içindekiler Sahibi Rasim KAPLAN Birlik Baþkaný Yazý Ýþleri Müdürü Mehmet AKBULUT Editör Dr. Ali KORKMAZ Fotoðraflar Sermin YILMAZ Reklam Sermin YILMAZ Yazýþma Adresi Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Ýl Tarým Müdürlüðü Kampüsü 55060 Samsun Telefon 0 362 230 45 34 ÖNSÖZ 2 NÝÇÝN PETEK 4 TÜRKÝYE ARI YETÝÞTÝRÝCÝLERÝ BÝRLÝÐÝ VE ÇALIÞMALARI5 TÜRKÝYE'DE ARICILIK ve AVANTAJLARI 7 ANA ARI FEROMONLARININ ÖNEMÝ 10 ARICILIK AÇISINDAN KOLZA 11 ORDU ARICILIK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ 13 PAKET ARI ÜRETÝMÝ VE TÜRKÝYE ARICILIÐI AÇISINDAN KULLANIMI16 BAL ÝHRACATI 19 VARROA PARAZÝTÝ ÝLE MÜCADELEDE YENÝ BÝR TEKNÝK 21 ORGANÝK ARICILIK ve BÖLGENÝN ÖNEMÝ23 Fax 0 362 230 45 34 e-mail saybir55@hotmail.com web http://www.saybir55.com Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Yayýný Olan PETEK Dergisi Yaygýn Süreli Yayýndýr Dizgi/Baský Kardeþler Ofset 4320688 * Samsun kardeslerofset55@hotmail.com ARICILARIMIZIN DÝLÝNDEN25 SAYBÝR BAL PAKETLEME TESÝSÝ FAALÝYETE GEÇTÝ 27 BAÞKANDAN GEZGÝNCÝ ARICILARIMIZI ZÝYARET 29 ÝL TARIM MÜDÜRLÜÐÜ YÖNETÝCÝLERÝNE ÝFTAR DAVETÝ 30 TKDK ve HÝBE BAÞVURULARI 31 1
ÖNSÖZ birlikler olmuþtur. 2002 yýlýndan itibaren kurulan arý yetiþtirici birlikleri ile arýcýlar, ekonomik ve toplumsal alanda seslerini duyurmak, ortak çýkarlarýný Merhaba Sevgili Dostlar, Birliðimizin ve Samsun arýcýsýnýn korumak ve güvence altýna almak için bir araya gelmiþler ve arý yetiþtirici birlikleri sesini, ulaþabildiði her yere duyurmak kurulmuþtur. Merkez Birliðinin için yola çýkan dergimiz Peteðin amacýna kurulmasý ile kurumsal yapýsýný ulaþmasý ve uzun soluklu bir yayýn olmasý temennisi ile tüm üreticilerimizi saygýyla selamlýyorum. Deðerli Dostlar, Türkiye zengin florasý, ayný anda güçlendiren Arý Yetiþtirici Birlikleri, ülke genelinde hýzla çoðalmaya baþlamýþtýr. Geniþ bir arýcý potansiyeline sahip olan Ýlimiz; 14.01.2003 tarihinde ticaret siciline tescil ile birliðinin kuruluþunu dört mevsimi yaþayan iklimi ile bir tarým gerçekleþtirmiþtir. Samsun Ýli Arý ülkesidir. Tarým sektöründe, zirai bir faaliyet olarak arýcýlýðýn katkýlarý ve deðeri yadsýnamayacak kadar fazladýr. Tarýmdan týbba kadar, birçok arý ürünü insan saðlýðýna hizmet etmektedir. Yetiþtiricileri Birliði Ýlk Olaðan Genel kurulunu 21.04.2003 tarihinde 69 üye ile yapmýþtýr. 05.03.2005 yýlýndaki 2. Olaðan Genel kurulunda üye sayýsýný 254'e çýkartmýþ, üyelerinin de desteði ile Dünya bunun farkýnda ki, her geçen gün çalýþmalarýna hýz kazandýrmýþtýr. arý ürünlerinin kullaným alanlarý artýþ 15.03.2008 tarihindeki 3.Olaðan Genel göstermektedir. Diðer yandan arýcýlýk kurulunda ise Samsun Ýli Arý yapýlmasýna en elveriþli koþullara sahip Yetiþtiricileri Birliðinin üye sayýsýnýn 229 olan ülkemizde arýcýlýk yeteri kadar olduðu görülmektedir. Bu gün geliþim gösterememiþtir. Arýcýlýk ne yazýk ki ülkemizde yaklaþýk 10 yýldýr birliðimizin 325 asil üyesi ve bu üyelerin AKS'ye kayýtlý 42.128 aktif kolonisi adýndan bahsedilen bir faaliyet ve hatta bulunmaktadýr. Görüldüðü gibi meslek haline gelmiþtir. Dünyanýn, Türkiyenin ve Tarýmýn var oluþundan bu güne kadar hayatta olan bir faaliyetin Türkiye'de çok geç önem kazanmasý ne yazýk ki üzücüdür. Birliðimizin üye sayýsý, yýllar içinde deðiþim göstermiþ ve son olarak 325 üyeye ulaþmýþtýr. Ancak Samsun için, samsun arýcýlarýnýn, güçlü istekleri için bu üye sayýsýný yeterli görmüyorum. Türkiye'de arýcýlýðýn deðer Ayrýca bu rakamýn arýcý potansiyeli kazanmasýna, arýcýlýk adýnýn telaffuz edilmesine en büyük katký saðlayan olgu, yüksek ilimizde gerçek arýcý sayýsýný yansýtmadýðý aþikârdýr. Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði kuruluþ amacýnda emin adýmlarla ilerlerken üyelerinin desteðini daha güçlü hissetmek, daha fazla üye ile sesini duyurmak, Samsun arýcýsýnýn sorunlarýna daha kýsa zamanda çözüm üretmek istiyor. Konu ile ilgili çalýþmalarýmýza 2010 yýlý içerisinde aðýrlýk verdik. 2010 yýlýnýn ilk 5 ayýnda üye sayýmýzda hissedilebilir bir artýþ gerçekleþti. Ben buradan Ýlimiz arýcýsýna bir çaðrýda bulunmak istiyorum. Gelin haklý isteklerimizi beraber gerçekleþtirelim, yumruðumuz güçlü olsun ki elimizi masaya uzattýðýmýzda ses getireceðimiz bilinsin. Sizleri güçlü bir ailenin ferdi olmaya davet ediyorum. Biz Arý Yetiþtirici Birlikleri; ülkemizin en doðusuyla, en batýsý arasýnda konusu tatlý, kültürel deðerlere saygýlý, ortak çýkarlarýmýza baðlý uzun bir köprü oluþturduk. Bu sebepledir ki, Edirne den Iðdýr'a, Sinop tan Hatay'a 79 ilde sorumluluðunun farkýnda, amacýnýn bilinciyle hareket eden, saðlam ama aðýr adýmlarla yolunda ilerleyen büyük bir ailemiz var. Ve bu aile kendini oluþturan yapý taþlarýnýn onurlu ve haklý mücadelesini savunmak üzere ivme kazanarak yoluna devam etmektedir. Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði de arýcýsýnýn sýkýntýlarýnýn, isteklerinin farkýnda. Çünkü arýcýlar en olumsuz þartlarda; suyun, elektriðin belki yolun olmadýðý yerlerde üretimlerini yapýp sofralara bu güzel tadý getirmek için türlü sýkýntýlarla karþýlaþýyorlar. Onlar bu zor koþullara raðmen sofralara bu tadý býrakýyor, ancak emeklerinin karþýlýðýný alamýyorlar. Özellikle pazarlama konusundaki hileler, oyunlar, spekülasyonlar arýcýlýða olan baðlarýna da, ekmeklerine de tabiri caizse,'' çelme takýyor''. Fakat bu oyunlara daha fazla boyun eðmeyecek, kendi ürünümüzü kendimiz pazara sürerek, üreticiden tüketiciye olan yolu açacaðýz. Çünkü arýcýnýn önündeki en önemli sorunlardan biri olan pazarlama arýcýlýðý olumsuz yönde etkilemektedir. Bugün arýcýmýzdan 6 ila 6,5 TL gibi komik rakamlarla alýnan ballar, raflara 20 ila 30 TL gibi hatýrý sayýlýr bir rakamla çýkýyor. Bu yetmiyor üreticimizin elinde balý dururken ''Türkiye de bal yok'' diyerek spekülasyonlar yaratýlýyor. Asýlsýz bilgilerle kirlilik yaratýlýyor, arýcýmýz yýpratýlýyor. Asýl üretici emeðinin karþýlýðýný alamazken bu iþin kaymaðýný baþkalarý yiyor. Biz bu iþe dur demek için çalýþmalara baþladýk. Bunu yaparken hem üreticimizi hem de tüketicimizi kazandýracaðýz. Ne üreticimiz ürününü hak ettiðinden düþük bir fiyatla satacak, ne de tüketicimiz aldýðý ürüne fazla bedel ödeyecek. Biz bu dengeyi kurup arýcýnýn en büyük sorunlarýndan olan pazarlama sýkýntýsýný hafifletmeye çalýþacaðýz. Tabi ki bu iþi üyelerimizden aldýðýmýz destek ve birliktelik ruhu ile yapacaðýz. Üyelerimizin desteði ile; sesimizi duyurabildiðimiz yere kadar konuþacaðýz. Ýletiþimimiz, etkileþimimiz sadece arýcýlýk ile ilgili kurum ve kuruluþlarla kalmayacak. Diðer sivil toplum kuruluþlarý, ilimiz siyasi ve idari temsilcileri ile de iletiþim halinde olacaðýz. Bizim beraberlik anlayýþýmýz, arýcýlardan örülmüþ bir koza deðil. Dýþa dönük, çevresiyle ortak çalýþabilen, sorunlara ortak çözümler bulabilen bir birliktelik ruhu taþýyoruz. Çünkü bu olayýn sadece üreticimizin(arýcýnýn) deðil sofrasýnda bal tüketenin de sorunu olduðunun bilincindeyiz. Bu sebeple pazarlama konusu baþta olmak üzere ulusal ve uluslar arasý pazarda kabul edilebilir bal ve arý ürünleri üretmek, deðiþime geliþime açýk ve ayak uydurabilen bilinçli arýcýlar yetiþtirmekte de birlikte hareket edip ortak çözümler bulacaðýz. Deðerli Dostlar, Dergimizin ilk sayýsýný keyifle okumanýzý dileyerek, Üyelerimize, Yönetim Kurulu arkadaþlarýma, çalýþanlarýma, üye olsun olmasýn Birliðimizin kuruluþundan bu yana emeði geçen tarým sektörünün temsilcilerine maddi ve manevi katkýlarýndan dolayý teþekkür ederim. Rasim KAPLAN Yönetim Kurulu Baþkaný 2 3
NÝÇÝN PETEK TÜRKÝYE Merhaba Sevgili Arýcýlar, Dað baþlarýnda, yaylalarda yalnýz insanlarýn yoðun uðraþlarý sonunda ortaya çýkan üründür bal. Aðzýmýzý tatlandýran, sofralarýmýzý bereketlendiren, gýda yanýnda saðlýklý yaþamaya katký saðlayan eþsiz ve Allah'ýn bir lütfudur bal. Tatlý yiyelim tatlý konuþalým diyerek sohbetlerimize tat kattýðýmýz, sevdiðimize hitap ederken sýklýkla kullandýðýmýz, hayatýmýzýn vazgeçilemezidir bal. Ve arýcý denince akla ilk gelen kelimedir. Hayatýmýza renk katacak, tat verecek her þey için kullandýðýmýz kelimedir bal. Bu nedenle sizlere ulaþmak, bilgilerimizi paylaþmak, sorunlarýmýzýn çözümüne katký saðlamak amacýyla çýkardýðýmýz dergimizin adý, okunmasý ve okundukça zevk vermesi amacýyla "petek". Daðlarda, yaylalarda, gözlerden uzak yerlerde tek baþýna üretim sürecine katký saðlamak amacýyla çalýþan arýcýlarýmýzýn bilgi düzeylerini artýrmak, yalnýz geçen zamanlarýnda onlara arkadaþlýk etmek, sorunlarýný iletmek ve çözüm aramak, varsa anýlarýný paylaþmak, çýkardýðýmýz derginin gönüllerde bir hoþ seda olarak kalmasý amacýyla "petek". Yalnýzlaþtýrýlmaya çalýþýlan, sahip çýkanýnýn çok az olduðu arýcýlarýmýza sahip çýkmak, sorunlarýnýn ilgili makamlarda çözülmesine zemin hazýrlamak, onlarýn sesleri olabilmek ve ülkenin gelir düzeyin artýþýna katký saðlamak amacýyla ben de varým diyebilmek için "petek". Ürettiði ürünü pazarlamanýn yollarýný açmak, yeni üretim kaynaklarýný geliþtirmek, arýcýlýkta ürün çeþitliliðini ve arýcýnýn gelirini artýrmak amacýyla yapýlacak çok þeyin olduðunu göstermek için "petek". Güncel bilgiler, yeni yaklaþýmlar, modern tekniklerle tanýþmak, arýcýlýk sektörünün çeþitli kesimlerinde görev yapan bireylerini bir araya getirmek, paylaþýlan ve aktarýlan bilgiyi çoðaltmak amacýyla "petek". Sizden gelenleri, saha deneyimlerini ve gözlemlerini sizinle paylaþmak, bal tadýnda sohbetlere konu oluþturmak amacýyla "petek". Sektörel gündemi oluþturmak, gündemde yer etmek, gündemin nabzýný tutmak, sektörde yaþananlarý bilimsel platformda dile getirmek, sorunlarý çözüm sunucu mercilere aktarmak için "petek". Evinden ve ailesinden uzakta yalnýz yayla ve dað akþamlarýnda ýlýk bir nefes olup çadýrýnýza dolmak, yalnýzlýðýnýzý bir nebze olsun unutturmak, size gönül yoldaþý olmak amacýyla "petek". Sektörel kazanýmlarýn etkin bir medya desteði ve yardýmýyla olduðu günümüz dünyasýnda arýcýlýk sektörünün ortak sesine katký saðlamak, bu ülkede biz de varýz ve ülke ekonomisine arý ürünleri ve polinasyon ile önemli katkýlar saðlayan bir tarýmsal üretim sektörüyüz anlamýnda "petek". Günümüz dünyasýnda alternatif týp kapsamýnda yoðun olarak kullanýlan arý ürünlerinin gerçek üreticisi olan arýcýlarýmýzýn yükselen sesi olarak "petek". Ýyi Tarým Uygulamalarý ve Organik Tarým kapsamýnda ülkemizde önemli bir gelir kaynaðý olacak ve saðlýklý ürünler sunacak olan arýcýlýk sektörünün Samsun'dan yükselen sesi, "petek". Sizin derginiz, sizin sesiniz, sizin arkadaþýnýz olmak için Samsun dan yola çýkan dergimiz büyük iddialar ile deðil, ama büyük idealler ile karþýnýza çýktýðý için "petek". "petek" sizin derginiz. "petek" sizin sesiniz. "petek" sizin nefesiniz. "petek" sizsiniz. Dr. Ali KORKMAZ 10 Mart 2001 tarih ve 24338 sayýlý Resmi Gazetede yayýnlanarak yürürlüðe giren 4631 sayýlý Hayvan Islahý Kanunu'nun 4. Maddesi gereði illerde arý yetiþtirici birlikleri kurulmuþtur. 05.05.2003 Tarihinde Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý organizasyonunda yapýlan toplantýda, 18 il birliði, Türkiye Arý Yetiþtiricileri birliðinin kuruluþu için karar almýþtýr. Kurucu baþkanlýða Bahri YILMAZ seçilmiþtir. Kuruluþunu ve 1. Genel Kurulunu yapmýþ olan Ýl birlikleri (Ankara, Muðla, Ordu, Artvin, Tekirdað, Kocaeli, Diyarbakýr, Ýzmir, Konya, Adana, Balýkesir, Çanakkale, Bursa, Mersin, Sivas, Denizli, Edirne, Antalya, Samsun, Balýkesir, Bitlis, Hatay) Merkez Birliðinin kuruluþunu gerçekleþtirdiler. Türkiye Arý Yetiþtiricileri Merkez Birliði'nin kuruluþ iþlemleri Geçici Yönetim Kurulu tarafýndan takip edilmiþ, 20.06.2003 tarihli ve 180443 nolu Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayýmlanarak tescil edilmiþtir. TAB 3. Olaðan Genel Kurulu 18.6.2008 tarihinde yaparak Türkiye Arý Yetiþtiricileri Merkez Birliði olarak kuruluþunu tamamlamýþtýr. 79 Ýl Birliði, 46.387 adet kayýtlý profesyonel arýcý, üyelerin 4.870 989 adet ARI YETÝÞTÝRÝCÝLERÝ BÝRLÝÐÝ kayýtlý aktif arýlý kovan varlýðý ile 83 bin ton bal üretimi yapmaktadýr. TAB, Dünya Arýcýlar Birliði ailesi içine 78 yýl sonra katýlmýþtýr. Çabalarýmýz ülkemiz arýcýlýðýný hak ettiði yere getirmektir. Görev aldýðýmýz dönemlerde Balkan ülkeleri, Apislavya, Orta Doðu ülkeleri, Ýslam Ülkeleri, Arap ülkeleri ve AB ülkeleri ve diðer ülkelerle yaptýðýmýz çalýþmalara bakýldýðýnda hedefimizin Dünya arýcýlar ailesinde ön saflarda yer almak olduðu görülmektedir. Türkiye arýcýlýðýnýn AB'ye uyum sürecinde yaþamasý muhtemel olan sorunlara bir an önce çözüm getirilebilmesi için, sektörün yapýsýnýn ayrýntýlý olarak irdelenmesi, bu süreçte sektörün diðer bal üreticisi ülkeler ile rekabet eder duruma getirilmesi gerekmektedir. Ülkemiz arýcýlýðýnýn sorunlarýnýn çözümü, Bakanlýk-Üniversite ve Özel Sektör Ýþbirliði üçlü çalýþma grubunun iradesinde olduðunu, bu anlamda TAB olarak öncelikli VE ÇALIÞMALARI hedefimizin bu olduðunu belirtmek isterim. Ferdi, tek taraflý çalýþmalar bu güne kadar sorunlara çare olmamýþtýr. Tek taraflý üretilen çözüm önerileri ve çalýþmalar günü birlik sorunlara çare olabilmiþ ise de genel sorunlarýmýza çare olamadýðý için ayný kýsýr döngü devam etmiþtir. TAB olarak öncelikli hedefimiz bakanlýk-üniversite ve özel sektör temsilcileri ile ülkemiz arýcýlýðýný masaya yatýrýp ve ülkesel arýcýlýk sorunlarýnýn reçetesini hazýrlamak olacaktýr. Bu sözlerimizden hareketle 17-18 Ocak 2009 tarihinde Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýmýzýn himayesinde sektörümüzün 45 temsilcisinin katýldýðý Ortak Akýl Grubu Toplantýsý yapýlmýþtýr. Yapýlan toplantýda ülkemiz arýcýlýk sektörünün sorunlarý ve çözüm önerileri çok geniþ perspektifte ele alýnmýþ ve 19 konu baþlýðý altýnda tespitler yapýlarak çözümü konusunda birliktelik oluþturulmuþtur. Türkiye Arý Yetiþtiricileri Merkez Birliði olarak kuruluþunu tamamlamýþtýr.79 Ýl Birliði,46 387 adet kayýtlý profesyonel Arýcý, üyelerin 4.870 989 adat kayýtlý aktif Arýlý kovan varlýðý ile 83 bin ton bal üretimi yapmaktadýr. Geçen 2 yýllýk sürede yapýlan her yeni uygulamada ortak akýl toplantýsýnda alýnan kararlarýn etkili olduðunu da 4 5
söylemek isteriz. Bu toplantýda alýnan karar doðrultusunda ülke arýcýlýðý ve sorunlarýnýn çözümü için irade noktasýndaki her kurum ve kuruluþa arýcýlýðýmýzýn fiili þartlardaki konu ile ilgili sorunlarýný aktardýk. Geçen süreçte giriþimlerimiz ve yapýlanlarý baþlýklar halinde bakacak olursak. Bal Veren Bitkiler: Çevre ve Orman Bakanlýðý-TAB-Harüm iþbirliði ile arýcýlýk ve orman iliþkisinin geliþtirilmesi hususlarýnda ortak akýl grubu toplantýlarýnda alýnan kararlar çerçevesinde çalýþmalar yapýlmýþtýr. Arýcýlýk Kredileri: Tarýmda kullandýrýlan arýcýlýk yatýrým kredilerinin yýllýk faiz oranlarý %13'den %6.5'e düþürülmesi saðlandý. Birlik üyelerimiz arýcýlarýmýza girdi alýmýnda kullanýlmak üzere 6 ay ödemesiz ve faizsiz BAÞAK KART çýkartýlmýþtýr. 2010 yýlýnda ise; iþletme ve yatýrým kredileri yýllýk faiz oraný %6.5, ayrýca iþletme kredilerinin ödeme süresini 2 yýla çýkartýlmýþtýr. 10.000 TL 2 kefille ipoteksiz kredi verilebilmesi kolaylýðý getirilmiþtir. Diðer taraftan arýcýlýkta kullanýlan tüm alet ve malzemeler 5 yýllýk yatýrým kredileri içine konarak uygulamaya açýldý. Hasat kredisi, Araç kredisi, Yatýrým kredisi, Baþak kart vb kredi kullanýmýnda uygulamalar saðlandý. Sonuçta; ürünlerini, kredi ödemelerimin zamaný daraldý hemen satmalýyým düþüncesinden kurtulmalarý, krediler arýcýlarýmýzýn fiili þartlarýna uygun oluþturulmaya çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþmalarý yürütmek için TC Ziraat Bankasý Genel Müdürlüðü ile protokol yapýlmýþtýr. 6 Desteklemeler : Aktif arýlý kovana verilen 2008 yýlýnda 4,5 TL, 2009 6 TL, 2010 yýlýnda 6 TL desteðin yetersiz olduðu yönündeki giriþimlerimizden sonuç alamadýk. Tarým ve Köy iþleri Bakanlýðýnca yürütülen, Kýrsal kalkýnma projelerin içine arýcýlýk malzemeleri, makine donaným yatýrýmlarý, bal paketleme, petek, polen kurutma vb. %50 hibe kapsamýna aldýrýlmýþtýr. Ayrýca tarým danýþmanlýðý uygulamasýna baþlandý. Tarým ve Kýrsal Kalkýnma kurumunun stratejisinde arýcýlýðýn yer almasý saðlanmýþtýr. Gezginci Arýcýlýk : Arýcýlýðýmýzýn lokomotifi konumundaki gezginci arýcýlarýmýzýn sorunlarýna çözüm bulma yolundaki çabalarýmýz yapýlanmalar ve çýkmasý beklenen yasalar ile ikincil yasal mevzuat hazýrlýðýnda saðlanacaktýr. Gezginci arýcýlarýmýzý en fazla sorunlarýndan 2 tanesi konaklama ve arý saðlýk raporlarý tanzimidir. Arýcýlýk ile ilgili çalýþmalarda Ýçiþleri bakanlýðýnca 81 il valiliðine 21 Mayýs 2010 tarihinde arýcýlýk genelgesi yayýmlandý. Duyurunun kaymakamlýklara ve tarým Ýl/ilçe müdürlüklerine ulaþtýrýldý. Dünyanýn sayýlý ülkeleri arasýnda ilk sýralarda yer alan ülkemiz, arýcýlýk faaliyetlerinin, geliþtirilmesi ve desteklenmesi kapsamýnda gösterilecek kolaylýklar ayný zamanda Polinasyon katkýsý ile bitkisel üretimde de üretim, verim ve kalite artýþý saðlayarak milli ekonomiye önemli katký saðlayacaktýr. Ýlgili birimlerin talimatlandýrýlmasý saðlandý. 2010 yýlý sonu itibariyle, veteriner saðlýk raporlarýnýn sezonluk ve ye 4-6 aylýk sürelerde verilmesi gidilen yerde vize edilmesi yolundaki alýnan kararlar ve daha sonraki uygulama taleplerimiz Veteriner Çerçeve Kanununda ikincil yasal mevzuat hazýrlýðý ile saðlanacaktýr. Yönetmenliðin çýkmasýný beklemekteyiz. Bu arada veteriner saðlýk raporlarýnýn geçerlilik süresi 21 gün olduðunu belirtmek isterim. Kaçak Arý Ürünleri-Sahte Bal: Türkiye ye sýnýrlardan kaçak yollarla ya da kuþyemi diye giren arý ürünleri arcýlýðýmýza vurulan en büyük darbedir. Piyasada dolaþan yapma ballar da üretimimizin pazar deðerini düþürdüðü gibi tüketicilerin bala olan öz güvenleri kalmamýþtýr. Kaçak arý ürünleri ve yapma balý ayný kategoride deðerlendiriyor bunlarla mücadelemizi sürdürüyoruz. Tarým ve Köyiþleri bakanlýðý ve Kültür ve Turizm Bakanlýðýn nezdinde yaptýðýmýz giriþimler ve ekip çalýþmalarý sonuç vermeye baþlamýþtýr, otellere yapýlan denetimler sonucu otel balý tanýmlý glikozun denetimler sonucu satýþý engellenmiþtir. Bahri YILMAZ TAB Yönetim Kurulu Bþk. Prof. Dr. Ulviye KUMOVA Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Balcalý/Adana Geniþ bitki florasýna sahip olan ülkemizde tarýmsal üretim her geçen gün çeþitlilik, nitelik ve nicelik yönünden artmaktadýr. Birçok bitkinin gen merkezi olmasý ve 10.000'e yakýn bitki türünün bulunmasý Anadolu'nun tarýmsal zenginliðinin göstergesidir. Ayrýca ülkemizde 5 milyon koloni varlýðý ve 83 bin ton bal üretimi ile arýcýlýk da bir sektör halini almýþtýr. Arýcýlýkta verimlilik bir çok etkene baðlý olarak deðiþmekle birlikte ilkbaharda arý kolonilerinin istenilen populasyona ulaþmasý verimliliði etkileyen önemli bir faktördür. Bu nedenle arýcýlarýn kolonilerini erken ilkbaharda çok iyi beslemeleri, zengin bir nektar ve polen kaynaðý saðlayan bitki alanlarýna taþýmalarý veya nektar ve polen kaynaðý saðlayan bitkilerin yetiþtirilmesi gerekmektedir. Bu yaklaþýmlara baðlý olarak Bölgemizde arý kolonilerinin doðal kaynaklarla beslenmesi açýsýndan bu amaca hizmet edecek yeni bitki desenlerinin geliþtirilmesi, bölgeye adaptasyonu ve yetiþtirme tekniklerinin arý üreticilerine benimsetilmesi gerekmektedir. Bu açýdan kolza, bölgede kýþlýk ara ürün olarak yetiþtirilebilen bir bitki olmasý sebebiyle arýcýlýða da olumlu katký saðlayacaktýr. Ülkemizde kolza yetiþtiriciliði 1948 yýlýnda Trakya ve Marmara bölgelerinde baþlamýþtýr. 1979 yýlýnda kolza ekiminde büyük bir geliþme yaþanmýþ (28.000 ha ekim alaný ve 43.000 ton üretimi gerçekleþmiþtir) ancak bu yýldan sonra üretim azalmýþtýr. 1999 yýlýnda 187 ha ekim alaný ve 330 ton üretimi gerçekleþmiþtir. Ancak kolza ekimi son yýllarda Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýnca ülkemizde yaþanan ham yað açýðýný kapatmak amacýyla yapýlan destekleme çalýþmalarý sonucunda tekrar ARICILIK AÇISINDAN KOLZA yaygýnlaþmaya baþlamýþtýr. Kolza (Brassica napus) özellikle Ýngiltere, Almanya, Hollanda ve Polonya'da kýþlýk ve yazlýk olarak yetiþtirilmekte ve bu ülkelerde çiçeklenme nisan sonu-haziran ortasýna ve temmuz sonuna kadar devam etmektedir. Kolza; yemeklik yað sanayiinde, deterjan yapýmýnda, deniz ve jet motorlarýnýn kalibrasyonunda ve hayvan beslemede kullanýlan ve ayçiceðinden sonra tarýmý en çok yapýlan bir yað bitkisidir. Bunlarýn yanýnda kolza bal arýlarý için de önemli bir nektar ve polen kaynaðý olmaktadýr. Bal verimi iklim, ekim koþullarý ve arazi yapýsý gibi pek çok faktöre baðlý olmakla birlikte 100-500 kg/ha arasýnda deðiþmektedir. Çiçekleri sarý renkte ve bal arýlarý için son derece çekici bir yapýda olup açýk olduðu süre içerisinde nektar salgýlar. Kolzada bir çiçek 0.6-1.9 mg nektar içermektedir. Kolza rüzgar tozlaþmasý yolu ile de tozlanabilmesine karþýn bal arýsý kullanýmý ile de verim artýrýlabilmektedir. Kolza polenleri çiçeklenme döneminde hava akýmlarýyla en çok ýlýk güneþli günlerde, en az ise soðuk ve yaðýþlý günlerde taþýnmaktadýr. 7
Kolza gerek nektar verimi gerekse sarý rengi nedenleriyle bal arýlarý için son derece çekici bir bitki olup yakýnýnda deðiþik bitkiler bulunsa bile arý tarafýndan tercih etmektedir. Bu açýdan kolza ekili alan yanýnda bulunan deðiþik bitki türlerinin tozlaþmasýnda büyük problemler yaþanabilmektedir. Kolzadan üst düzeyde bal ve polen elde edebilmek için; her 4 dekara 3-4 arý kolonisi yakýn olarak yerleþtirilmeli ve koloniler çiçeklenmeden bir hafta önce alana getirilmelidir. Kolza balý beyazýmsý açýk renkte, hoþ olmayan kokuda, ince taneciklerle þekerlenen ve kremleþme özelliði iyi olan bir baldýr. Kolzadan toplanan bal hemen hasat edilmelidir. Petekte þekerlenmesini önlemek açýsýndan kolza balý 35 0 C de 24 saat bekletilmelidir. Kolza balýnýn diðer ballarla karýþtýrýlarak pazarlanmasý önerilmektedir. Kolza, geniþ ve yaygýn bir þekilde monokültür tarýmýnýn yapýldýðý ve doðanýnýn tahrip edildiði bölgelerde, yaklaþýk iki ay süren çiçeklenme periyodu boyunca arý kolonilerine yarar saðlayabilecek bitkiler arasýndadýr. Çukurova Bölgesinde mart ve nisan aylarýnda çiçeklenmekte ve yaklaþýk olarak 2 ay süreyle çiçekli kalmakta, çiçeklerinin bol miktarda polen ve nektar içermesi nedeniyle arýlar tarafýndan yoðun olarak ziyaret edilmektedirler. Bu bitki kuluçka faaliyetlerinin erken baþladýðý ve nektar kaynaðý kýsýtlý olan mart-mayýs aylarý içerisinde bal arýlarýna sürekli ve bol miktarda nektar ve polen desteði saðlayabilmektedir. Ayrýca bölgede hava sýcaklýðýnýn yükselmesiyle birlikte nektar kaynaklarýnýn kurumaya baþladýðý mayýs ayý ortalarýna kadar artan koloni populasyonunun nektar ve polen gereksiniminin karþýlanmasýnda kullanýlabilecek ideal bitkidir. Karadeniz Bölgesinde Samsun þartlarýnda yapýlan çalýþmalarda, kýþlýk olarak ekilen kolzalarýn mart ayýnýn ortalarýnda çiçeklenmeye baþladýðý ve bu çiçeklenmenin mayýs ayýnýn baþlarýna kadar devam ettiði tespit edilmiþtir. 8 Doç.Dr. Ahmet GÜLER Ondokuz Mayýs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Samsun Arýcýlýk, Anadolu insanýnýn bir geleneði olarak Ülkemizde çok eski dönemlerden beri yapýlagelmektedir. Çok eski bir geçmiþe sahip olmasýna karþýn bilim ve teknolojideki ilerlemelerle birlikte modern arýcýlýk son 150 yýl içerisinde geliþmiþtir. Ülkemizin zengin bitki örtüsü, farklý iklim ve coðrafik özellikte bölgeleri arýcýlýða son derece elveriþli bir ortam yaratmýþ ve dünyanýn en önemli gen merkezlerinden birisi olmasýný saðlamýþtýr. Zengin bitki örtüsü farklý kalite ve özelliklerde bal üretimine imkân saðlamýþtýr. Anadolu insaný geçmiþten günümüze deðin bu ballarý þifa kaynaðý olarak deðerlendirmiþtir. Ayrýca, arýcýlýk, yatýrýmýn çok kýsa sürede gelire dönüþmesi, diðer sektörlere göre daha az sermaye ve iþ gücüne ihtiyaç duyulmasý, arý ürünlerine iç ve dýþ pazarlarda talebin fazla olmasý ve ürünlerinin yüksek fiyatlarla satýlmasý sebebiyle karlý bir tarýmsal faaliyettir. Daha da önemlisi arý ürünlerinden saðlanan yararýn onlarca katýndan daha fazlasýný ise arýlar bitkilerde tozlaþmayý (polinasyon) gerçekleþtirerek saðlamaktadýr. ABD'de tozlaþmadan dolayý saðlanan ekonomik katkýnýn yýllýk 15 milyar dolar olduðu belirlenmiþtir. Ayrýca, bal arýlarýndan günümüzde biyolojik ve kimyasal silah, genetik yapýsý deðiþtirilmiþ bitki ve çevre kirliliðinin belirlenmesinde Biyovektör olarak yararlanýlmaktadýr. Kýsacasý bal arýsý doðanýn sürdürülebilirliðinde çok deðerli bir araçtýr. Ekonomik arý yetiþtiriciliði ve bal üretiminde temel etken coðrafyanýn, iklim þartlarý ve ballý bitki florasýnýn uygun olmasýdýr. Dünyada mevcut olan ballý bitki tür ve çeþitlerinin %74'ünün Türkiye'de bulunmasý büyük bir doðal zenginlik kazandýrmýþtýr. Bu bitki florasýnýn çeþitliliðinin yaný sýra coðrafik yapýsýndan dolayý gezginci arýcýlýkla; erken ilkbaharda Akdeniz Bölgesinde narenciye balýný, yaz aylarýnda Anadolu'nun yayla balýný almakta TÜRKÝYE'DE ARICILIK ve AVANTAJLARI daha sonra ayçiçeði için Trakya Bölgesine ve çam balý içinde Ege Bölgesi'ne giderek insanlarýmýz için en deðerli gýdalardan biri olan bal üretme imkâný saðlamaktadýr. Türkiye'de nektar akýmý yýl içerisinde 6-7 ay gibi uzun bir süreye yayýlmaktadýr. Dünya'nýn baþka hiçbir bölgesinde nektar akýmýnýn bu kadar uzun süreye yayýldýðý bir ülke yoktur. Nitekim ülkemizde 104 bini sabit ve 46 bini gezginci olmak üzere toplam 150 bin iþletmede arýcýlýk yapýlmaktadýr. Türkiye 5 milyon koloni varlýðý ile Çin'den sonra dünyada ikinci sýrada yer almaktadýr. Yýllýk yaklaþýk 70 bin ton bal ve 4,5 bin ton balmumu üretimiyle de ülke ekonomisine önemli katkýlar saðlanmaktadýr. Bütün bu doðal zenginlik ve avantajlardan dolayý Anadolu dünyada geleceðin arýcýlýk merkezi olarak görülmektedir. Anadolu'nun arýcýlýða uygun olmasýnýn baþlýca nedenlerini aþaðýda belirtildiði gibi sýralamak mümkündür; "Anadolu insanýnýn tarým kültüründe arýcýlýðýn önemli yeri bulunmaktadýr "Flora kaynaklarý çeþit ve potansiyel yönünden zengin, "Nektar akýmý yýlýn önemli bir kýsmýný kapsar "Yüksek kalitede bal üretimi mümkün 9
"Dünya'daki çam balýnýn %95'i Anadolu'da üretilmektedir, "Dünya'da en fazla arý mevcuduna sahip ikinci ülkedir, "Bazý bölgelerde zirai mücadele amaçlý ilaç kullanýmý yok denecek düzeydedir, "Göçer arýcýlýk sistemine uygun ve "Arý genetik çeþitliliði yönünden Dünya'nýn en önemli merkezlerinden birisidir. Sýralanan güçlü yönlerin tamamý coðrafya ve ekolojinin saðladýðý avantajlardýr. Bu yapý Anadolu'nun dünyada en zengin arý gen merkezi olmasýný saðlamýþtýr. Üretim ve Tüketim Düzeyleri Bu doðal zenginlikler sayesinde Türkiye 5 milyon koloni varlýðý ile Dünyada 2., sýrada yer almaktadýr. Avrupa Birliði üyesi 28 ülkenin toplam arý varlýðý ise yaklaþýk 10 milyon kolonidir. Karþýlaþtýrma yapýlýr ise Türkiye'nin ne kadar büyük potansiyele sahip olduðu kolayca görülebilir. 70 bin ton bal üretimi ile de dünyada 4. Sýrada yer almaktadýr. Dünya arý varlýðýnýn %8'ine sahip ve bal üretiminin ise %5.2'lik kýsmýný gerçekleþtirmektedir. Bal dýþ satýmý ile dünyadaki pazarýn %3.7'sine sahiptir. Avrupa Birliði ülkelerinin ithal ettikleri toplam balýn %6'sýný Türkiye karþýlamaktadýr. Kimsede olmayan bir diðer önemli kaynak ise dünya çam balýnýn %90-95'ni bizim üretiyor olmamýzdýr. Koloni baþýna bal verimi ortalama 14-15 kg kadardýr. Türkiye'de kiþi baþýna bal tüketimi yýllýk ortalama 800-850 g kadardýr. Avrupa Birliðinde ise bu miktar ortalama 650 g dolayýndadýr. Bu yönüyle deðerlendirildiðinde Türkiye hem üretici, hem tüketici ve hem de bal satýcýsý bir ülkedir. Cumhuriyet tarihi boyunca bir kez bal ithal edilmiþtir (2007). Kolonilerin %98-99'u standart modern tip kovanlarda yetiþtirilmektedir. Genetik Zenginlik ve Ana Arý Üretim Potansiyeli Dünya'daki 26 arý ýrkýndan 5 tanesi Anadolu'da yaþamaktadýr. Ancak bu ýrklar ýslah edilmemiþ ve verim düzeyleri geliþtirilmemiþtir. Bu nedenle ülkemizde damýzlýk materyal yetiþtiren özel ve kamu kurumu mevcut deðildir. Bu genetik kaynaklar insan müdahalesi ile yapýlan arý hareketliliði sonucunda önemli kýsmý saflýklarýný kaybetmiþtir. Ülkemizde 2010 yýlý itibarý ile Tarým Bakanlýðý'ndan onay almýþ 136 adet ana arý üretim iþletmesi bulunmaktadýr. Bunlardan sekizinin ana arýlarý damýzlýk amaçlý kullanýlmakta ve ikisinin de damýzlýk ana arý üretim izni bulunmaktadýr. Üretim izni olan iþletmelerin kapasiteleri yaklaþýk 450 bindir. Üretilen ana arý miktarý ise yaklaþýk 280-300 bin kadardýr. Türkiye'nin yýllýk ana arý ihtiyacý ise yaklaþýk 2 milyondur. Bu miktar dikkate alýndýðýnda ana arý üretiminin çok düþük olduðu anlaþýlmaktadýr. Bölgelerin Mevcut ve Potansiyeli Türkiye'de yaklaþýk 150 bin iþletmede arý kolonisi bulunmaktadýr. Bu iþletmelerin 104 bininde (%72) sabit ve 46 bininde (%28) ise göçer sistem yetiþtiricilik yapýlmaktadýr. Karadeniz Bölgesi 50 bin (%34'lük) iþletme ile en fazla arý yetiþtiricisinin bulunduðu bölgedir. Akdeniz Bölgesi ise 14 bin dolayýnda iþletme ile en az arýcýlýk iþletmesinin olduðu bölgedir. Ege, iç Anadolu, Doðu Anadolu, Güneydoðu Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yaklaþýk olarak sýrasýyla 15, 23, 16, 14 ve 15 bin dolayýnda arý yetiþtiricisi bulunmaktadýr. Türkiye'de iþletme baþýna koloni sayýsý ortalama 27-28 adet olup, kilometrekare'deki koloni yoðunluðu ise ortalama 5.4 adettir. Kilometre karede koloni yoðunluðu en fazla olan birkaç ülkeden birisidir. Bu nedenle bal üretimini artýrmanýn koloni sayýsýný arttýrmakla olamayacaðý anlaþýlmýþtýr. Verim artýþý mevcut arýnýn ýslahý ile mümkündür. Bu nedenle ýslah çalýþmalarýna ihtiyaç var ve araþtýrma yatýrýmlarý bu doðrultuda yapýlmalýdýr. Göçer Arýcýlýk Türkiye'nin sahip olduðu coðrafik farklýlýða baðlý oluþan zengin ve tüm yaz sezonuna yayýlan çiçeklenme dönemi sebebiyle ülkede arýcýlýk göçer sistem haline gelmiþ ve bu kapsamda büyük bir arý göçü yaþanmaktadýr. Yine ýlýman geçmesi sebebiyle mevcut koloni varlýðýnýn önemli bir kýsmý kýþ mevsimini Akdeniz, Çukurova ve Güney Ege Bölgelerinde geçirmektedir. Üretim sezonunun baþlamasý ile bu koloniler 3500-4000 km'ye varan mesafeleri kat ederek zengin flora kaynaklarýnýn bulunduðu bölgelere taþýnýrlar. Bu sistem yetiþtiriciliðin bazý olumsuz taraflarý olmakla beraber Türk arýcýsýna büyük ekonomik katký saðlamakta, arý yetiþtiriciliði bu sayede entansif nitelik kazanmakta ve bir sezonda kolonilerden 2-3 bal hasadý yapma imkaný vermektedir. Örneðin turfanda bal genelde Akdeniz bölgesinde narenciyede Nisan, ana nektar balý kýr çiçeklerinde Doðu, Güneydoðu ve Ýç Anadolu Bölgeleri'nde Temmuz-Aðustos ve son hasat ise Ege Bölgesi'nde çam salgý balýnda Eylül ve Ekim aylarýnda yapýlmaktadýr. Türkiye'de 1.5 milyon koloni (%33-35) uzun mesafeli göçer arýcýlýk sisteminde yer alýr. Bu sistemde 12 bin arýcý ailesi faaliyet yapmakta, bu iþletmelerde ortalama koloni sayýsý 115 adet olup, koloni baþýna bal verimi yýldan yýla deðiþmekle birlikte yaklaþýk 25-40 kg arasýnda deðiþmektedir. Bölgelerin aldýklarý göç miktarý ise çiçeklenme dönem ve çiçek potansiyeline göre deðiþmektedir. Öneriler Ülkemiz arý mevcudu, flora kaynaklarý ve ürün kalitesi açýsýndan çok önemli kaynaklara sahiptir. Geçen süreç içerisinde yetiþtiricilik, hastalýklarla mücadele, ana arý kullanýmý, modern kovan ve ekipman kullanýmý gibi alanlarda da önemli geliþmeler saðlanmýþtýr. Ancak mevcut kaynaklarýn yeterince yararlanýldýðýný söylemek mümkün deðildir. Örneðin örgütlenme sýkýntýsý aþýlamamýþ, hastalýklarla mücadele, ürün çeþitliliði ve kalitesi konusunda standartlar oluþturulamamýþtýr. Öncellikle binlerce hatta milyonlarca yýlda oluþmuþ ve arýcýlýðýmýzýn geleceði açýsýndan çok önemli olan gen kaynaklarýnýn korunmasý bir zorunluluktur. Genetik çeþitlilik arýlarýn geleceklerini sürdürmeleri ve hayata kalmalarý için en önemli varlýklarýdýr. Mevcut ýrklar koruma altýna alýnýrken bir taraftan da ýslah edilerek verim düzeyleri ve hastalýklara dayanýklýlýklarý geliþtirilmeli. Nitekim ýslah edilmiþ materyalin yetiþtiriciye sunulmasý konusunda ülke olarak çok geç kalýnmýþtýr. Avrupa Birliði sürecinde ülkemizde üretilen gýdalarýn standartlara uygunluðunu saðlamak amacýyla Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýnca yürütülen denetleme çalýþmalarýnýn daha etkin ve yaygýn olmasý gerekmektedir. Böylece piyasada bulunan etiketsiz, sahte, katkýlý, kaçak ve kalýntý içeren ürünlerin satýþý engellenmelidir. Üretilen arý ürünlerinin kaliteleri korunarak doðal halleriyle tüketiciye sunulmasý saðlanmalýdýr. 10 11
Münire ÇETÝN Ziraat Yüksek Mühendisi Bingöl Üniversitesi Meslek Yüksekokulu BÝNGÖL ANA ARI FEROMONLARININ ÖNEMÝ Feyzullah KONAK Enstitü Müdürü ORDU ARICILIK ARAÞTIRMA ENSTÝTÜSÜ Arýcýlýk Araþtýrma Feromon, ayný türün mümkün deðildir. Ana arý Enstitüsü; Tarým ve Köyiþleri baþka bir bireyi ile davranýþsal ya da kokusunun kovanda yayýlmasý Bakanlýðý Tarýmsal fizyolojik olarak bir tepki ortaya çýkaran bir ana arýnýn sürekli olarak etrafýnda bulunan ve Araþtýrmalar Genel kimyasaldýr. Bu yüzden kimyasal bir mesaj olarak da rol alýr. Bir gaz ya da sývý gibi geçirgen ya da akýþkan olarak salgýlanýr. Feromon doðrudan alýcýnýn merkezi sinir sistemini etkileyebilir ve hemen bir tepkiye neden olabilir. Ana arý feromonlarý kovan içinde ana arýnýn çevresindeki 10-15 iþçi arý antenleri ile ana arýya temas ederek ana arý feromonlarýnýn tüm kovan bakýmýný saðlayan bir düzine kadar arý aracýlýðýyla olur. Bunlar feromonu ana arýnýn vücudundan yalayarak alýr ve yiyecek transferi sýrasýnda bu kokuyu baþka arýlara bulaþtýrýrlar. Bilindiði gibi arýlarýn besin aktarýmý aðýz yoluyla olur. Ýþte bu besin aktarýmlarý sýrasýnda ana arýnýn salgýladýðý koku da hýzla koloni üyeleri arasýnda daðýtýlmýþ olur. Müdürlüðü'ne (TAGEM) baðlý olarak 58 adet Araþtýrma Enstitüsü içinde arýcýlýkla ilgili tek araþtýrma enstitüsüdür. Arýcýlýk Araþtýrma Enstitüsü 2005 yýlýndan itibaren Ordu Merkeze 12 km mesafede, Ordu-Sivas Karayolu üzerindeki kuruluþlarý ve üniversitelerle iþbirliðini geliþtirmek içine yayýlmasýný saðlarlar. Ana feromonunun Ana arý feromonunun kova içerisinde 80 dekarlýk bir alan olan Dedeli Yerleþkesinde ve müþterek projeler yapmak kurumun görevleri kovandan hissedilmesi arýlarý sakinleþtirir. Ana arý kaybolmasý durumunda iþçi arýlar kokunun yok hizmet vermeye baþlamýþtýr. arasýndadýr. feromonlarýnýn en önemlileri 9-ODA(9-oxo-dec-2- olmasýna baðlý olarak ana arýnýn öldüðünün veya Enstitü ülkesel bazda; arýcýlýk için veri 1.1.Personel Durumu: Enstitümüz enoic acid) ve 9-HDA (Hydroxy-dec-2-enoic kaybolduðunun farkýna varýrlar. Bu durumda toplamak ve deðerlendirmek, temel ve stratejik çalýþmalarýný, 3 idareci, 18 Teknik personel, 17 idari acid)'dir. Bu feromonlar; ana arý yüksük yapýmýný hemen petekler üzerinde yumurta ve uygun yaþta araþtýrmalar yapmak, gen kaynaklarýný toplamak hizmetler personeli ve 12 iþçi olmak üzere toplam engeller, kovanda huzuru saðlar, arýlar oðula larva arayýþýna girerler. Seçtikleri larvalardan ana ve muhafaza etmek, çalýþma konularýnda 50 personel ile yürütmektedir. gittikleri zaman oðul salkýmý oluþmasýna yardýmcý arý yetiþtirmek amacýyla hemen petek gözünü laboratuar imkanlarýný geliþtirmek ve bu imkanlar olur, iþçi arýlarýn yumurtalarýnýn geliþmesini ve büyüterek ana arý yetiþtirmeye baþlarlar. Kovan 1.2.Hizmet Binamýz, 2800 m2 kullaným açýsýndan diðer kuruluþlara yardýmcý olmak, oðulu önler. içerisinde uygun yaþta larva bulunmamasý alanýna sahip olup, içerisinde laboratuarlar, ofisler, literatür temin etmek, eðitim yaptýrmak ve yayým toplantý salonu, konferans salonu, kütüphane, Kovandaki disiplini saðlayan ana arý durumunda, bir müddet sonra iþçi arýlarýn üzerinde yapmaktan sorumludur. Ülkemiz bitki florasýndan feromonudur. Bu nedenle feromon kokusunun arýcýlýk müze alaný, ýsý odasý ve þurup ve kek yapým azami ölçüde yararlanarak insan saðlýðý açýsýndan kovan içindeki iþlerin baskýsýnýn ortadan ünitesi bulunmaktadýr. önemli olan arý ürünleri (bal, balmumu, polen, tam yürümesi için ana kalkmasý sonucunda 1.3.Atölye, 5000 adet kovan/yýl kapasiteli olup propolis, arý sütü) üretimini artýrmak, teknik bilgi arýnýn her gün iþçi arýlarýn bazýlarýnýn TSE ölçülerine ve teknik arýcýlýða uygun arý kovaný eksikliðinden ileri gelen ekonomik kayýplarýný kovandaki arýlarýn yumurtalýklarý geliþir ve yapýmý gerçekleþtirilmektedir. asgariye indirerek arýcýlarýn gelir düzeylerini tümüne yetecek kadar düzensiz bir þekilde yükseltmek, Ülkemizin arýcýlýkla ilgili öncelikli 1.4.Sosyal tesis, 330 m2 kullaným alanýna salgý üretmesi bolca sürekli erkek arý araþtýrma konularýný belirlemek ve bu konularda sahip olup, içerisinde yemekhane ve lokal kýsmý gerekmektedir. Bu yumurtalarý atmaya projeler hazýrlamak, arý ürünlerinde çeþitlilik ve bulunmaktadýr. miktarýn arý baþýna baþlarlar. Bu durumda verimliliðin artýrýlmasý, kalitenin iyileþtirilmesi 1.5.Laboratuarlarýmýz: Enstitümüzde Arý ortalama 0.1 mg olduðu koloni yalancý analý amacýyla araþtýrmalarý yapmak, ekolojilere göre Ürünleri Analiz Laboratuarý ve Arý Hastalýklarý ve tespit edilmiþtir. Ana arý koloni haline dönüþür yetiþtirilecek arý ýrklarýný ve yetiþtirme metotlarýný Zararlýlarý Teþhis Laboratuarý isimli 2 adet salgýsýnda oluþacak ve müdahale edilmediði belirlemek, arýcýlýkla ilgili gen kaynaklarýnýn laboratuar ile Suni Tohumlama Ünitesi mevcuttur. herhangi bir azalma iþçi takdirde kovan zaman toplanmasýný, muhafazasýný ve deðerlendirilmesini Moleküler genetik Laboratuarý da yapýlmaktadýr. arýlarý harekete geçirir. içerisinde tümüyle yok saðlamak, arýlarda paraziter ve yetiþtirme ile ilgili Çünkü ana arý salgýsýnýn olur. Arý Ürünleri Analiz Laboratuarý; bölge ve ülke hastalýklarýn teþhis, tedavi ile koruma tedbirlerine azalmasý, ana arýnýn Ayrýca iyi geliþen arýcýlýðýna yönelik ihtiyaç duyulan analizleri ait metotlarý belirlemek, arý saðlýðýnda kullanýlan yaþlandýðýnýn veya koloninin çok fazla kolonilerde ana arý feromonunun koloni içinde yapabilecek düzeydedir. ilaç ve benzeri maddelerin norm ve özelliklerini, büyüdüðünün iþareti sayýlýr. Her iki durumda da daðýlýmýnda yetersizlik veya dengesizlik de Arý Hastalýklarý Teþhis Laboratuarýmýzda iþçi arýlarýn almalarý gereken bazý önlemler vardýr. oluþabilmektedir. Bu durumda da kolonilerde oðul etkinliklerini, kalýntý seviyelerini ve çevreye Amerikan yavru çürüklüðü, Avrupa yavru etkilerini belirlemek amacýyla araþtýrmayý yapmak, Ana arýnýn yaydýðý bu kokunun kovan içindeki hazýrlýðý baþlar ve yaþlanan ana arýnýn oðulla çürüklüðü ve Nosema hastalýklarýnýn teþhisi ilgili kuruluþlarla koordinasyonunu saðlamak, bütün arýlara yayýlmasý gerekmektedir. Ana arý gitmesi saðlanarak kolonideki bal arýsý sayýsý yapýlabilmektedir. arýcýlýkla ilgili yenilikleri takip etmek ve bunlardan kovandaki düzenin saðlayýcýsýdýr. Ama elbette ki on azaltýlýr. Yeni yetiþtirilen ana arý da yüksek düzeyde ülke þartlarýnda uygulanabilir olanlarý tespit Suni tohumlama ünitesi teknik arýcýlýkta binlerce arýnýn her biriyle tek tek ilgilenmesi feromon salgýlayarak koloninin düzeninin tekrar etmek, bu amaçla yurtiçi ve dýþýndaki araþtýrma büyük öneme sahip olan nitelikli ve kaliteli damýzlýk 12 ana arý üretimine olanak saðlamaktadýr. 13
Moleküler genetik Laboratuarýnda arý ýrklarý ve tesbiti ile arý genetiði ve morfometrisi konularýnda çalýþmalar yapýlacaktýr. 2. Enstitümüzün Araþtýrma Çalýþmalarý 2.1.Tamamlanmýþ Projelerimiz 1)Karadeniz Bölgesi Arýcýlýðýnýn Genel Yapýsýnýn Belirlenmesi(2000) 2)Orta Karadeniz Bölgesi Bal Arýlarýnýn Performanslarýnýn Belirlenmesi (2003) 3) Damýzlýk Koloni Genotipi ve Baþlangýç Genotipinin Tutma Oranlarýna ve Ana Arý Kalitesine Etkileri (2004) 4)Ýtalyan, Karniyol, Kafkas ve Anadolu Arýlarýnýn Bazý Geliþme ve Üreme Özellikleri ile Juvenil Hormonu Uygulamasýnýn Ana Arý Kalitesi Üzerine Etkileri (2004) 5)Anzer Doðal Florasýnda Bulunan Bazý Bitkilerin Çiçeklenme Seyirleri ile Balarýsýnýn Nektar ve Polen Toplama Aktivitelerinin Saptanmasý (2005) 6)Dorseye Sabitlenmiþ Kovan Sisteminin Geliþtirilerek Gezginci Arýcýlýk Koþullarýna Uygunluðunun Araþtýrýlmasý (2006) 7)Karadeniz Bölgesinde Üretilen Petekli Ballarýn Yapýsý Bal Ve Balmumundaki Kalýntý Düzeylerinin Belirlenmesi(DPT 2007-2009) 8)Ordu Ýli Doðal Florasýnda Yetiþen Sarý Orman Gülü Üzerinde Anadolu Arýsý ve Yöre arýsýnýn Davranýþ Özellikleri ile Elde Edilen Balýn Biyokimyasal Yapýsýnýn Belirlenmesi (2009) 2.2.Enstitümüzün Devam Eden Projeleri 1)Ülkesel Arýcýlýk Araþtýrma ve Geliþtirme Projesi:(2002- Devam) 2)Bal Arýsýnýn (Apis mellifera L.) Kivi Bitkisi Üzerindeki Aktivitesi ve Polinasyonuna Olan Etkisinin Araþtýrýlmasý (2009- Devam) 3)Türkiye'de Kullanýlan Temel Peteklerde Kalýntý ve Katký Düzeylerinin Araþtýrýlmasý(2010) 4)Esansiyel Yað Karýþýmýnýn Bal arýsý Kolonilerinin Performans ve Davranýþ Karakterleri Üzerindeki Etkilerinin Araþtýrýlmasý (2010) 5)Türkiye'de Bal Arýlarýnda Trake Akarý Parazitinin Varlýðýnýn Araþtýrýlmasý (2010) 6)Türkiye 'de Kullanýlan Temel Peteklerin Amerikan Yavru Çürüklüðü Sporlarý ve Antibiyotik Kalýntýsý Yönünden Ýncelenmesi (2010) 7)Kýþlatma Kovaný Geliþtirilmesi: Bu proje "Ordu Bilim Sanat Okulu" iþbirliði ile beraber çalýþmaktadýr. 2.3. Yeni Baþlayacak Diðer Projelerimiz 1)Türkiye'de Üretilen Bazý Arý Irklarý Ve Ekotipleri Üzerinde 552 Polimorfik Markerin Denenmesi (2010 kabul edildi). 2)TÜBÝTAK 1001 Projesi: Kafkas Arýsý'nýn Hijyenik Davranýþ Düzeyinin Belirlenmesi ve Geliþtirilmesi. (2010). Bu Proje Ondokuzmayýs Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr.Ahmet GÜLER ile beraber yapýlmaktadýr. 3)ÝPA Projesi: Türk Balýnýn Kalite Ve Standartlarýnýn Yükseltilmesi Ve Sektör Ýþletmelerinin Desteklenmesi veya yeni kýsaltýlmýþ ismiyle "Arým Balým Peteðim" Projesi: Avrupa Birliði(AB) Katýlým Öncesi Yardým Aracý (ÝPA) olan Bölgesel Rekabet Edilebilirlik Operasyonel Programý çerçevesinde hazýrlanan ve 9.800.000 Avro bütçeli projemiz de ilgili çalýþmalar halen devam etmektedir. Bu projede Ordu Valiliðin himayelerinde Samsun, Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon ve Rize Arý Yetiþtiricileri Birlikleri ile Ordu Ticaret Ve Sanayi Odasý, Ordu Esnaf Ve Sanatkârlar Odalarý Birliði Baþkanlýðýn da bulunduðu geniþ katýlýmlý baþta bölgesel olmak üzere ülkemiz için önemli gördüðümüz bir projedir. 2.4. Planlanan Projelerimiz 1)TÜBÝTAK 1007 Projesi: Ülkesel Arý Genotip Haritasýnýn Belirlenmesi Projesi. 2)Kovan Takip-Kontrol Sistemi 3)Mobil Arýcýlýk Sisteminin Geliþtirilmesi 4)Koloni Yönetim Sistemleri Üzerine Araþtýrmalar 5)Ticari Deðeri Olan Ballarýn Genel özelliklerinin Tespit Edilmesi 6)Arý Ürünlerinde NMR ile Özelliklerinin belirlenmesi 7)Bazý Arý Ekotiplerimizde Çekirdek Verim ve Islah Çalýþmalarý 8)Arýcýlýk Eðitim Seti Hazýrlanmasý 9)Arý Virüslerinin Tesbiti 10)Farklý Kovan Çeþitleri Geliþtirilerek Arý Populasyonu geliþimi ve verime Etkilerinin Araþtýrýlmasý 3. Eðitim Faaliyetleri Bakanlýðýmýz taþra teþkilatlarýnda çalýþan Teknik Personellere ''Arýcýlýk'' konusunda eðitim seminerleri ve kurslarý verilmektedir. 2002 yýlýndan bu güne kadar yaklaþýk 600 teknik personele eðitim verildi. Bakanlýðýmýz Hizmet içi Eðitim Programýna alýnan "Ana Arý Yetiþtiriciliði" konulu eðitim Enstitümüzde gerçekleþtirilerek TÜGEM tarafýndan 156 kursiyere ''Ana Arý Üretici Sertifikasý'' verilmesi saðlandý. Üreticilerin istekleri doðrultusunda veya ilgili kurumlarýn düzenledikleri kurslarda ''Arý Yetiþtiriciliði'' konusunda Enstitü Teknik Personeli tarafýndan eðitimler verilmektedir. Bakanlýðýmýz TEDGEM Yay-Çep projesi çerçevesinde hazýrlanan "Arýcýlýk" kitabý teknik metni Enstitümüz tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Yayýn çalýþmalarý olarak 15 afiþ, 15 Iiflet ve 2 kitapçýk hazýrlanarak arýcýlarýmýza ve ilgililere daðýtýlmýþtýr. Süreli yayýn olarak "Arýcýlýk Araþtýrma Dergisi" 3. sayýsý yayýnlanmýþ bulunmaktadýr. Enstitü ulusal ve uluslararasý fuar, panel, seminer ve sempozyumlara katkýda bulunmaktadýr. Enstitüde ayrýca Arýcýlýk Meslek Yüksekokulu ile Ziraat Fakültesi öðrencilerine staj imkâný da saðlanmaktadýr. 4.Üretim Faaliyetleri Arýcýlarýmýzýn vasýflý ana arý ihtiyacýna yönelik bugüne kadar yaklaþýk 20.000 adet ana arý yetiþtirilerek arýcýlarýn hizmetine sunulmuþtur. Enstitümüzde TSE standartlarýna uygun kovan üretimi ile arý ürünlerinden bal, polen, arý sütü ve oðul arý üretimi yapýlmaktadýr. Bu zamana kadar yaklaþýk 10.000 oðul arý ve 5.000 kovan üretimi gerçekleþtirilmiþtir. 2005 yýlýnda enstitümüzce geliþtirilen ve Mobil Arýcýlýk Sistemi (MAS) Ordu Ýl Özel Ýdaresi desteði 2 yýl üretim gerçekleþtirilmiþtir. 5. Hedeflerimiz 1)Laboratuarýmýzýn bal analizleri konusunda akredite olmasýný saðlamak, 2)Arýcýlýkta, coðrafik algýlama sistemleri ve GPS kullanýmý gibi teknolojik sistemlerin kullanýmýný geliþtirmek, 3)Mobil Arýcýlýk Sistemi pratik hale getirmek, 4)Geçmiþten günümüze arýcýlýk malzeme ve ürünlerinin sergilendiði müze oluþturmak, 5)Balla beraber arý sütü, arý zehiri, propolis ve polen üretim modelleri geliþtirmek, 6)Arýcýlýk konusunda yayýnlar çýkarmak, 7)Arý hastalýk ve zararlýlarý teþhis merkezi oluþturmak, 8)Uluslar arasý bilimsel toplantý ve seminerlere katýlým saðlamak, 9)Uluslar arasý kongre düzenlemek, 10)Moleküler genetik çalýþmalar yapmak, arý gen haritasýný çýkarmak. 6. Sonuç Enstitü olarak, Ülkemizin gerek arý gen kaynaklarýný ve gerekse flora özelliklerini en uygun þekilde deðerlendirerek arýlardan bal üretimin yaný sýra polen, propolis ve arý sütü üretimini geliþtirmek ve belirtilen araþtýrmalarý gerçekleþtirerek hedeflere ulaþmak suretiyle Ülkemizin arýcýlýk sektörünü geliþmesine katký saðlamaktýr. 14 15
Yard. Doç. Dr. Halil YENÝNAR Sütçü Ýmam Üniv. Ziraat Fakültesi KAHRAMANMARAÞ PAKET ARI ÜRETÝMÝ VE TÜRKÝYE ARICILIÐI AÇISINDAN KULLANIMI Paket arý uygulamasý; iklim farklýlýðý olan ülkelerde ýlýman bölge arýcýlarýnýn güçlü bal arýsý kolonilerinden ürettikleri ergin iþçi arýlarýn, karþýlýklý iki yüzü ince elek teli ile kaplý tahta kutular içerisinde peteksiz, ana arýlý veya anasýz olarak aðýrlýðýna göre fiyatlandýrýlarak pazarlanmasý amacýyla geliþtirilen bir arýcýlýk sistemidir. Uygulama; soðuk bölgelerde arýcýlýk faaliyetinde bulunan arý üreticilerinin üretim girdilerini ve kýþ kayýplarýný azaltarak kýsa sürede daha ekonomik arý ürünleri üretimini; ýlýman bölge arýcýlarýnýn ise uygun iklim ve bitki örtüsü altýnda çok sayýda ergin arý üretmeleri temel prensibine dayanmaktadýr. Paket arýcýlýk uygulamasý ilk kez 1879 yýlýnda A.B.D.'de arý kolonisi satýþlarýnda taþýma masraflarýnýn azaltýlmasý ve yavru hastalýklarýnýn eyaletler arasýnda yayýlmasýný önlemek amacýyla baþlatýlmýþ ve daha sonraki yýllarda geliþtirilerek arýcýlýkta önemli bir üretim kolu haline gelmiþtir. Kaliforniya eyaletinde her yýl 300-400 ton paket arý üretilmekte ve bunlarýn çoðunluðu Kanada'ya ihraç edilmektedir. Paket arýcýlýk; Avustralya, Yeni Zelanda ve Rusya'da oldukça yaygýn olarak uygulanmakta ve ülkeler arasý arý ticareti paket arýlar ile gerçekleþtirilmektedir. Uygulamanýn yapýldýðý ülkelerde arýcýlýða yeni baþlayan, arý kolonilerini desteklemek isteyen ve soðuk bölgelerde ise arýcýlýk yapan arý üreticileri, ihtiyaçlarý doðrultusunda farklý aðýrlýklara sahip paket arý satýn alarak yeni sezona girmeyi tercih etmektedirler. Bu nedenle ABD'nin Kaliforniya gibi subtropik ýlýman iklim kuþaðýnda üretim yapan arýcýlar, geleneksel arý ürünleri üretimi ve tozlaþma hizmetlerinden elde ettikleri gelirden daha fazlasýný kuzey bölgelerdeki arýcýlara paket arý üreterek saðlamaktadýrlar. Uygulamada, kýþlarý soðuk ve uzun geçen bölgelerde kolonilerinin kýþlama maliyetleri (bakým, besleme, kýþ kayýplarý, amortisman giderleri, vs.) en aza inmekte; ilkbaharda geliþme gücü yüksek, genç analý, yavru ve ergin arý hastalýklarý ve parazitlerine karþý mücadelesi yapýlmýþ paket arýlarýndan daha fazla üretim saðlayabilmektedirler. ABD'nin kuzey bölgeleri ile Kanada'da 3-4 aylýk nektar akýmý dönemine kuvvetli kolonilerle girmek isteyen üreticiler; farklý aðýrlýklarda ihtiyaçlarý doðrultusunda paket arý kullanýmý ile her koloniden 70-120 kg arasý bal üretimi gerçekleþtirebilmektedirler. Ayrýca bu sistem arý kolonilerinin sekiz aylýk kýþlatýlma döneminde bakým ve beslenme girdilerini ortadan kaldýrmaktadýr. Üretim sezonu sonunda kovanda kalan arýlar öldürülerek boþ petekler ve diðer alet ekipman kapalý ortamlarda muhafaza edilerek olumsuz kýþ þartlarýndan etkilenmeleri en aza indirilmektedir. Uygulamada arý kolonilerine kýþlýk besin maddesi olarak býrakýlmasý gereken 15-20 kg balýn hasat edilmesi ile bal üretiminde daha fazla bir artýþ saðlanmakta, elde edilen ilave ek gelirle yeni sezonda genç analý, saðlýklý arý kolonileri ile üretim þansýna sahip olabilmektedirler. Paket arý aðýrlýklarý arýcýlarýn kullaným amacýna baðlý olarak deðiþebilmektedir. Paket arýlar; üreticilerin isteklerine göre 0.5, 1, 1.5, 2.5 ve 3 kg arasýnda, ana arýlý veya ana arýsýz olarak hazýrlanabilmektedir. Genelde 1.5 kg aðýrlýðýnda paketlerin kullanýmý daha yaygýndýr. Ana arýlý olarak hazýrlanan paketler bal mevsiminde kullanýlmak üzere, ana arýsýz koloniler ise elde mevcut bulunan arý kolonilerini desteklemek amacýna yönelik olarak sipariþ edilmektedirler. Ana arýlý olarak sipariþ edilen bir paket içersinde ana arý kafesine yerleþtirilen döllenmiþ bir adet genç ana arý ile nakil ve depolama esnasýnda arýlarýn su ve karbonhidrat gibi besin ihtiyaçlarýný karþýlamaya yönelik metal þurupluk ve farklý aðýrlýklardaki ergin iþçi arý bulunmaktadýr. Yaklaþýk 1 kg aðýrlýktaki bir paket arýda 7.000 adet iþçi arý bulunmaktadýr. Paket arýlarýnýn hazýrlanacaðý kolonilerin ana arýlarýnýn genç ve üretken olmasý herhangi bir hastalýðýn bulunmamasý gerekmektedir. Paket arý kutularý hazýrlandýktan sonra açýkta, güneþ altýnda býrakýlmamalýdýr. Direk güneþ ýþýnlarý altýnda kalan paket arýlarda ýsý yükselmesi ve havasýzlýk nedeniyle kýsa ölümler meydana gelmektedir. sürede Paket arý üretiminde kullanýlan taþýma kutularýnýn boyut ve þekilleri bölgelere ve üreticilere baðlý olarak deðiþebildiði gibi içerisine konulacak arý miktarýna baðlý olarak ta deðiþebilmektedir. Taþýma kutularý genellikle 4 yüzeyi tahtadan 2 yüzeyi ise havalandýrmayý saðlayan tel kafes ile örtülü olarak yapýlmaktadýr. En yaygýn olarak kullanýlan paket kutu ölçüleri 25x15x35 cm ve 15x22.5x40 cm boyutunda olan kutulardýr. Ülkemizde paket arý üretimi, kýþlarý ýlýman geçen, ilkbaharýn erken geldiði, kýþ aylarýnda çiçekli bitkilerin bulunabildiði Güney Ege ve Akdeniz sahil kuþaðýnda mümkün görünmektedir. Uzun ve aðýr kýþ koþullarýnýn yaþandýðý Doðu ve kuzey bölgelerinde arýcýlýk faaliyetleri kýsmen kýsa bir dönemde yapýlmakta, yoðun kýþlatma kayýplarý gözlenmekte ve kolonilerin bakým ve besleme giderleri fazla olmaktadýr. Kýþ kayýplarýný aza indirmek ve kýþýn sönen kolonilerin yerine ilkbaharda yenilerini koyabilmenin yollarýndan biriside genç ana arýlý paket arý kullanýmýdýr. Ülkemizin kýþ döneminde en sýcak bölgeleri olan Akdeniz ve Ege bölgelerinde yetiþtirilen arý kolonileri, bal mevsiminden önce paket arý olarak kuzey ve doðu bölgelerimize ulaþtýrýlabilir. Ayrýca ülke genelinde birçok arý yetiþtiricisi arý kolonilerini kuvvetlendirmek amacýyla ilkbahar aylarýnda ana arýsýz paket arý alarak koloni baþýna bal verimini artýrma olanaðýna kavuþabilirler. Paket arýcýlýðýn uygulanmasý ile arýcýlýða yeni baþlayacak olanlar, koloni sayýsýný arttýrmak isteyenler veya kolonilerini kuvvetlendirmek isteyen üreticiler hastalýksýz koloni bulma olanaðýna kavuþacaklardýr. Ayrýca paketler içerisindeki ergin arýlar parazit, zararlý ve ergin arý hastalýklarýna karþý ilaçlanacaðýndan kullanýlan ilaçlarýn arý ürünlerine bulaþma olasýlýðý en aza indirilmiþ olacaktýr. 16 17
Hidayet TAN Ziraat Yüksek Mühendisi Samsun Ýl Tarým Müdürlüðü BAL ÝHRACATI Dünya'nýn birçok ülkesinde kalitesiyle aranan uluslararasý bir bal markasý olmayý hedefleyen Türkiye, 1990'lý yýllarýndan bu yana ihracat yapmaktadýr. Avrupa ve ABD'ye yüksek miktarda toptan (varilli) bal ihracatý gerçekleþtirmektedir. Dünya'nýn en büyük bal paketleyici firmalarý bu anlamda ülkemizin müþterisi durumundadýr. Ülkemizde mevcut flora sebebiyle üretilen bal yurt dýþýnda büyük kabul görmekte ve ürünlerimize olan talep günden güne artmaktadýr. Ülkemiz, Avrupa ve Amerika'da daha etkin ve yaygýn ana daðýtýcýlar vasýtasýyla, daðýtým ve pazarlama faaliyetleri arttýrmalýdýr. Ýhracatta markalaþma yönünde hýzla adýmlar atmalý ve bu konudaki faaliyetlerini artýrmalýdýr. Ülkemizde kurulan ve Avrupa'da ilk 4 arasýnda gösterilen bal analiz laboratuarlarýmýz ile uluslararasý standartlara ve dýþ müþterilerin taleplerine uygun bal tedarik edecek; kaliteli, saðlýklý ve doðal ballarý yurtdýþý müþterilerinin ve tüketicilerinin beðenisine sunacak duruma gelmiþtir. Ýhracatý kolaylaþtýrmanýn baþka bir yolu da ISO 9000 serilerine sahip olmaktýr. ISO 9000 imalat ve hizmet endüstrilerinde kalite güvencesi için kurulmuþ kapsamlý bir standartlar kümesidir. ISO 9000 serileri, firma yönetiminin sorumluluðundan, satýn alma politikalarýndan, eðitime kadar uzanan kalite yönetimi uygulamalarýnýn tümünü kapsar. Standartlar firmadan firmaya deðiþiklik göstermektedir. ISO 9000 serisi standartlarý dünya ticaretini kolaylaþtýrmak için, birçok ulusal kalite standardý elemanlarýný tek bir platform içerisinde birleþtirmiþtir. ISO 9000 bir firmaya, ihtiyacý veya istediði kadar ayrýntýlý olacak þekilde, hem kalite kontrolü hem de Kalite Güvencesini içine alan bir kalite sistemi kurmasý için yol gösterir. ISO 9000 standartlarý ülkemizde TS-EN-ISO 9000 serisi standartlarý olarak uygulanmaktadýr. Türkiye'de bu standartlar çerçevesinde kalite güvencesi sistemi belgelendirmesi yapan kuruluþ Türk Standartlarý Enstitüsüdür. Bal ihracatý, Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýnýn 27.04.1999 tarih ve 8619 sayýlý Gýda Maddelerinin ihracat Kontrol Talimatý hakkýndaki emirleri doðrultusunda Gýda Güvenliði Saðlýk Sertifikasý düzenlenmektedir. Ýhracat kontrolü, alýcý ülke talepleri doðrultusunda ihracatçýnýn veya temsilcisinin sertifika da yer alacak bilgi ve belgeleri içeren formu doldurarak ürünün denetlenmesini isteyen bir beyanname vermesi üzerine, en seri þekilde üretim yeri veya depo veya antrepodan ihracatçý veya temsilcisinin de hazýr bulunmasý suretiyle yapýlmaktadýr. Gerekli Belgeler 1. Dilekçe, 2. Fatura fotokopisi, 3. Üretim izin sertifikasý, 4. Ýhracat faturasý, 5. Menþei Þahadetnamesi. Baþvuru Yeri: Ýl Tarým Müdürlüðü Baþvuru Þekli: Postayla yapýlan baþvurular kabul edilmez. Ýlgili kiþi þahsen baþvurmak zorundadýr. Daha geniþ bilgi Ýl Tarým ve Zirai Karantina Müdürlüklerinden alýnabilir. 18 19
Doç. Dr. Ethem AKYOL Niðde Üniversitesi Ulukýþla Meslek Yüksekokulu VARROA PARAZÝTÝ ÝLE MÜCADELEDE YENÝ BÝR TEKNÝK Yaklaþýk 5 milyon arý kolonisi ve 80 bin ton bal üretimi, geniþ coðrafyasý ve uygun ekolojik yapýsý ile büyük bir arýcýlýk potansiyeline sahip olan ülkemizde koloni baþýna verimlilik (16 kg/koloni) dünya ortalamasýnýn altýndadýr. Koloni sayýsý bakýmýndan dünyada 2. sýrada yer alan ülkemizin bal üretimi bakýmýndan yeri 2 ila 4. sýralar arasýnda deðiþmekle birlikte verimlilikte 43. sýrada olmamýz arýcýlýðýmýzda önemli sorunlarýn olduðunu açýkça ortaya koymaktadýr. Kolonilerimizde verimliliðin düþük olmasýnda; damýzlýk materyal sorunu, arýcýlarýmýzýn arýcýlýk konusunda eðitimsiz ve bilinçsiz olmasý, arýcýlýk organizasyonlarýnýn yetersiz olmasý ve arý hastalýk ve zararlýlarýyla etkin bir mücadelenin yapýlmýyor olmasý þeklinde özetleyebiliriz. Arýcýlýkta verim düþüklüðünün önemli nedenlerinden biriside hastalýk, parazit ve zararlýlar olup Varroa destructor verim düþüklüðünde etkili olan en önemli parazittir. Varroa destructor bal arýlarýnýn larva, pupa ve erginlerin kanlarýný (haemolymph) emerek yaþayan, mücadele edilmediðinde; bulaþýk kolonilerin fiziksel veya fizyolojik olarak zarar görerek ölmesine neden olan bir dýþ parazittir. Varroa ilk olarak 1904 yýlýnda Java adalarýnda Hindistan arýsý (Apis cerana) üzerinde tespit edilmiþtir. Varroa paraziti Hindistan arýsýndan bal arýsý (Apis mellifera) kolonilerine geçerek 1964 - Rusya, 1970 - Bulgaristan, 1972 - Yugoslavya ve 1977 yýllarýnda Türkiye'de tespit edilmiþtir. Varroa; ülkemizde epideminin yaygýn olduðu 1980 yýlýna kadar 600.000 adet koloninin sönmesine neden olmuþtur. Varroa sadece konukçusunun kanýný emmekle kalmaz. Yavru ve ergin bireylerin kanýný emmek için vücut duvarýný deldiðinde dokularýn ön sindirimini saðlayan çeþitli proleitik enzimler ihtiva eden tükürüðünü konukçusuna aktarýr. Sindirim vücut dýþýnda baþlar, enzimlerle sývýlaþmýþ besin; varroa tarafýndan emgi yoluyla yavru ve ergin arýlardan alýnýr. Protein kaybý, açýk yaralar ve yabacý sindirim enzimleri nedeni ile hastalýklara karþý savunma mekanizmasý azalan ergin ve yavru arýlarýn diðer hastalýk ve parazitlere karþý direnci azalýr. Son 20-25 yýl içerisinde varroa ile mücadelede genel anlamda pestisitler kullanýlmýþtýr. Kimyasal mücadelede kullanýlan sentetik ve doðal maddeler doðru zamanda, doðru dozlarda kullanýlsalar bile zaman içerisinde hedef organizma üzerinde dayanýklýlýk oluþmasýna neden olabilirler. Yoðun ve uzun süreli kimyasal kullanýmý; arý ürünlerinde pestisit ve metabolitlerinin birikmesine neden olmaktadýr. Yüksek kalýntý deðerleri; bal arýsý ürünlerin insan gýdasý ve endüstriyel olarak kullanýmýný sýnýrlandýrmakta; çeþitli ticari, hukuki, kalite ve çevre sorunlarýna neden olmaktadýr. Bu nedenlerle varroaya karþý düþük maliyetli, sürdürülebilir, çevre dostu ve etkili alternatif mücadele yöntemlerinin kullanýlmasý; Türkiye arýcýlýk sektörünün geleceði açýsýndan hayati önem arz etmektedir. 21
Bu makale arýcýlýðýmýzda hem verim düþüklüðünde önemli bir payý olan hemde koloni sönmesine neden olan varroa parazitinin zararýna karþý kullanýlan ve insan saðlýðýna olumsuz bir etkisi olmayan yeni bir yöntemi tanýtmak, arýcýlarýmýzý bilinçlendirmek ve bu yolla meydana gelen ekonomik kayýplarý azaltmaya yardýmcý olabilmek amacýyla hazýrlanmýþtýr. Bu yöntem esas itibarý ile ana arýyý koloni içerisine yerleþtirilebilen ve bir veya iki çerçeveyi alabilecek þekilde düzenlenmiþ ana arý ýzgara sisteminin kullanýmýndan ibarettir. Yöntemin çalýþmasýnda fotoðrafta görülen kafes içerisine mümkünse erkek arý gözlü, deðilse boþ ve temiz herhangi bir petek yerleþtirilerek koloninin ana arýsý bu kafese koyularak kafes kovandaki diðer çerçeveler arasýna yerleþtirilir. Kafes içerisine iþçi arýlar rahatlýkla giriþ çýkýþ yapabilirler ancak ana arý kafesten dýþarý çýkamaz. Kafesten çýkamayan ana arý kafes içerisine koyulan petek gözlerine yumurtlar ve bu yumurtalarýn larval döneme geçiþiyle birlikte kovanda bulunan varroalar yumurtlamak ve çoðalmak üzere kafes içerisindeki petek gözlerine girerler. Kovandaki diðer peteklerde yavru olmadýðý için yumurtlamak isteyen ergin varroalarýn %80-90'lara varan bir kýsmý kafes içerisindeki petek gözlerine girerler. Kafes içerisine koyulan petekteki yavrularýn pupa dönemine girmesiyle birlikte bu petekler koloniden alýnarak yerlerine tekrar boþ ve temiz gözlere sahip petek koyulur ve ana arýlarýn bu peteklere yumurtlamasý saðlanýr. Ýkinci olarak koyulan peteklerdeki larvalarda pupa dönemine girince alýnarak imha edilir ve böylece yumurtlamak üzere gözlere giren varroalar da imha edilmiþ olurlar. Bu þekilde yapýlan iki uygulama sonunda kolonideki varroalarýn çok büyük bir kýsmý imha edilmiþ olur. Geriye kalanlar ise iþçi arýlar üzerinde olduklarý için bunlarý imha etmek için arý ve insan saðlýðýna olumsuz etkisi ve kalýntý problemi olmayan okzalik asid gibi bir ilaç uygulamasý yapýlarak varroa paraziti ekonomik zarar eþiðinin altýna düþürülmüþ olur. Bu yöntemin en önemli avantajý tüm sezonlarda uygulanabileceði gibi özellikle hasat öncesi ana nektar akým dönemi baþlayýnca yapýlýrsa koloni bu dönemde fazla sayýda yavru beslemek zorunda kalmayacaðýnda arýlar mesailerinin tamamýna yakýnýný bal toplamaya ayýracaklar ve bal veriminde önemli bir artýþ meydana gelecektir. Yöntem insan ve arý saðlýðýna zararsýz olmasý, organik arý ürünleri üretiminde de baþarýyla kullanýlabilir olmasý, uygulama için herhangi bir sezonun beklenmesine gerek duyulmayýp varroanýn belli bir yoðunluða ulaþtýðý her dönemde uygulanabilir olmasý, ucuz ve kolay olmasý yöntemin baþlýca avantajlarý olarak sayabiliriz. Ana Arý Izgaralý Kafes Sistemi Mehmet Ali YETGÝN Ziraat Mühendisi Samsun Ýl Tarým Müdürlüðü ORGANÝK ARICILIK VE BÖLGENÝN ÖNEMÝ Son yýllarda artan nüfusa paralel olarak tarým ve gýda üretimini artýrmaya yönelik uygulanan teknikler toplumsal hastalýklarýn, alerjilerin, dengesiz beslenme alýþkanlýklarýnýn, pestisid, hormon ve antibiyotik kalýntýlarýnýn ortaya çýkmasýna neden olmuþtur. Bu durum tüketicilerin alternatif tarým ve gýda ürünlerinin kalitesini araþtýrmaya yöneltmiþtir. Tüketici gýdanýn kaynaðýný, güvenilirliðini, iþleme ve depolama koþullarýný, bulaþma risklerini sorgulamaya baþlamýþtýr. Ýþte; organik gýda temini gündeme gelmiþtir. Organik arý yetiþtiriciliði de, bu temel nedenlere dayalý olarak ortaya çýkmýþtýr. Organik arý yetiþtiriciliði; doðada bulunan nektar, polen, su ve propolisin arýlar tarafýndan toplanarak çeþitli arý ürünlerine dönüþtürülmeleri iþleminde, üretimden tüketime kadar tüm aþamalarýnda suni besleme ve kimyasal ilaçlama yapmadan, organik tarým alanlarýnda veya doðal yapýsý bozulmamýþ florada her aþamasý bir kontrol veya sertifikasyon kuruluþunca denetlenen ve sertifikalandýrýlan arýcýlýk faaliyetlerine denir. Organik arýcýlýkta; arýcýlýkta kullanýlan kovanlarýn özellikleri, arýlýðýn bulunduðu çevre koþullarý ve kalitesi, arýcýlýkta üretilen arý ürünlerinin özenle üretilmesi, depolanmasý, iþlenmesi ve pazarlanmasý, üretimin esaslarýný oluþturmaktadýr. Bir organik arýcýlýk iþletmesinin bulunduðu yörede, diðer arýcýlýk iþletmelerinin de organik arýcýlýk prensiplerine uygun olmasý gerekir. Organik arýcýlýkta bir yýllýk bir geçiþ dönemi uygulanýr. Bu durumda, konvansiyonel üretimden, organik üretime geçiþ için arýcýlýk iþletmesine bir yýllýk süre tanýnýr ve organik üretim esaslarýna uyum saðlamasýna çalýþýlýr. Bunun için Organik Arýcýlýk üretimi yapmak isteyen müteþebbis, 1. Arýcýnýn adý, adresi, T.C. kimlik numarasý, vergi numarasý ve kimlik bilgileri 2. Arýlýðýn yeri ve konumu 22 23
3. Arazinin kullaným hakký 4.Arýcýlýk/Bal üretici belgesini tamamlayarak kontrol ve sertifikasyon kuruluþuna müracaat eder. Ýlgili kuruluþça yapýlacak deðerlendirmede uygun görülürse üretici ile aralarýnda yazýlý sözleþme yapýlýr ve üreticiye bir kod numarasý verilir. Böylece organik arý yetiþtiriciliði üretimine baþlanýr. Organik arýcýlýkta; "kovan ve diðer arýcýlýk malzemelerinin özellikleri, geçiþ dönemi, arýlarýn orijini, arý kolonilerinin bulunduðu bölge, arýlarýn beslenmesi, organik ana arý, arý sütü, polen, propolis ve bal üretimi, hastalýklara karþý alýnmasý gereken önlemler ve mücadeleler" dikkate alýnacak özelliklerdendir. Bu özelliklerin her biri Organik Tarým Kanun ve Yönetmelikleri ile belirlenmektedir. Bunlardan Arý Kolonilerinin Bulunduðu Bölgenin Özellikleri aþaðýdaki gibi olacaktýr. "Organik arý yetiþtiriciliði yapýlacak alan, asgari uçuþ çapý 3 km olmak koþuluyla 1 yýl önceden kontrol altýna alýnýr. Ayrýca uçuþ çapý dýþýnda kirlenmeye yol açmasý muhtemel olan; kent merkezleri, otoyollar, sanayi bölgeleri, atýk merkezleri, atýk yakma merkezleri gibi tarým dýþý üretim kaynaklarýndan uzak olmalýdýr. Organik arýcý bu koþulun saðlamasý için gerekli tedbirleri almalýdýr. Ancak çiçeklenmenin olmadýðý alanlarda veya kovanlarýn uykuda olduðu kýþlama döneminde uygulanmaz. 24 "Karantina tedbirleri uygulanan ve uçakla ilaçlama yapýlan alanlarda organik arýcýlýk yapýlamaz. "Kovanlarýn yerleþtirildiði yerde arýlar için yeterli miktarda doðal nektar, balözü, polen kaynaðý ve temiz su kaynaðý (suya eriþim imkaný) bulunmalýdýr. "Organik üretim bölgesinde (3 km yarýçap içerisinde) bulunan nektar ve polen kaynaklarý, organik olarak üretilen ürünlerden, doðal veya arýcýlýk ürünlerinin organik olma niteliðini etkilemeyecek bitki örtüsünden oluþmalýdýr. Bu alanda yeteri miktarda polen ve nektar bulunamamasý durumunda, üreticinin arýlarýný organik üretime uygun olmayan bir alana nakletmesi ve üretimini organik tarým usul ve esaslarýna uygun olarak devam ettirmesi halinde elde edilen ürün organik ürün olarak deðerlendirilemez. Ancak, söz konusu kovanlarýn belirtilen bölgeye tekrar nakledildiðinde geçiþ süreci uygulanmaz. "Bir üretici tarafýndan ayný üretim bölgesinde hem organik hem de konvansiyonel arýcýlýk bir arada yapýlamaz. "Kovanlar bulunduklarý yerden baþka yere yetkilendirilmiþ kuruluþ bilgisi dahilinde taþýnabilir. Abdulkadýr AZAKLI Samsun AYB Üyesi NEDEN ARICILIK YAPIYORUZ? Ben bu soruyu kendime defalarca sordum, baþka tanýdýðým arýcýlara da sordum. Cevap hep ayný, "bilmiyoruz", "bir kere baþladýk öylece kaldýk" "kendimizi bu arýlardan kurtaramýyoruz", "bir tutku bir uðraþ nasýl anlatalým bilmiyoruz". Bu sevda anlatýlmaz sadece yaþanýr. Hiç bir arýcý sadece para kazanmak için arýcýlýk yapmaz bu baþka bir þey öyle sene olur ki hiç bal alamazsýnýz cebinizden hazýr paralarý harcarsýnýz netice sýfýr olur, evden çocuklar derler bize "neden uðraþýyorsun bak her sene bal olmuyor býrak bu iþi". Fakat nafile arýcýlýk yapan insan bu iþi sadece para için yapmaz ki bunu bilmeyenlere anlatamazsýnýz. Ben kendimden bahsedeyim. Çanakkale'nin Çan ilçesinde hafriyatçýlýk yapýyorduk. Orada kömür ocaklarýnýn birinde formenlik yapýyordum. Bir gün yanýma bizim memleketten bir arkadaþým geldi bana arý alacaðýný söyledi. Ben dedim ki yahu "ben arýdan ne anlarým nerde satýlýr nasýl olur bilmem" bana dedi ki "sen buralarý tanýyorsun sor bakalým arýcýlýk yapanlar mutlaka vardýr", bende akþam kahveye gittim ve tanýdýk arkadaþlara sordum "arýcý var mý" diye, bana birkaç isim verdiler ben de gittim o adamlarý buldum. Konuþtuk bize arý lazým dedik arý çok var dediler bi de öneride bulundular. "Bu iþi bilmiyorsanýz yapamazsýnýz". Ben de dedim ki "yapamazsak býrakýrýz" ve gülümsedik. Neyse lafý uzatmayalým kalktýk o adamla beraber bir köye gittik. Köyün ismi aklýmda Çan'ýn Hacýlar Köyü. Orada emekli bir öðretmen arýcýlýk yapýyor, hem de arý satýyor. Bizi götüren adam dedi ki "iþte bu adam arý yetiþtirir gidin bakýn anlaþýn". Biz adamla beraber arýlýðýna gittik ben þaþtým kaldým. Bir güzel arýlýk yapmýþ ki bayýlýrsýn. Sýra sýra kovanlar bir tarafta sepetler. Sepetler bizim bildiðimiz gibi deðil. Aðzý yuvarlak, arkaya doðru konik þekilde sepetler ters konmuþ. Ýçerlerinde arý var. Arýlar výzýr výzýr çalýþýyorlar. Benim çok hoþuma gitti. Neyse sýra pazarlýða geldi. Adam sepetleri satýyor. Arkadaþým beþ tane sepet aldý. "Kaç lira" diye sorduk. O zamanlar "elli bin lira" dedi. Arkadaþým beðendi kendisine beþ adet iþaretledi. Ben dedim ki bana da beþ tane iþaretle ben de alacaðým. Güldüler ve dediler ki sen ne yapacaksýn arýdan anlamýyorsun". Dedim "olsun bende bu iþi öðreneceðim". Öylece biz arýlarý aldýk. Ben oraya arabayla gitmiþtim. Hemen arabayý çalýþtýrýp arýlarýn yanýna yaklaþtým. "Haydi, arýlarý arabaya koyalým" dedim. Hepsi beraber gülümsediler. Ben bir anlam veremedim. "ne oldu da gülüyorsunuz" dedim. Arkadaþým dedi bana ki "yahu hiç gündüz arýlar ARICILARIMIZIN DÝLÝNDEN buradan alýnýr mý". "Neden" diye sordum. "Arýlar iþte, yarýsý sepetlerde yok. Akþam olacak hava kararýnca arýlar yuvalarýna dönecek, biz o zaman arýlarý alabiliriz" dedi. "peki, öyle olsun" dedim. Akþam oldu arýlarý aldýk. Arkadaþým Rize'ye gitmek üzere otobüse bindi. Arýlarý da otobüsün bagajýna koydu ve gitti. Ben arýlarla þantiyeye geldim. Kafama göre bir yer buldum ormanýn kenarýnda arýlarý oraya indirdim. Böylece arýcýlýða baþlamýþ oldum. Sene 1986 O zamandan beri arýcýlýk yapýyorum. Baþýmdan çok ilginç olaylar geçti. Mesela çok paralar harcadým. Acemilik vardý. Arýlarým kýþýn ölüyorlardý, yazýn tekrar gidip arý alýyordum. Her sene biraz daha öðrendim ve hala öðreniyorum. Daha tam usta olduðumu söyleyemem. Size þunu söyleyebilirim. Arýlarla uðraþan insan kendisini baþka bir Dünyada imiþ gibi hisseder. Bütün sorunlarýný unutur, düþüncesini sadece baktýðý kovandaki arýlara yönlendirir, dünya batsa o anda aklýna hiçbir þey gelmez. Ruhu o kadar arýnýr ki anlatamam. Arýlarýn hareketleri onu bir nevi tedavi eder zamanýn nasýl geçtiðini anlayamaz. Hele arýlar saðlýklý ve aktif çalýþýyorsa arýcýnýn mutluluðu artar. Öyle bir huzurlu olur ki anlatýlmaz. Bir de arýcýnýn sýhhati yerinde olur. Daima temiz havada yaþar, doða ile iç içedir. Yazlarý yaylalarda olur. Ýnsanlar sýcak günlerde klimalý evlerde kaldýðý zamanlar yaylalarda arýcýlar geceleri yorgansýz yatamazlar. Sýcak bir yaz günü, yorgana sarýlýp yatmanýn zevkini arýcýlar birde yaylacýlar bilirler. Bir baþka husus da saðlýk sorunudur. Devamlý bal yiyen insanlar kolay kolay hasta olmazlar. Örneðin sabah kahvaltýsýný balla yapanlar, güne çok mutlu baþlarlar. Saðlýklarý kolay bozulmaz. Yedikleri balýn enerjisi onlara ayrý bir güç verir. Bunu anlamak için devamlý bal tüketmek lazým. Mesela ben kendimde denedim. Yirmi seneden beri her sabah kahvaltýmda bal yerim. Ýnanýr mýsýnýz hiç hasta olmam, sadece bazý kýþlar nezle olurum. 65 yaþýndayým kendimi elli beþ yaþýndaki gibi hissederim. Ayný zamanda görüntüm de öyle gösterir. Geçen sene kan örneði vererek tahlil yaptýrayým dedim. Neticeyi gören doktor kýrk yaþlarýndaydý bana dedi ki "Dayý sen ne yiyorsun, her ne yiyorsan ona devam et. Ben tahlil yapsam senin sonucunu bulamam". Ben gülerek "saðol" dedim. Nasýl anlatayým çok yaþamak saðlýklý yaþamak isteyenler her sabah kahvaltýlarýnda en az elli gram bal yesinler. Saygý ve sevgilerimi sunarken sýhhatli ve mutlu günler diliyorum. 25
SAYBÝR BAL PAKETLEME TESÝSÝ FAALÝYETE GEÇTÝ Bal dolum ve ambalaj tesisi Samsun Ýlkadým Sanayi Sitesinde 200 metrekare alan üzerine kurulmuþ olup binanýn mülkiyeti Birliðimize aittir. Makineler ise Samsun Ýl Özel Ýdaresi tarafýndan Ýl Tarým Müdürlüðünce ihale yapýlarak alýnmýþ ve yapýlan bir protokolle kullanýmý birliðimize verilmiþtir. Saatte 2 ton bal paketleme kapasitesine sahip olan bal dolum ve ambalaj tesisi makineleri dört bölümden oluþmaktadýr. Teneke eritme ve yumuþatma, bal eritme ve dinlendirme, bal dolum ve kavanoz ambalajlamadan oluþmaktadýr. Tesise gelen tenekeli ballar, benmari teknesinde ýsýtýlýp akýþkanlýðý saðlandýktan sonra bunker denilen tekne içerisine tenekelerdeki ballar boþaltýlmaktadýr. Boþaltýlan ballar burada ince eleklerden süzüldükten sonra transfer pompasý aracýlýðý ile bal eritme kazanýna aktarýlmaktadýr. Bu kazanda yaklaþýk 40 0 C eritilip, kazana monte edilmiþ olan mikserle karýþtýrýlýp homojen hale geldikten sonra 2 adet dinlendirme kazanýna aktarýlmaktadýr. Bu kazanlarýn iþlevi 40 0 C'de balýn dinlenip berraklaþmasýný saðlamaktadýr ve bal dolum makinesine baðlýdýr. Bu þekliyle bal eritme ve dinlendirme iþlemi tamamlanmýþ olur. Bal dolumu makineler gurubundan oluþmaktadýr. Giriþ tepsisine konulan boþ kavanozlar konveyör bandý aracýlýðý ile ikiþerli olarak hava ile kavanoz temizleme makinesine gelir. Temizlendikten sonra dinlendirme kazanýna baðlý bal dolum makinesine gelir. Ýstenilen gramajda iki kavanozu doldurduktan sonra konveyörle kapak kapatma iþlemine geçilir. Otomatik olarak yerleþen kapaklar makine tarafýndan kapatýldýktan sonra kavanozlar etiket makinesine gelir ve etiketlenen bal kavanozlarýnýn kapak üstüne tarih atýldýktan sonra garanti bandý makinesinde garanti bandý takýlýp yapýþtýrýlýr ve çýkýþ tepsisinde de bal dolum iþlemi tamamlanmýþ olur. Dolumu yapýlmýþ, kapaðý kapatýlmýþ, etiketlenip tarihi atýlmýþ ve garanti bandý yapýþtýrýlmýþ olan bal dolu kavanozlar 12'þerli olarak shilling makinesinde ambalajlanýr ve market raflarýnda satýþa hazýr hale gelmiþ olmaktadýr. Birlik tarafýndan ilimiz arýcýlarýnýn ballarýnýn piyasaya ambalajlanmýþ ve etiketlenmiþ olarak sunulmasý amacýyla çalýþmalar baþlamýþ olup tesisin faaliyete geçmesi yanýnda Samsun Birlik Bal adý altýnda marka çalýþmasý tamamlanmýþ, etiketler hazýrlanmýþ ve bal dolum çalýþmalarýna baþlanmýþtýr. 27
BAÞKANDAN GEZGÝNCÝ ARICILARIMIZI ZÝYARET Birlik baþkanýmýz Rasim KAPLAN, Haziran ile Aðustos aylarý arasýnda gezginci arýcýlarýmýzý ziyaret etmiþtir. Gezisini, gezginci arýcýlarýmýzýn yoðun olduðu illerden olan; Sivas, Gümüþhane ve Bayburt'ta gerçekleþtirmiþtir. Arýcýlarýmýz bulunduklarý yerde ziyaret edilmiþ ve sorunlarýný bire bir anlatma fýrsatý bulmuþlardýr. Görülen her arýcý barakasý; Birlik üyesi, Samsun arýcýsý, diðer il arýcýsý ayýrt edilmeden ziyaret edilmiþtir. Þüphesiz ki biraz meþakkatli bir yolculuk olmuþtur. Çok kolay olmasa gerek Temmuzda, Aðustosta il il, ilçe ilçe, köy köy gezmek Ancak yolculuðun sonunda bir arýcýnýn unutulmadýk buralarda düþüncesiyle, içten en samimi Hoþgeldin'i, bidonlarla taþýnan sularla yapýlmýþ bir bardak çay ikramý, arýcýmýzýn kendi mahareti yemeklerden tatmak bütün yorgunluðu atývermiþtir. Tabi üstüne tadýna doyum olmaz sohbetler de eklenince bu sezon hem bizler hem de arýcýlar için hoþ anýlarla dolmuþtur Arýcýlarýmýzýn dertlerini, sýkýntýlarýný yerinde dinlemek çözüm önerileri üretmek çok faydalý olmuþtur. Mesela sabahýn 7 sinde bir arýcýnýn çadýrýnda kahvaltýda anlatýldý sýkýntýlar, öðlen 12'de de dinlendi dertler, gece 10'da çözüm bulunmaya çalýþýldý. Gezginci arýcýlarýmýz için ortak sýkýntýlar; konaklamadaki sorunlar, arýcýlýk maliyetlerinin yüksek olmasý, üretilen ballarýn bedelinden düþük miktarlara satýlmasý gibi baþlýklar çýktý ortaya. Arýcýlarýmýzýn çoðu sohbetlerde ''biz bal üretiyoruz, kaliteli balý üretiyoruz, ancak kalitesiz ballar piyasaya sürülüyor bizim balýmýz elimizde kalýyor. Birçoðumuz ailesinden uzaklarda, çoðumuzda ailesiyle bu þartlarda üretim yapýyoruz ama sonuç hüsran oluyor'' diye serzeniþte bulunmuþlardýr. Birlik Baþkanýmýz da, bu sorunlarýn sadece ilimiz arýcýlarýnýn sorunlarý deðil Türkiye arýcýlýðýnýn da sorunlarý olduðu, ancak geliþen Dünya'da, yürüyen Türkiye'de bu sorunlarýn olmamasý gerektiði, bunlarla Samsun arýcýsý vasfýyla mücadele edeceðini, gezginci arýcýlarýmýzýn en büyük sýkýntýsý olan konaklama sorunu baþta olmak üzere, yüksek arýcýlýk maliyetleri, mumdaki katma deðer gibi sorunlara da çözüm için çalýþacaðýný ifade etmiþtir. Ayrýca "bu yýl bu gezilerin ilki gerçekleþtirildi. Ancak arýcýmýzýn olduðu her ziyaret edilemedi. Gönül isterdi ki Muþ'ta ki arýcýmýzý da ziyaret edelim, Erzurum'a da gidelim, Aðrýda da sýkýntýlarý dinleyelim. Ýnþallah 2011-2012 arýcýlýk sezonunda daha fazla arýcýmýzý ziyaret edeceðiz. Sorunlar sadece Birlik odalarýnda halledilmiyor, olayý yerinde görmek sahaya inmek gerekiyor. Bunun için ilk adýmýzý attýk. Arýcýmýzýn her zaman yanýndayýz, birlik beraberlik anlayýþý bunu gerektirir." demiþtir. 29
ÝL TARIM MÜDÜRLÜÐÜ YÖNETÝCÝLERÝNE ÝFTAR DAVETÝ Birliðimizin kurulmasý ve bugünlere gelmesi sürecinde çok önemli katkýlarý olan Ýl Tarým Müdürlüðü idarecilerine Birliðimiz adýna bir iftar yemeði düzenlenmiþtir. Yemeðe tam kadro olarak katýlan Ýl Müdürlüðü idarecilerine bir konuþma yapan Baþkanýmýz "Birliðin bugünlere gelmesine ve Samsun arýcýsýnýn sesi olmasýna önemli düzeyde katký saðlayan Ýl Tarým Müdürlüðü yöneticileri ile bir araya gelmek ve birlikteliði pekiþtirmek amacýyla düzenlediðimiz iftar davetimize katýlým saðladýðýnýz ve bugüne kadar saðlamýþ olduðunuz idari ve teknik destek dolayýsýyla teþekkür ediyorum" demiþtir. Birliðin çalýþmalarýnda baþarýlý olmasýnýn bir ekip çalýþmasý ile mümkün olduðuna vurgu yapan Ýl Müdürü Kadir ÝSPÝRLÝ "Ýl Müdürlüðü olarak Samsun tarýmýnýn önemli bir bileþeni olan arýcýlarýmýzýn sorunlarýna çare olabilmek amacýyla kurulduðu günden bu güne deðin desteðimizi esirgemedik. Bugün geriye baktýðýmýzda oldukça önemli mesafe de kat ettiðimizi görmekteyiz. Bu bize sevinç ve kývanç vermektedir. Bundan sonraki süreçte de yeni çalýþmalarda birlikte olma ümidimizi TKDK ve HÝBE BAÞVURULARI Kurumun amacý, AB ve uluslararasý kuruluþlardan saðlanan kaynaklarýn, ülkemizde kýrsal kalkýnma programlarýnýn uygulanmasýna yönelik faaliyetlerin gerçekleþtirilmesi için kullanýlmasýný saðlamaktýr. Söz konusu faaliyetlerin gerçekleþtirilmesi amacýyla, 4 Mayýs 2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafýndan kabul edilen 5648 sayýlý "Tarým ve Kýrsal Kalkýnmayý Destekleme Kurumu Kuruluþ ve Görevleri Hakkýnda Kanun", 18/05/2007 tarihli Resmi Gazetede yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Anýlan kanunla kurulan kurum 25 Þubat 2008 tarihinde Avrupa Komisyon tarafýndan kabul edilen, Avrupa Birliði Katýlým Öncesi Yardým Fonlarý ile desteklenecek Tarým ve Kýrsal Kalkýnma Programýný (IPARD) uygulayacaktýr. Söz konusu program; tarým sektöründe ve kýrsal alanda faaliyet gösteren üreticilerimizin, özel sektörün ve potansiyel yatýrýmcýlarýn Tarým ve Kýrsal Kalkýnma alanýnda desteklenmesi amacý ile 2007-2013 döneminde uygulamaya konulacaktýr. AB hibe fonlarý kýrsal kesimde yaþayan halkýmýza, çiftçilere, üretici birliklerine ve tarým sektöründe faaliyet gösteren firmalara projeler karþýlýðýnda ve sözleþmelerine uygun olarak kullandýrýlacaktýr. Tarým ve Kýrsal Kalkýnmayý Destekleme Kurumu Türkiye Cumhuriyeti adýna Avrupa Birliði'nin katýlým öncesi mali yardým aracý olan IPA'nýn kýrsal kalkýnma bileþeni kapsamýnda uygulanacak projeler iliþkin þartlý proje baþvuru ilanýna çýkmýþ bulunmaktadýr. Baþvurular 01.09.2010 tarihi ile 30.11.2010 tarihleri arasýnda TKDK il koordinatörlüklerinde kabul edilmeye baþlanacaktýr. Tarým ve Kýrsal Kalkýnma Destekleme Kurumu tarafýndan yönetilen AB Kýrsal kalkýnma hibe programý baþvuru rehberi yayýnlandý. TKDK 1 Eylül 2010 tarihi itibari ile baþvurularý kabul etmeye baþlamýþtýr. Desteklenecek iller; Afyon, Amasya, Balýkesir, Çorum, Diyarbakýr, Erzurum, Hatay, Isparta, Kahramanmaraþ, Kars, Konya, Malatya, Ordu, Samsun, Þanlýurfa, Sivas, Tokat, Trabzon, Van, Yozgat illerini kapsamaktadýr. Çeþitli tarýmsal konular yanýnda IPARD Arýcýlýk üretimini geliþtirmek isteyen mikro ve küçük ölçekli çiftçilere (kovan ve küçük ekipman alýmý) ve üretim tesisleri ya da ana arý yetiþtirme istasyonlarýna ekipman alýmý yoluyla destek saðlayacaktýr. Arýcýlarýmýzýn 10.000 Avro ile 250.000 Avro arasýndaki projelerinden uygun bulunanlarý destekleyecek olan kurum arýcýlarýmýza bu yolla %50 hibe desteði saðlayacaktýr. Arýcýlýk, 302-1 Çiftlik Faaliyetlerinin Çeþitlendirilmesi ve Geliþtirilmesi alt tedbirinde desteklenmektedir ve Amasya, Çorum, Diyarbakýr, Erzurum, Hatay, Kahramanmaraþ, Kars, Konya, Samsun, Sivas, Þanlýurfa, Tokat ve Trabzon illerindeki en az 50, en fazla 200 koloni arýsý olan, 66 yaþýndan gün almamýþ olan, en az 3 yýl arýcýlýk yaptýðýný belgeleyen arýcýlar destek için baþvurabilirler. Baþvuru için http://www.tkdk.gov.tr adresinden yararlanýlabileceði gibi Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliðinden de yardým isteyebilirsiniz. 30