Bijlage VWO 2007 tijdvak 1 Turks Tekstboekje
Tekst 1 Anadolu Ateúi dünya sahnelerinde Dünyada 6 milyon kiúinin izledi i Anadolu Ateúi, sonbaharda ABD, Macaristan ve MÕsÕr da Topluluk, yurtdõúõnda yerleúik úovlar yapacak. 1 Beú sene içinde 800 ü aúkõn gösteri ve 6 milyona ulaúan seyirci sayõsõ Çin, Sibirya ve Japonya da dahil olmak üzere dünyanõn 30 u aúkõn ülkesinde gösteri. Kuruldu u 2001 yõlõndan itibaren Türkiye gösteri sanatlarõ tarihinde tüm rekorlarõ kõrmõú Anadolu Ateúi. YaratÕcÕsÕ ve genel sanat yönetmeni Mustafa Erdo an, Anadolu nun kendi dans dilini ve karakterini dünyaya göstermek için bir hayal kurmuú. Ve bu hayalini de büyük ölçüde gerçekleútirmiú. Kayna ÕnÕ orijinal kültürümüzden alõp di er bütün dans disiplinlerinin de imkanlarõnõ kullanan ça daú bir bakõú açõsõdõr bizim yaptõ ÕmÕz. Ça daú folklor ya da modern folklor da diyebiliriz. diyor. Sahne üzerinde Türkiye nin yedi bölgesinin folklörünü izliyorsunuz ama farklõ bir yorumla. Zengin kostümleri, dekoru, 80 kiúinin aynõ, hiçbir hata yapmadan yaptõklarõ dans, büyük bir coúkuyla izleniyor. Geleneksel ile modernin bir arada sunuldu u gösteri, ekim ayõ içinde ABD yolcusu. 11 Ekim de New York ta, Madison Square Garden da, 16 Ekim de Chicago da, Chicago Theater da sahne alõyor topluluk. KasÕm ayõnda da Macaristan ve MÕsÕr yolcusu. Mustafa Erdo an la Anadolu Ateúi ni konuútuk. 2 Anadolu Ateúi istedi iniz kõvama geldi mi? Dünya ölçe inde baúarõlõ bir grup olmasõnõ, Türkiye yi temsil etmesini hedefliyordum. O hedefe yaklaútõ ÕmÕzÕ hissediyorum. Daha da iyi yere gelecek. 3 Türkiye ye nasõl bir katkõ sa ladõ ÕnÕzÕ düúünüyorsunuz? Öncelikle var olmayan bir iú icat ettik; var olmayan bir alan açtõk. Türkiye de çok güçlü bir Anadolu Ateúi seyircisi yarattõk ve önemli bir dans seyircisi potansiyelini de ortaya çõkardõk. Bizden hareketle, dans gösterilerinin de AKM nin seyirci sayõsõ arttõ, halk oyunlarõ yarõúmalarõnõn da. Türkiye yi tanõtmak gibi onurlu bir görevi yerine getiriyoruz. DünyanÕn her yanõnda Türk danslarõ bizim sayemizde tanõnõyor. 4 Dünyada bu kadar be enilece ini tahmin ediyor muydunuz? Ediyordum ama Türkiye de be enilece ine dair kaygõlarõm vardõ. Çünkü Türkiye de halk danslarõ sanattan sayõlmõyordu ben bu iúi yapana kadar. Halk danslarõnõn uygulanõú biçimiyle ilgili bir önyargõ vardõ. Bizim ça daú yorumumuz o önyargõyõ ortadan kaldõrdõ. 5 Halk danslarõnõ yorumlarken Anadolu kültürünün ne kadarõnõ yansõtabiliyorsunuz? 2 lees verder ŹŹŹ
Bu bir yorum. Koreografinin yüzde 60 Õ özgün. Beú ayrõ sahnemiz ve bu sahnelerin içinde yüz yirmi halk dansõ figürünün yorumlanõúõ var. Yedi bölgeden yedi farklõ karakterde dans. Bunu, kendi yorumumla sahnede gösteriyorum. DolayÕsÕyla özünü de korumuú oluyoruz. Çünkü orijinalinin kaybolup gitmesine içimiz razõ olmaz. 6 Bu tip bir gösteriyi bir yerde gördünüz mü yoksa siz mi tasarladõnõz? Bir yerde gördüm. Moisiev 1945 ten beri Rusya da halk balesi, halk oyunlarõnõ andõran ça daú dans gösterileri yapan biri. Bu iúin öncüsü, yaúõyor ve kendisiyle de tanõútõm. ArdÕndan Broadway de kullanõlan dans formatlarõ, sonra da ørlanda danslarõ geliyor ama Rusya nõn etkisi daha fazla. 7 Birikiminiz halk danslarõ üzerine ve uzun yõllar oynadõnõz da. ùimdi iúin teorisini daha mõ çok seviyorsunuz? økisini de yapmak istiyorum ama 90 dakika bir dansçõ gibi oynamak mümkün de il. Her fõrsatta da çõkõp oynuyorum zaten. Gösterinin son bölümünde. Ama kostüm giyip kuliste olmak genel hadisede aksaklõklar yaratõyor. BaúÕndan sonuna kadar her úeyi kontrol etmek zorundayõm. 8 Gösteri yaptõ ÕnÕz ülkelerden nasõl tepkiler aldõnõz? Her yerde aynõ tepkiyi, aynõ olumlu reaksiyonlarõ alõyoruz. AlkÕú her yerde aynõ ama küçük bir karúõlaútõrma yapmak gerekirse, Avrupa seyircisi daha heyecanlõ. Reaksiyonunu çabuk gösteriyor. Bu, e lence kültürüyle ilgili birúey. Bekleyip, sonunda ayakta 15 dakika alkõúlamak var bir de oyun içinde katõlan seyirci var. AvrupalÕlar bunu yapõyorlar. Final alkõúõ her yerde aynõ. Karadeniz bölümünde seyircinin reaksiyonu tavana vuruyor. O, belli bir matematik hesabõyla konulmuú bir sahne. O sahneyi hazõrlarken üç/beú dakikada bir seyirciden alkõú istiyordum. Ona göre kurguladõm ve seyirci de o tepkiyi veriyor. 9 øleride ne gibi projeler var? Bu proje daha on yõl devam edecek. Muhtemelen ABD ve øngiltere de yerleúik úovlar yapmaya baúlanacak. AynÕ grup baúka bir projeyi çalõúõyor zaten. økinci ve üçüncü oyunlar olacak. Anadolu Ateúi Truva, Anadolu Ateúi østanbul, Anadolu Ateúi Türkiye gibi projeler üretilecek. BunlarÕn her birinin ömürleri de 5/6 yõl olacak. økinci dans projesinden sonra da bir müzikal yapaca Õz. Bilgi ve bilet için www.anadoluatesi.com. 3 lees verder ŹŹŹ
Tekst 2 Hürriyet... Kültür Sanat YalnÕz ve uyumsuz çocuk Alfred Nobel (1) Kendi adõyla verilen Nobel Ödülleri ile ölümsüzleúen Alfred Nobel, dinamitin mucidi olarak da tanõnõyor. Nobel, 1896 da beyin kanamasõndan ölmeden önce, servetinin büyük bir bölümünün her yõl insanlõ a hizmet edenlere sunulmasõnõ vasiyet etmiúti. (2) YaúÕtlarÕnÕn zevklerini paylaúmayan, dünyaya yabancõ, dalgõn bir çocuk... Alfred Bernhard Nobel, çocukluk yõllarõnda tuttu u günlü e, kendisiyle ilgili olarak bu cümleleri yazmõútõ. (3) Uzun yõllar sonra, arkadaúõ olan ünlü yazar Victor Hugo ise, çeúitli Avrupa ülkelerinde endüstri tesisleri kuran Nobel'i Avrupa'nÕn en zengin göçebesi olarak tanõmlayacaktõ. (4) Bugün kendi adõyla verilen Nobel Ödülleri ile tanõnan Alfred Nobel, 1 Ekim 1833 te iflas etmiú bir iú adamõnõn o lu olarak dünyaya geldi. BabasÕnÕn de erli ticari malzemelerle yüklü gemisi battõ Õ için aile iyice yoksullaúmõútõ. A abeyleri Ludvig ve Robert sokaklarda kibrit satarak ailenin geçimine katkõda bulunmaya çalõúõyorlardõ. (5) Tarihe dinamitin mucidi olarak geçen Alfred Nobel, patlayõcõlara olan düúkünlü ünü babasõndan aldõ. 1837 de Alfred henüz 4 yaúõnda bir çocukken babasõ ømmanuel Nobel, Saint Petersburg a taúõnõr ve burada bir mayõn fabrikasõ kurar. (6) Küçük Alfred de kimya ile ilgilenmeye baúlar. Rus ö retmenlerden dersler alõr. Bu arada babasõnõn kurdu u úirketin iúleri de iyiye gitmeye baúlamõútõr. Nobeller in úirketi Rusya'daki ilk merkezi ÕsÕtma sisteminin donanõmlarõnõ üretmektedir. (7) Zaman içinde Alfred Nobel in patlayõcõlara olan ilgisi artar. 1866 yõlõnda yüzde 75 oranõnda nitrogliserini, yüzde 25 oranõnda emici bir toprak türü olan kieselguhr ile karõútõrõr ve o müthiú maddeyi bulur: Nobel in Güvenlik Barutu ya da daha çok bilinen adõyla dinamit. Bu buluúu, Nobel in kõsa sürede bütün Avrupa da dinamit kralõ olarak tanõnmasõna neden olur. Nobel in patlayõcõlara olan bu merakõ yõllar önce Stockholm yakõnlarõndaki Heleneborg da kurdu u küçük laboratuvarõnda, deneyler yaparken küçük kõzkardeúi Emil in ölümüne neden olmuútu. (8) 1879 da Paris yakõnlarõndaki Sevran da bir laboratuvar kuran Nobel, buradaki çalõúmalarõ sõrasõnda dumansõz barutu keúfeder. Bu dönemde Fransa ya karúõ kurulan bir ittifakta yer 4 lees verder ŹŹŹ
alan øtalya ile iúbirli i yapan Nobel, aleyhine baúlatõlan kampanyalar sonucunda Paris i terkederek øtalya daki San Remo ya yerleúir. Nobel'in vasiyeti (9) Nobel, San Remo da 1896 yõlõnda beyin kanamasõ sonucu yaúama veda eder. Vasiyetinde, servetinin 1 milyon kronunun ye enleri ve bir dönem aúõk oldu u Sofie Hess arasõnda paylaútõrõlmasõnõ, geri kalan 33 milyon 200 bin kronunun da her yõl insanlõ a hizmette bulunanlara sunulmasõnõ istemiúti. Bu ödüller fizik, kimya, tõp ya da fizyoloji, edebiyat ve barõúa hizmet olmak üzere toplam beú dalda verilecekti. (10) Nobel in bu vasiyeti önceleri büyük tartõúma yaratõr. Ancak 1900 yõlõnda øsveç Hükümeti Nobel VakfÕ nõ kurar. Bu yõldan sonra da Nobel Ödülleri düzenli olarak verilmeye baúlanõr. (11) Alfred Nobel adõna verilen ödüllerin sayõsõ baúlangõçta fizik, kimya, fizyoloji veya tõp, edebiyat ve barõú olmak üzere beúti. 1968 de øsveç BankasÕ, Nobel in anõsõna bir øktisat Ödülü tahsis etti. (12) Fizik, kimya ve iktisat alanõndaki Nobel Ödülleri, øsveç Bilimler Akademisi, tõp veya fizyoloji dalõndaki ödül Stockholm Karolin Akademisi, barõú ödülü, Norveç Storting in seçti i beú kiúilik bir komisyon tarafõndan veriliyor. Nobel Edebiyat Ödülü nü ise Stockholm Akademisi veriyor. 5 lees verder ŹŹŹ
Tekst 3 Atlarla psikoterapi Mustafa Köker / Londra øngiltere de 23 yõldõr ö renme zorlu u yaúayan insanlarõ tedavi eden Nicola Mcgrail, yeni geliútirilen bir yöntemle alkol ve uyuúturucu ba ÕmlÕlarÕnÕ da atlarla tedavi etmeyi baúardõ. Nicola Mcgrail in sahibi oldu u Stepping Stones ve Stepps adlõ kuruluúlarõn 12 çalõúmasõ olan atlarla psikoterapi yöntemi øngiliz ITV televizyonunun London Tonight adlõ programõnda yayõnlandõ. 10 yõldõr Londra da yaúayan Türk gazeteci Do an Yoldaú, programda Irish Cob cinsi beyaz bir atla izleyicilerin karúõsõna geçerek 13 bizzat yaúadõ. Stepps de atlar konusunda uzman olarak görev yapan Jeremy Davies konuyu úöyle açõklõyor: At ve insan davranõúlarõ arasõnda büyük benzerlikler var. Çevresiyle iletiúim kurmakta zorlanan ya da kendilerini 14 alkol ve uyuúturucu ba ÕmlÕsÕ insanlar, bu eksikliklerini atlarla bir çeúit oyun oynayarak tamamlayabilirler. Bir atõn herhangi bir davranõúa verece i tepki 15 tepkiden farklõ de il. Sinirli bir at bulundu u ortamdan dõúarõ çõkmak ister, kendisiyle ilgilenilen bir at ise bulundu u ortamda neúeli davranõúlar sergiler. Atlar güçlü hayvanlar ve onlarõn da grup içerisinde liderleri var. Lider at, her zaman en güçlü olanõdõr ve di erleri ona uyar. AtlarÕn sosyal olma özellikleri de insanlarla benzer olduklarõnõn bir çeúit kanõtõ. 16 sonucunda alkol ve uyuúturucu ba ÕmlÕsÕ insanlardan çitlerle çevrili özel bir arazide atlarla iletiúim kurmalarõ ve oyun oynamalarõ isteniyor. E itimli ve zararsõz olan at salõveriliyor ve tedavi gören kiúiden atõ yakalamasõ isteniyor. At kendisine öz güvenle yaklaúan, ürkütmeyen kiúiye zorluk çõkarmadan geliyor. Ancak korkuyla yaklaúan ve gergin davranõúlar sergileyen bir baúka kimse atõ yakalamakta zorlanõyor.tedavi sõrasõnda atõ yakalayan kiúiye neden zorlanmadõ Õ sorulurken di erine ise neden atõ 17, o anda ne hissetti i úeklinde sorular yöneltiliyor. Zorluk yaúayan hastalarõn ço u at beni sevmedi ya da bilemiyorum úeklinde cevap verseler de uzmanlar aslõnda olayõn temelinde psikolojik sorunlarõn yattõ ÕnÕ ve kiúilerin bu yönde e itilerek topluma kazandõrõlmasõ gerekti ini vurguluyor. Di er aúamada atõn dizginleri birinci örnekte iletiúim kurmakta zorlanan iki hastaya veriliyor ve bu kiúilerden daha önce belirlenen bir parkurda atõ uyumlu bir úekilde yönlendirmeleri isteniyor. Bu uygulama sonuç veriyor ve hastalar birbirleriyle konuúmadan sadece atõ bir iletiúim aracõ olarak kullanarak atõn hareketlerini yönlendirebiliyorlar. Bu iúlemi yaparken hiçbir hasta atõn dizginlerini di erinden fazla çekmiyor ya da atõ zorlamõyor. Bu úekilde ilk adõm atõlmõú oluyor ve bu hastalar insanlarla iletiúim kurma yönünde büyük bir adõm atmõú oluyorlar. Bu sõrada 18 yönlere ilgileri çekilen kiúilerin uyuúturucu ve alkolle iliúkileri kesiliyor ve u raúacak yeni bir alan, yeni bir e lence kaynaklarõ oluyor. øngiltere nin batõsõndaki Gloucestershire bölgesinde Severn nehri kõyõlarõnda yer alan Wyncolls at çiftli inin 19 bugünlerde hayatlarõnõn büyük bir bölümünü alkol ve uyuúturucu ile mücadeleyle geçiren ba ÕmlÕ insanlar. Hayatla ba larõnõ koparmak istemeyen ve dertlerine çare olacak yeni tedavi yöntemlerinin peúinde koúan bu insanlarõn yardõmõna 23 yõldõr ö renme zorlu u yaúayan insanlara kurdu u kliniklerle hizmet veren baúarõlõ ve tanõnmõú iú 6 lees verder ŹŹŹ
kadõnõ Nicola Mcgrail koútu. Mcgrail, atlarõn uyuúturucu ba ÕmlÕlarÕnÕn tedavisinde yardõmcõ bir unsur olarak kullanõlabilece inin 3 yõl önce farkõna vardõ. Daha önce ö renme özürlülerini de benzer bir yöntemle tedavi eden Mcgrail in sahibi oldu u Stepping Stones ve Stepps adlõ yan kuruluú ile birlikte daha kapsamlõ tedavi yöntemleri geliútirerek sosyal hayattan uzak kalan, kendilerini ba ÕmlÕ, sorunlu veya dõúlanmõú hisseden kimseleri tedavi ediyor. 7 lees verder ŹŹŹ
Tekst 4 AhÕr Da Õ nõn gizemi 1 Ceyhan Irma Õ nõn kõyõsõnda kurulmuú bir kentte yaúõyoruz. 15-20 kilometre güneye indi imizde eskiden Gavur Gölü (ùimdinin Sa lõk OvasÕ) karúõlardõ bizi. Bu göl 1950 lerde kurutularak tarlaya dönüútürülmüútür ama yine de her türlü kanalla sularõnõn boúaltõlmasõna karúõn kõúõn ve ilkyazda 5-6 kilometrekare alan göle dönüúmektedir. BurasÕ Hititlerden, Asurlulardan, RomalÕlardan, sözün kõsasõ Anadolu da egemen olmuú birçok kültürden izler taúõmakta, onlarõn etki ve kalõntõlarõ ile dolup taúmaktadõr. Buralar iklim ve hava koúullarõnõn da kaynaútõ Õ bir yerdir. O nedenle bir ozan: YaylasÕnda keklik öter keven biter OvasÕnda pamuk biter turaç öter diyerek çeúitlili i ve varsõllõ Õ anlatmõútõr. 2 Bu varsõllõklardan bugün AhÕr Da Õ nõ, özellikle tepesindeki göllerini anlatmak istiyoruz. 3 Elli yõl önce çõrõlçõplak sayõlacak AhÕr Da Õ özellikle güney kesimi baútan sona insan eliyle a açlandõrõlmõútõr ki belki de insan eliyle oluúturulmuú en büyük ormandõr, bizim yeúil kuúa ÕmÕz. 4 AhÕr Da Õ nõn döúleri ile etekleri yerleúim yeri oldu u gibi sõcak yaz günlerinin en güzel yaylalarõdõr aynõ anda. YazÕn burada 30-40 bin kiúi yaylamaktadõr. 5 AhÕr Da Õ nõn dört bir yanõndan sular fõúkõrõr. Bunlardan ùemúili (Günde mez) suyu en gür kaynaktõr. AyvalÕ Göleti biraz da bu suya dayanõlarak yapõlmõútõr. 6 Da Õn tepesinde düzlükler, dahasõ göller vardõr ki bu kentlinin ço u bile bunlarõ bilmez. Oysa kentten her türlü araçlarla buralara ulaúmak olasõdõr. 5-15 kilometre giderek tepedeki göllere, põnarlara varõlabilir. 7 Bu da, denizden 150 kilometre içerde olmasõna karúõn deniz hayvanlarõnõn kalõntõlarõnõ barõndõrõr. Belli ki kõtalarõn çarpõúmasõnda denizin yükselmesiyle oluúmuútur. 8 lees verder ŹŹŹ
8 Genelde kireç taúõndan oluúmuú bu da Õn tepe düzlüklerinde yer yer killi tabakalar bulundu undan irili ufaklõ göller vardõr. 9 Ben haziran sonlarõnda E rigöl de angut sürüsü ile karúõlaútõ ÕmÕ söylemek zorundayõm. Küçükgöl ve Karagöl haziran baúõnda suyunu tüketir, temmuz baúõnda da E rigöl. AhÕr Da Õ nõn en yüksek tepesinin yakõnõnda bulunan Milcan Gölü nün suyu hiç tükenmez. YanÕnda bir yatõr -Milcan Dede yatõrõ- da bulunan bu göl yöre halkõnca kutsanmõútõr. 10 AhÕr Da Õ nõn ortasõ Yedikuyu dur. Kentten 15-20 dakikada asfalt yoluyla varõrsõnõz Yedikuyu ya. Biz Yedikuyu çevresinde yürüyüúler yaparõz yazlarõ. En çok Yedikuyu-ÇalÕpalma-Hombur-Yedikuyu geçekleri arasõndaki yürüyüútür ki, çok çok 5-6 kilometredir. SabahÕn ilk saatlerinde yapõlmazsa bu yürüyüúler, sõkõntõ verir, da sõca Õ yakabilir sizi. Ama siz batõda Olucak tan baúlayõp Küçükgöl, Karagöl, ArmutlupÕnar, Yedikuyu, ÇalÕpalma, KÕzÕlkuyu, Oklukuyu, E rigöl, Milcan ve Üçkuyu gezileri yaparak da Õn tepelerinden çok da zorlanmadan 20 kilometre yürüyüú yapabilirsiniz yazlarõ. Bu yürüyüú sõrasõnda yürük çadõrlarõnõ, balcõlarõ, kenger toplayõcõlarõnõ görebilirsiniz. Yürüyüúü çok erkene alabilirseniz keklik, tavúan ya da úahin, delice gibi yaban hayvanlarõnõ görebilirsiniz. 11 Ben buralarda soyunun tükendi ini sandõ Õm úahin, atmaca, delice gibi kuúlarõ yeniden tanõdõm. Bir sabah bir úahini tepemizde gö e asõlõ görünce avlanmak üzere oldu unu anladõk. Çok geçmeden dalõú gerçekleúiverdi. 12 YatÕrlar, põnarlar, kuyular, göller baúka baúka düúler yaúatõr kiúilere. Milcan da ise ayrõca evrenin merkezinde oldu unuzu sanõrsõnõz. Üç bir yanõ dik iniúlerle boúlu a açõlan Milcan dan do u ve güneye do ru yer yer kuú uçuúu 40-50 kilometrelik alan ayaklarõnõzõn altõndadõr. PazarcÕk, Türko lu, GölbaúÕ gibi kentlere tepeden bakmanõn zevkini yaúamaktasõnõz. Kuzeye döndü ünüzde kimi Bertiz köylerini, Engizek Da Õ nõn ve Göksun yakõnõndaki Berut Da Õ nõ görebilirsiniz. Do u ve Güneydo u yönünde Yavúan Da Õ nõ, Baúkonuú u izlemek olasõdõr. DahasÕ Milcan dan gündo umunu ve günbatõmõnõ izlemek de olasõdõr ki çok büyük keyif verir insana... 13 Düúününüz; denizden 500 metre yüksekteki kentten 3100 metreyi aúkõn yüksekliklere 15-20 dakikada hiç de yorulmadan varõyorsunuz arabalarla. Milcan doru undan 500-600 metre yürüdü ünüzde ise Gündeúli tepesine gelirsiniz ki sabahlarõ sizi orada 40-50 kilometre kuú uçumu uzaklõktan do an güneú karúõlayacaktõr. Burada do uya yönelerek AdÕyaman Da larõ nõn aralarõndan kõpkõrmõzõ kaynayan altõn gibi do acak güneúi beklemek, onun 5-6 dakika potasõnda kendi kendini kaynatmasõnõ izlemek öyle büyük bir zevk verir ki insana bu tadõ baúka yerlerde almak çok zordur. 9 lees verder ŹŹŹ
Tekst 5 Stratejik BakÕú YÕlmaz Argüden Hoúgörünün beúi i: Anadolu 1 B ugün dünyanõn en çok ihtiyacõ olan kavramlardan birisi de hoúgörü ve farklõlõklarõn bir arada yönetimi. ønsanlarõn, kültürlerin, dinlerin ve fikirlerin yüzyõllardõr bir arada varoldu u ve iç içe geçti i Anadolu da hoúgörü ve farklõlõklarõ bir arada yönetme konusunda geniú bir deneyim var. 2 Anadolu, hoúgörünün ve farklõlõklarõ bir arada yönetmenin hassas ayarlarõna büyük katkõlarda bulunabilecek bir tarihsel mirasa sahip. Örne in, anne tarafõndan Bizans hanedanõna mensup Selçuklu SultanÕ 2. Keykâvus un sarayõnda HÕristiyan rahiplerle, Müslüman din yorumcularõ arasõnda teolojik tartõúmalar yaptõrdõ Õ kayõtlara geçmiú. Anadolu halkõnõn dinsel ve kültürel iç içe geçiúi öyle noktalara varmõú ki, bazõ HÕristiyan martyr lerin, baúka bir deyiúle dinsel úehitlerinin Türkler arasõnda zamanla evliya olarak algõlanmaya baúlandõ ÕnÕ, mezarlarõnõn ziyaretgâh olarak kabul edildi ini biliyoruz. Mevsimlik bayramlarda da böyle bir kaynaúma var. HÕristiyanlarÕn Aya Yorgi bayramlarõ ile MüslümanlarÕn HÕdrellez bayramõ aynõ gün, 6 MayÕs ta kutlanõyor. 3 Anadolu gelene inde çok önemli bir yeri olan tasavvuf felsefesi, hoúgörü ve ahenge dayanõr. Yunus Emre, HacÕ Bektaú Veli, Mevlana Celaleddin Rumi gibi büyük úair ve düúünürler farklõlõklarõ bir zenginlik kayna Õ olarak görmüúlerdir. Mevlana Celaleddin in Konya yakõnlarõndaki bazõ manastõrlarõ sõk sõk ziyaret etti i, sohbetlerine katõlanlar arasõnda muhtelif HÕristiyan ve Yahudi cemaatlerinden kiúilerin bulundu u ve hatta østanbul dan bile rahiplerin onunla görüúmeye geldi i kayõtlara geçmiútir. 13. yüzyõlda Sen sana ne sanõrsan / Ayru a da -yani öteki ne de- onu san / Dört kitabõn manasõ / Budur e er var ise diye úiir söyleyen kiúinin, büyük tasavvuf úairi ve düúünürü Yunus Emre olmasõ bu nedenle bir tesadüf olamaz. 4 Bugünün úirket yöneticilerinin karúõlaútõklarõ en önemli iki sorun; yetenekli bireyleri cezbedebilmek ve birleúmeler, satõn almalar, ortaklõklar kurma yoluyla sektörlerin yeniden yapõlanmasõnõ yönlendirebilmektir. 5 Yetenekli bireyleri cezbetmeye çalõúõrken, yaú gruplarõ, cinsiyet, ulusal kimlik, dinsel aidiyet, etnisite ve cinsel tercih açõlarõndan büyük farklõlõklar barõndõran gruplara ulaúabilmeliyiz. Pek çok ülke yetenekli insanlarõ kuruluúlarõna kazandõrmayõ olanaklõ kõlacak göç politikalarõ oluúturmak için yasalarõnõ de iútiriyor. Ancak, bireyler yetenekleri ile birlikte bireysel geçmiúlerini de beraberlerinde getiriyorlar. 6 DolayÕsÕyla, e er yetenekle ilgileniyorsak onlarõn farklõlõklarõna da saygõ duymalõ, bu farklõlõklara da hitap edebilmeliyiz. Çeúitlilik yaratõcõlõ Õ artõrõr. FarklÕlÕklarÕ ve çeúitlili i iyi yönetebilmek, úirket birleúmelerini ve iúbirliklerini baúarõlõ kõlmanõn önúartõdõr. 7 ønsan genlerinin haritasõnõn çõkarõldõ Õ, bilgi iúlemede akõllara durgunluk veren hõzlara eriúildi i, bedava internet hizmeti sayesinde sõfõr maliyetli iletiúimin ufukta görüldü ü bu ça da, dünya üzerinde yaúayan altõ milyar insanõn herbirinin küresel yönetiúim yapõlarõna katõlma hakkõnõ gündeme getirmek zorundayõz. ønsanlarõ co rafi sõnõrlara, ortak atalara ve dinsel inançlara göre ayõran tehdidin yanõ sõra bir de toplumsal konuma göre ayrõmcõlõk uygulanmasõ tehlikesi söz konusu. Bu, bugünkü küreselleúme düzeyimize yol açan iletiúim devriminin bir sonucu. ùu an dünyamõzda en basit teknoloji de dahil olmak üzere bilgiye ulaúma konusunda ciddi bir eúitsizlik yaúanõyor. Dünyadaki her üç insandan birisi yani toplam iki milyar kiúinin elektri i yok. 10 lees verder ŹŹŹ
8 O halde úu gerçek bütün yalõnlõ Õyla karúõmõza çõkõyor: Bilginin ve iletiúim araçlarõnõn eúitlikçi bir paylaúõmõnõ baúaramazsak insanlõ Õ ayõrõmcõlõktan, önyargõdan ve saldõrganlõktan arõnmõú bir dünya hedefine taúõyamayõz. Bu hedefe varabilmek için öncelikle çocuklarõmõza neler ö retece imiz ve nasõl ö retece imiz konusunda bir reforma ihtiyacõmõz var. Bu nedenle, küresel önceliklerimizi yeniden gözden geçirmeli ve geniú insan kitlelerinin dünya vatandaúõ olarak e itimini öncelikler listesinin baúõna koymalõyõz. E er bu gerçekleúmezse insanlõk, hem de global ölçekte, e itimlilerle cahiller arasõndaki fay hattõ tarafõndan sarsõlacaktõr. Bu sözünü etti imiz fay hattõnõn jeolojik olandan farkõ, yerkürenin de il, günümüzün en de erli sermayesinin yani insan beyninin içinde olmasõ. Bu nedenle de hem gözlenmesi, hem de onarõlmasõ daha güç. 9 KÕsacasÕ, farklõlõklardan düúmanlõklar de il, yeni sentezler üretmek bizi zenginleútirir. Bu yönetim anlayõúõnõ iyi kavrayabilmek için Anadolu kültüründen faydalanmalõ ve bu kültürü ihraç edebilmek için içerik geliútirmeliyiz. Bu nedenle, yalnõzca farklõlõklarõn bir arada yönetimi konusunda bilgimizi artõrarak kendi kurumlarõmõzda daha iyi önderler olabilmeyi de il, aynõ zamanda farklõlõklarõn zenginli inden faydalanarak kendimizi de daha iyi anlayabilmeyi ve daha olgun bireyler haline gelebilmeyi hedeflemeliyiz. 11 lees verder ŹŹŹ
Tekst 6 Da Vinci, padiúaha iú mektubu yazmõú Prof. Bülent Atalay'Õn, Leonardo da Vinci'nin bilim adamõ ve sanatçõ yönünü inceledi i kitabõ ABD'de 100 binden fazla sattõ. Da Vinci'nin OsmanlÕlarla iliúkisine de yer verilen kitap Albatros YayÕnevi'nce Türkçeye kazandõrõldõ. AslÕ Onat 1 Leonardo da Vinci ve ünlü tablosu Mona Lisa, 52 yõldõr ABD'de yaúayan teorik fizikçi ve ressam Prof. Bülent Atalay'Õn "Matematik ve Mona Lisa: Leonardo da Vinci'nin SanatÕ ve Bilimi" adlõ kitabõna konu oldu. 2 Atalay'Õn, Da Vinci'nin bilim adamõ ve sanatçõ yönünü inceledi i çalõúmasõ, ABD'de büyük ilgi görerek 7 baskõ yaptõ ve 100 bin adetten fazla sattõ. KitabÕn sekizinci baskõsõ ise úubatta çõkacak. Kitap, Albatros YayÕnevi tarafõndan Türkçeye de kazandõrõldõ. 6 ve 7 Ocak tarihlerinde Bo aziçi ve Bahçeúehir üniversitelerinde birer konferans vermek üzere Türkiye'ye gelen Atalay ile Da Vinci'yi konuútuk. 'ùekil de iútiren dâhi' 3 Leonardo da Vinci'ye olan ilginiz nereden kaynaklanõyor? Da Vinci, 1452'de, yani østanbul'un fethinden 1 yõl önce dünyaya geliyor. Öksüz bir çocuk de il ama gayri meúru. Da Vinci do du unda annesi 15, babasõ 24 yaúõnda. Öyle bir dahi ki insan, bütün bu iúleri tek bir kiúi mi yapmõú diye úaúõrõyor. Bu tür insanlar için 'transformative genius' (úekil de iútiren dâhi) tabiri kullanõlõyor. Günümüzde maalesef ne bilim adamlarõ sanattan ne de sanatçõlar bilimden anlõyor. Onun seviyesine hiçbir zaman ulaúõlamadõ tabii. Ama bilim adamõ ve ressam olarak Da Vinci'yi araútõrõrken onun çalõúma yöntemleriyle kendiminkiler arasõnda benzerlikler keúfettim. 4 "Mona Lisa"nÕn matemati i konusuna girince Dan Brown'Õn "Da Vinci ùifresi"nde de de inilen altõn oran gibi kavramlar çõkõyor karúõmõza. Ressamlar çalõúõrken hiçbir zaman dallarõ, yapraklarõ saymaz. Ama Leonardo sayardõ; bunun gibi ince ayrõntõlarla ilgilenirdi ve do ada olup bitenin nedenini bilmek isterdi. Bilim adamlarõna bilimsel teoriyi ö reten de ressamlar oldu. Bir yoruma göre, Mona Lisa'nÕn yüzü altõn dikdörtgenle çevrelenmiú, vücudu da altõn üçgen do rultusunda resmedilmiútir. AyrÕca fondaki manzaranõn iki tarafõ birbirine eúit de ildir. Bu da Mona Lisa'nÕn bir gözünden di erine baktõ ÕnÕzda ikisinin de hareket etti i izlenimi uyandõrõr sizde. 5 Da Vinci'nin OsmanlÕlarla iliúkisine de de iniyorsunuz. SanatçÕ, II. Bayezid'e mektup yazarak iú baúvurusunda bulunuyor... Leonardo, Milano'da bulundu u dönemde SforzalarÕn FransÕzlara yenilmesi sonucu iúini kaybediyor. 1500'de II. Bayezid'e mektup yazarak padiúahõn hizmetinde askeri mühendis olarak savunma surlarõnõ güçlendirmeyi, yeni silahlar tasarlamayõ teklif ediyor. Önerilerinin arasõnda portreler yapmak da var. KanÕtlanamamÕú bir iddiadõr ama II. Bayezid'in babasõ Fatih Sultan Mehmet'in 12 lees verder ŹŹŹ
kendi portresini yaptõrmak için Venedikli Gentile Bellini'den önce Leonardo'yu østanbul'a davet etti ine de inanõlõr. Da Vinci, padiúaha Haliç üzerine köprü ve Bo aziçi'nin iki yakasõnõ birleútirecek bir dubalõ köprü inúa etmeyi tasarladõ ÕnÕ yazmõú. Da Vinci'nin tank çizimleri 6 Da Vinci, dünyanõn en ünlü ressamõ olmasõna karúõn önceli i hep bilime veriyor... Bu kadar muazzam bir ressam nasõl bu kadar az resim bõrakabilir? Ama bunlarõn arasõnda dünyanõn en ünlü tablolarõ bulunuyor. Da Vinci'nin tasarõmlarõnõ inceledi inizde de a zõnõz bir karõú açõk kalõyor. 7 Galilei'den 100 yõl önce yazdõ Õ elyazmalarõnda "Güneú hareket etmez" diyen Da Vinci, uçma aygõtõnõn yanõ sõra tank, otomobil, denizaltõ ve paraúüt tasarõmlarõna bile imza attõ. Ünlü fizikçi Sir Isaac Newton'Õn aynalõ teleskopu keúfetmesinden 160 yõl önce, Da Vinci'nin bu teleskopa çok benzer bir çizim yaptõ ÕnÕ, sonralarõ bulunan elyazmalarõndan ö reniyoruz. Da Vinci'nin elyazmalarõ zamanõnda derli toplu bir halde basõlabilmiú ve bilim adamlarõ bu de erli belgelerden yararlanabilmiú olsaydõ, 18. yüzyõlda úimdiki teknolojik düzeyimize gelmiú olabilirdik. ATALAY KøMDøR? 8 Ankara'da do an Prof. Atalay, üniversite ö renimini ve lisansüstü çalõúmalarõnõ Georgetown, Berkeley, Princeton ile Oxford üniversitelerinde tamamladõ. Mary Washington Üniversitesi'nde fizik profesörü, Virginia Üniversitesi'nde yarõ zamanlõ ö retim üyesi olarak çalõúan Prof. Atalay, aynõ zamanda Princeton'da bulunan Institute for Advance Study'nin üyesi. Resim çalõúmalarõ Buckingham SarayÕ, Beyaz Saray ve Smithsonian Enstitüsü'nde sergilenen Prof. Atalay'Õn taúbaskõ eserleri de bulunuyor. Bu eserler profesörün "Lands of Washington" ile "Oxford and the English Countryside" adlõ kitaplarõnda bir araya getirildi. 13 lees verder ŹŹŹ
Tekst 7 SÕradÕúÕ bir müzik filozofu Mozart için müzik úairi diyenler, Beethoven için hiç çekinmeden müzik filozofu demektedirler. Bu sõra dõúõ besteci, Kader senfonisi adõyla anõlan Beúinci Senfonisi nde de, felsefesini en ince noktalarõna kadar anlatõr. Ludwig Van Beethoven bir dahi çocuk de ildi. DelikanlÕlÕk ça Õnda da öyle kimseye benzemeyen bir hava taúõmõyordu. Ona bestecilik ö retmekte olan Albrechtsberger, Beethoven úimdiye kadar bir úey ö renemedi. Bundan sonra da ö renece i yok. Besteci olarak ben onda en küçük bir ümit dahi göremiyorum demiúti. Beethoven a bir süre armoni dersleri veren Haydn bile, ö rencisinin meziyetlerini fark edememiúti. Ama piyanosunun baúõna geçti i zamanlar her úey de iúiyordu. Daha küçük yaúta iyi bir piyanist olaca ÕnÕ ispat etmiúti. KÕsacÕk, küt parmaklarõyla piyanonun tuúlarõ üzerinde harikalar yaratabilmekteydi. BabasÕ, Bonn da kilise korosunun úefiydi. O lu daha 4 yaúõndayken ona piyano ve keman dersleri vermeye baúlamõútõ. Kabiliyetini ilk Mozart keúfetti Johann Van Beethoven, içkiye düúkünlü ü yüzünden evini geçindirecek kadar paraya bir türlü sahip olamõyordu. Küçük Ludwig in kabiliyetini keúfedince eve para getirsin diye onu yetiútirme iúini üzerine aldõ. Gerçekten de Ludwig daha 7 yaúõndayken halk huzurunda konser verecek duruma gelmiúti. 13 yaúõndayken sarayda org çalarak evin masraflarõnõn bir kõsmõnõ ödeyecek hale geldi. Dört yõl sonra Viyana ya gitti. Bir süre Mozart tan ders aldõ. Beethoven Õn kabiliyetini keúfeden ilk müzik ö retmeni de Mozart tõr. Bir gün Beethoven evinde piyano çalarken Mozart onu odadaki dostlarõna göstermiú, Bu çocu a dikkat edin. Bir gün gelecek, bütün dünya ondan bahsedecek. demiúti. Beethoven, 22 yaúõnda Viyana ya yerleúti. ArtÕk ellerinin ustalõ Õ sayesinde kendi ayaklarõ üzerinde duracak hale gelmiúti. Piyanoda gösterdi i baúarõ sayesinde Prens Carl Lichnowski ile eúinin de dikkatini çekti. AvusturyalÕ aristokratlar müzi e çok meraklõydõ. Asil karõ koca Beethoven Õ evlerine aldõlar ve ona yõlda 600 Florin ödemeyi kabul ettiler. Mozart için müzik úairi diyenler, Beethoven için hiç çekinmeden müzik filozofu demektedirler. Besteci Kader senfonisi adõyla anõlan beúinci senfonisinde, felsefesini en ince noktalarõna kadar anlatõr. ønsanlarõn kaderleriyle yaptõklarõ savaúõn hikayesidir bu. BaúlangÕçta, insano lu kadere karúõ açtõ Õ savaútan galip çõkacak gibi görünmekteyse de, son zafer gene kaderin olacaktõr... 14 lees verder ŹŹŹ
Sa ÕrlÕk onu insanlardan so utur Son zamanlarda kulaklarõ da a Õr duymaya baúlayõnca, sa ÕrlÕk onu sadece cemiyetten, insanlardan uzaklaútõrmakla kalmõyor, aynõ zamanda çalõúmalarõnõ da güçleútiriyordu. Besteledi i eserleri duyamamak Beethoven Õ çileden çõkarõyordu. Beethoven, dördüncü senfonisini neúeli bir aúk senfonisi olarak bestelemiúti. Bestecinin üçüncü ve beúinci senfonilerinin yanõnda dördüncü senfoni biraz sönük kalmaktadõr. Bu arada Beethoven, Fidelio operasõnõ da bestelemeye baúlamõútõ (1804). Çeúitli sõkõntõlar ve artan sa ÕrlÕk Beethoven Õn gerekti i kadar fazla çalõúmasõna imkan bõrakmõyordu. Sekizinci senfonisini de 1815 ten önce bestelemiúti. Dokuzuncu senfonisini ise 1824 ten önce tamamlayamadõ. Dokuzuncu senfonisi iúitme problemine ra men o güne kadar bir benzerine daha rastlanmamõú, inanõlmayacak derecede güzel bir eserdi. Bu muazzam eser, ilk defa 7 MayÕs 1824 tarihinde Viyana Kraliyet Tiyatrosu nda çalõndõ. KulaklarÕ artõk adam akõllõ sa ÕrlaútÕ Õ halde besteci eserinin idaresini baúkasõna bõrakmak istememiúti. Besteci úef de ne ini eline aldõktan sonra konseri baúõndan sonuna kadar hiçbir aksaklõ a sebep olmadan idare etti. Konser bitiminde, alkõúlara karúõlõk olarak halkõ selamlamasõnõ ona iúaretle anlatmaya çalõútõklarõ zaman bestecinin üzüntüsü son haddini buldu. Dehúet içinde iki eliyle kulaklarõnõ kapadõ, hõçkõra hõçkõra a layarak salondan uzaklaútõ. Kader, Beethoven a en büyük darbesini indirmiúti, ölümü de yakõndõ artõk. Konser gecesinden sonra yata a düúen Beethoven, aylarca ölümle pençeleúti ve bu sõra dõúõ müzik filozofu 1827 de 57 yaúõnda hayata gözlerini yumdu... 15 lees verder ŹŹŹ
Tekst 8 Zeugma Ansiklopedi Zeugma (1) Zeugma, M.Ö. 300 civarõnda Büyük øskender in generallerinden Selevkos Nikador tarafõndan kurulmuú bir antik úehirdir. Bugün, Gaziantep ilinin BelkÕs úehri eteklerindedir. ølk olarak kurucusu adõna FÕrat lõ Selevkos anlamõna gelen Selevkaya Euphrates olarak anõlan úehir Roma ømparatorlu u tarafõndan ele geçtikten sonra köprü anlamõna gelen Zeugma ismiyle anõlmaya baúlandõ. (2) YapÕlan kazõ çalõúmalarõnda A, B ve C olarak üç bölümde incelenen úehrin villalarõ ve çarúõlarõnõn bulundu u A ve B bölümleri bugün Birecik Hidroelektrik Baraj gölü altõnda bulunmaktadõr. Henüz kazõ yapõlmamõú C bölümünde ileride bir açõk hava müzesi oluúturulmasõ planlanmaktadõr. Antik úehir, Roma döneminden kalan mozaikleri ile dünyaca ünlüdür. Antik kent (3) BelkÕs / Zeugma Antik Kenti, Gaziantep ili, Nizip ølçesi, BelkÕs Köyü sõnõrlarõ içerisinde FÕrat Nehri nin kõyõsõnda yer alõr. YaklaúÕk yirmi bin dönümlük bir arazi üzerine kurulmuú olan BelkÕs / Zeugma Antik Kenti; FÕrat Õn geçilebilir en sõ yerinde olmasõ, askeri ve ticari bakõmdan çok stratejik bir bölge olmasõ nedeniyle tarihin her döneminde önemini korumuútur. seksen bin nüfusu ile döneminin en büyük kentlerinden biri olan BelkÕs / Zeugma, tarihin de iúik dönemlerinde de iúik isimlerle anõlmõútõr. Büyük øskender in generallerinden ve daha sonra Suriye KralÕ da olan Selevkos Nikador kendi adõyla, FÕrat nehrinin adõnõ birleútirerek M.Ö. 300 yõlõnda burada Selevkos Euphrates (FÕrat Õn Silifkesi) adõnda bir kent kurar. Daha sonralarõ M.Ö. 1. yüzyõlda kent Roma hakimiyetine girer. Bu hakimiyet de iúikli iyle birlikte kentin adõ da de iúerek köprü, geçit anlamõna gelen ve bütün dünyada bilinen úekliyle Zeugma adõnõ alõr. (4) Ünlü co rafyacõ Strabon da Zeugma dan bahsetmektedir. Helenistik dönemde Selevkos Nikador zamanõnda Zeugma da önemli imar faaliyetleri yapõldõ Õ bilinmektedir. Kentteki Akropol ün üzerine kader tanrõçasõ Thyke nin bir tapõna Õ yapõlmõútõr. Bu tapõnak halen toprak altõndadõr. Zeugma Antik Kenti kendi úehir sikkesini de basmõú Roma kentlerinden biridir. Sikkeler üzerine bir tarafõna Thyke tapõna Õ, di er tarafõna da güçlülü ü simgeleyen Roma KartalÕ motifi basõlmõútõr. HEYKELTIRAùLIK EKOLÜ (5) BelkÕs / Zeugma yõ Anadolu daki pek çok antik kent içinde ön plana çõkaran bir çok özellik bulunuyor. Bu özelliklerden birisi kendine has özellikler taúõyan heykeltõraúlõk ekolüdür. 16 lees verder ŹŹŹ
BelkÕs / Zeugma da ele geçirilen heykeller, kabartmalar ve mezar stellerinde kendini gösteren bu ekole ait pek çok örne i Türkiye'nin ve dünyanõn çeúitli müzelerinde görmek mümkün. DÜNYA REKORU: 100 BøN BULLA (6) Zeugma kazõlarõ sõrasõnda ortaya çõkarõlan ve bu alanda bir dünya rekoru Gaziantep e ve Türkiye ye kazandõran bullalar da BelkÕs / Zeugma yõ eúsiz kõlan özellikler arasõnda yer alõyor. Bulla mühür baskõsõ anlamõna geliyor. Yani bir mektup, bir ferman, ya da paketi baúka yerlere göndermek gerekti inde, kapatõlõp üzerine vurulan özel mühür, baskõ demek. Bu da Zeugma nõn devlet arúivinin günümüze yansõyan izleri sayõlõyor. Gaziantep Arkeoloji Müzesi nde sergilenen bu önemli koleksiyondaki mühür baskõlarõnõn sayõsõ ekim ayõ içerisinde bulunanlarla birlikte 100.000 i buluyor. Arkeoloji uzmanlarõ bu rakamõn Dünyada bir müze kayõtlarõnda bulunan en fazla bulla oldu unu belirtiyor. Piúmiú topraktan yapõlan bu bullalar, üzerinde taúõdõklarõ son derece zengin tasvirler ile BelkÕs / Zeugma nõn di er antik kentlerle olan iliúkileri, dönemin ekonomik, sosyal ve dini hayatõ üzerine benzersiz bilgiler edinmemizi sa lõyor. MOZAøKLER KENTø ZEUGMA (7) Zeugma nõn asõl önemi, kazõlarla ancak küçük bir bölümü ortaya çõkarõlabilen Roma VillalarÕ ve bu villalarõn tabanlarõnõ süsleyen mozaiklerdir. Benzerleri Türkiye sõnõrlarõ içerisinde sadece Ephesus (Efes) Antik kentinde görülen bu yamaç villalarõ arkeolojik açõdan büyük önem taúõmaktadõr. Sadece A bölgesi kazõlarõnda gün ÕúÕ Õna çõkarõlan mozaiklerin alanõnõn 1000 metrekareyi bulmasõ Zeugma nõn tam anlamõyla bir mozaik kenti oldu unu ortaya çõkarõyor. YapÕlan araútõrmalar sonucunda uzmanlar Zeugma daki kazõlarõn tamamlanmasõyla Gaziantep Müzesi nin dünyanõn en büyük mozaik müzesi haline dönüúece ini söylüyor. (8) Zeugma, ça ÕmÕz yöneticilerinin nedenini bilmedikleri biçimde zenginleúirken, kültür ve güzel sanatlarda da geliúimini sürdürmüútür. Kentin hemen tam karúõ kõyõsõnda bulunan ve úimdi çoktan sular altõnda kalan Apameia kenti ise Helenistik ça dan sonra Zeugma nõn her alandaki rekabetine dayanamayõnca terkedilmiútir. M.S. 2. yüzyõlda Zeugma yõ Apameia ya ba layan, a aç kütüklerinden yapõlmõú sallarõn oluúturdu u ahúap bir köprü bulunuyormuú. Zeugma daki villa tipi yerleúimler, bu köprünün FÕrat kõyõsõndan baúlayarak, batõ yönünde yaklaúõk 300-350 metre yüksekli indeki BelkÕs Tepesi nin üstündeki Akropolis in eteklerine kadar ulaúmõútõr. YamaçlarÕn güney ve batõ bölgesi nekropol (mezarlõk), do u ve kuzeydo u tarafõ mahalleler, kuzey kesimi ise yönetsel bölümler ve lejyon bölgesiydi. Akropolis in üzerinde ise Zeugma sikkelerinde sõkça rastlanan Tykhe (talih ve kader tanrõçasõ) TapÕna Õ bulunmaktaydõ. Zeugma nõn genel topografik yapõsõ, tam bir yamaç kenti görünümündeydi. Helenistik dönemde baúlayan villa gelene ine göre, yüksek ve manzaralõ alanlar seçiliyordu. Roma dönemine gelince, yüksek yerlerde oturmak, asillere özgü bir tercih ve ayrõcalõk olarak kabul edilmekteydi. Bu nedenle kent ve villalarõ, arkasõndaki tepelere do ru açõlmõú taraçalar üzerinde konumlandõrõlmõútõ. 17 lees verder ŹŹŹ
Tekst 9 YARAT, SAT!.. Merhabalar Bir dergi ya da gazetede, yeni bir köúe yazõsõ baúladõ Õnda, o köúenin konusu belirlenir önce ve genellikle köúenin ilk yazõsõ, o konunun geçmiúi ya da kõsa tarihçesi olur. Ama yazõk ki ben, bunu hep sõkõcõ ve zorlayõcõ bulmuúumdur. AdÕndan da anlaúõlaca Õ üzere, bizim ana konumuz reklam... Ama reklamla ilintili ya da herhangi bir yerinden reklama dokunan konularõ da ele alacak ve de erli beyinlerinizin be enisine sunaca Õz, ilerleyen zaman içinde. Dedi im gibi, giriú olarak tarihçeyi úimdilik bir yana koyarak, reklamõn ilk ve en önemli gereklili i olan yaratõcõlõk tan biraz söz edelim istiyorum, yuvarlakça. Reklam dünyasõna yeni girenler, ilk zamanlarõnda bazõ klasikleúmiú söz ve ö retileri sõklõkla duyarlar. Önce úu söylenir onlara; yaratõcõ fikir çok önemli. Zaten yaratõcõlõ ÕnÕn kullanabilece i bir sektör hayaliyle bu iúi seçmiú olan kiúi çok sevinir bu söze. Ve e er fõrsat bulup da söz hakkõ elde edebilmiúse baúlar hemen yaratmaya. Fakat bir süre geçmesine ra men, sundu u fikirler kabul görmemekte ve hevesli kiúi k ÕrÕlmaya baúlamaktadõr. øúte bu noktada reklam yaratõcõlõ ÕnÕn farkõ ortaya çõkar; kiúiye bu ya birileri tarafõndan söylenir ya da kiúi kendi kavramalõdõr ki; ürüne ve hedef kitleye uygun yaratõcõlõk esastõr. Öyle ya, yaratõcõlõk ucu buca Õ olmayan bir kavram. Bu serbestli i úiirde, romanda, hikayede, sinemada daha geniú bir oranda kullanabilme úansõnõz varken; reklamda bu hakkõnõz yoktur. En kõsa, en öz ve en etkileyici biçimde, satmanõz gereken ürünü, yaratõcõ fikrinizle allayõp pullamanõz gerekir. Elinize bir cep telefonu ya da bir çikolata verilip de, hadi bakalõm sat bunu dendi inde, zaten ilk kõsõtlamayla karúõ karúõyasõnõzdõr; sadece bu ürün için yarat!.. Reklam yaratõcõlõ ÕnÕ, di erlerine göre çok daha konsantre hale getiren ilk sebep bu. Ama tek sebep de de il. ArdÕndan müúterinizin bu konuya ayõrdõ Õ parasõ büyük önemle çõkar karúõnõza; bütçe... Yani, o ürünle ilgili bir fikir yakalasanõz bile bu, uygulanabilir, kesenize uygun olmak zorundadõr. øúte ikinci kõsõtlamayla da tanõútõnõz. Tam úimdi kotarõyorum ben bu iúi derken, müúterinizin koydu u kõstaslar ve vurgulamak istedi i özellikler size sunulur. Yani; marka sahibinin haklõ olarak- reklamõnda duymak, görmek ve duyurmak istedi i bazõ ürün özellikleri. Bunu úöyle örnekleyelim; reklamõ yapõlmak üzere 18 lees verder ŹŹŹ
size gelen cep telefonunun sadece ve sadece küçük olma özelli inin vurgulanmasõ ya da elektrik süpürgesinin sessiz oluúu ya da çikolatanõn ucuz oluúu... Bu nokta önemlidir; bir telefona bakõp onlarca hikayeyi kõsa sürede aklõnõzda tamamlayabilirsiniz ama küçük cep telefonu dendi i anda, artõk o telefonun küçüklü ünden baúka bir özelli i sizi ilgilendirmemelidir!.. ùu ana kadar bahsetti imiz kõsõtlamalar, hep yaúanan ve do al olan taraflarõdõr reklam yaratõcõlõ ÕnÕn. Bir de son aúamasõ var tabii bunun; müúterinizin sundu unuz iúe yorumu ve size tavsiyeleri... YanlÕú duymadõnõz; tavsiyeler... YapÕp sundu unuz iú, siz hangi seviyede bir reklamcõ olursanõz olun, müúteri tarafõndan incelenip, yorumlanacaktõr ve bunlarõn sonunda size kesinlikle; úurasõ da úöyle olsa ya da mesela benim aklõma úu geldi bakõn.. denecektir. ùimdi diyeceksiniz ki; o zaman kendileri yapsõnlar kardeúim, neden reklamcõya para verip, yardõm istiyorlar ki? ønanõn orasõnõ ben de bilmiyorum. Yumuúak ve kimseyi yormayan bir yazõyla sizlere merhaba demek istedim. ReklamÕn nasõl oluútu unu merak edenlere, belki de bu iúe girmek isteyenlere küçük tüyolar verip, biraz da camiamõzla ilgili zararsõz bir dedikodu yaparak ilk buluúmayõ noktaladõk. Sadece popüler konulara prim veren yayõnlarõn çoklu u arasõnda, hem popüler olup hem de dünyaya farklõ açõlar veren gözleri bünyesinde ustalõkla kaynaútõrabilen Ekin dergisi, teúekkür ve tebri i herkesten oldu u gibi benden de- sonuna kadar hak ediyor. Hedeflenen AvrupalÕ Türk Kültürünü kendi içinde çoktandõr yaratmõú olan bu çatõda, hep beraber bu kültürün aynasõ olmaya çalõúaca Õz; østanbul dan fõsõltõlarõmõzla. ølk merhaba ve ilk veda... Buluúmak üzere. 19 lees verder ŹŹŹ
Tekst 10 Türk edebiyatõnda destan Türk destanlarõ bir úair tarafõndan topluca yazõlmadõ Õ gibi, bir folklorcu tarafõndan da destancõ halk úairleri a zõndan derlenip yazõya geçirilmemiútir. BunlarÕn ancak konularõ üzerinde bilgimiz vardõr; bu konular da, çoklukla, Çin, øran, Arap kaynaklarõnda ve bazõ Türkçe kaynaklarda saptanmõútõr. Türk destanlarõ, Türk tarihinin gidiúine uygun olarak dört daireye ayrõlõr: Saka destanõ, Hun destanõ, Göktürk destanõ, Uygur destanõ. Bunlar da, kendi içlerinde birtakõm kollara daha bölünürler. 1. Saka destanõ: Saka Türkleri nin iki destanõ vardõr: Alp Er Tunga destanõ, ùu destanõ. a. Alp Er Tunga destanõ: Bu destanda, ø.ö. VII. y y. da øranlõlar ile savaúan Saka Türkleri nin hükümdarõ Alp Er Tunga nõn (öl., ø.ö. 624) serüveninin anlatõldõ Õ tahmin ediliyor. KâúgarlÕ Mahmut un (XI. y y.) Divanü lugat it-türk adlõ yapõtõnda, Alp Er Tunga nõn ölümü üzerine söylenmiú bir sagu (a Õt) vardõr. Fars úairi Firdevsi nin (934-1020) ùehname adlõ mesnevisinde Alp Er Tunga, Efrâsiyâb adõyla anõlmõútõr. b. ùu destanõ: Bu destanda, øskender in BatÕ Türkistan a yürümesi (ø.ö. 330-327) üzerine, Türk hükümdarõ ùu nun do uya çekilmesi, øskender gittikten sonra yine Balasagun a dönüp ùu úehrini kurmasõ anlatõlmõútõr. 2. Hun destanõ (O uz Ka an destanõ): Bu destanda Hunlar Õn hükümdarõ O uz (Mete, ø.ö. 209-174) Ka an Õn do masõ, evlenmesi, ka an (hakan) olmasõ, Orta Asya da Türk birli ini kurmasõ, ölümünden önce imparatorlu u o ullarõ arasõnda bölüútürmesi anlatõlõr. DestanÕn konusu XIII. y y.da Uygur harfleriyle ve nesirle yazõya geçirilmiútir. øçinde manzum parçalar da vardõr. 3. Göktürk destanõ: Göktürkler in de iki destanõ vardõr. a. Bozkurt destanõ: Bu destanda Göktürkler in diúi bir bozkurttan (totem, tanrõ) türedikleri anlatõlõr. Konusu Çin kaynaklarõnda saptanmõútõr. b. Ergenekon destanõ: Bu destanda, bir savaúta yenilen Göktürkler in sõ ÕndÕklarÕ Ergenekon denen yerde dört yüz elli yõl kadar oturup ço aldõktan sonra demir bir da Õ delerek oradan çõktõklarõ ve büyük bir devlet kurduklarõ anlatõlõr. Bu destanõn konusu, ølhanlõlar devri tarihçilerinden Reúidüddin in (1248-1318) Câmi üt-tevârîh adlõ Farsça yapõtõnda yazõya geçirilmiú; oradan yararlanan Evûl-gazi BahadÕr Han Õn (1605-1663) ùecere-i Türk adlõ kitabõnda da anlatõlmõútõr. Destanda, Güney Hunlar a yenilen (ø.s. 93) Kuzey Hunlar dan bir kõsmõnõn Altay da larõ yöresinde saklanõp yönetimi altõnda yaúadõklarõ Aparlar a (Avarlar) karúõ 459 yõl sonra ayaklanarak (ø.s. 552) ba ÕmsÕzlÕ a kavuúup Göktürk devletini kurmalarõnõn izleri görülmektedir. 4. Uygur destanõ: Uygur Türkleri nin iki destanõ vardõr: a. Türeyiú destanõ: Bu destanda, Hun hükümdarlarõndan birinin çok güzel iki kõzõnõn bir erkek kurtla (totemle) birleúmesinden Dokuz O uz On Uygurlar Õn Hunlar dan geldi i yolundaki tarihsel olgunun izleri görülmektedir. b. Göç destanõ: Bu destanda Uygurlar Õn Hunlar dan Mo olistan dan Çin in Kansu eyaletine ve Do u Türkistan a göçleri anlatõlmõútõr. DestanÕn eski Çin ve øran kaynaklarõnda saptanmõú iki ayrõ söylentisi vardõr. Çin söylentisi ile, ølhanlõlar devri tarihçilerinden Cüveyni nin (1226-1282) Târih-i cihan-küúâ adlõ Farsça yapõtõnda anlattõ Õ söylentilere göre, bir a acõn gövdesinden (ya da, iki a acõn arasõnda meydana gelen da dan) beú çocuk do ar, bunlarõn en küçü ü ve 20 lees verder ŹŹŹ
en akõllõsõ Bu u (Buku) Han Õ Uygurlar kendilerine hükümdar seçerler. Bu u (Buku) Han Õn soyundan gelen hükümdarlardan biri zamanõnda kutsal bir kayanõn Çinliler tarafõndan alõnõp götürülmesi üzerine Õrmaklar kurur, göllerin suyu çekilir, topraklar çatlayõp ürün vermez olur (ya da, hayvanlar ve çocuklar Göç, göç! diye ba rõúõr): o zaman Uygurlar yurtlarõndan ayrõlõp BeúbalÕk a göç ederler. Destan, KÕrgÕzlar a yenilerek 840 ta Mo olistan dan güneye, Do u Türkistan a göç eden Dokuz O uz - On Uygurlar Õn tarihinden izler taúõmaktadõr. Her iki söylentide de yer alan Bu u (Buku) Han Õn adõnõn Uygurlar a 763 te ùaman dinini bõraktõrarak Mani dinini kabul ettiren Bögü Ka an Õn adõndan gelme oldu u görülmektedir. 5. Di er Türk destanlarõ: Türkler arasõnda, øslamlõktan sonra da KÕrgÕzlar Õn MüslümanlÕ Õ yaymak için savaúan kahramanõ Er Manas üzerine kurulmuú, Manas destanõ, Mo ol istilasõndan sonra Cengiz in adõ çevresinde oluúan Cengizname (Cengiz destanõ), Timur destanõ vb. gibi yeni destanlar ve din u runda savaúlarõ konu edinen Battalname, Daniúmendname vb. gibi nesirle yazõlmõú destan-romanlar oluúmuútur. 6. Ça daú Türk destanlarõ: Ça daú Türk edebiyatõnda da, bazõlarõ Kurtuluú SavaúÕ üzerine yazõlmõú birkaç destan vardõr. Bu dönemde yazõlan destanlarõn en ünlüleri: NâzÕm Hikmet, Simavna kadõsõ o lu ùeyh Bedrettin destanõ (1936), KuvayÕ milliye (1968); FazÕl Hüsnü Da larca, Üç úehitler destanõ (1949); Ceyhun Atuf Kansu, Sakarya meydan savaúõ (1970) vb. 7. Halk edebiyatõnda destanlar: Halk edebiyatõnda destanlar, koúma biçimi ile ve hece vezninin 11 ya da 8 heceli kalõbõyla düzenlenir. Uzunlu u, anlatõlan olayõn uzunlu una ba lõdõr. Kendine özgü bir ezgi ile söylenir. Bu tür destanlar toplumu yakõndan ilgilendiren savaúlarõ ve kahramanlarõ (Genç Osman destanõ), ayaklanmalarõ (Vak a-i hayriye destanõ), eúkõyalõk, kõtlõk, deprem, yangõn, hastalõk salgõnõ vb. gibi olaylarõ; toplumsal sorunlarõ, ö ütleri (Ö üt destanõ); cimrilik, dalkavukluk, korkaklõk vb. gibi gülünç huylarõ; zü ürtlük, mirasyedilik, çapkõnlõk vb. gibi acõ, ya da gülünç yaúam olaylarõnõ; pire, tahtakurusu, boz öküz, uyuz vb. gibi gülmece konularõnõ dile getirir. 8. Dini destanlar: Anadolu da XIV. y y.dan baúlayarak øslam inancõnõ sergileyen bazõ dinsel mesneviler de destan adõnõ taúõr. Geniú halk topluluklarõna seslenen ve sade bir anlatõmla yazõlmõú, sahipleri belirsiz bu yapõtlarõn baúlõcalarõ Kesikbaú destanõ, Ejderha destanõ, øbrahim destanõ vb.dir. Bunlardan bazõlarõ eski mevlit yazmalarõnõn arkasõna eklenmiútir. 21 lees verder ŹŹŹ
Lees bij de volgende teksten steeds eerst de vraag voordat je de tekst zelf raadpleegt. Tekst 11 KISA KISA 1 Hz. Süleyman Õn Hazinesinin ùifresi Graham Philips, Nokta Kitap Efsaneye göre, Kutsal Emanet SandÕ Õ ø.ö. 597 yõlõna kadar büyük Kudüs TapÕna Õ nda muhafaza edilir; ancak Babillilerin istilasõnda kaybolur. 13. yüzyõl TapÕnakçÕlarÕ bu sandõ Õ bulup, bir yüzyõl sonra øngiltere ye nakledene de in 2 Lehistan da Bir OsmanlÕ SultanÕ Halime Do ru, Kitap YayÕnevi Prof. Dr. Halime Do ru nun BaúbakanlÕk OsmanlÕ Arúivi nde bir masraf defteri dikkatini çeker. HarcamalarÕn yanõ sõra gündelik yaúam, saray hayatõ, döúemeden mutfak düzenine dek geniú bir yelpazede bilgiler içeren bu defterden yola çõkarak bir dönemi ayrõntõlarõyla ele alõyor yazar. 3 Misyonerler SavaúÕ Mustafa Karnas, Truva YayÕncÕlÕk Hz. Muhammed karikatürlerinin yakõlmasõnõn ardõndan, øslam âleminin öfkesi tüm dünyada endiúeyle izlenmiútir. ArdÕndan Trabzon dan gelen cinayet haberi úok etkisi yaratõr. Birileri Amerika ve Türkiye arasõnda bir savaúõn patlak vermesi için kirli oyunlar düzenlemektedir. 4 Muhabbet Evi SadÕk Yemni, Everest YayÕnlarÕ Roman, Hollanda da sinemacõ Theo van Gogh un öldürülmesiyle yükselmeye baúlayan yabancõ karúõtlõ Õndan yola çõkõyor. RomanÕn kahramanlarõ aracõlõ Õyla, HÕristiyan ve Müslüman yaúamlar arasõndaki yabancõlõk sorgulanõyor. 22 lees verder ŹŹŹ
5 Nereye Yüre im Selma FÕndÕklÕ, Remzi Kitabevi Nereye Yüre im, OsmanlÕ Devleti nden Cumhuriyet Türkiyesi ne geçiúin ve bu yõllarda yaúanan iki dünya savaúõnõn yol açtõ Õ sancõlarõ tüm insani boyutuyla çizen, baúarõlõ bir dönem romanõ. 6 Pazartesi Rejime BaúlÕyorum! Nil Gün, KuraldÕúÕ YayÕncÕlÕk Pazartesi rejime baúlama kararlarõ sõkça alõnsa da, o pazartesi bir türlü gelmez. Nil Gün, size kilo vermek için baúka bir yöntem öneriyor: Bedeninizi aç bõrakarak de il besleyerek kilo verebilirsiniz. Kalori azaltmaktansa, kalori yakmayõ deneyin. Sonuçtan memnun kalacaksõnõz! 7 YalnÕz Yaúama Egzersizleri Bahar Öztürk, Dekolte YayÕncÕlÕk Bir metropolün ortasõnda, tek kiúilik evinizde kurdu unuz yalnõz bir yaúam mõ sürüyorsunuz? Cumartesi akúamlarõ, eve gitmek dõúõnda bir planõnõz yok mu? Bir kitapçõya u ramanõzõ ve YalnÕz Yaúama Egzersizleri kitabõndan bir tane edinmenizi öneririz. 8 Zaman Kaybolmaz ølber OrtaylÕ, Türkiye øú BankasÕ YayÕnlarÕ Nilgün Uysal Õn ølber OrtaylÕ yla gerçekleútirdi i bir nehir söyleúi, Zaman Kaybolmaz. Bir tarihçi zamanõ nasõl algõlar? ZamanÕn kayboluúu yoktur, diyor OrtaylÕ ve kaybolmayan zamanõn içinde bize keyifli bir yolculuk yaptõrõyor. 23 lees verder ŹŹŹ
Tekst 12 Dijital medya meraklõlarõna hayallerini yaratma olana Õ 1 AMD yaptõ Õ bir açõklamada, dijital medya meraklõlarõna hayallerini yaratma ve paylaúma olana Õ sunacak, beklemesizlik kavramõnõn tanõmõnõ yapacak 64 Saniyelik Film YarÕúmasÕ na sponsor olaca ÕnÕ duyurdu. 2 AMD Athlon 64 X2 çift çekirdekli iúlemcileri, kum saatini kõrarak içerik oluúturma ve ço ul ortam performansõnõ bambaúka bir düzleme taúõyor. AMD64 çift çekirdek teknolojisinden yardõm alan dijital içerik yaratõcõlarõ, daha fazla üretirken bilgisayarlarõnõn filmleri dönüútürmesi ve di er görevleri yapmasõ için daha az bekleyecekler. Kazananlar, hem internet üzerinden yapõlacak bir oylama, hem de DreamWorks Animation SKG den seçilecek jüri üyelerinin kararõyla belirlenecek. YarÕúmaya katõlõmlar 10 Ekim 2005 tarihinden itibaren www.64seconds.com adresinden kabul edilecek. 3 AMD nin Mikroiúlemci Çözümleri Sektörü Masaüstü Bölümü Kurumsal Baúkan YardÕmcÕsÕ Bob Brewer, konuyla ilgili olarak úunlarõ söyledi: 4 AMD, dijital medya toplulu unda yenilikçili i ve yaratõcõlõ Õ teúvik etmeye kararlõdõr. Bu etkinlikle hem yarõúmacõlara büyük ödül için mücadele etme fõrsatõ veriyoruz, hem de yarattõklarõ dijital eserleri paylaúabilecekleri bir forum sa lõyoruz. Yetenekli dijital medya meraklõlarõyla çalõúmak ve tam anlamõyla çarpõcõ filmler izlemek için sabõrsõzlanõyoruz. 5 Masaüstü bilgisayarlar için tasarlanan AMD Athlon 64 X2 çift çekirdekli iúlemcileri, dijital medya performansõnõ benzer tek çekirdekli iúlemcilere göre ortalama %34 artõrõrken bu oran bazõ ölçüm yöntemlerinde %80 e varmaktadõr. Çok güç isteyen dijital medya uzmanlarõ artõk göz alõcõ video dönüútürme ve kurgu, dijital içerik yaratma, görüntüleme ve ses miksaj Õ alanlarõnda ola anüstü performans sa layan yeni nesil dijital medya yazõlõmlarõnõ rahatça kullanabilecek. 6 Finale kalacak 28 yarõúmacõ, www.64seconds.com adresindeki resmi yarõúma sitesinde verilecek oylarla belirlenecek. ølk üç ise bir jüri kurulu tarafõndan belirlenecek. Jüri üyeleri arasõnda, büyük filmlere yaptõklarõ dijital efektlerle tanõnan Halon Entertainment Õn genel müdürü Daniel Gregoire da var. Gregoire Õn filmleri arasõnda Star Wars: Bölüm III, Sith in øntikamõ ve Dünyalar SavaúÕ gibi kapalõ giúe oynamõú eserler sayõlabilir. Jürinin karar ölçütleri arasõnda yaratõcõlõk, özgünlük, teknik uzmanlõk ve beklemesizlik kavramõnõn en iyi ifadesi var. 7 Birinci olacak adayõn kazanaca Õ büyük ödül paketinde, mobilyalõ bir kurgu stüdyosu ve gerek uçbirimleri, gerekse güçlü kurgu yazõlõmlarõ ile eksiksiz bir AMD Athlon X2 çift çekirdekli iúlemci tabanlõ bir Rüya Sistemi yer alõyor. Büyük ödülü kazanan yarõúmacõ aynõ zamanda California ya tüm masraflarõnõn karúõlanaca Õ iki kiúilik bir yolculu a da hak kazanacak. California da DreamWorks Animation stüdyolarõnda yapõlacak gezi programõnõn içinde bir canlandõrma sanatçõsõyla tanõúma, yakõnda izleyicileriyle buluúacak bir filmin gizli gösterimine katõlma, yarõúmayõ kazandõran kõsa filmin özel gösterimi ve bir DreamWorks karakterinin imzalõ çizimini kazanma yer alõyor. 24 lees verder ŹŹŹ