T.C. KALKINMA BAKANLIĞI GAP BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI MARDİN İL PROFİLİ

T.C. KALKINMA BAKANLIĞI GAP BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI MARDİN İL PROFİLİ ŞUBAT 2015

İÇİNDEKİLER 1. MEVCUT DURUM... 1 1.1. DEMOGRAFİK BİLGİLER... 1 1.2. TARIM... 2 1.2.1. Sulama Yatırımları... 2 1.2.2. Tarım Projeleri... 3 1.2.3. Hayvan Varlığı... 3 1.3. SANAYİ... 4 1.3.1. Teşvik Politikaları... 4 1.3.2. KOBİ Destekleri ve Kümelenme... 4 1.3.3. Sanayi Tesisleri... 5 1.3.4. İhracat İthalat... 5 1.3.5. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)... 6 1.3.6. Küçük Sanayi Siteleri (KSS)... 6 1.4. ENERJİ... 6 1.5. EĞİTİM... 7 1.6. İSTİHDAM... 8 1.7. SODES PROGRAMI... 8 1.8. SAĞLIK... 8 1.9. KÜLTÜR VE TURİZM... 9 1.10. DOĞAL KAYNAKLAR... 9 1.11. ULAŞTIRMA... 10 1.11.1. Karayolu... 10 1.11.2. Demiryolu... 10 1.11.3. Havayolu... 10 1.12. SOSYAL HİZMET VE YARDIMLAR... 11 1.13. SPOR TESİSLERİ... 11 1.14. SOSYAL FİZİKİ ALTYAPI... 11 2. GAP İDARESİ NİN YÜRÜTTÜĞÜ ÖNEMLİ FAALİYETLER... 13 2.1. TARIMSAL FAALİYETLER... 13 2.1.1. Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi... 13 2.1.2. GAP Bölgesi Hayvancılığını Geliştirme Projesi... 13 2.1.3. Merkez Köy ve Köye Dönüş Kırsal Kalkınma Projesi... 14 2.1.4. Entegre Kırsal Kalkınma Projesi... 14 2.1.5. Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi... 15 2.1.6. Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (GAP TEYAP)... 15 2.2. SOSYAL GELİŞMEYE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR... 16 i

2.2.1. Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM)... 16 2.2.2. Gençlik ve Kültür Evleri... 17 2.2.3. Çocuklara Yönelik Çalışmalar (Çocuk Okuma Odaları/Çocuk Oyun Odaları ve Cheetos Çocuk Gelişim Merkezleri)... 17 2.3. ÇEVRE ve ALTYAPI FAALİYETLERİ... 18 2.3.1. Hâlihazır Harita Alımı ve İmar Planı Çalışmaları..... 18 2.3.2. Mardin Katı Atık Düzenli Depolama Alanı....... 18 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1: Bebek Ölüm Hızı ve Doğurganlık Hızı... 1 Tablo 2: Göç İstatistikleri... 1 Tablo 3: Mardin İli Tarım Alanları... 2 Tablo 4: Teşvik Belge, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı... 4 Tablo 5: İmalat Sanayi Sektörlere Göre Firma ve İstihdam... 5 Tablo 6: Mardin İli İthalat İhracat Verileri... 6 Tablo 7: Tamamlanan KSS ler... 6 Tablo 8: 2013-2014 Öğretim Yılı Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları... 7 Tablo 9: TYÇP Kurs ve Katılımcı Sayıları... 8 Tablo 10: Hastanelerin Dağılımı ve Yatak... 8 Tablo 11: Karayolları Devam Eden Projeler... 10 Tablo 12: Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi... 13 Tablo 13: Sözleşmeli Koyunculuk Projesi... 13 Tablo 14: Sözleşmeli Koyunculuk Projesi Geri Dönüşümü... 13 Tablo 15: Merkez Köy ve Köye Dönüş Kırsal Kalkınma Projesi Alt Projeleri... 14 Tablo 16: Entegre Kırsal Kalkınma Projesi Faaliyetleri... 14 GRAFİK DİZİNİ Grafik 1: GAP İllerinin Nüfusu... 1 Grafik 2: Tarım Alanlarının Dağılımı... 2 Grafik 3: Tarım Alanlarının GAP İçindeki Payı... 2 Grafik 4: Yıllara Göre Teşvik Belge, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı... 4 Grafik 5: Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı... 5 Grafik 6: İstihdamın Sektörel Dağılımı... 5 ii

MARDİN 1. MEVCUT DURUM 1.1. DEMOGRAFİK BİLGİLER Nüfus 2014 adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre Mardin 788.996 kişilik nüfusu ile GAP illeri arasında beşinci sırada yer almakta ve Bölge nüfusunun %9,56 sını oluşturmaktadır. Nüfusun 395.968 i (%50,1 ) erkek, 393.028 i (%49,9) kadındır. 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 Nüfus Bebek Ölüm Hızı ve Doğurganlık Hızı Grafik 1: GAP İllerinin Nüfusu Bebek ölüm hızı ülke genelinde olduğu gibi Bölge de iyileşme göstermektedir. 2009 ve 2013 yılları karşılaştırıldığında Bölge de binde 17,3 ten binde 15 5 e gerilerken, Mardin de de binde 16,8 den 14,4 e düşmüştür. Doğurganlık hızında ise Mardin ilinde, Bölge geneline yakın değişimler gözlenmektedir. Tablo 1: Bebek Ölüm Hızı ve Doğurganlık Hızı İller Bebek Ölüm Hızı (Binde) (*) Doğurganlık Hızı (Çocuk ) (**) 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 Mardin 16,8 17,3 15,0 15,3 14,4 3,43 3,47 3,28 3,37 3,22 GAP 17,3 15,8 16,0 15,7 15,5 3,57 3,55 3,45 3,49 3,42 Türkiye 13,9 12,0 11,7 11,6 10,8 2,08 2,06 2,03 2,09 2,07 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Doğum ve Ölüm İstatistikleri,2014 (*) Bebek Ölüm Hızı: Belli bir yıl içinde meydana gelen bir yaşından küçük bebek ölümlerinin o yıl içinde meydana gelen canlı doğumlara oranının binde olarak ifade edilmesidir. (**) Doğurganlık Hızı: Bir kadının doğurgan olduğu dönem boyunca (15-49 yaşları arasında) doğurabileceği çocuk sayısıdır. Göç İstatistikleri Mardin, GAP illeri arasında göç veren illerden biridir. Net göç hızı Bölge genelinin üzerindedir. Tablo 2: Göç İstatistikleri Yıllar İller Nüfus Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı (Binde) 2008 Mardin 750.697 27.606 41.432-13.826-18,25 GAP 7.350.752 132.328 188.111-55.783-7,56 2014 Mardin 788.996 22.207 30.796-8.589-10,82 GAP 8.250.718 148.175 198.824-50.649-6,12 Kaynak: TÜİK 1

Nüfus Artış Hızı ve Nüfus Yoğunluğu İlin 2014 nüfus artış hızı binde 11,8 dir. Mardin GAP illeri içerisinde nüfus artış hızı büyüklüğü bakımından yedinci sıradadır. GAP Bölgesi nin nüfus yoğunluğu (km 2 ye düşen kişi sayısı) 2014 yılında 110 kişi iken, Mardin de bu sayı 90 dır. 1.2. TARIM 2013 yılı itibarıyla GAP Bölgesi nin tarım alanı 3.153.913 hektar, Mardin ilinin tarım alanı ise 322.401 hektardır. Mardin ilinde ekilen tarla alanı 268.692 hektar olup, nadas alanı 5.094 hektar, sebze bahçeleri alanı 9.129 hektar, meyve bahçeleri alanı ise 38.771 hektardır. Tablo 3: Mardin İli Tarım Alanları Toplam Tarım Alanı (ha) Ekilen Tarla Alanı (ha) Nadas Alanı (ha) Sebze Bahçeleri Alanı (ha) Meyve Alanı (ha) Mardin 322.401 268.292 5.094 9.129 38.771 GAP 3.153.913 2.344.757 220.373 74.537 310.324 Mardin/GAP (%) 10,2 11,4 2,3 12,2 12,5 Kaynak: TÜİK Tarım Alanlarının Dağılımı Tarım Alanlarının GAP İçindeki Payı Ekilen Tarla Alanı Sebze Bahçeleri Alanı Nadas Alanı Meyve Alanı Meyve Alanı Sebze Bahçeleri Nadas Alanı Ekilen Tarla Alanı 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mardin GAP Grafik 2: Tarım Alanlarının Dağılımı Grafik 3: Tarım Alanlarının GAP İçindeki Payı GAP ın başta sulama olmak üzere temel altyapı yatırımlarının, ekonomik ve sosyal gelişiminin hızlandırılarak büyük bölümünün tamamlanması amacıyla 2008-2012 dönemini kapsayan GAP Eylem Planı (EP) hazırlanmış ve etkin bir şekilde uygulanmıştır. 1.2.1. Sulama Yatırımları EP döneminde sulama projelerine ayrılan kaynak önemli ölçüde artırılarak yatırımlara hız verilmiştir. Devam eden projelerin büyük bir kısmı tamamlanmış, yeni yatırımların da proje yapımları ve onu takiben inşaat çalışmaları başlatılmıştır. 2

- Aşağı Mardin Ana Kanalı 1. Kısım, 2. Kısım ve 3. Kısım İnşaatları: Tamamlanmıştır. - Aşağı Mardin Ana Kanalı 3. Kısım İkmal İnşaatı: İş ve keşif artışına gidilmiş; ana kanal km:195+700-221+150 arası ikmal inşaatı adı altında yeniden ihale edilmiş olup, inşaatın fiziki gerçekleşmesi %98 dir. - Mardin Ceylanpınar Ovaları Cazibe Sulaması 1. Kısım Şebeke: Fiziki Gerçekleşmesi %5 tir. - Mardin Ceylanpınar Ovaları Cazibe Sulaması 2. Kısım Şebeke: Fiziki Gerçekleşmesi %2 dir. - Mardin Ceylanpınar Ovaları Cazibe Sulaması 3. Kısım Şebeke: Fiziki Gerçekleşmesi %1 dir. - Arazi toplulaştırması ve tarla içi geliştirme hizmetleri 11 proje kapsamında 6 ilçe 264 köyü içine alan toplam 271.874 ha alanda uygulanmaktadır. Yapımı planlanan 8.150 km tarla içi yolun 537 km si, 100 köyden 80 inin kanalizasyonu tamamlanmıştır. 1.2.2. Tarım Projeleri Eylem Planı uygulamaları ile tarımsal sanayinin geliştirilmesi hedeflenmiş ve tarımsal verimliliği artırmak üzere tarımsal örgütlenme projeleri, organik tarım uygulamaları, kırsal kalkınma programları ve hayvancılığın geliştirilmesi desteklenmiştir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) tarafından EP kapsamında Mardin de verilen destekler aşağıda özetlenmiştir Tarımsal Örgütlenme Projeleri: 2008-2012 yılı sonu itibarıyla 6 kooperatife 15,3 milyon TL kredi verilmiştir. Bu kooperatiflere üye 270 aileye 720 büyükbaş hayvan dağıtılmış ve 75 da sera yapılmıştır. Organik Tarım: Organik nar, bağcılık üretimi, eğitim ve yayım çalışmaları yapılmıştır. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında 2008-2012 döneminde Mardin de 126 proje için 32,4 milyon TL hibe desteği sağlanmıştır. 123 proje tamamlanmış, 1 proje devam etmektedir. 1.2.3. Hayvan Varlığı 2013 yılı itibarıyla GAP Bölgesi ndeki 974.684 adet büyükbaş hayvanın 80.859 (%8,29) adedi Mardin dedir. Mardin ilindeki büyükbaş hayvanların 70.815 tanesi yetişkin, 10.041 tanesi ise genç yavrudur. GAP kapsamında büyükbaş hayvanların toplam süt üretimi miktarı 955.257 ton olup, bunun 100.589 (%10,53) tonu Mardin de üretilmektedir. GAP Bölgesi nde mevcut 6.911.054 adet küçükbaş hayvanın 957.420 (%13,85) adedi Mardin ilindedir. Bölge deki küçükbaş hayvanların toplam süt üretimi 298.128 ton olup, bunun 45.119 (%15,13) tonu Mardin de üretilmektedir. Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi ne yönelik projelerin yaygınlaştırılması amacıyla, 2012 yılında Mardin in Kumlu Köyü nde Kumlu Köyde Modern Tarım ve Hayvancılığın Geliştirilmesi Projesi uygulanmıştır. Sulama dışı alanlarda halkın gelir düzeyinin artırılması projesi kapsamında 2012 yılında Mardin ilinde Arıcılığı Geliştirme Projesi uygulanmıştır. 3

1.3. SANAYİ 1.3.1. Teşvik Politikaları Bölgesel ve sektörel nitelikli yeni teşvik politikalarının uygulanması Bölge yatırımları açısından olumlu bir etki yaratmış, özel sektör yatırımlarında artış izlenmiştir. 2008 2012 döneminde sabit yatırım tutar 1.6 milyon TL olan ve 7.061 kişilik istihdam öngörülen 216 adet teşvik belgesi verilmiştir. 2013 yılında ise 71 teşvik belgesi verilmiş, 1.607 milyon TL sabit yatırım ile 3.334 kişilik istihdam öngörülmüştür. Bölge genelinde yatırımlarda meydana gelen olumlu gelişmeler Mardin ilinde de kendini göstermiş. Tablo 4: Yatırım Teşvik Belge, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı Mardin Belge İstihdam Sabit Yatırım Tutarı (milyon TL) 2002 2 40 3 2005 25 456 23 2010 76 1.471 144 2013 71 3.334 1.607 2014 36 2.298 1.373 Kaynak: Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (2014 Ağustos) Yıllara Göre Teşvik Belge, İstihdam ve Sabit Yatırım 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2002 2005 2010 2013 2014 İstihdam Belge Sabit Yatırım Tutarı (on milyon TL) Grafik 4: Yıllara Göre Teşvik Belge, İstihdam ve Sabit Yatırım 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 5084 sayılı kanun kapsamında 2008-2012 yıllarında 25 milyon TL elektrik enerjisi ödemesi yapılmıştır. 1.3.2. KOBİ Destekleri ve Kümelenme GAP Eylem Planı ile KOBİ lerin finansmana erişimini kolaylaştıracak tedbirler alınmış, kullandırılan kredilerde artış sağlanmıştır. - Küçük girişimcilere mali destek sağlanması amacıyla uygulanan SELP II programı kapsamında 2009-2013 döneminde 559 adet işletmeye 6,7 milyon avro kredi kullandırılmıştır. - KOSGEB tarafından 2008-2010 döneminde uygulanan bölgesel kalkınma programıyla 234 işletmeye ulaşılarak 24,3 milyon TL'lik kredi faiz desteği sağlanmıştır. 4

- Yine KOSGEB tarafından 2008-2012 döneminde toplam 16 işletmeye 7,8 milyon TL kefalet onayı verilmiş; 9,8 milyon TL tutarında kredi hacmi yaratılmıştır. - Kalkınma Bankası tarafından toptan bankacılık yöntemi haricinde 2008-2012 döneminde Adıyaman ilinde 4,1 milyon TL kredi kullandırılmıştır. 1.3.3. Sanayi Tesisleri GAP BKİ nin 2002 yılından beri yaptığı imalat sanayi envanteri çalışmasına göre, Mardin de 2013 yılı sonu itibarıyla 10 kişiden fazla işçi çalıştıran imalat sanayi tesisi sayısı 157 adettir. Bu tesislerde 8.042 kişi istihdam edilmektedir. Gıda sektöründe 57, tekstil ve deride 31, kimya - petrol ve plastikte 31, taş ve toprağa dayalı sanayide 24, makine metalde 11, orman ve kâğıt ürünlerinde ise 3 firma faaliyet göstermektedir. Tablo 5: Mardin İli İmalat Sanayi nde Sektörlere Göre Firma ve İstihdam SEKTÖRLER Mardin GAP Mardin/GAP (%) (2013 YILI) Firma Firma Firma İstihdam İstihdam İstihdam Gıda, İçki ve Tütün 57 1.246 835 33.215 6,8 3,8 Tekstil, Giyim ve Deri 31 956 1.088 93.990 2,9 1,0 Kimya, Petrol, Kauçuk ve Plastik Ürünleri 31 543 374 13.130 8,3 4,1 Taş ve Toprağa Dayalı 24 5.107 303 16.662 7,9 30,7 Metal Eşya ve Makine Teçhizatı 11 160 323 8.906 3,4 1,8 Orman Ürünleri ve Mobilya İmalatı 3 30 123 3.343 2,4 0,9 TOPLAM 157 8.042 3.046 169.246 5,2 4,8 60 50 40 30 20 10 0 Sanayi Tesislerinin Sektörlere Dağılımı İstihdamın Sektörel Dağılımı 160 30 1246 956 5107 543 Gıda Tekstil ve Deri Petro-Kimya Taş ve Toprak Makine Metal Orman ve Kağıt Grafik 5: Sanayi Tesislernin Sektörel Dağılımı Grafik 6: İstihdamın Sektörel Dağılımı 1.3.4. İhracat İthalat Mardin ilinin 2002 yılında 23,4 milyon dolar olan ihracatı 2013 yılında 1 milyar dolar, GAP Bölgesi içerisindeki payı da aynı yıllar itibarıyla %3,4 ve %11,5 olmuştur. 2002 yılında 10,6 milyon dolar olan ithalatı 2013 yılında 152,2 milyon dolar, GAP Bölgesi içerisindeki payı aynı yıllar itibarıyla %1,4 ve %2 olmuştur. 5

Tablo 6: Mardin İli İthalat İhracat Verileri (Bin Dolar) İhracat İthalat 2002 2013 2014 2002 2013 2014 Mardin 23.405 1.021.065 931.870 10.663 152.230 171.629 GAP 689.434 8.873.276 8.938.221 772.986 7.430.828 6.415.946 Mardin/GAP (%) 3,4 11,5 10,4 1,4 2 2,6 Kaynak: TÜİK 1.3.5. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) Mardin ilinde 1 adet OSB tamamlanmış ve faaliyete geçmiştir. 1 adet OSB nin ise çalışmaları devam etmektedir. Merkez OSB de mevcut olan 145 parselin 144 parseli tahsis edilmiştir. 2013 yılı itibarıyla 138 firma üretimde olup, 4.000 kişi istihdam edilmektedir. Mardin Tevsi OSB inşaatı devam etmektedir. 1.3.6. Küçük Sanayi Siteleri (KSS) Mardin ilinde faaliyette olan 3 KSS de 544 işyeri mevcuttur. KSS lerin işyeri sayıları ve doluluk oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 7: Mardin İli Tamamlanan KSS ler KSS Adı İşyeri Adedi Doluluk Kızıltepe 200 167 Nusaybin 154 120 Merkez 190 166 Toplam 544 453 Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2013 1.4. ENERJİ Mardin Doğalgaz Boru Hattı İnşaatı: Projenin Mühendislik çalışmaları tamamlanarak 27.06.2011 tarihinde geçici kabulü yapılmıştır. Yapım ihalesi 31.01.2013 tarihinde gerçekleştirilmiş ve 04.04.2013 tarihinde sözleşmesi imzalanmıştır. 12.04.2013 tarihinde yer teslimi yapılan projenin 2015 Ocak ayı itibarıyla tamamlanması planlanmaktadır. Fiziki gerçekleşmesi %91 dir. Ilısu Barajı: Hükümet ile Halk Bankası arasında imzalanan yeni finansman teminine dair kredi anlaşması 27 Ocak 2010 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiş ve konsorsiyum faaliyetlerine yeniden başlamıştır. Baraj inşaatında fiziki gerçekleşme % 73 düzeyindedir. 6

1.5. EĞİTİM 2008-2014 döneminde okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretimde toplam 1.888 derslik açılmıştır. Toplam 200 öğrencilik 1 pansiyon tamamlanmıştır. 2013-2014 öğretim yılı itibarıyla; Okul öncesi eğitimde okul sayısı 387, öğrenci sayısı 11.051, öğretmen sayısı 615 dir. İlköğretimde okul sayısı 873, öğrenci sayısı 171.863, öğretmen sayısı 7.241 tür. Ortaöğretimde okul sayısı 96, öğrenci sayısı 66.693, öğretmen sayısı ise 2.360 dir. Tablo 8: 2013-2014 Öğretim Yılı Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Okul Öncesi Eğitim İlköğretim* Ortaöğretim** Okul Okul Okul Öğrenci Öğretmen Öğrenci Öğretmen Öğrenci Öğretmen Mardin 387 11.051 615 873 171.863 7.241 96 66.693 2.360 GAP 3.644 142.150 6.945 7.384 1.767.109 69.445 916 642.432 23.015 Mardin/ GAP (%) 10,6 7,8 8,6 11,6 9,7 10,4 10,4 10,4 10,3 Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri 2013-2014 * Özel Eğitim Dahil ** Mesleki ve teknik liseler dahil Mardin ilinde 2013-2014 eğitim döneminde okullaşma oranları: - Okul öncesi eğitimde % 27,72 - İlköğretimde % 113,46 - Ortaöğretimde % 87.33 düzeyindedir. Mardin Artuklu Üniversitesi Mardin Artuklu Üniversitesi 2007 yılında kurulmuştur. GAP Eylem Planı kapsamında Bölge deki üniversitelerin fiziki ve beşeri altyapısının geliştirilmesine yönelik yatırımlar desteklenmiştir. Tamamlanan Projeler: - Sağlık Yüksekokulu ve Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu genel onarımları tamamlanmıştır. - Zinciriye Medresesi'nin Şarkiyat Kütüphanesi olarak kullanılması amacıyla onarım işi yaptırılmıştır. - Rektörlük Binası'nda sınıf ve ofisler oluşturmak amacıyla genel onarım işi yaptırılmıştır. - Muhtelif İşler Büyük Onarım Kapsamında ihalesi yapılan Şahtana Konağının (eski PTT binası) Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Y.O. Uygulama Oteline Dönüştürülmesi Restorasyonu işi tamamlanmıştır. Yazılım alımı gerçekleştirilmiştir - Merkezi Araştırma Laboratuvarı Devam Eden Projeler: - İktisadi İdari Bilimler Fakültesi ek blokları ve İlahiyat Fakültesi K-L blokları inşaatı ile C2 Bloğu ikmali ve çevre düzenlemesi yapımı devam etmektedir. - 36 dairelik lojman inşaatı bitirilmiştir. Yeni 36 dairelik lojmanın ihalesi yapılmış olup, fiziki gerçekleşmesi %35 tir. 7

1.6. İSTİHDAM İŞKUR Mardin de 2009 2012 döneminde 5.153 kişinin yararlandığı Toplum Yararına Çalışma Programları (TYÇP) ile Genel ve İstihdam Garantili İş Gücü Yetiştirme Kursları düzenlenmiştir. Tablo 9: TYÇP Kurs ve Katılımcı Sayıları Yıllar Mardin GAP Mardin/GAP Kurs Toplam Katılımcı Kurs Toplam Katılımcı Kurs Toplam Katılımcı 2009 17 334 1.017 24.297 1,7 1,4 2010 49 1.106 1.012 23.463 4,8 4,7 2011 40 828 1.396 38.002 2,9 2,2 2012 182 2.885 2.698 87.694 6,7 3,3 Toplam 288 5.153 6.123 173.456 4,7 3,0 Kaynak: Türkiye İş Kurumu Aylık İstatistik Bülteni (2009-2010-2011-2012) 1.7. SODES PROGRAMI İlk defa GAP Bölgesi nde uygulanmaya başlanan SODES projeleri, istihdam edilebilirliği artırmayı, toplumun dezavantajlı kesimlerinin ekonomik ve sosyal hayata daha fazla katılmalarını sağlamayı; kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetler yoluyla Bölge deki çocukların, gençlerin ve kadınların kendilerini daha iyi ifade etmelerine katkı vermeyi hedeflemektedir. Bu amaçla meslek edindirme, sosyal içerme ve kültür-sanat-spor projeleri desteklenmektedir. SODES Programı çerçevesinde; 2008 2012 döneminde 277 projeye yaklaşık 34,1 milyon TL kaynak sağlanmıştır. 1.8. SAĞLIK Mardin de 2013 yılı sonu itibarıyla 10 adet kamu hastanesi, 2 adet özel hastane olmak üzere toplam 12 adet hastane bulunmaktadır. Kamu hastanelerinin toplam yatak kapasitesi 830, özel hastanelerin yatak kapasitesi ise 138 dir. Toplam yatak kapasitesi 968 dir. Tablo 10: Mardin İlinde Hastane ve Yatak Kamu Hastanesi Özel Hastane Üniversite Diğer Toplam Hastane 2013 Yatak 2013 10.000 Kişiye Düşen Yatak Mardin 10 2 12 GAP 76 40 3 3 122 Mardin 850 138 968 GAP 10.125 3.563 2.318 294 16.364 Mardin 12,4 GAP 20,2 Türkiye 26,4 Tamamlanan Sağlık Tesisleri: - Mardin Devlet Hastanesi Ek Bina - Kızıltepe Devlet Hastanesi (244 Yatak) - Midyat Devlet Hastanesi (150 Yatak) - Yeşilli 1 Nolu Sağlık Ocağı - Kızıltepe Küçükayrık Sağlık Ocağı - Kızıltepe Gökçe Sağlık Ocağı - Nusaybin Girmeli Sağlık Ocağı - Midyat Şenköy Sağlık Ocağı - Kızıltepe Şenyurt Sağlık Ocağı - Savur Sürgücü Sağlık Ocağı - Midyat Çavuşlu Sağlık Ocağı - Nusaybin Duruca Sağlık Ocağı - Midyat Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı 8

Devam Eden Yatırımlar: - Mardin Devlet Hastanesi (300 Yatak): Fiziki gerçekleşmesi %98 dir. - Nusaybin Devlet Hastanesi (150 Yatak): Fiziki gerçekleşmesi %99 dur. - Kızıltepe Gürmeşe Sağlık Evi: Mevcut sağlık evi yıkılarak yerine yapılacaktır. Tip projeler uygulanacaktır. - Savur-Şenocak Sağlık Evi: Tip proje uygulanacaktır. Mevcut sağlık evinin bulunduğu alana yapılması planlanmaktadır. - Mazıdağı Sakızlı Sağlık Evi: Mevcut sağlık evi yıkılarak yerine yapılacaktır. Tip projeler uygulanacaktır. - Savur İçören Sağlık Evi: Mevcut sağlık evi yıkılarak yerine yapılacaktır. Tip projeler uygulanacaktır. 1.9. KÜLTÜR VE TURİZM Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Mardin de yürütülen çalışmalar: Dara Antik Kenti'nde Kazı Çalışmaları: Çalışmalar devam etmektedir. Dara (Oğuz Köyü) Koruma Amaçlı İmar Planı Yapımı: Söz konusu iş 4 aşamalı olarak planlanmış, 1.aşama çalışması olan Halihazır Harita Yapım İşi onaylanma aşamasındadır. Kasımiye Medresesi Çevre Düzenlemesi İşi: Kesin kabulü 04.01.2011 tarihinde yapılmıştır. Mardin Müzesi Teşhir Tanzimi ve Çevre Düzenlemesi: Devam etmektedir. Koruma Amaçlı İmar Planı Yapımı (1/5000, 1/1000, 1/500 ölçekli plan ve projeler): 3 aşamalı olup, 1. aşama çalışmaları devam etmektedir. Vakıflar Genel Müdürlüğü Tarafından 2003-2009 döneminde Mardin de 45 eski eser onarımı gerçekleştirilmiştir. 2008-2012 döneminde 1 adet iş tamamlanmış, 1 adet iş devam etmektedir. 1.10. DOĞAL KAYNAKLAR Orman varlığının artırılması ve barajların erozyondan korunması amacıyla Orman Genel Müdürlüğü tarafından ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon kontrolü, mera ıslahı ve fidan üretimi çalışmaları etkin olarak yürütülmektedir. 2008-2014 döneminde Mardin ilinde; - 1.125 ha alanda ağaçlandırma, - 1.543 ha alanda rehabilitasyon, - 3.203 ha alanda erozyon kontrolü, - 1.763 ha alanda orman kadastrosu çalışması yapılmış ve - 1.457.000 adet fidan üretimi gerçekleşmiştir. 9

1.11. ULAŞTIRMA 1.11.1. Karayolu Tablo 11: Devam Eden Projeler Proje Adı Fiziki Gerçekleşme (%) Batman-Hasankeyf-Gercüş-Midyat Devam ediyor. (Mardin-Midyat)Ayr.-Savur Yolu Proje Çalışmaları Devam Ediyor. Savur-Kayapınar-Gercüş Harita ve proje ihalesi yapılacak Midyat-Nusaybin Proje çalışmaları devam ediyor. 9.Bölge Sınırları Dahilinde Muhtelif Yol Güzergahları ve Devam ediyor. Kavşaklar (2.Grup) 9.Bölge Sınırları Dahilinde Muhtelif Yol Güzergahları ve Devam ediyor. Kavşaklar Cizre-Şırnak, (Ergani-Dicle)Ayr.-Eğil, Midyat-Gercüş, Devam ediyor. Gercüş-Vergili-Yemişli, Şırnak Çevreyolu Eruh ve Uludere Kolları, Siirt-Eruh (Batman-Hasankeyf)Ayr.-Beşiri-Kurtalan, Diyarbakır- Devam ediyor. Mardin, Cizre-Silopi, (Kurtalan-Siirt)Ayr.-Malabadi, Nusaybin-Cizre Yolu ve Kavşağı Viranşehir-Kızıltepe BY-BSK seviyesinde tamamlandı. İkmal işi devam ediyor. Kızıltepe-Nusaybin BY-BSK seviyesinde tamamlandı. İkmal işi devam ediyor. Nusaybin Ayr.-Oyalı Ayr. BY-BSK seviyesinde tamamlandı. İkmal işi devam ediyor. D.Bakır-Mardin 91 km uzunluğundaki yolun 24 km'si BSK 67 km'si SK olarak tamamlanmıştır. 2014 yılında 5 km BSK yapılması hedeflenmektedir. Hasankeyf-Gercüş-Midyat Çalışmalar %99 seviyesinde tamamlanmıştır. Mardin Merkez-Kasimiye Medresesi Çalışmalar %99 seviyesinde tamamlanmıştır. Nusaybin-Deyruzafaran 2,5 km'lik kesimde çalışmalar devam etmektedir. Soğmalar-Yağmurlu Köyü-Altıntepe-Parmakkapı-Şanlıurfa- Alternatif Proje Çalışmaları Devam Ediyor. Mardin Gercüş-Dargeçit-Fındık Çalışmalar %99 seviyesinde bitirilmiştir. Batman-Hasankeyf-Gercüş-Midyat 39 km'lik kesimde BY-BSK çalışmaları devam etmektedir. Midyat Çevre Yolu İhale çalışmaları devam ediyor. 93. Mardin Şube Tesisleri Çalışmalar devam etmektedir. Kaynak: Karayolları GAP Faaliyet Raporu 1.11.2. Demiryolu Nusaybin Cizre Silopi Habur Yeni Demiryolu Projesi ve Habur Lojistik Merkezi Projesi: Proje için uygulama projeleri hazırlatma çalışmaları kapsamında, 1/2000 ölçekli harita alım çalışmaları tamamlanmış olup, plan-profil çalışmaları devam etmektedir. Bölgenin güney sınırındaki güvenlik sorununun netleşmesinden sonra proje hayata geçirilecektir. 1.11.3. Havayolu - Mardin Havalimanı Terminal Binası Yapımı: Geçici kabulü yapılmıştır. - Mardin Havalimanı İtfaiye Binasına Aks İlavesi Yapımı: Geçici kabulü yapılmıştır. 10

1.12. SOSYAL HİZMET VE YARDIMLAR Sosyal hizmetler ve sosyal koruma gibi toplumsal gelişmenin temelini oluşturan alanlarda gerçekleştirilen yatırımlarla Bölge de daha çok sayıda vatandaşa ulaşmak mümkün olmuştur. Çocuklar, gençler, kadınlar, engelliler ve yaşlılar gibi kırılgan kesimlerin toplumla bütünleşmesini ve toplumsal kalkınmaya katılımının sağlanması amacıyla yapılan sosyal koruma merkezlerinin sayısı artırılmaktadır. Tamamlanan Projeler: - Mardin Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezi (40 kişi) - Toplum Merkezi (2011) - Engelsiz Yaşam Merkezi (60 kişilik) - Arsa değişikliği ile Midyat'a alınmış, 12.12.2011'de ihale edilmiştir. İnşaatı tamamlanmıştır. - Kızıltepe Gençlik Merkezi - Ömerli Kültür Merkezi Devam Eden Yatırımlar: - Mardin Gençlik Merkezi: Yer teslimi yapılmıştır. - Kızıltepe Sosyal Hizmet Merkezi: Arsa hukuki bilgileri tamamlanmaktadır. - Midyat Sosyal Hizmet Merkezi: Proje çalışmaları için arsa hukuki bilgileri Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderilmiştir. - Nusaybin Sosyal Hizmet Merkezi: Proje çalışmaları için arsa hukuki bilgileri Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderilmiştir. 1.13. SPOR TESİSLERİ Mardin ilinde yaptırılan spor tesislerinin son durumları aşağıda verilmiştir. - Savur Spor Salonu (250 seyirci): Tamamlanmıştır. - Açık ve Kapalı Spor Tesisleri: Tamamlanmıştır. - Mardin Kapalı Yüzme Havuzu: İnşaatı devam etmektedir. - Mardin Spor Salonu (2.000 seyircilik): İhale hazırlıkları tamamlanmış ve gün alınmıştır. - Mardin Derik Spor Salonu Yapımı: Geçici kabulü yapılmış il müdürlüğüne teslim edilmiştir. - Mardin Gençlik Merkezi: Yapımına başlanmış olup, fiziki gerçekleşme %5 seviyesindedir. - Mardin Kızıltepe Gençlik Merkezi: Geçici kabulü yapılmış, il müdürlüğüne teslim edilmiştir. - Mardin Mazıdağı Gençlik Merkezi: Fiziki gerçekleşme %5 seviyesindedir. - Mardin Merkez Kapalı Yüzme Havuzu İkmal İnşaatı: Fiziki gerçekleşmesi %45 seviyesindedir. İkmal inşaat olarak devam edecektir. 17.09.2014 tarihinde ihalesi yapılmış olup süreç devam etmektedir. - Mardin Merkez Sentetik Futbol Sahası+Soyunma Odası+500 Seyircili Tribün: Geçici kabulü yapılmıştır. - Mardin Merkez Spor Salonu: Fiziki gerçekleşme %55 seviyesindedir. - Mardin Midyat Gençlik Merkezi: Fiziki gerçekleşme %97 seviyesindedir. 1.14. SOSYAL FİZİKİ ALTYAPI Konut: 2008-2014 döneminde TOKİ sorumluluğunda yapımı süren ve planlanan konut sayısı 2.379 dur. 372 konut tamamlanmış, 1.631 konutun inşaatı devam etmekte, 1.823 konutun proje/ihale çalışması ise devam etmektedir. Mardin-Kızıltepe İçmesuyu Projesi: Mardin ili, Kızıltepe ilçesi ve Nusaybin, Ortaköy, Akarsu, Şenyurt ve Gökçe yerleşimlerinin 2040 yılına kadar olan 46,5 hm3/yıl'lık içme ve kullanma suyu ihtiyaçları Beyazsu kaynağından sağlanacaktır. İş kapsamında toplam uzunluğu 120 km olan isale hatları, bu hatlar üzerinde bulunan sanat yapıları, 6 adet depo, 5 adet pompa istasyonu ve klor binası inşaatı tamamlanmış ve Ocak 2009'dan itibaren yerleşimlerin tamamına su verilmeye başlanmıştır. 11

Midyat-Dargeçit-Ömerli İçmesuyu: Fiziki gerçekleşmesi % 50 dir. Midyat İçmesuyu Projesi: Fiziki gerçekleşmesi % 43 tür. Mardin Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi: Tamamlanmıştır. 12

2. GAP İDARESİ NİN YÜRÜTTÜĞÜ ÖNEMLİ FAALİYETLER 2.1. TARIMSAL FAALİYETLER 2.1.1. Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi Bölge de sürdürülebilir tarım teknikleri çerçevesinde, sulamadan yararlanamayan kırsal toplulukların mevcut sosyo-ekonomik durumlarının, doğal ve toplumsal çevre ile ilişkilerinin, potansiyellerine uygun gelir getirici yeni faaliyet alanlarının ve bunların geliştirilmesi yollarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında 2009-2014 döneminde Mardin ilinde uygulanan projeler aşağıda sırlanmıştır. Tablo 12: Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi 2009 Yılı Derik Damla Sulama Projesi 2010 Yılı Savur Damızlık Süt Koyunculuğu Projesi (İçören Koyunculuk Projesi) 2012 Yılı Merkez İlçe ve Köyleri Arıcılığı Geliştirme Projesi 2.1.2 GAP Bölgesi Hayvancılığını Geliştirme Projeleri Projenin amacı; gelir düzeyi düşük olan ve geçimini koyunculukla sağlayan kırsal alan kesiminin gelirlerinin, küçükbaş hayvancılığın canlandırılması yoluyla artırılmasıdır. Böylece sulanan ve sulama dışı alanlarda yaşayan kırsal kesim nüfusu arasındaki gelir farklılıklarının azaltılmasına da önemli katkı sağlanmış olacaktır. 1998 yılında başlayan proje, valilikler ve tarım il müdürlükleri ile işbirliği içinde yürütülmüştür. Sulama dışı alanlardaki topraksız ve az topraklı çiftçilerin gelir düzeyinin yükseltilmesi amacıyla Mardin'de (Kayadere, Savur ilçesi Bengüsu köyü, Kocasırt köyü, Duygulu köyü, Yüceli) Sözleşmeli Hayvancılık Projesi uygulanmıştır. Proje kapsamında her aileye GAP Halkaları Modeli ile ivesi ırkı 10 gebe dişi toklu ve 1,5 yaşında erkek toklu olmak üzere dağıtılmıştır. Dağıtılan küçükbaş materyaller ayni bir dönüşüm programı ile geri alınmaktadır. Geri dönüşüm; ilk yıl ödemesiz, ikinci yıl 2 dişi kuzu, üçüncü yıl 1 erkek kuzu ve 2 dişi kuzu, dördüncü ve beşinci yıl üçer dişi kuzu alınarak sağlanmaktadır. Tablo 13: Sözleşmeli Koyunculuk Projesi Dağıtım Tablosu 1998-2005 2006 2007 Toplam Dağıtım Dağıtım Dağıtım Hayvan Hayvan Çiftçi Hayvan Çiftçi Çiftçi Hayvan Toplam Çiftçi 781 71 550 50 550 50 1881 171 Tablo 14: Sözleşmeli Koyunculuk Projesi Geri Dönüşüm Tablosu Toplam Geri Dönüşüm Geri Dönüşüm Geri Dönüşüm (2000-2005) 2006 2007 (2008-2009) Toplam Hayvan Çiftçi Hayvan Çiftçi Hayvan Çiftçi Hayvan Çiftçi Hayvan Çiftçi 607 55 187 17 110 10 110 10 1014 92 607 55 187 17 110 10 110 10 1014 92 GAP Bölgesi Hayvancılığını Geliştirme Projesi kapsamında 2010 yılında Koyunculuk Projesi (Gürışık Koyunculuk) Mardin-Dargeçit te uygulanmıştır. 13

2.1.3 Merkez Köy ve Köye Dönüş Kırsal Kalkınma Projesi Proje ile bölgede yürütülen Merkez Köy, Cazibe Merkezi, Örnek Köy, Köy-Kent gibi uygulamaların Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi ile birlikte ele alınarak, Bölge de sağlıklı bir kırsal yerleşme düzeninin yaratılması amaçlanmaktadır. Proje kapsamında Mardin ilinde uygulanan projeler aşağıda verilmiştir. Nusaybin Yeşilli Midyat Midyat Midyat Kızıltepe Tablo 15: Merkez Köy ve Köye Dönüş Kırsal Kalkınma Projesi Alt Projeleri Koyunlarımız Çok Olsun Etimiz Sütümüz Ucuz Olsun (Dallıağaç Koyunculuk Projesi) Köy Okullarının Lojmanlarını Güzelleştirme Okulum Sıcak Yuvam Daha Güzel Bir Gelecek İçin Daha Güzel Bir Okul Bilgiye Erişim Eğitim Bahçemde Biraz Emek, Birkaç Fidan Çokça Sevgi 2.1.4. Entegre Kırsal Kalkınma Projesi Bölge de kırsal alanda yaşayan ve işlemeli tarıma uygun arazilerin az olduğu nüfusun sosyo-ekonomik yaşam koşullarının sürdürülebilir ve katılımcılık ilkesi doğrultusunda geliştirilmesi ve iyileştirilmesi projenin amacını oluşturmaktadır. Proje kapsamında Mardin ilinde uygulanan projeler aşağıda verilmiştir. Tablo 16: Entegre Kırsal Kalkınma Projesi Alt Projeleri Kızıltepe Elli Köy Oyun Parkı Projesi Nusaybin Köyümün Engüzel Köşesi Derik Derik Ilıca Grubu İsale Hattı Projesi Derik Alt Bölge Kalkınma Planı Hazırlama ve PUB un oluşturulması ve Proje Uygulaması Midyat Köylerde Kanalizasyon Altyapısının Oluşturulması Midyat Köylere Çok Amaçlı Salon Yapılması Midyat Turizm Altyapısı, Danışma Merkezi ile Telkâri Ustalarının Geliştirilmesi, Tasarım Geliştirme ve Markalaşma Savur Kültürel Mirasın Değerlendirilmesi ve Turizm Altyapısının Geliştirilmesi Savur Kültür Evi Projesi Savur Pazar Yeri Kurulması Savur Kiraz Üretiminin Geliştirilmesi Savur Park Alanlarının Oluşturulması Savur Ceviz ve Badem Bahçesi Oluşturulması Yüceli Bölgesi Entegre Kırsal Kalkınma Programı Mardin İli Kızıltepe ilçesinin kısıtlı sulanabilir tarım alanı bulunan Yüceli bölgesinde (12 köy), kırsal yoksulların gelirini, yaşam standardını artırmak ve geçimini iyileştirmek amacıyla Yüceli Bölgesi Entegre Kırsal Kalkınma Programı yürütülmektedir. - Projede 2009 yılına kadar; Topluluk Ormancılığı kapsamında 68,5 ha alanda ağaçlandırma projesi, Sözleşmeli Koyunculuk Projesi kapsamında her aileye GAP Halkaları Modeli ile ivesi ırkı 10 gebe dişi toklu ve 1,5 yaşlı erkek toklu olmak üzere toplam 100 aileye 1100 baş ivesi ırkı küçükbaş materyal dağıtımı yapılmıştır. - GAP İdaresi nin % 70, çiftçi ve Kızıltepe Kaymakamlığı nın % 30 katkıları ile 4 köyde 3,5 dönüm alanda sera kurulumu gerçekleştirilmiş, GAP İdaresi nin % 60, çiftçilerin ise % 40 katkısıyla ilk yıla mahsus domates ve salatalık fidesi verilmiştir. Söz konusu projeler ile ilgili izleme değerlendirme çalışmaları devam etmektedir. - 2010 yılı itibarıyla GAP Halkası Modeli nin uygulandığı köylerde Yayım Ekibi tarafından izleme değerlendirme çalışmaları yapılmış veterinerlik hizmetleri verilmiştir. 14

2.1.5. Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi Projenin amacı; sürdürülebilir tarım teknikleri çerçevesinde, potansiyellere uygun gelir getirici yeni tarım ve tarım dışı faaliyet alanlarının tespit edilmesi, pilot uygulamaların gerçekleştirilmesi, topraksız ve az topraklı çiftçilerin gelir düzeyinin artırılması, aile iş gücünü kullanarak yan uğraşlarla aile gelirlerine katkı sağlanmasıdır. 2012 yılında Kumlu köyünde Kumlu Köyde Modern Tarım ve Hayvancılığın Geliştirilmesi Projesi uygulanmıştır. 2.1.6. Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (GAP TEYAP) Projenin amacı; GAP Bölgesi'nde sulamaya açılmış ve açılacak alanlarda tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğinin artırılmasına katkıda bulunmaktır. Bu doğrultuda, bölgede ihtiyaç duyulan tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğinin artırılması ile çalışmalar sonucu uygun görülen sürdürülebilir tarımsal yayım ve danışmanlık modelinin/modellerinin uygulamaya konması ve yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Yürütülen faaliyetler ise şu şekildedir. - Muhtelif konularda 484 teknik elemana eğitim verilmiştir. - 12 fuara 46 teknik eleman, 75 çiftçi katılmıştır. - Genel sulama ile ilgili 500 adet, pamuk yetiştiriciliği ile ilgili 100 adet broşür basılmıştır. - 20 çiftçi, dört konuda teknik geziye katılmıştır. - 567 dekar alanda, dört üründe, 69 adet demonstrasyon kurulmuştur. - 943 dekar alanda, üç üründe, 30 adet demonstrasyon kurulmuştur. - Sekiz konuda, 60 adet demonstrasyon kurulmuştur. - İyi Tarım Uygulamaları Yurtiçi Eğitimi (Çiftçi) sonucu dört çiftçi bir eğitime katılmıştır. - İyi Tarım Uygulamaları Yurtdışı Eğitimi (Çiftçi) sonucu bir çiftçi Almanya da bir eğitime katılmıştır. - Dokuz adet tarla günü düzenlenmiş ve 319 çiftçinin katılımı sağlanmıştır. - 75 adet köy toplantısı düzenlenmiş ve 1.409 çiftçinin katılımı sağlanmıştır. - GAP Köşesi Oluşturma: Dört çiftçi örgütü (Mardin, Savur, Kızıltepe, Nusaybin Z.O.), bir kurum(gthb İl Md.) - Sulama-Tanıtım-Eğitim Konulu beş adet film hazırlanmıştır. - Dört adet bilbord hazırlanmış ve ilde bir aylık tanıtım kampanyası düzenlenmiştir. - Tarımsal Yayım Modeli Oluşturma Çalışmaları kapsamında Hollanda ve Polonya daki eğitimlere iki teknik eleman katılmıştır. 15

2.2. SOSYAL GELİŞMEYE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.2.1. Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM) ÇATOM'larda uygulanan programlar; i) okuma-yazma, okul öncesi eğitimi, anne eğitimi, bilgisayar, beslenme, ev ekonomisi alanlarında eğitim programları, ii) sağlık eğitimi, kısmi ve gezici poliklinik hizmetleri gibi sağlık programları, iii) el sanatları, trikotaj, tekstil, kuaför, keçe işlemeciliği, yöresel bebek, gümüş işlemeciliği gibi konularda beceri geliştirici programlar, gelir getirici atölyeler ve kadın girişimciliğini destekleyici programlar, iv) sosyal yaşama katılımı destekleyen ve kadın bilincini oluşturmayı hedefleyen sosyal ve kültürel programlar, v) hedef grupların sosyal destek hizmetlerine (burs, yeşil kart, ayni yardım, resmi nikah vb.) ulaşmasını kolaylaştırıcı sosyal destek programları düzenlenmektedir. Kadınların toplumsal kalkınmaya katılımlarını sağlamak amacıyla uygulanan proje kapsamında Mardin de 9 ÇATOM kurulmuştur. - Meydanbaşı - Medrese Gül Mahallesi - İstasyon Mahallesi - Dargeçit - Kızıltepe - Midyat - Nusaybin - Mazıdağı - Ömerli - Mardin de ÇATOM ların faaliyet gösterdiği mahallelerde yaşayan kadınların üyesi olduğu ve ÇATOM ların girişimiyle kurulan ÇATOM Dernekleri ve Kooperatifleri; SODES, Dünya Bankası ve Kalkınma Ajansı destekli proje uygulamışlardır. - Kızıltepe ÇATOM a bina yapımı için, Mardin Valiliği ile işbirliği protokolü imzalanmış, bina Eylül ayı içinde teslim alınmış ve ÇATOM, bu binada faaliyete başlamıştır. - Ömerli ilçesinde faaliyet gösteren ÇATOM ve GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi nin ortak kullanımı için, Mardin Valiliği ile yapılan işbirliği protokolü kapsamında, Valiliğe kaynak aktarılmıştır. Bahse konu bina tamamlanmıştır. 16

2.2.2. Gençlik ve Kültür Evleri Temelde gençlerin yerel yönetim ve karar alma süreçlerine katılımını sağlamak amacıyla yürütülen proje kapsamında Gençlik ve Kültür Evleri kurulmakta; bu merkezlerde üniversiteye hazırlık, bilgisayar, resim, müzik, halkla ilişkiler, tiyatro ve halk oyunları kursları düzenlenmektedir Mardin Gençlik ve Kültür Evi - 70 i kız, 150 si erkek olmak üzere toplam 220 üye kayıtlıdır. - Mardin Gençlik ve Kültür Evi için yeni web sitesi tasarlanmıştır. www.genclikevi.net - Devam eden Sinema Atölyesi, Halkoyunları-Hafta İçi, Halkoyunları-Hafta Sonu kurslarından 40 genç faydalanmaktadır. - Senaryo atölyesi, film gösterimleri, 2. Hip-Hop Buluşması, 19.Film Festival Della Lessinia Film Festivali Misafir Belgeseli Gösterimi, Rıbab Belgeseli Ön Çekimleri gerçekleştirilmiş olup bu etkinliklere 215 kişi katılmıştır. - İŞKUR tarafından düzenlenen Genç İstihdamı Eylem Planı Semineri, Liderler Çalıştayı, YES Programı Görev Gücü İş ve Meslek Danışmanları Toplantısı ve Mardin Valiliği tarafından düzenlenen Avrupa Birliği Uyum Dayanışma ve Yönlendirme Kurulu Toplantısı na katılım sağlanmıştır. 2.2.3. Çocuklara Yönelik Çalışmalar (Çocuk Okuma Odaları/Çocuk Oyun Odaları ve Cheetos Çocuk Gelişim Merkezleri) Çocukların beklentilerine uygun, enerjilerini olumlu yönde kullanabilecekleri, zihinsel, duygusal, sportif, kişisel ve sosyal gelişimlerini destekleyen eğitimlerin planlandığı ve etkinliklerin düzenlendiği Çocuk Oyun Odaları ile 4-6, Cheetos Gelişim Merkezleri ile 4-6 ve 7-14, Çocuk Okuma Odaları ile ise 7-14 yaş grubu çocuklara yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Proje kapsamında; i) Eğitim faaliyetleri, ii) Sosyal faaliyetler, iii) Sportif Faaliyetler ve iv) Ailelere yönelik faaliyetler düzenlenmektedir. Mardin de 3 GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi, 4 Çocuk Okuma Odası ve 6 Çocuk Oyun Odası faaliyetlerini sürdürmektedir. - Nusaybin GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi: Frito Lay tarafından desteklenmekte ve ÇATOM bünyesinde okul öncesi hizmeti verilmektedir. Okul Öncesi Eğitim ve Bilgisayar, Çocuk Hakları, SBS, Matematik, Okuma-yazma, Folklor, Modern danslar, Ritim, Masa Tenisi, Satranç, İzcilik, El sanatları etkinlikleri yapılmıştır. - Kızıltepe GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi: Frito Lay tarafından desteklenmektedir. GAP İdaresi nin sağladığı kaynakla, Kaymakamlık tarafından ÇATOM hizmet binası olarak kullanılan binanın bir katı bu Merkeze tahsis edilmiştir. - Nusaybin Çocuk Oyun Odası: ÇATOM bünyesinde okul öncesi eğitim verilmektedir. - Nusaybin Çocuk Okuma Odası: ÇATOM bünyesinde etüt hizmeti verilmektedir. 17