Türkiye ve Dünyada Yapı Denetim Yaklaşımı Bahaettin SARI İnşaat Mühendisi Türkiye de Yapı Denetim Tarihçesi Cumhuriyet dönemi ile birlikte yerleşme ve yapılaşmaları düzenleme ve denetlemeyi amaçlayan yasal düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. İmar ve inşaat faaliyetlerini düzenleyen 2290 sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanunu 1933 yılında yürürlüğe girmiştir. Kanun ile; Beş yıl içinde kent imar planları hazırlanması, Yeni yapılacak yapıların bağlı olacağı kurallar, Yapılar için ruhsat alınması, Yolların düzenlenmesi, Yapı ve projelerin denetlenmesi, gibi ana konularda o günün şehircilik anlayışına uygun yeni esaslar getirildi. Proje denetimi yerel yönetimlere; yapı denetimi Fenni Mesul (4 lü T.U.S.) adıyla serbest çalışan mühendis, mimarlara verildi. Özellikle 1950 li yıllardan itibaren yoğunlaşan köyden büyük kentlere yoğun göç ile; plansız, kaçak ve denetimsiz yapılaşmanın hızla artması, kaçak yapıların imar afları ile neredeyse özendirilmesi, süreci işlevsiz hale getirmiştir. Kaçak yapılaşmayı konrol altına alınması ve planlı kentleşme sağlanması gerekçesiyle 1957 yılında yürürlüğe giren 6785 sayılı İmar Kanunu ile 2290 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. 6785 sayılı İmar Kanun sürecinde proje ve yapılar aynı yöntemle denetlendi. Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 1
Kentsel planlama faaliyetlerinin merkezi yönetimin yavaş işleyen bürokrasisiyle gelişemeyeceği gerekçesiyle 1985 yılında yürürlüğe giren 3194 sayılı İmar Kanunu ile planlama, yerleşme ve yapılaşma süreçlerine ilişkin yetkiler yerel yönetimlere devredildi. Proje ve yapıların aynı yöntemle denetlenmesi sürdürüldü. Taa ki milât kabul edilen İzmit Körfezi ve Düzce depremlerine kadar!!! 1999 yılında yaşanan İzmit Körfezi ve Düzce depremlerinin yıkıcı etkilerinin hemen ardından meslek odaları, üniversiteler ile diğer sektör temsilcilerinin katıldığı katılımcı çalışmaların yansıdığı DPT 8. kalkınma planının (2000-2005) doğal afetler başlıklı bölümünde: Mühendislerin görev, yetki ve sorumluluklarını düzenleyen Mühendislik ve Mimarlık Yasası ile meslek odalarının görev ve yetkilerini belirleyen Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yasası yeniden düzenlenerek Yetkin Mühendislik kavramın getirilmesi, İmar Yasası, sağlıklı bir yapı denetim sistemi getirecek ve kurallara aykırı uygulama yapanların sorumluluklarını ve bunlara uygulanacak yaptırımları da içerecek biçimde yeniden düzenlenmesi, Medeni Kanun, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanununun ilgili maddeleri, yapıda denetim, sorumluluk ve sigorta konuları bakımından gözden geçirilerek bu amaca yönelik yasal düzenlemeler yapılması, Mevcut ve yeni yapılacak olan tüm alt ve üst yapıların yeterli afet güvenliğine kavuşturulması için gerekli çalışmaların yapılması, rapor edildi. Bunun üzerine, 595 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 10 Temmuz 2000 tarihinde 27 pilot ilde denenmek üzere yürürlüğe girdi. Sözkonusu Kararname ile TMMOB bağlı Meslek Odalarına; sistemin yürütmekle görevli yapı denetim üst, il ve ilçe komisyonlarına üye vermek, yapı ve proje denetleyecek Mühendis ve Mimarlara meslek içi eğitimi vermek, Uzman Mühendis belgesi düzenlemek, sistemde çalışan üyelerinin sicillerini tutmak yetkileri verildi. Ayrıca, sistemde mesleki ve mali sorumluluk sigortası yaptırılması da zorunluydu. Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 2
24 Mayıs 2001 tarihinde Anayasaya aykırı bulunarak yürürlükten kaldırılması üzerine denetim boşluğunun doldurulması gerekçesiyle hazırlık esnasında katılımcı bir süreç işletilmeden aceleyle hazırlanan ve halen yürürlükte bulunan 29 Haziran 2001 tarihli 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun 13 Temmuz 2001 tarihinden itibaren 19 pilot ilde yürürlüğe girdi. 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Süreci 10 Yıllık Uygulamanın Olumlu Yönleri Yapı ve yapı sorumlularının kayıt altına alınması, Uygulamadan, azımsanamayacak oranda vergi geliri sağlanması, Sistemin, (Bakanlık yetkililerince, sistemde çalışanlara ort. 500 TL/ay/kişi ücret ödendiği açıklanmış olmakla beraber) işsizlik sayısının düşmesine katkı sağlaması, Bürokrasinin azaltılmasına yönelik bir bilgisayar yazılımı olan (YDS) otomasyon sisteminin oluşturulması, Sistemde denetçi olarak görev yapan mühendis ve mimarların kayıtlı olduğu Meslek Odalarından meslek içi eğitimi almasının sağlanması, (10 yıllık süreçte sadece denetçi mühendisler için bir kez) Uygulamanın 19 il den 81 ile çıkarılması, Ocak 2012 tarihinden itibaren, inşaat ve tesisat işlerinde yetki belgeli usta çalıştırılacak olması, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yetki belgesi uygulaması ile yüklenicilerin kayıt altına alınacak olması, olumlu algılanan yönleridir. 10 Yıllık Uygulamanın Aksayan Yönleri Denetçi belgesinin, belgenin gerektirdiği alanda yetkinliğine bakılmadan evrak üzerinden verilmesi, Yapı denetim firma ortaklarında mühendis ve mimar diploması dışında herhangi bir mesleki yetkinlik istenmemesi, (595 sayılı Yapı Denetimi Hakkında KHK de yapı denetim firma ortaklarının Uzman Mühendis yani Denetçi olması zorunluydu.) Laboratuvar firma ortaklarının yapı ile ilgili bir meslekten olmasının bile aranmaması, Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 3
Yapı denetim ve laboratuar firmalarında hizmet akdiyle çalışan mühendis ve mimarlar için idari ve cezai yaptırımlar ayrıntılı olarak düzenlenmişken, çalışma koşulları ile özlük haklarının piyasa koşullarına terkedilmesi, Tek parselde, bodrum katı dışında en çok iki katlı ve toplam 200 m 2 yi geçmeyen müstakil yapılarda 4 lü TUS ile denetime devam edilmesi, TOKİ, KİPTAŞ ve diğer kamu kuruluşlarının kamu binaları dışında ürettiği konut ve ticari yapıların sistem dışında tutulması, Yapı denetim firma kuruluş ve seçiminde objektif bir kriterin bulunmaması, Mühendis ve Mimarların sorumluluğu altında devam eden yapıların her hakedişe tekabül eden denetim alanı kadar kısmın minha edilmesi, Sistemdeki kamu idareleri için iş kapasiteleri ile orantılı olarak asgari teknik personel nitelik ve nicelik koşulu bulunmaması, Yapım sürecinin hiçbir safhasında sigorta güvencesi bulunmaması, Şantiye şefinin; şantiyede sürekli bulunması gerekmeyen, 30.000 m 2 inşaat alanı sınırına kadar (Tek ruhsata bağlı veya toplu yapı niteliğindeki inşaatlarda 30.000m2 yi geçmeme şartı aranmamaktadır.) 5 ayrı müteahhidin 5 ayrı inşaatında aynı anda görev alabilen, kağıt üzerinde imzasının alınmasının dışında olmasa da olur biçimindeki bir eleman haline indirgenmesi, Bazı ilgili idarelerin, mühendis ve mimarlardan proje sicil durum belgesinin bile istememesiyle sahte diplomalı yada imzacılık heveslilerine ortam hazırlanması, Yüklenicilerde; okur-yazar olmak ve ticaret odasına kaydolmaktan başka bir nitelik aranmaması, çekirdek teknik personel, sözleşme teminatı, sigorta güvencesinin bulunmaması, Tek parselde bir bodrum katı dışında en çok iki katlı ve toplam yapı inşaat alanı 500 m2 yi geçmeyen yapılarda yüklenici ve şantiye şefi istenmemesi, Teknik öğretmen ve teknikerlerin şantiye şef yardımcısı olarak istihdamı yerine şantiye şefliği yetkisine 3b sınıfı yapıların da dahil edilmesi, Uygulamada, yapı denetim faaliyetinin, evrak getir-götür, ruhsat ve hakediş kırtasiyeciliği olarak anlaşılması ve denetim personeli Mühendis ve Mimarın yüklenicilere hizmetli kadrosu gibi tahsis edilmesi, Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 4
Toplumda, yapı güvenliği bilinci ile etkin denetim ve kaliteye yönelik talep oluşturulması için bir çaba gösterilmemesi, eksik ve aksayan yönleri olarak dikkatleri çekmektedir. Dünyadan Yapı Denetim Örnekleri Almanya da Yapı Denetimi; Almanya daki özel mülkiyetli yapım işleri, belediyeler ve küçük yerleşim birimlerinin birleşerek oluşturdukları kaza (Gemeinde) idarelerinin bünyelerinde yer alan inşaat müdürlüklerinin gözetiminde yürütülmektedir. İnşaat müdürlükleri, yapım izni alınması aşamasından başlayarak, oturma izni alınmasına kadar, yapıyla iligili her türlü onay ve denetim işlerinde, mal sahibi veya yüklenici ile doğrudan muhatap olan kurumlardır. İnşaat Müdürlükleri, inşaat ruhsatını ancak proje yapıldıktan sonra, oturma iznini ise inşaat sırasında denetimi sağlayan kurum tarafından düzenlenen rapor doğrultusunda vermektedir. Almanya daki yapı denetimi sisteminin ana desteği, proje ve yapım kontrol hizmetini sunan denetim mühendisleri (Prüfingenieur) sistemidir. Üst denetim kurumu, alt denetim kurumu, denetim daireleri ve denetim mühendisleri bu sistemin temelini oluşturur. Denetim mühendisleri, özel veya tüzel kişiler olup, denetimi inşaat müdürlükleri adına yaparlar. Bunlar, Eyalet devletinin kendilerine verdiği görev çerçevesinde hizmet sunarlar. Denetim mühendislerine aynı zamanda Yapı Poliside denilmekte olup, büyük yetkilerle donatılmış, verilen görev doğrultusunda, bağımsız çalışan kişilerdir. Bir mühendisin denetim mühendisi olabilmesi için yerine getirmesi gereken ağır mesleki ve etik şartlar vardır. Denetim mühendisi, görevini tarafsız olarak, ilgili standart, norm, yönetmelikler ile tekniğin ve yapı sanatının genel kabul görmüş kuralları ve yöntemleri doğrultusunda, ehliyet ve ahlaki çerçeve içinde yapmakla, ayrıca bilgi ve becerilerini devamlı olarak güncel ve yüksek tutmakla yükümlüdür. Sorumlulukları kanunla belirlenmiş olup, mesleki sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadırlar. Denetim mühendisinin denetim yaptığı yapılara ilişkin sorumluluk süresi yasal olarak 30 yıldır. Denetim mühendisinin görevleri; binalarda yük taşıma kapasitesi kontrolü, işletme durumu ve dayanıklılık irdelemeleri, yangın mukavemeti, ısı ve ses geçirmezlik Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 5
hesapları, enerji tasarrufu, çevre, periyodik kontroller, bakım, onarım ve restorasyon, sağlık, hijyen ve şantiyede koordinasyondur. Ayrıca, mesleki faaliyetinden doğan risklere karşı her zaman geçerli yönetmeliklere uymak ve bu riske uygun bir kasko sigortası yaptırmak zorundadır. Denetim mühendislerinin ücretleri çeşitli yönetmeliklerle belirlenmiş olup, bu ücret doğrudan inşaat müdürlükleri tarafından mühendise verilmektedir. Alman imar mevzuatının temel prensibi, herhangi bir yapının inşası, kullanım değişikliğine uğraması veya yıkılması halinde işsahibi, proje müellifi, yüklenici ve şantiyeden sorumlu mimarın birlikte sorumlu olmasıdır. İnşaat işlerinde taraf olan kişi ve kuruluşlar, kendi menfaatlerinin korunması amacıyla, genel ve mesleki sorumluluk sigortası ile donatılmışlardır. Almanya da yapıların projelendirme aşamasından başlayarak, inşaat bitimine kadar çok sıkı bir denetim sözkonusudur. Toplum bu denetime güven duyduğundan, sigorta sistemi sınırlı boyutlarda kalmıştır. Bu da Alman yapı ve denetim sistemini diğer bazı yabancı ülke uygulamalarından ayıran ana unsurlardan birisidir. Bununla birlikte, sigortacılık boyutu tamamen ortadan kalkmış değildir. Sistem, mal sahibi ve yüklenici arasında farklı bir koşul belirlenmemiş ise, yapının iskan ruhsatının alındığı tarihten itibaren beş yıl süreyle, herhangi bir hasara karşı sigorta edilmesini öngörmektedir. Bu süre içinde oluşabilecek hasarlar, başta yüklenici olmak üzere, bu hasarların oluşmasında sorumluluk taşıyan kişi ve kurumlar tarfından giderilmek zorundadır. Sistem, ayrıca sorumluluk sigortası kavramını getirmiş olup, yasalarca da zorunlu kılınmıştır. (DPT 8. Kalınma Planı-Konut Raporu, Sayfa 122) İngiltere de Yapı Denetimi; İngiltere de ise konut yapım endüstrisini belirli bir düzene sokmak, ülke çapında bir standart getirmek ve kalitesiz inşaatı engellemek amacıyla 1936 yılında kurulan ve günümüzde Ulusal Konut Yapım Konseyi-NHBC (National House-Building Council) adını alan bir kurum oluşturulmuştur. Bu konsey kâr amacı gütmeyen, özel ve bağımsız bir organdır. NHBC sayesinde İngiltere, konut yapımında uluslararası alanda tanınan önemli bir başarıya sahip olmuştur. NHBC, sadece inşaat standardı getirmekle kalmamış aynı zamanda tüm yapıları inşaat aşamasında izlemek ve denetlemek görevini de üstlenmiştir. Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 6
Ayrıca NHBC, tüketici örgütleri, sanayi temsilcileri, yerel yönetimler, yapı işleriyle ilgili mesleki ve teknik örgütler ve devlet ile sürekli bir işbirliği oluşturmuştur. İngiltere de yapı denetimi, kural olarak yerel yönetimler tarafından gerçekleştirilmekle birlikte, NHBC 1985 yılında onaylı denetçi olarak görevlendirilmiş ve böylece denetim hizmetlerinin gelişmesi sağlanmıştır. NHBC nin vermekte olduğu denetim hizmeti, inşaat öncesi danışmanlık, inşaat esnasında aktif bir şantiye incelemesi ile yapılan işi denetleme ve yapının tamamlanması sonrası iş bitirme sertifikası verilmesi işlerini içerir. Bu kapsamda başlangıcından bitişine kadar bir yapı ortalama olarak en az on kez denetleme geçirir. Bu şekilde denetlenen ve standartlara uygun olarak yapılan bir yapıya buildmark adı verilen bir konut sertifikası verilir. Buildmark güvencesi kapsamında, inşaat tamamlanmadan önce yüklenici işi yürütemeyecek duruma düşerse NHBC, inşaat sahibine ödemiş olduğu parayı iade eder ve zararlarını tazmin eder. İnşaatın bitiminden sonraki iki yıl boyunca yüklenici, yapıda ortaya çıkabilecek ve yapı standardının ihlali niteliğindeki tüm hasarı gidermekle yükümlüdür. Bunu yapmadığı takdirde NHBC, ev sahibi ile yüklenici arasındaki anlaşmazlığı çözmeyi amaçlayan bir çözüm hizmeti sunar. Daha sonraki 3-10 yıl arasında da bina için çeşitli güvenceler getirilmiştir. Yüklenicilik Hizmetleri Raporu Sayfa 16) (DPT 9. Kalınma Planı-İnşaat, Mühendislik, Mimarlık, Teknik Müşavirlik ve Fransa da Yapı Denetimi; Fransa, yapılarda sorumluluk ve sigorta alanında en köklü örneklerden birisine sahiptir. Yapı denetimi uygulaması konusunda, medeni kanun hükümleri ve çağdaş tüketici bilinci çok iyi bir biçimde birleştirilmiştir. Fransız sistemi, yapı kusurlarından doğan mali kayıpları minimum düzeye indirmek için, mecburi kalite garantisinin sigortalanması yoluyla bu konuda ileri bir sistem oluşturmuştur. Fransa da yapı denetimi konusunda kurumsallaşmış üç ana birim oluşturulmuştur. Bunlar; Yüklenici Firmalar Birliği, Teknik Denetleme Birliği ve Sigorta Kuruluşları Birliğidir. Bu oluşumlar arasında maddi çıkar dengelemesi esasına göre, sağlam ve fonksiyonel yapılar yapılarak tüketici koruma altına alınmıştır. Kurumsallaşan Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 7
birimlerde çok sayıda teknik personel görevli olup, güçlü bir teknik denetim sistemi oluşturulmuştur. Fransa da mülk kalitesine verilen önem ve inşaata atfedilen ciddiyet, köklü bir denetim ve sigortacılık sisteminin oluşturulmasını sağlamıştır. Bu ülkede, 170 m2 den büyük yapıların sigortalanması zorunludur. Yapının bitiş tarihinden itibaren 10 yıllık bir süre için sigorta yaptırılması zorunluluğu vardır. Sigorta şirketleri, sigorta kuruluşları birliği aracılığı ile güçlü bir teknik kadro oluşturmuştur. Fransa da sigorta şirketleri, mal sahibine karşı, yükleniciin yaptığı işi, bir denetim şirketine kontrol ettirmek şartıyla sigortalar. Binanın teslimi ile başlayan sigorta süresi içinde, mal sahibi sigorta şirketine muhataptır. Bu ilişkinin hukuki boyutu olmakla birlikte, küçümsenemeyecek bir teknik boyutu da vardır. Sigorta şirketleri bu nedenle, ortaklaşa olarak, yapı sigortası konusunda uzmanlaşmış, yarı resmi bir kuruluş olan MARC (Yapı Sigortası İçin İdari Mekanizmalar) kurumunu oluşturmuşlardır. Denetim şirketi, yasal dayanaklarıyla doğrudan mal sahibi adına da devreye giren bir kurum olmakla birlikte, temel fonksiyonu, sigortacı-yüklenici arasındaki kontrol ve teknik garanti sağlanması düzenine yardımcı olmaktır. Fransa da biri çok büyük (SOCOTEC) olmak üzere, toplam 6 grup, tüm ülkenin bina proje ve yapımındaki denetim işini üstlenmiş durumdadır. Belediyeler yapı işini yalnızca genel imar planına uygunluk açısından denetlemektedir. Geri kalan tüm teknik kontroller Yapıda Sorumluluk ve Sigorta sistematiği içinde, profesyonel denetim kurumları eliyle yapılmaktadır. Fransa da 1978 yılında binalarda sigorta sistemini zorunlu kılan yasa kabul edilmiştir. Bu yasaya göre, binalarda biri mecburi (10 yıllık), diğeri ihtiyari (2 yıllık) olmak üzere iki tür sigorta tanımlanmıştır. Binanın kendisi, asal yapı elemanları ve yapının parçasını oluşturan ve kolay sökülüp takılamayan elemanlar (tesisat vb.) zorunlu sigorta kapsamına girmektedir. İhtiyari sigorta ise, bina dışındaki yardımcı yapı unsurları ve diğer ekipmanları (Yangın söndürme, havalandırma cihazı vb.) kapsamaktadır. Bu yapı unsurları ve elemanlarında meydana gelebilecek ve yapının dayanımını azaltan zararlar karşısında, yapımcı şirket ile yapı elemanlarını ve ekipmanlarını üreten imalatçı firma müteselsilen sorumlu olmaktadır. Doğal afetler, yapıda denetim sorumluluk sigortası kapsamına girmemektedir. Doğal afet tanımının yapıldığı ve afet hallerinde izlenecek yolları gösteren özel bir kanun mevcuttur. Bu kanun uyarınca, devlet oluşturduğu bir fondan doğal afet Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 8
bölgelerine kaynak aktarmaktadır. Bu fonun oluşumunda şöyle bir yol izlenmiştir. Ülkede yapılan bütün sigorta poliçelerine çok cüzi miktarlarda olan doğal afet primi eklenmektedir. Bu kaynaktan gelen primler bir havuzda toplanmakta ve doğal afetler nedeniyle ortaya çıkan zararlar bu havuzdan aktarılan paralarla giderilmektedir. Buna rağmen zararlar karşılanamazsa, eksik kalan bölümü devlet sübvanse etmektedir. (DPT 8. Kalınma Planı-Konut Raporu, Sayfa 123) ABD de Yapı Denetimi; ABD de mal ve hizmetlerin kalitesine verilen önem ve özel mülk finansmanının bankalar tarafından sağlanıyor olması, yapı kalitesinin mesleki sorumluluk, sigorta ve tüketici korunması sarmalında, en optimal sonuçla şekillenmesini sağlamıştır. Bina sorumlusu mimardır. Yapı ihalesini mimar alır ve ekibindeki mühendisler yapının gerektirdiği diğer proje hizmetlerini ifa ederler. Tasarım sorumlusu olan mimar ve mühendisler mesleki sorumluluk sigortasına sahiptir. Bu sistemde, hemen hemen tüm yapılar, istisnalar hariç, mimarların sorumluluğundadır. Mimar, tüm tasarım işlerinin sorumlusu, ayrıca inşaat sırasında tüm işleri organize eden koordinatör durumundadır. Mimarlar bu işleri, profesyonel mühendislerin kendi alanlarındaki çalışma ve deneyimlerinden yararlanarak yürütmektedir. Bunlar genellikle, geoteknik uzmanları, tasarımcı inşaat mühendisleri, makine, elektrik ve diğer ilgili mühendislik ve uzmanlık alanlarını kapsamaktadır. Mimar aşağıdaki görevleri yapan bir yetkilidir. Mimari projelerin hazırlanması, diğer tasarım projelerinin hazırlanmasında koordinasyon, yapı ruhsatı alma sorumluluğu, imar, alt ve üst yapı, çevre düzeni, pazarlama ve benzeri işleri yüklenen şirketlerin inşaat işleri ihalesinde danışmanlık, inşaat sırasında mesleki kontrollük, gerektiğinde mühendislerin yardımıyla inşaatların kalite kontrollüğü. Ayrıca, iş sırasında olabilecek zarar ve ziyana karşı ve işin kalitesizliğinden dolayı tazminat ödenmesi için sigortalar geliştirilmiştir. (DPT 8. Kalınma Planı-Konut Raporu, Sayfa 121) Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 9
Etkin Bir Yapı Denetim Sistemini Unsurları Mühendislik disiplininde eğitimi, deneyimi, etik değerleri ön plana çıkaran, bu değerlere sahip meslek mensuplarını yetki konusunda önceliklendiren Yetkin mühendislik hayata geçirilmelidir. Süreçte görev yapacak (denetçi, denetçi yardımcısı, şantiye şefi) Mühendis ve Mimarların, kendi Meslek Odalarından belgelendirme öncesi ve yıllık periyodik meslek içi eğitim alması zorunlu olmalıdır. Süreçte görev yapacak yardımcı teknik elemanlar ve ustaların belgelendirme öncesi ve yıllık periyodik meslek içi eğitimi alması zorunlu olmalıdır. Süreçte görev yapacak Mühendis ve Mimarlar, kendi Meslek Odaları tarafından yetkinlik alanları doğrultusunda noterler gibi ihtiyaç kadar belgelendirilmelidir. Süreçte görevlendirilecek Mühendis ve Mimarlar ile diğer yardımcı teknik personellerin yetki, sorumluluk ve özlük hakları ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır. Farklı denetim uygulamaları kaldırılmalı, özel-kamu ayrımı yapılmaksızın tüm yapılar aynı sürece tabii olmalıdır. İlgili Mühendis ve Mimar Meslek Odaları, kamu kuruluş ve diğer sektör temsilcilerinin katıldığı özerk bir Yapı Denetim Kurulu tarafından sürecin tüm iş ve işlemleri yürütülmelidir. Mevcut konut stokunun ekonomik ömrü bile dolmadan kendiliğinden yıkılmasının önlenmesi için, yapı kullanma izninin verilmesinden itibaren her 5 yılda bir binaların periyodik denetimi zorunlu olmalıdır. Sürecinin her aşamasında Mesleki ve Mali Sorumluluk Sigortası zorunlu olmalıdır. Etkin denetim ve kaliteye yönelik toplumsal duyarlılık programları hazırlanmalıdır. Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 10
Sonuç ve Öneriler Yapı üretim süreci; yer seçiminden planlamaya, yapı tasarımından üretimine, yapı üretiminden kullanım aşamasına kadar kesintisiz ve etkin denetlenmesi gereken bir süreç olup bir bütün olarak eş zamanlı olarak iyileştirmeden parça parça düzenlemelerle sonuç almak maalesef mümkün olamamaktadır. Dünya üzerindeki aktif deprem kuşakları üzerinde bulunan ülkemizde, topraklarınmızın yüzde 96 sı farklı oranlarda deprem tehlikesine altında, nüfusumuzun yüzde 98 i bu bölgelerde deprem riski altında yaşamaktadır. 4 lü TUS yapı denetim hizmeti; hiçbir mesleki yeterlilik ve yetkinlik aranmadığı, işin ve ücretinin muhatabının yüklenici olduğu, sistemin hiç denetlenmediği ve sadece imza bazında formaliteyi tamamlar nitelikte olduğu için genellikle mecburiyetten proje müellifleri tarafından promosyon olarak sunulduğu için başarısız olduğu saptamalarından gerekli dersin çıkarılmadığı görülmektedir. Yapıların anayasası sayılan başta Yapı Yasası olmak üzere Planlama, Yapı Tasarım, Yapı Üretim ve Yapı Denetim Yasalarını eş zamanlı olarak katılımcı bir süreçle yürürlüğe koymayanlar, olası bir depremin afete dönüşmesine bile bile neden olmaktan suçlanacaklardır. Kaynakça; 2004 Deprem Şurası Mevcut Yapıların İncelenmesi ve Yapı Denetim Komisyon Raporu 2009 Kentleşme şurası sonuç bildirgesi, 4708 Sayılı Yapı Denetim Hakkında Kanun, 5 Şubat 2008 Sayılı Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği, DPT 8. Kalkınma Planı, Konut Raporu, DPT 9. Kalkınma Planı, İnşaat, Mühendislik, Mimarlık, Teknik Müşavirlik ve Yüklenicilik Hizmetleri Raporu, Bahaettin SARI Antalya, Nisan 2011 11