AİLE VE ÇEVRE EĞİTİMİ Lokman Hekim İşitme Engelliler İlkokulu ve Ortaokulu İşitme Engelli Çocukların Eğitimi Hizmetiçi Semineri Ders Notları

İnsanlar neden çocuk sahibi olmak isterler? İnsanlar değişik nedenlerle çocuk sahibi olmak isterler. Birçok çift çocuğu evliliği tamamlayıcı bir unsur olarak görür. Bazı evliliklerde ise çocuk sahibi olmak evliliği kurtarmak için başvurulan bir yoldur ve eşleri birbirine daha yakın bir hale getirir.

Hamilelik boyunca ebeveynler doğmamış çocukları ile ilgili hayaller kurarlar. Bu hayaller genellikle kendisinin ve eşinin, diğer çocuklarının veya sevdiklerinin karmaşık bir resmidir. Kaygıyla birleşen bu psikolojik hazırlık normal bir süreçtir ve genellikle mükemmel bir çocuk sahibi olmayı istemeyi ve özürlü bir çocuğun doğumunu içeren bir korkuyu içerir. Çocuğun özürlü olması, ebeveynlerin mükemmel çocuk beklentileri ile çakışır.

Özürlü bir çocuğun anne babası olmak onların kendileri için seçtikleri bir rol değildir. Hiçbir ebeveyn özürlü çocuğu olmasını istemez ve böyle bir sorumluluk için de hazırlanmamışlardır. Özürlü çocukların aileleri, genellikle yeterli anlayış göstermeyen ve normalden sapmaları iyi tolere edemeyen bir toplumla karşı karşıya gelirler. Oysa özürlü bir çocuğun da öncelikle bir çocuk olduğunu hatırlamak önemlidir.

Özürlü çocukların ebeveynleri, hem özürlü olmayan çocukların ebeveynlerin hiçbir zaman yaşamayacağı durumlarla karşı karşıya gelir veya bırakılır, hem de toplumun ondan beklediği diğer görevleri yerine getirir.

Hollanda ya Hoşgeldiniz Bir bebek sahibi olacağınızı anladığınızda yaşadığınız duygu, İtalya ya güzel bir seyahat planı yapmaya benzer. İtalya hakkında bir sürü kitap ve broşür alırsınız ve harika planlar yapmaya başlarsınız. Coliseum. Mikelanjelo nun Davut u. Venedik te gondollar.italyanca birkaç sözcük bile öğrenirsiniz. Herşey çok heyecan vericidir.

Aylar süren beklemeden sonra, o gün gelir çatar. Bavullarınızı toplar, yola çıkarsınız birkaç saat süren yolculuktan sonra, uçağınız havaalanına iner. Hostes mikrofonu eline alır ve Hollanda ya hoşgeldiniz der. Hollanda mı? dersiniz. Ne demek istiyorsunuz? Ne Hollanda sı ben İtalya ya bilet almıştım! Benim İtalya ya gitmem gerek. Tüm yaşamım boyunca İtalya ya gitmenin düşünü kurdum ben.

Fakat uçuş rotasında bir değişiklik yapmışlardır. Hollanda ya inmişsinizdir ve orada kalmanız gerekir. Önemli olan sizi korkunç, iğrenç ve pis bir yere, açlığın ve hastalıkların ortasına bırakmamışlardır. Sadece farklı bir yerdesinizdir. Bu yüzden çıkıp yeni broşürler ve kitaplar almanız ve yepyeni bir dil öğrenmeniz gerekmektedir. Ve daha önce hakkında hiçbir şey bilmediğiniz insanlar tanımak zorundasınızdır.

Gittiğiniz yer sadece farklı bir yerdir. Oradaki yaşam, İtalya dakinden daha yavaştır, İtalya kadar etkileyici değildir. Fakat, bir süre orada kaldıktan sonra nefesinizi tutar ve çevrenize bakarsınız ve Hollanda nın yel değirmenlerini fark edersiniz ve lalelerini. Hollanda nın Rembrandtları bile vardır.

Fakat tanıdığınız herkes İtalya ya gidip gelmektedir sürekli orada geçirdikleri güzel günleri anlatmaktadır. Ve yaşamınız boyunca Evet, benim de gitmem gereken yer orasıydı. Ben de aynı planı yapmıştım dersiniz. Bu nedenle duyduğunuz acı asla, asla dinmez çünkü yitirdiğiniz düş çok önemli bir düştür.

Ancak tüm yaşamınızı İtalya ya gidemediğiniz için üzülerek geçirirseniz, Hollanda nın güzelliklerinin hiçbirinin tadını çıkaramazsınız. Emily Perl Kingsley

EBEVEYN REAKSİYONLARININ EVRELERİ Özürlü bir çocuğa sahip olmak değişik şekillerde ebeveynleri etkileyebilir. Farklı özürlere karşı ebeveynsel tepkiler aynı olmasa bile benzerlik gösterir. Tepkiler çeşitten çok derece olarak farklıdır. Bazı ailelerde özürlü çocuğa sahip olmak son derece önemli bir sorun olarak görülürken, bazılarında bu durum sorun olarak görülmeyebilir. Ancak ebeveynlerin çoğunun bu özürlerle ilgili deneyimleri yoktur ve çoğunlukla da çocuklarıyla nasıl ilgileneceklerini bilmemektedirler.

1. Evre:Şok, İnkar, Acı ve Depresyon özürlü çocuk ailelerinin çoğu çaresizlik ve aşırı ağlamayla karakterize edilen mantıksız bir davranış süreci ve çok kuvvetli bir şok yaşarlar. Şoku atlatan aile de çoğunlukla çocuğun özürlü olduğu gerçeğinden kaçmaya çalışır ve özrü görmezden gelebilirler. Savunucu bir tavır olan inkar cevap verilemeyen bizim çocuğumuz ne olacak sorusuna ve özrün getirdiği ek sorumluluklarla başa çıkmadaki şüpheler nedeniyle bir korku sonucu çıkmış olabilir.

Özellikle bu evrede eğitimcilerin destekleyici, duyarlı ve kabul edici bir tutum içinde olmaları gerekir. Çoğunlukla ebeveynler özürlü bir çocuğa sahip olmakla hayalkırıklığı duyarlar. Bazıları için özür ideal çocuğun ölümünün sembolüdür. Ve sevilen bir kişinin kaybında duyulana benzer bir acı reaksiyonu gösterebilirler.

Acı ve depresyon çoğu ebeveynlerde yaşamları boyu yaşanan bir duygudur. İnsanların çoğu bütün kötü şeylerin başkalarının başına gelebileceğini sanır. Ancak özürlü bir çocuğu olduğu zaman bu olayı önleyebileceklerini ama önleyemediklerini düşünerek depresyona girebilirler. Önemli olan ailenin depresyon içinde olduğunu anlayıp ona kendisinin durumunda olan herkesin aynı şeyleri düşünebileceğini, duygularının normal olduğunu anlatabilmektir.

2.Evre:Çelişki, Suçluluk Duygusu, Kızgınlık ve Utanç Yetersizliği olan çocuk çoğunlukla ebeveynlerde çocuklarına karşı yaşanan sevgi ve kızgınlık duygularının şiddetini artırır. Bazı aileler çocuklarının ölümünü bile isteyebilirler. Daha sonra ben bu duyguları nasıl duyuyorum diye kendi kendileriyle çatışma içine girebilirler. Reddetme, çocuğun özrünün devamlılığını kabul etmeden önce ailelerin göstermiş olduğu son bir çabadır ve çeşitli şekillerde görülebilir. Bazı ebeveynler, özrün derecesinin doğruluğunu kabul etmeyerek yetersizlik gerçeğini reddederler.

Bazı ebeveynler, çocuğun yeteneği düzeyinde performans göstermediğine inanırlar ve bu yüzden çocuklarına gereksiz baskılarda bulunurlar. Bazıları da çocuğu tamamen ümitsiz olarak görürler ve bu yüzden eğitimi reddedebilirler.

Reddetme aynı zamanda bir ömür boyu sürecek duygusal ve mali sorumluluğu önceden anlamasını da bir sonucu olabilir. Eğer olanak var ise çocuklarını bir yatılı kuruma yerleştirebilirler ya da ebeveynlerden biri evi terk edebilir. Reddin bir şekli de çocuğun fiziksel ihtiyaçlarının hepsini karşılamak ancak duygusal ihtiyaçlarını hiç gözönüne almamaktır.

Suçluluk duygusu; bu evre özürlü çocukların ebeveynlerinin üstesinden gelme de en fazla zorluk çektikleri evredir. Çocuklarının özürlü olmalarına kendisinin neden olduğuna ve geçmişte yaptıkları bir şeyin cezası olarak görmektedirler. Suçluluk duygusu keşke sözü ile kendini gösterir. Bu suçluluk evresi boyunca çocuğun ihtiyaçları fazlasıyla karşılanır.

Kızgınlık, genellikle iki şekilde kendini gösterebilir. Birinci tipi niçin ben? sorusu ile ifade edilendir. İkinci tipi ise ait olduğu kaynaktan başkasına yönelerek yerdeğiştirendir. Birine karşı düşmanca bir his duymak, kişiyi suçlamak için bir sebep bulmak gerekir. Yaşamlarını alt üst ettiği için çocuklarına karşı kızgınlık duyan ebeveynler bu kızgınlıklarını eş veya diğer çocuklarına yöneltirler.

Ebeveynlerin kızgınlık duygularının nedenlerinin özür durumu olduğunu anlamaları için rehberliğe gereksinimleri vardır. Ayrıca onların duygularının normal ve doğal bir sürecin parçası olarak düşünen ve destekleyen bir çevreye de sahip olmaları gerekir.

Utanç ve sıkıntı: Normal çocukların ebeveynleri çocuklarının başarılarından gurur duyarlar. Özürlü çocukların ebeveynleri ise sosyal reddi, acımayı ve diğer kişilerin çocuklarıyla alay etmesini beklemeyi öğrenirler. Bazı ebeveynlerin çocuklarından duyduğu utanç onunla birlikte evden çıkamayacak kadar büyük olabilir.ebeveynler çocukları ile özdeşleştiklerinden ve onları kendilerinin bir uzantısı olarak gördüklerinden çocuklarındaki bir kusuru kendilerindeki bir kusur gibi yorumlayabilirler. Bu nedenle özürlü çocuk, ebeveynlerinin özsaygısı tehdit eder ve onu hayattaki amaçlarını kökünden değiştirmeye zorlayabilir.

3. Evre:Pazarlık Etme, Kabul ve Uyum Pazarlık etme, uyum sürecindeki son evrelerden biridir ve seyrek olarak görülür. Ebeveynlerin, çocuklarını iyileştirmesi için tanrı, bilim ya da herhangi biriyle pazarlık etmesi olayıdır. Bu durumdaki ebeveynler Sen, benim çocuğumu iyileştirirsen, Ben kendimi dine adayacağım, bütün servetimi sana vereceğim

Kabul ebeveynlerin ulaşmak için en çok çaba gösterdikleri evredir. Aktif sürekli, problemleri anlamak ve çözmek için bilinçli bir çaba gerektiren bir durumdur. Kabul evresine gelmiş bir ebeveynde bile önceki olumsuz duygular hiçbir zaman tamamıyla çözümlenemez. Ebeveynler bu duygularının üstesinden gelerek gelişirler, kendileri ve başkalarını kuvvetli ve zayıf yanları ile kabul etmeyi öğrenirler.

Uyum birdenbire başlayan ve bir noktada başlayan bir evre değildir. Amaçların ve isteklerin yeniden sıraya sokulmasını ve değişikleri gerektirir. Bireyin kişilik özellikleri ve tutumlarından etkilenen ve yaşam boyu süren bir süreçtir.

EBEVEYN PROGRAMLARI Ebeveyni ebeveyn gibi gören programlar: Özürlü çocuğun ebeveyni olmak çok fazla duygusal uyum, ebeveynlik rolü için ayrılmış ek zaman ve mali sorumluluk gerektirir. Ebeveynlere destek, bilgi ve çare sağlamayı amaç edinen bir programla onların bu sorumluluklarını taşımalarına yardım edilebilir. Böyle bir programda yeralabilecek konular: Uyum süreci, çocuğun sosyalizasyonu, kardeşleri ile ilgili sorunlar,miras ve vasilik işleri olabilir.

Uyum Süreci Özürlü çocuğun ebeveyni çocuğunun özürlü olduğu gerçeğini zihinsel ve duygusal olarak uyum sağlayıncaya kadar çeşitli evrelerden geçerler. Ebeveynlerin bu evrelerde geçiş sürelerini kısaltmak ve bazı evreleri yaşamadan geçirmelerini sağlamak için destekleyici ve duyarlı arkadaş ve uzmanlar tarafından yardım edilebilir.

Uzmanlar ebeveyn destek grupları oluşturabilirler. Bu grupların en büyük amacı, benzer problemleri olan ailelerin birbirlerini desteklemesi için fırsat yaratmasıdır. Diğer ailelerinde benzer sorunları ve ilgileri olduğunu bilmek ebeveynler için yararlı olabilir. Aileler duygularını tartışmakta tedirginlik duyuyorlarsa ilgili özür grubunu içeren filmler kullanarak tepkilerini ortaya koymalarına yardımcı olunabilir.

Özür grubundaki çocukların özel eğitim görebilecekleri yerler, iş bulma olanakları gibi konularda hazırlanmış olan broşürlerde ailelerin bilgi sağlamalarına yardımcı olmalıdır. Ayrıca aynı özür grubundaki yetişkinlerle ilgili olarak hazırlanmış olan filmler ya da bu yetişkinleri görmelerine fırsat yaratarak ailelerin sorunları hafifletilebilir.

Çocuğun Sosyalizasyonu Özürlü çocukların ebeveynleri için bir endişe kaynağı da çocuklarına karşı özürlü olamayanların takındıkları olumsuz tutumlardır. Özürlü çocuk sahibi olduğu için toplumdan dışlanmış olmak, çevresindekilerin bakışlarının farkında olmak ve onların duygusuzca sorularına hedef olmak ebeveynleri sinirlendirebilir.

1-Önce bir veya iki komşu ya da aile dostunun çocuğu eve davet edilir. Bu çocukların seçiminde bireysel farklılıklara duyarlı ve diğer normal çocuklarla etkileşimi iyi düzeyde olan çocuklar olmalarına önem verilir. Özürlü çocuk ebeveynlerinin eve çağırılan normal çocuğun özürle ilgili tüm sorularına cevap verecek düzeyde olmalıdır. Bu ilk oyun oynama süresi kısa tutulmalı ve ebeveynler tarafından denetilmelidir.

2-Giderek oyun oynama saatlerinin süresi arttırılır, ebeveynsel denetim azaltılır. 3-Ebeveynlerce yeni bir çocuk çağırılabilir ya da özürlü çocukla birlikte eve gelen normal çocuğun ailesine gidilebilir. Eğer eve yeni bir çocuk çağrılmışsa daha önce oyun oynanılan çocuk model olarak kullanılır.

4-Özürlü çocuğu daha iyi tanımalarına fırsat vermek için özürlü olmayan akranlarının ebeveynleri eve davet edilebilir. Onların özürlü çocuğun gereksinimleri hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanır.

5-Özürlü çocuğun normal çocuklarla oynamasını sağlayacak bu çalışmalarda özellikle başlangıçta normal çocuklar için etkili pekiçtireç kullanmak önemli rol taşır. Eğitimcilerle grup görüşmeleri yapmak toplumsallaşmayla ilgili çeşitli sorunları çözmek için değişik yollar denemek ve bu çözümlerde rol almak ebeveynler için ilgi çekici olabilir. Ayrıca eğitimciler arkadaşlık ilişkilerini okul ortamından ev ortamına taşımada da ailelere yardımcı olabilirler.

Engelli Çocukların Kardeşlerinin Sorunları Özürlü bir çocuk bütün bire aileyi etkiler. Araştırmalar özürlü bir çocuğun özürlü olmayan kardeşleri üzerindeki etkisinin ebeveynlerin tutumları nedeniyle oldukça büyük olduğunu göstermiştir. Normal diye adlandırdığımız çocuklar ebeveynleri tarafından gösterilen davranış ve duyguları göstermeye ve taklit etmeye meyillidirler.

Özürlü çocuğun anne-baba tarafından kabul veya reddinin büyük ölçüde aile davranışlarına büyük etkisi vardır. Çoğu zaman özürlü olamayan çocuklar ebeveynlerinin ilgisinden yoksun kalırlar.

Ebeveyn İlgisinin Azalmasının Nedenleri Ebeveynler özürlü çocuğun gereksinimlerinin karşılama zorunluluğu ile bunalmış olabilir. Ebeveynler suçluluk duygusu duyabilir ve bütün zaman ve enerjilerini özürlü çocuğa harcayabilirler. Bazı ebeveynler özsaygıları tehdit edildiğinden bütün aileden kaçmaya çalışabilirler. Ebeveynler özürlü bir çocuk sahibi oldukları için ebeveyn olmaya layık, uygun olmadıklarını düşünebilirler.