su dağıtım şebekesinde, cazibe ile su dağıtımı yapılmaktadır. İlçede herhangi bir içme suyu arıtma tesisi mevcut değildir ve çekilen su klorlanarak dağıtım şebekesine verilmektedir. Cumayeri İlçesi nin suyu, Subaşı Köyü ndeki membadan sağlanmakta ve basınçlı kum filtresinden oluşan içme suyu arıtma tesisine iletilmektedir. İletim hattı PVC ve asbestli çimento borulardan oluşmaktadır. Kırılmalara ve bağlantı yerlerinde sızıntılar sebebiyle oldukça fazla su kayıpları yaşanmaktadır. Çilimli İlçesi nin içme ve kullanma suyu kuyu ve kaynak suyundan temin edilmektedir. İlçede su dağıtımı ve terfi sistemi tamamlanmış olup, su dağıtım sisteminde sular depolardan cazibe ile şebekeye iletilmektedir. Şebeke asbestli çimento, PVC ve çelik borulardan oluşmaktadır. Şebekedeki su kayıpları ciddi boyutta sorun teşkil etmektedir. Gümüşova İlçesi ne, Karadere mevkiindeki kuyu suyu, Yeşilkaya kaynak suyu ve Hacıkadirler mevkiindeki kuyulardan olmak üzere su sağlanmaktadır. İlçede içme suyu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Şebeke asbestli çimento ve PVC borulardan oluşmaktadır. Kaynaşlı İlçesi nin içme suyu, Taşocağı ve Bıçkı mevkiindeki kaynak sularından sağlanmaktadır. Sular depoda biriktirilmekte ve depo çıkışında klorlama yapılarak şebekeye verilmektedir. Şebeke PVC borulardan oluşmaktadır. Yığılca İlçesi nin içme suyu, Çukurören ve Kızıltepe kaynak sularından sağlanmaktadır. Sular şebekede cazibe ile PVC, asbestli çimento borular ve çelik borular ile dağıtılmaktadır. Dağıtım hattında ciddi oranda su kayıp ve kaçağı bulunmaktadır. Beyköy Beldesi nin içme suyu, Hammehmet, Derinoba 1 ve Derinoba 2 kaynaklarından temin edilmektedir. Şebeke PVC ve PE borulardan oluşmakta olup sular cazibe ile dağıtılmaktadır. Belde de içme suyu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Konuralp Beldesi nin içme suyu, Köklük mevkiindeki kuyulardan ve Kemerkasım mevkiindeki kaynak suyundan temin edilmektedir. Belde de içme suyu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Boğaziçi Beldesi nin içme suyu, Karadere, İsmail suyu ve Suncuk Deresi kaynak suları olmak üzere üç farklı kaynaktan sağlanmaktadır. Belde de içme suyu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Şebekede sular cazibe ile PVC borular ile dağıtılmaktadır. Akçakoca İlçesi Melen Çayı Alt Havzası sınırları içerisinde olmamakla birlikte Düzce ili sınırlarında yer almakta olup içme ve kullanma suyunu 27 lt/s debi ile akarsudan temin etmekte ve fiziksel arıtma ve dezenfeksiyon olarak klorlama yapılmak suretiyle 10

dağıtım gerçekleştirilmektedir. Akçakoca İlçesi için ise Düzce Akçakoca Barajı İçmesuyu İsale Hattı Proje Yapımı kapsamında 5,05 hm 3 /yıl kapasiteli isale hattı ve arıtma tesisi projelendirme çalışmaları yürütülmektedir. Düzce Merkezin içme ve kullanma suyu temininde yaşanan en büyük sıkıntı su kayıplarının oluşmasıdır. Temel olarak şebeke borularından ticari kayıp, iletim hatlarındaki ve su tanklarındaki sızıntıdan da teknik su kayıpları kaynaklanmaktadır. Su kaybının çoğunun suyun şebekeden kaçak ve kayıtsız olarak kullanılmasından kaynaklandığı kadar kırılmalara ve boru birleşim yerlerinin yerinden çıkmasına bağlı olarak oluşan sızıntılardan da kaynaklanmaktadır. 4.1 Kentsel Atıksu Altyapısı Melen Çayı Alt Havzası kentsel atıksu altyapısının mevcut durumu aşağıdaki Tablo 6 ve Tablo 7'de verilmektedir. Çilimli İlçesi hariç bütün yerleşim yerlerinin büyük mertebede kanalizasyonu bulunmaktadır. Tablo 6: Melen Çayı Alt Havzası Kentsel Atıksu Altyapısının Mevcut Durumu Yerleşim Adı Kanalizasyon Yağmur suyu Atıksu bertaraf şekli Aydınpınar durumu 90 (%) Şebekesi Birleşik (foseptik Doğal veya AAT AAT) Gölormanı 90 Birleşik Yok Beyköy 90 Birleşik Yok Kaynaşlı 80 Birleşik Yok Gölyaka 85 Birleşik Yok Üçköprü 90 Birleşik Yok Doğanlı 90 Birleşik Yok Yeni Taşköprü 90 Birleşik Doğal AAT Düzce Merkez 100 Ayrık AAT Gümüşova 100 Birleşik Yok Cumayeri 95 Birleşik Yok Çilimli - - Foseptik Konuralp 70 Birleşik Yok Boğaziçi 30 Birleşik Yok Yığılca 65 Birleşik Yok Akçakoca 10 Birleşik Yok 11

Tablo 7: Melen Çayı Alt Havzası Kentsel Atıksu Arıtma Tesisi Mevcut Durumu Yerleşim Adı Düzce Merkez Aydınpınar Yeni Taşköprü AAT Durumu Faal İşletmey e alınma Aşaması nda Faal AAT Türü İleri Biyol ojik Doğal AAT Doğal AAT AAT Tekn olojisi Azot- Fosfor Gideri mli A2O Yapay Sulak Alan Yapay Sulak Alan Kapasite (m3/gün) İşletmeye Alma Yılı veya İTP si 50000 2009 400 2012 400 2010 Deşarj Noktası Küçük Melen Uğur Suyu Küçük Melen Deşarj İzin durumu Var Yok Var Melen Çayı Alt Havzasında AAT sahip olamayan belediyelerde durum planlama aşamasında olup çoğunda yer seçimleri yapılmış, projeler hazırlanmış fakat yeterli finansman kaynağı olmadığı için beklenmektedir. Bunun dışında yaşanan sorunlar ise şunlardır: 50.000 m 3 /gün kapasiteli Düzce AAT İSKİ tarafından Şubat 2009 tarihinde işletmeye alınmıştır. İSKİ Genel Müdürlüğü tarafından mevcut Düzce AAT revize edilmiş (ileri biyolojik arıtma) ve ek reaktörlerle kapasite artırımı çalışması gerçekleştirilmiştir. Fakat Düzce çevresindeki ilçelerin hiçbirinde AAT bulunmamaktadır. Melen Çayı Alt Havzasında Kanalizasyon şebekesinde kullanılan boruların beton boru olması ve Düzce bölgesinde yeraltı su seviyesinin oldukça yüksek olması sebebiyle yeraltı suları sızma, infiltrasyon yolu ile kanalizasyon sistemine dahil olmakta, özellikle kış aylarında AAT kapasitesinin üzerinde bir debi oluşmaktadır. Bu durumlarda kentsel atıksular arıtılmadan Küçük Melen Çayına deşarj edilmektedir. Düzce Merkezde 75.000 m 3 /gün kapasiteli bir biyolojik atıksu arıtma tesisi (AAT) bulunmaktadır. AAT 50 000 m 3 /gün kapasite ile biyolojik artımaya ve 25 000 m 3 /gün kapasite ile mekanik/kimyasal arıtıma olacak şekilde paralel çalıştırılarak işletilmektedir. Biyolojik arıtma ünitesinde azot ve fosfor giderimi yapılmaktadır. Arıtılan atıksular, Küçük Melen Nehri ne deşarj edilmektedir. Gölyaka İlçesi kanalizasyon şebekesi, beton borulardan oluşmakta olup nüfusun yaklaşık % 90 ına hizmet vermektedir. İlçedeki kot farkı sebebiyle nüfusun yaklaşık %10 u şebekeye bağlı değildir. Kanalizasyon şebekesi olmayan yerleşim bölgelerinde evsel atıksular için genellikle foseptik kullanılmaktadır. İlçede AAT olmadığı için kanalizasyon şebekesi ile toplanan atıksular bir dinlendirme havuzundan sonra Büyük Melen Nehri ne deşarj edilmektedir. Cumayeri İlçesi kanalizasyon şebekesi beton borulardan oluşmakta ve nüfusun yaklaşık % 90 ına hizmet vermektedir. Kanalizasyon şebekesi olmayan yerleşim bölgelerinde genellikle foseptik kullanılmaktadır. İlçede AAT olmadığı için kanalizasyon şebekesi ile toplanan atıksular doğrudan Büyük Melen Nehri'ne deşarj edilmektedir. 12

Çilimli Belediyesinde beton borulardan oluşan kanalizasyon şebekesi nüfusunun % 100 üne hizmet vermektedir. Ancak ana kolektör hattı mevcut değildir. Atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Kanalizasyon şebekesi ile toplanan atıksular çökeltme tanklarına gönderilmekte ve tank çıkışlarında farklı iki ana noktadan Küçük Melen Nehri ne deşarj edilmektedir. Boğaziçi Beldesi nin kanalizasyon şebekesi Belde nüfusunun % 80 ine hizmet vermektedir. Arazinin durumundan dolayı Belde nin geri kalan % 20 lik kısmında foseptik kullanılmaktadır. Belde de atıksu arıtma tesisi bulunmadığı için toplanan atıksular herhangi bir arıtma uygulanmadan üç noktadan Küçük Melen Nehri ne ulaşan derelere deşarj edilmektedir. Aydınpınar ve Yenitaşköprü köylerinde doğal arıtma mevcut olup diğer köylerde arıtma tesisi bulunmamaktadır. Melen Çayı Alt Havzası nda AAT sahip olamayan belediyelerde durum planlama aşamasında olup çoğunda yer seçimleri yapılmış, projeler hazırlanmış fakat yeterli finansman kaynağı olmadığı için beklenmektedir. İSKİ tarafından 2011 yılında Düzce-Cumayeri arasında 18 km uzunluğunda 1600-1800 lük CTP kolektör hattı projesi yaptırılmıştır. 4.2 Endüstriyel Atıksu Altyapısı Melen Çayı Alt Havzası nın yoğun endüstri bölgesi olması ve yoğunluğun gün geçtikçe artacağı endişesi ile havzada yeni kurulacak olan OSB ve diğer sanayi alanlarında suda kalıcı, zehirli, kimyasal kirliliğe ve akut toksik kirliliğine yol açan sanayi tesislerine izin verilmemesi ve havzada yapılacak olan özel hüküm belirleme çalışmasının neticelerine göre atıksu arıtma ve diğer çevre koruma tedbirlerinde tüm çevre mevzuatının ötesinde uygulama yapma ihtiyacı önem kazanmaktadır. Melen Çayı Alt Havzası nda 2 adet organize sanayi bölgesi ve bir adet büyük ölçekli tekil maya üretim sektörüne yönelik sanayi tesisi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra irili ufaklı çok sayıda sanayi tesisi alt havzada faaliyet göstermektedir. Organize sanayi bölgelerinin ikisinin de ön arıtma tesisi bulunmakta, daha sonra Düzce Belediyesinin Atıksu Arıtma Tesisine (AAT) sine gönderilmektedir. Uzun dönem için sürdürülebilir bir çözüm olmadığı düşünülmektedir. Maya üretim tesisinden kaynaklanan arıtılmış atıksu deşarjlarının yönetmelikte belirtilen sıklıkta izlemesi yapılarak kontrol altında tutulmalıdır. Deşarjı Küçük melen Çayına yapılmakta olup baskı unsuru olarak ele alınması uygun görülmüştür. 4.2.1 Organize Sanayi Bölgeleri Melen Çayı Alt Havzasındaki organize sanayi bölgeleri (Düzce OSB ve II. OSB) nin evsel atıksuları arıtılmadan, endüstriyel atıksular ise ön arıtmadan geçtikten sonra Düzce AAT ye gönderilmektedir. 4.2.2 Münferit Sanayiler Melen Çayı Alt Havzası ndaki münferit sanayi tesisleri ve bunların arıtma tesislerinin mevcut durumu aşağıda özetlenmiştir. 13

Pakmaya A.Ş. TS EN ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemi'ne sahip tesis olarak arıtma sistemini geliştirmek gayesiyle anaerobik ve aerobik ünitelerden oluşan biyolojik atıksu arıtma tesislerine ilave olarak kurulmuş olan fiziksel arıtma tesisi olan evaporasyon tesisi ile atıksu içerisinde bulunan değerli mineraller ve besinler geri kazanılmaktadır. 4000 m 3 / gün atıksu debisine sahip tesiste atıksular arıtıldıktan sonra paralel olarak çalışan iki adet lagünde bekletilmekte ve buradan Küçük Melen Çayı na deşarj edilmektedir. AS Yapı Maden İşletmeciliği As Yapı Madencilik Ltd. Şti. Yığılca tesislerinde taş ocağı madenciliği yapılmakta olup maden ocağından patlatma ile çıkarılan taşlar kırma ve eleme yapılarak agrega olarak satışa sunulmaktadır. Yağış ile maden sahasının üzerinde biriken tozlar dereyatağı ile Hasanlar Barajına ulaşmaktadır. Çöktürme havuzuna ilave olarak daha ciddi önlemlerin alınması gerekmektedir. Standard Profil Araç fitili üretimi gerçekleştirilen tesiste oluşan atıksular Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisinde arıtıldıktan sonra deşarj edilmektedir. Deşarj suyunda Nitrat parametresi açısından problemler yaşanmaktadır. AAT nin iyileştirilmeye ihtiyacı vardır. 4.3 Katı Atık Yönetimi Altyapısı Havzada yer alan tüm belediyelerin hiç birinde katı atık düzenli depolama sahası bulunmamakta, katı atıklar vahşi depolama sahalarında depolanmakta olup içme suyu olarak kullanılması düşünülen Melen Çayı na karışma riskini engellemek için düzenli depolama sahasının bir an önce devreye alınması ve vahşi depolama sahaları için rehabilitasyon çalışmalarının başlatılması gerekmektedir. 2015 yılı sonuna kadar tamamlanması önem arz etmektedir. Aşağıdaki Tablo 8'de Havzada bulunan yerleşim yerlerinin katı atık yönetimi bilgileri verilmektedir. Düzce İli nde çevre kirliliğini oluşturan ve toplum sağlığını olumsuz yönde etkileyen çevresel sorunlara çözüm üretmek maksadıyla 27.12.2002 tarih ve 2002/5116 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Düzce İli Belediyeleri Katı Atık Birliği (DİBKAB) kurulmuş ve 18/01/2003 tarih ve 24997 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Birliğe Düzce, Konuralp, Beyköy, Boğaziçi, Akçakoca, Cumayeri, Çilimli, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı ve Yığılca Belediyeleri üyedir. Havzada birliğe üye yerleşim yerlerinde yaşayan yaklaşık 207.000 nüfusa hizmet veren bir katı atık birliği olarak katı atık düzenli depolama sahası çalışmaları tamamlanmış olup, Düzce Düzenli Katık Atık Düzenli Depolama Tesisi resmi açılışı 25.12.2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte, mevcut durum aşağıdaki tablo ve şekillerde görülmektedir. 14

Yerleşim Adı Tablo 8: Melen Çayı Alt Havzası Yerleşim Yerleri Katı Atık Yönetimi 2011 Eşdeğer Nüfus Atık Miktarı- Saha Bilgisi (ton/yıl) TÜİK 2010 (ton/yıl) Depolama Türü Düzensiz Depolama Alanı (m 2 ) Kullanılan Toplam Kaynakta Arıtma Durumu Tıbbi Atık Bertaaraf Durumu Düzce Merkez 133551 73000 73950 Düzensiz 5000 15000 Yok Yok Akçakoca 23424 15540 Düzensiz 10000 Yok Yok Çilimli 6356 7300 1248 Düzensiz 6000 10000 Yok Yok Gölyaka 8805 3650 3014 Düzensiz 5000 200000 Yok Yok Gümüşova 6327 3650 4839 Düzensiz 3000 4500 Yok Yok Yığılca 2985 4745 3862 Düzensiz 2500 8000 Yok Yok Kaynaşlı 9325 9125 12010 Düzensiz 3000 8000 Yok Yok Cumayeri 7983 5000 3585,3 Düzensiz 3000 5000 Yok Yok Beyköy 4510 6570 3090,5 Düzensiz 5000 8000 Yok Yok Boğaziçi 2868 730 1352,9 Düzensiz 5000 8000 Yok Yok Konuralp 5900 6570 2812,9 Düzensiz 5000 8000 Yok Yok Şekil 5: Düzce Merkez Düzensiz Depolama Alanı 15

Şekil 6: Akçakoca Düzensiz Depolama Alanı Şekil 7: Cumayeri Düzensiz Depolama Alanı Şekil 8: Yığılca Düzensiz Depolama Alanı 16

Şekil 9: Kaynaşlı Düzensiz Depolama Alanı Şekil 10: Gümüşova Düzensiz Depolama Alanı Şekil 11: Gölyaka Düzensiz Depolama Alanı 17

Şekil 12: Beyköy Düzensiz Depolama Alanı Şekil 13: Konuralp Düzensiz Depolama Alanı İlçeler Merkez Mevki Tablo 9: Düzce Düzensiz Depolama Sahaları İşletmeye Alınma Tarihi (Yıl) Yüks eklik (m) 18 Ala n (x10 3 Merkez e Uzaklık (km) X Koordinat m 2 ) Doğanlıköyü 1992-1997 10 15 5 350.454 4.517.759 Çamköyü 1997-2008 15 345.320 4.528.169 Taşköprü 2008-... 10 15 5 341.974 4.525.404 Akçakoca Sapak 1992-... 8 30 5 346.565 4.550.457 Çilimli Çamköyü 1997-2008 15 20 17 345.320 4.528.169 Y

Cumayeri Tuzakkuran 1988-... 4 5-327.829 4.529.121 Yığılca Derebaşı 1994-... 6 5 13 367.950 4.537.700 Kaynaşlı Yoncalık 1998-... 4 10 3 356.900 4.516.200 Gümüşova Kavalık 1994-... 2,5 3 2 324.700 4.523.400 Gölyaka Dörtkaraağaç 1970-... 2,5 6 2 334.000 4.517.500 Boğaziçi Çamköyü 1997-2008 15 20 10 345.320 4.528.169 Beyköy Armutlar 2006-... 1,5 1,5 3 344.691 4.518.514 Konuralp Tepecik 1989-... 20 6 5 343.370 4.528.652 4.4 Çevresel Altyapı Çözüm Önerileri Melen Çayı Alt Havzası çevresel altyapı çözüm önerileri/planlamaları aşağıda verilmektedir: İSKİ tarafından Düzce İli nde 50.000 m3/gün kapasiteli bir İleri Biyolojik Atıksu Arıtma tesisi inşa edilmiş olup, Düzce Belediyesi tarafından işletilmektedir. Düzce AAT de arıtılan atıksuyun Düzce-Cumayeri Terfi Merkezi arası kollektör hattına verilerek Cumayeri Terfi Merkezi ne ulaştırılması ve buradan da bir kollektör hattı ile havza dışına çıkarılması planlanmaktadır. İSKİ Eylem Planı Raporunda; Gölyaka'da atıksu kanalizasyon projesi revize edilerek tek noktada toplanacak olan evsel atıksuların, ileri Biyolojik AAT'de yerinde arıtıldıktan sonra öncelikle zirai sulamada kullanılacağı, sulama mevsimi dışında ise Büyük Melen'e deşarj edileceği ifade edilmiştir. Düzce merkez ve diğer ilçelerinde, atıksu kanalizasyon şebekeleri ile ana toplama/iletim hatlarında yüksek oranlarda sızmayı önleyici teknik ve yapısal tedbirlerin alınmasına öncelik verileceğine değinilmiştir. Çilimli'de yapılan yersel inceleme sonunda, Çilimli'nin evsel atıksularının Cumayeri'ne iletilmesinin teknik ve ekonomik bakımlardan sorunlu olduğu ve yerinde arıtılmasının daha uygun olduğu kanaatine varılmıştır. Bu sebeple, Çilimli'de atıksu kanal projesi revize edilerek tek noktada toplanacak olan evsel atıksular, kurulacak ileri Biyolojik AAT'de (yerinde) arıtıldıktan sonra çıkış suyu Büyük Melen'e deşarj edilmesi uygun görülmüştür. Boğaziçi ve Beyköy yerleşimlerinde ise, atıksu kanalizasyon şebekelerinin proje ve inşaatı tamamlandıktan sonra, atıksuların Düzce Merkez atıksu kanalizasyon sistemine bağlanıp mevcut Düzce İleri Biyolojik AAT'sinde ortak arıtma gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda atıksu kanalizasyon şebekeleri ile Düzce merkezi kanal sistemine bağlantı (gerektiğinde terfi bağlantı seçeneği de dikkate alınarak) sağlanması uygun görülmüştür. İSKİ raporuna göre; Cumayeri İleri Biyolojik AAT'nin MBR veya klasik A20 sistemi olarak projelendirilerek, A20 tipli tasarımda mümkün olduğu ölçüde elde mevcut tip projelerden yararlanılacağı belirtilmiştir. Ek olarak, İSKİ'ye gelen projelerde Düzce Merkez ve Cumayeri İleri Biyolojik AAT debi değerleri sırasıyla 50.000 m 3 /gün ve 15.000 m 3 /gün olup, Cumayeri İleri Biyolojik AAT Gölyaka atıksuyunu arıtacak şekilde revize edilecektir. Ham atıksuların Gümüşova dan planlanan Cumayeri AAT ye ve Konuralp den mevcut Düzce Merkez AAT ye verilmesi planlanmaktadır. 19

Kaynaşlı da membran biyo reaktör ve yapıldıktan sonra arıtılmış atıksuların yerinde yeniden kullanımı planlanmaktadır. İSKİ raporuna göre, Yığılca İleri Biyolojik AAT'nin Ardışık kesitli reaktör veya İSKİ/ÇSB tip projesi olarak planlanacağı ifade edilmiştir. AAT lere gelen tüm kollektör hatları ile AAT lerden çıkan tüm deşarj hatları ve AAT ler İSKİ tarafından yapılacaktır. Kanalizasyon şebekeleri ise ilgili belediyeler tarafından yapılacaktır. Şekil 14: Melen Çayı Alt Havzası Mevcut ve Planlanan Evsel AAT ve Kollektör Hatları Şekil 15: Düzce İli Biyolojik AAT Atıksu Aktarım Projesi-Kısım I, 2011-İSKİ 20

Şekil 16: Düzce İli Biyolojik AAT Atıksu Aktarım Projesi-Kısım II, 2011-İSKİ Şekil 17: Melen Çayı Alt Havzası Mevcut ve Planlanan Evsel AAT ve Bağlantı Hatları 21

4.5 Çevre Düzeni Planı Düzce İline ait 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, 1/25.000 ölçekli Düzce Merkez İlçesi ve Yakın Çevresi Çevre Düzeni Planı, 1/25.000 ölçekli Akçakoca İlçesi Çevre Düzeni Planı ve 1/25.000 ölçekli Yığılca İlçesi Çevre Düzeni Planı nın 29.04.2008 tarih ve 75 sayılı İl Genel Meclisi kararı ile 06.06.2008 tarih ve 167 sayılı Düzce Belediye Meclis kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 7. maddesi uyarınca Düzce ili 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı (DÇDP), 1/25.000 ölçekli Düzce Merkez İlçesi ve Yakın Çevresi Çevre Düzeni Planı (MÇDP), Akçakoca 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı (AÇDP) ve Yığılca 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı (YÇDP) Plan Hükümlerinde yapılan değişiklikler ise 16.07.2014 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanmıştır. Buna göre; a. 16.07.2014 onay tarihli 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli ÇDP Plan Hükümlerinde; Melen Havzasında Mevcut OSB lerde ve Sanayi Alanlarında Kurulmasına İzin Verilen Tesisler başlıklı EK-1 listesinde olup Melen Havzası sınırları içerisinde yer alan mevcut OSB ler ve sanayi alanlarında bu çevre düzeni planı ile kurulmasına izin verilen tesisler belirtilmiş ve anılan planlarda mevcut OSB ler ile sanayi alanları içerisinde belirtilen bu tesisler dışında tesis yapılamamaktadır. b. 2-16.07.2014 onay tarihli 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli ÇDP Plan Hükümlerinde; Bu plan sınırları içerisinde ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim v.b. sosyal donatı alanları, belediye hizmet alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge/havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik alt yapı, karayolu, demiryolu, denizyolu, havaalanı, baraj, yenilenebilir enerji üretim alanları, enerji iletimi ve doğalgaz depolamasına ilişkin imar planları; bu planın koruma, gelişme ve planlama ilkelerine, İlgili kurum ve kuruluşların görüşlerine uyularak ilgili idaresince yapılır ve onaylanır. Kullanımlardan ÇED Yönetmeliği kapsamında kalanlar için Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararının bulunması, ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında olanlar için ise ilgili kurum ve kuruluşların uygun görüşü olması kaydı ile hazırlanacak olan imar planları çevre düzeni planı değişikliğine gerek olmaksızın ilgili idaresince hazırlanır ve onaylanır. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu tesisler/tesis alanları amacı dışında kullanılamazlar.. hükmü yer almaktadır. Anılan hüküm kapsamında; 1/25.000 ölçekli Düzce Merkez İlçesi ve Yakın Çevresi ÇDP Uygulama Hükümleri Melen Havzasında mevcut OSB lerde ve Sanayi Alanlarında Kurulmasına İzin Verilen Tesisler başlıklı Ek-1 Listesinde yer almayan, kent veya bölge/havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlarla entegre geri kazanım tesislerine yönelik imar planlarına ilişkin işlemler, anılan plan hükmüne uygun olarak ilgili idaresince yürütülebilmektedir. 22

Şekil 18: Melen Çayı Alt Havzası Çevre Düzeni Planı 23

5 SU KALİTESİ SINIFLANDIRMASI DSİ Genel Müdürlüğü tarafından Büyük Melen Çayı Alt Havzasında 2012 yılına kadar 5 istasyonda izlemem çalışmaları sürdürülmüş olup, 2012 yılından itibaren "Büyük Melen Çayı- Uğurlu AGİ" ile "Melen Barajı Aks Yeri" olmak üzere 2 adet istasyonda su kalitesi izleme çalışmaları sürdürülmektedir. Tablo 10. Melen Çayı Alt Havzası İzleme İstasyonları (2012 Yılına Kadar) Koordinatlar DSİ İstasyon İstasyon Adı Rakım(m) Batı Doğu Kodu (X) (Y) 13 03 00 010 Büyük Melen Aydoğan Köprüsü 30 330463 4542781 13 03 00 022 Aksu 131,56 331313 4514662 13 03 00 023 Uğur Suyu 142,82 339996 4515279 13 03 00 024 Küçük Melen Yenitaşköprü 126,46 337628 4520172 13 03 00 025 Büyük Melen Pakmaya Öncesi Köprü 116,91 330300 4524777 Tablo 10: Melen Çayı Alt Havzası İzleme İstasyonları (2012 ve sonrası) DSİ İstasyon Kodu 13-14-00-010 13-14-00-023 İstasyon Adı Rakım(m) Büyük Melen Çayı-Uğurlu AGİ 30 Melen Barajı Aks Yeri 131,56 Koordinatlar Batı Doğu (X) (Y) 33179 4544302 329173 4540127 24

Şekil 19: Melen Çayı Alt Havzası İzleme İstasyonları Büyük Melen den İstanbul a su alma noktası civarında (Aydoğan köprüsü istasyonu mansabı) mevcut su kalitesi; KOİ/BOİ5, NH4, P2O5 ve Bazı ağır metal iyonları (Pb, Cr, Hg) bakımından sorunlu gözükmektedir. Bu parametrelerden KOİ, BOİ5, NH4 ve P2O5 evsel, endüstriyel ve yayılı kaynak (tarım, hayvancılık) deşarjlarıyla ilişkilidir. Kurşun un otoyol yüzeysel akışları, krom un endüstriyel deşarjlar, civanın da tarımsal faaliyetlerde (bazı zirai ilaçlar) den kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Ağır metal ölçümleri sertifikalı referans laboratuvarı ölçümleri ile de kontrol edilmelidir. Böylece ölçümlerin doğruluğu öncelikle garanti edilmelidir. Söz konusu kirleticilerle ilgili olarak, etkin bir noktasal ve yayılı kirletici kaynak kontrolü uygulandığı, yani planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri hayata geçirildiği takdirde Büyük Melen in mevcut su kalitesinin rahatlıkla A2 kalitesine yükselmesi mümkün olacaktır. Aşağıdaki Şekiller ve Tabloda, Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği ve İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik e göre yapılan su kalite sınıflandırmalarına göre havzanın genelinde mevcut su kalitesi aşağıdaki parametreler bakımından sorunlu gözükmektedir: KOİ/BOİ5, NH4, P2O5 ve TP 25

Şekil 20: Melen Çayı Alt Havzası Su Kalite Sınıflandırmaları (2006-2011 Yılları Ortalaması-YSKYY ye göre) 26

Tablo 11: Melen Çayı Alt Havzası Yerüstü Su Kalitesi Sınıfları DSİ İstasyon Koordinatlar Su Kalite Sınıfı İstasyon Adı Rakım(m) Parametre Kodu Batı (X) Doğu (Y) İSKY YSKYY Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı BOİ5 (mg/l) A3 II Büyük Melen Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l KOİ) A3 II 13 03 00 010 Aydoğan 30 330463 4542781 Amonyum (mg/l NH4+) A2 III Köprüsü Nitrat (mg/l NO3-) A1 I Fosfat (mg/l P2O5) A3 IV Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı BOİ5 (mg/l) A1 I Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l KOİ) A3 III 13 03 00 022 Aksu 131,56 331313 4514662 Amonyum (mg/l NH4+) A2 II Nitrat (mg/l NO3-) A1 I Fosfat (mg/l P2O5) A1 III Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı BOİ5 (mg/l) A2 I Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l KOİ) A3 III 13 03 00 023 Uğur Suyu 142,82 339996 4515279 Amonyum (mg/l NH4+) A2 II Nitrat (mg/l NO3-) A1 I Fosfat (mg/l P2O5) A1 II Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı BOİ5 (mg/l) A3 III 13 03 00 024 Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l KOİ) A3 III Küçük Melen 126,46 337628 4520172 Amonyum (mg/l NH4 +) A3 III Yenitaşköprü Nitrat (mg/l NO3 -) A1 I Fosfat (mg/l P2O5) A2 III 13 03 00 025 Büyük Melen Pakmaya Öncesi Köprü 116,91 330300 4524777 İSKY: İçme Suyu elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (2012) YSKYY: Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği (2012) Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı BOİ5 (mg/l) A3 II Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l KOİ) A3 IV Amonyum (mg/l NH4+) A2 III Nitrat (mg/l NO3-) A1 I Fosfat (mg/l P2O5) A1 III 27

6 BASKI ve ETKİLER Baskı ve etki analizi, insani faaliyetlerin yüzeysel sular ve yeraltı suları üzerindeki etkilerini incelemektedir. Bu analiz insani faaliyetleri sebebiyle, Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan çevresel hedeflere ulaşamama riski altında bulunan yüzeysel ve yeraltı suyu kütlelerini tanımlamak için pek çok disiplin yaklaşımını ve farklı kaynaklardan alınan verileri bir araya getiren bütüncül bir değerlendirmedir. Sanayi, tarım, turizm ve kentleşme gibi faaliyetler baskı olarak, bu faaliyetlerin çevre üzerindeki neticeleri ise etki olarak adlandırılmaktadır. Noktasal kirlilik kaynaklarına sanayiler, kanalizasyon sistemleri, madenler, katı atık depolama alanları ve hayvansal gübre depolama gibi kaynakları önemli örnekler olarak verilebilir. Melen Çayı Alt Havzası nda yer alan başlıca noktasal kaynaklı baskılar genel olarak şu şekilde listelenebilir: Arıtılmamış kentsel atıksuların alıcı ortamlara deşarjı Düzensiz depolama alanları Tarım ve hayvancılık kaynaklı kirleticiler Endüstriyel atıksuların yeterince arıtılmadan alıcı ortamlara deşarjı 6.1 Yerleşimlerden Kaynaklanan Noktasal Kirlilik Yükleri Aşağıdaki Tabloda Melen Çayı Alt Havzası kentsel kirlilik yükleri önem sırasına göre; Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ), Toplam Azot (TN) ve Toplam Fosfor (TP) olarak verilmektedir. Tablo 12: Melen Çayı Alt Havzası Kentsel Kirlilik Yükleri Parametre Kentsel Kirlilik Yükleri (Ton/yıl) Toplam Üretilen Deşarj Giderilen Edilen KOİ 6.942 4.457 2.485 2.334 TN 561 112 449 410 TP 92 9 83 76 Havza İçine Deşarj Edilen 6.2 Endüstrilerden Kaynaklanan Noktasal Kirlilik Yükleri Endüstriyel tesislerden kaynaklanan kirlilik yükü hesaplamaları yapılırken, havzada yer alan endüstriyel tesisler dört ana grup başlığı altında ele alınmıştır: Deşarj izni olan endüstriyel tesisler; Deşarj izni olmayan endüstriyel tesisler; Atıksu arıtma tesisleri olan OSB ler; 28

OSB içerisinde yer alan ve atıksularını beraberce ve direkt olarak alıcı ortamlara deşarj eden endüstriyel tesisler; Aşağıdaki Şekilde, havzaya gelen endüstriyel kirlilik yükleri büyüklük sırasına göre; Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ), Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ), Askıda Katı Madde (AKM), Toplam Kjeldah Azotu (TKN) ve Toplam Fosfor (TP) olarak verilmektedir. Şekil 21: Melen Çayı Alt Havzası Endüstriyel Kirlilik Yükleri 6.3 Yayılı Kaynak Kirlilik Yükleri Aşağıdaki Şekillerde havza içerisinde bulunan yayılı kaynaklardan gelen Azot (N) ve Fosfor (P) kirlilik yükleri ile bunların noktasal ve yayılı kirletici kaynaklar arasındaki ilçe düzeyindeki dağılımları (%) görülmektedir. Buna göre; Azot (N) kirlilik yükünün yarıdan fazlası (% 68) tarım (%43) ve hayvancılık (%25) Fosfor (P) kirlilik yükünün yarıdan fazlası (% 69) hayvancılık (%69) faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. 29

Şekil 22: Melen Çayı Alt Havzası Yayılı Kaynak Azot (N) Kirlilik Yükü Şekil 23: Melen Çayı Alt Havzası Yayılı Kaynak Fosfor (P) Kirlilik Yükü 6.4 Noktasal ve Yayılı Kaynak Kirlilik Yüklerinin Karşılaştırılması Aşağıdaki Tabloda, havza içerisinde bulunan noktasal ve yayılı kirletici kaynaklardan gelen Azot (N) ve Fosfor (P) kirlilik yüklerinin ilçe düzeyindeki dağılımları (%) görülmektedir. 30