ELEKTRK Ç TESSLER YÖNETMEL I.YÖNETMELN KAPSAMI KAPSAM Madde 1 Bu Yönetmelik elektrik iç tesislerinin kurulmasna ve iletilmesine dair hükümleri kapsar; elektrik enerjisinin üretilmesine ve datlmasna dair yap içindeki tesisleri kapsamaz. Aadaki elektrik tesisleri elektrik iç tesisi saylr. a) ( Deiik fkra: RG 12/07/1998-23400) Sürekli elektrik tesisleri: Yaplarn yada kümelerinin içinde, bitiiinde yada bu yaplara ek olarak bunlarn dnda sürekli kullanlmak için kurulan asansör tesisleri dndaki alçak gerilimli her türlü tesislerdir. Yaplarn iç aydnlatma, kuvvet, alçak gerilim kompanzasyon tesisleri, çarma, alarm, arama, yldrmlk, akü, dorultmaç (redresör) hoparlör, anten, telefon ve televizyon tesisleriyle, bu yaplarn bahçe aydnlatma tesisleri ve yukarda açklanan tesislerin darda kurulan bölümleri sürekli tesis saylr. b) ( Deiik fkra: RG 25/10/1996-22798) Tesisi yaptran kimsenin arazisi ile snrl enerji nakil hatt içermeyen, bamsz alçak gerilimli elektrik tesisleri (bir ev, ba veya bahçenin yalnzca kendi gereksinimlerini karlamak için tahsis edilecek motopomp tesisi ve benzeri tesisler) c)geçici elektrik tesisleri Geçici elektrik tesisleri yukarda (a) ve (b) madde bölümlerinde açklanan tesislere balanm olan yaplarn içinde yada dnda, sürekli tesisin iletmeye açlmasna kadar kullanlmak için geçici olarak kurulan ve sürekli olarak kullanlmayan alçak gerilimli her türlü tesislerdir. Lunapark, panayr gibi tesisler ve antiyeler geçici tesis saylr. II. YÖNETMELN UYGULANMASI UYGULAMA Madde 2 - a)bu yönetmelik a.l - Yeni kurulacak tesislerde, a.2 - Kurulu tesislerin tamamen deitirilmesi durumunda, a.3 - Kurulu tesislerde açk ve belli olarak ölüm yaralanma ve yangna neden olabilecek durumlarda, a.4 - Kurulu tesislerde bozukluk yada deiikliin yakndaki dier tesislerde önemli karklk yada tehlikeler dourmas durumunda, a.5 - Kurulu bir tesisi esasna etki etmeyecek biçimde yaplacak geniletmelerin, deiikliklerin ve onarmalarn yalnzca bu bölümlerinde, uygulanr. Kurulu tesislerin kesilmi olan akmlarnn yeniden verilmesi annda yada iletme tarafndan serbest olarak yaplacak muayene sonunda a.3 ve a.4'de açkland gibi bozuk ve tehlikeli görülen tesislerin bu Yönetmelik hükümlerine göre bir ay içinde düzeltilmesi aboneye bildirilir. Tesis bu süre içinde düzeltilmemise, iletme abonenin akmn keser. Bu bozukluk ve tehlikeli durum tümünde varsa, a.2'de yer alan hükme göre ilem yaplr. Akmn derhal kesilmesini gerektiren tehlikeli durumlarda bu süre verilmez.
b) Bu Yönetmeliin herhangi bir maddesinin uygulanmas mahalli artlar nedeniyle zorluklar yada teknik gelimeyi önleyecek durumlar ortaya çkarrsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl'na yaplacak gerekçeli bavurma üzerine Bakanlk yalnzca o bavurma için söz konusu maddenin uygulanmamasna izin verebilir. III. TARFLER TARFLER Madde 3 - a}tesislere ve ebekelere dair tarifler a.l ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri:?nsanlar, dier canllar, bitkiler ve eyalar için baz durumlarda (yaklama, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini özelliinin deitirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, datlmasn ve mekanik enerjiye, a, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönütürülerek kullanlmasn salayan tesislerdir. a.2 - Elektrik Zayf akm Tesisleri: Normal durumlarda, insanlar ve eyalar için tehlikeli olan akmlarn meydana gelemedii tesislerdir, a.3 - Bebeke : Akm kaynandan tüketim araçlarnn balant ucuna kadar olan hava hatlar ve kablolarn tümüdür (Bekil-1). Bekilden anlalaca gibi ebeke, datm ebekesi ve tüketici tesisinden meydana gelmektedir. Bekil-1 Tüketici Tesisi ve Bebeke a.4 - Datm Bebekesi : Akm kaynandan tüketici tesisine kadar olan hava hatlar ve kablolarn tümüdür (Bekil -1.) a.5 - Tüketici Tesisi : Yap balant kutusunda sonraki yada bunun gerekli olmad yerlerde tüketim araçlarnda önceki son datm tablosunu çk uçlarndan sonraki elektrik iletme araçlarnn tümüdür. (Bekil -1) a.6 - ( Deiik ifade: RG 30/11/1995-22479) Yap Balant Hatt (Besleme Hatt,?rtibat Hatt, Rakordman Hatt): Datm ebekesi ile yap giri hatt arasndaki balant hattdr. a.7 - Yap Giri Hatlar: Hava hatlarnda, yapya bal bir konsol yada dam direine konan hava hatt izolatörler ile yap balant kutusu arasna çekilen hatlardr. 2
Yeralt kablo ebekelerinde, balant hattnn yapya girdii nokta ile balant kutusu arasndaki balant kablosudur. a.8 Ana Kolon hatt :?letmeye ait besleme noktasndan (ana buat) tüketicinin ilk datm noktasna (ana tablo, sayaç) kadar olan besleme hattdr. a.9 - Kolon Hatt Tüketiciye ait ilk datm noktas ile öteki datm noktalar arasndaki yada tablolar arasndaki hatlardr. a. 10 - Linye Hatt Datm Kablosundan son aydnlatma aygt (armatürü) yada prizin baland kutuya (buat) kadar olan hatlardr. a. ll- Sorti Hatt: Linye hatt ile aydnlatma aygt yada priz arasndaki balant hattdr. a. 12 - ( Deiik ifade: RG 30/11/1995-22479) Yap Balant kutusu (Ana Buat veya Kofre): Yaplarn elektrik tesisini ebekeye balayan, sigortalarn tesis edilmesini ve ayn zamanda genel elektrik ebekesinde tüketim tesisine elektrik enerjisi verilmesini salayan bir düzendir. a. 13 - Yap Elektrik Tesisleri: Ev, ticarethane, büro vb. yerlerde yaplan ve topraa kar gerilimi 250 V'a kadar olan elektrik kuvveli akm tesisleridir. a. 14 - ( Deiik fkra: RG 30/11/1995-22479) Bebeke (Sistem) Tipleri :. TS 3994'e göre elektrik sistemleri (ebekeleri) snflandrlarak aada açklanan üç tipe ayrlmtr. -TN Sistemi: TN Sistemi, ebeke topraklama noktasn topraa dorudan bal olduu ve tesisatta gövdelerin koruma iletkenleri ile ebeke topraklamasna balantl olduu sistemdir. TN Sistemleri, koruma (PE) ve nötr (N) iletkenlerinin durumlarna göre üç ekilde uygulanabilir: -TN-( Sistemi : TN-( sisteminde koruma ve nötr iletkenleri birletirilerek ebekenin tamamnda ortak bir iletken (PEN) olarak çekilir (Bekil 1-1) -TN-S Sistemi : TN-S sisteminde koruma ve nötr iletkenleri ebekenin tamam boyunca ayr ayr çekilir (Bekil 1-2). TN-C-S Sistemi : TN-C-S sisteminde koruma ve nötr iletkenleri, ebekenin bir bölümünde ayr ayr, bir bölümünde de ortak bir iletken olarak çekilir (Bekil 1-3). TT Sistemi: TT sistemi, ebeke topraklama noktasnn topraa dorudan bal olduu ve gövdelerin ebeke topraklama elektrotlarndan ayr topraklama elektrotlarna baland sistemdir (Bekil 1-4). IT Sistemi: IT sistemi, ebeke topraklama noktasnn topraa bal olmad veya bir empedans (direnç veya endüktans bobini) üzerinden bal olduu ve gövdelerin ayr veya direnç yada endüktans bobinlerinin topraklama elektrotlarna bal olduu sistemdir. IT sistemleri üç ekilde uygulanabilir: -IT sisteminde gövde (koruma) ve empedans topraklama elektrotlar ayr ayr tesis edilmi olabilir (Bekil 1-5). -IT sisteminde gövde ve empedans topraklama elektrotlar ortak olabilir (Bekil 1-6). 3
-IT sistemi, bir sfr bileen endüktans bobini (nötr kompanzasyon bobini) üzerinden baka sistemlerden (TN veya TT) beslenmi olabilir (Bekil 1-7). Açklama : TN, TT ve LT eklindeki snflandrmada kullanlan sembollerin anlamlan aada açkland gibidir: Birinci harf : Bebeke (sistem) topraklama noktasnn (üç fazl sistemlerde topraklama noktas, genellikle generatör veya güç transformatörünün nötr noktasdr) topraa göre durumunu belirtir: T: Topraa dorudan (olabildiince düük empedansla) elektriksel balant. I : Hiçbir toprak balants yok (gerilimli bölümler topraktan yaltlm) veya bir empedans üzerinde toprakla balant.?kinci harf: Elektrik tesisatnda gövdelerin topraa göre durumunu belirtir. T : Bebeke topraklama noktas ile herhangi bir balantnn varl gözetilmeden topraa dorudan (olabildiince düük empedansla) elektriksel balant. N : Bebeke topraklamasna dorudan (olabildiince düük empedansla) elektriksel balant. 4
5
6
BEK?L 1-7 B?R DIB S?STEMDEN (TN VEYA TT OLAB?L?R) BESLENMEKTE OLAN S?STEM b)?letme araçlarna dair tarifler: b.l- Elektrik iletme araçlar (Ksaca iletme araçlar): Tüm olarak yada ayr bölümler halinde elektrik enerjisinin kullanlmasn salayan araçlardr. b.2 - Elektrik tüketim araçlar (Ksaca tüketim araçlar yada tüketiciler): Elektrik enerjisini, elektriksel olmayan baka bir enerjiye çeviren yada haberlemede kullanlan elektrik iletme araçlardr. b.3 - Ar akm koruma aygtlar : Elektrik akmn, öngörülen bir snr deeri amas durumunda kendiliinden kesen aygt ve düzenlerdir. Bunlar, -Eriyen telli sigortalar ile, -Ar akm koruma anahtarlar (otomatik sigorta, motor koruma anahtarlar gibi) olmak üzere iki bölüme ayrlr. b.4 - Nemli yer iletkenleri: Nemli, slak yerlerde ve açk havada kullanlmaya elverili iletkenlerdir. c) iletkenlere ve iletken bölümlerine dair tarifler: c.1 - Faz iletkeni : Akm kaynaklarn tüketicilere balayan fakat orta noktadan yada yldz noktasndan çkmayan iletkenlerdir. C.2 - Orta iletken : -Bir doru akm sisteminin yada bir fazla alternatif akm sisteminin orta noktasndan, örnein üç iletkenli bir sistemin orta noktasndan çkan iletkenlerle; -Çok fazl bir sistemin, örnein üç fazl bir sistemin yldz noktasndan çkan iletkenlerdir. Son durumdaki orta iletkene yldz noktas iletkeni yada nötr iletkeni denir. C.3 - ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Koruma iletkeni:?letme araçlarnn gövdesini, 7
-Koruma topraklama sisteminde topraklaycya, (NOT: Tamam metal borulardan meydana geldii bilinen su borusu ebekesi topraklayc olarak kabul edilemez) - Sfrlama sisteminde sfr iletkenine -Koruma hatt sisteminde birbirlerine ve topraklaycya -Hata gerilimi koruma balamas sisteminde topraklaycya balayan iletkenlerdir. -Sfrlama sisteminde sfr iletkeni de koruma iletkenidir. c.4 - Sfr?letkeni : Dorudan doruya topraklanm bir iletken olup genellikle sfrlamada koruma iletkeni olarak kullanlabilen orta iletkendir. Sfr iletkeninin kesinlikle bir orta iletken olmas gerekmez: özel durumlarda topraklanm bir faz iletkeni de sfr iletkeni olarak kullanlabilir. c.5 - Aktif Bölümler:?letme araçlarn normal iletme artlarnda gerilim altnda bulunan iletkenleri ve iletken bölümleridir. Orta iletkenler de aktif bölümlere girer, fakat sfr iletkenleri ve bunlara iletken olarak bal bölümler aktif bölüm saylmaz. c.6 - Gövde :?letme araçlarn her an dokunulabilen, aktif bölüm olmayan fakat bir arza durumunda gerilim altna girebilen iletken bölümleridir. d) elektriksel deerlere ve bunlarla ilgili öteki terimlere dair tarifler : d.l -Anma deerleri : Anma gerilimi, anma akm, anma gücü, anma frekans gibi iletme araçlar ile tesislerin boyutlandrlmasnda temel alnan deerlerdir. d.2 - Gerilimler: Aada açklanan gerilim deerleri için alternatif gerilimde etken deerler, doru gerilimde ise aritmetik ortalama deerler göz önüne alnmaldr, i) Bebeke anma gerilimi : Bebekeyi adlandran ve belirli ebeke iletme karakteristikleri için referans gösterilen gerilimdir. ii) Bebeke en yüksek gerilimi : Normal iletme artlan altnda ebekenin herhangi bir noktasnda ve herhangi bir anda var olan gerilimin en yüksek deeridir. Açklama : Bebekedeki açma-kapama olaylar ve gerilimlerdeki ani deimelerden ileri gelen geçici gerilimler bu tarifin kapsamna girmez. iii) Yaltkanlk gerilimi : Bir iletme aracnn yaltkannn boyutlandrlmasnda temel alnan standart gerilimdir. iv)?letme gerilimi: Bir iletme aracnn yada tesis bölümünün iletkenleri arasnda iletme srasnda var olan gerilimdir. v) Topraa kar gerilim : Orta noktas yada yldz noktas topraklanm olan ebekelerde bir faz iletkenini bu noktaya kar gerilimidir. Bu gerilim faz gerilimine eittir. Bunun dndaki ebekelerde, bir faz iletkeninin topraa temas etmesi durumunda öteki faz iletkenleri ile toprak arasnda meydana gelen gerilimdir. Arza yerinde ark yoksa, bir fazn topraa kar gerilimi faz aras gerilimine eittir. vi) El ulama uzakl : Normal olarak girilip çklan yerlerde insan elinin, yardmc bir araç kullanmadan her yönde ulaabilecei 8
uzaklklardr. Bu uzaklklar, baslan yüzeyden balayarak yukarya doru 2.5 m. aaya ve yanlara doru 1.25 m. varsaylr. vii)?letme Yaltkanl :?letme srasnda gerilim altnda bulunan tesis bölümlerini öeleri arasnda ve bunlarla gerilim altnda bulunmayan iletken bölümler arasnda yaltkanlk gerilimi için öngörülen yaltkanlktr. viii) Akm devresi: Akm kayna ile tüketim arac arasndaki kapal akm yoludur. e) ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Topraklamaya dair tarifler: Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliine baknz. f) Kapal yer çeitlerine dair tarifler: Kapal yerler, ancak yersel durumlar ve iletme artlar doru olarak bilindiinde aada yazl yer çeitlerinden birine sokulabilirler. Örnei kapal bir yerin yalnz bir bölümünde fazla nem meydana gelmekle birlikte öteki bölümleri iyi bir havalandrma ile kuru tutulabildiinde bu yerin tümünün nemli yer saylmas gerekmez. f.1 - Elektrik iletme yerleri: Esas olarak elektrik tesislerinin iletilmesine ait yerler olup buralarn yalnz ilgili iletme personeli girebilir. Örnein balama tesisi bölümleri, kumanda yaplar ayrlm bölümlerdeki datm tesisleri, ayrlm elektrik deney yerleri ve laboratuarlar, makineleri yalnzca yetkili personeli tarafndan kullanlabilir) santral makine daireleri ve benzeri yerler bu gruba girer. f.2 - Kilitli elektrik iletme yerleri : Yalnz elektrik tesislerin iletilmesine yarayan ve kilit altnda tutulan yerlerdir. Kilit ancak görevliler tarafndan açlabilir. Bu yerlere yalnz yetkililerin girmesine izin verilir. Örnein kilitli balama ve datma tesisleri, sac mahfazal yada yap tipindeki tesisler içinde bulunan hücreler, transformatör hücreleri, direk tipi transformatör postalar ve asansörlerin makine daireleri bu gruba girer. f.3 - Kuru yerler: Normal olarak youma suyunun meydana geldii ve havann su buhar ile doymad yerlerdir. Örnein konutlarn oturma odalar ve salonlar ile otel odalar ve bürolar bu gruba girer. Bunlardan baa ticarethane bölmeleri, sat bölümleri, tavan aralar, merdiven bölmeleri, stlan ve havalandrlabilen bodrumlar da bu gruba sokulabilir. Konutlardaki mutfaklar ile konut ve otellerdeki banyo dairelerinin küvet bölmesinin dnda kalan ve zaman zaman nemlenen yerler tesis olarak kuru yer saylr. f.4 - Nemli ve slak yerler:?letme araçlar güvenliinin nem, younlama suyu, kimyasal yada benzer etkilerle azalabilecei yerlerdir. Örnein büyük mutfaklar, bulak ykama yerleri, frnlarn hamur hazrlama yerleri, souk hava depolar, su pompa daireleri, stlmayan yada havalandrlmayan bodrumlar, konut ve otellerdeki banyo dairelerinde küvet bulunan bölmeler ve kazan daireleri gibi yerler bu gruba girer. Tabanlar, duvarlar hatta donanmlar temizlik amac ile hortumla ykanan nemli ve slak yerler için örnekler :Bira ve arap mahzenleri, slak olan atölyeler, araba ykama yerleri, çamarhaneler, ayrca banyolar, hamamlar ve du köeleri, galvanik iletmeler vb. yerler. f.5 - Yangn tehlikesi olan yerler: Tehlikeli olabilecek orandaki kolay tutuabilen maddelerin, elektrik iletme araçlarna bunlarda meydana gelen yüksek scaklk yada arklar nedeniyle tutuabilecek kadar yakn bulunma tehlikesi olan yerlerdir. 9
Örnein kat, tekstil ve kereste fabrikalarnn iletme ve kurutma daireleri, ambarlar yada bunlarn baz bölümleri ve açkta bulunan bu ekildeki yerler, kuru ot, saman, keten ve kenevir ambarlar bu gruba girer. Ayrca motorlar karbüratörlü olan araçlarn garajlar ve bunlarn ek bölmeleri ile kalorifer tesislerindeki ya yakma tesisleri de yangn tehlikesi olan yerlere girer. f.6 - Kolay tutuabilen kat maddelerin bulunduu yerler: Bir kibrit alevine 10 saniye süre ile tutulduktan sonra kendiliinden yanmas süren yada için için yanan kat maddelerdir. Kuru ot, saman, saman tozu, odun tala, magnezyum tala, çeltik sap ve kabuklar, skk olmayan kat, pamuk yada selüloz lifleri bu gruba girer. f.7 - Patlama tehlikesi olan yerler : Mahalli durumlarda ve iletme artlarna göre hava ile patlayc karmlar meydana getiren gaz, buhar, buu yada tozlarn tehlike yaratacak oranda toplanabildikleri yerlerdir. Aseton, asetilen, etil alkol, amonyak, benzin, bütan, dizel ya, stma yalan, metan, naftalin, sülfürik asit, havagaz, hidrojen vb. gibi yanabilen gaz ve buharlar meydana getiren maddeler ile kükürt, fosfor, grafit, magnezyum, çinko,naftalin, polivinil klorid, kauçuk, pamuk tozu, sert ve ine yaprakl aaçlar, tütün, linyit, kok, odun kömürü vb. gibi yanabilen sanayi tozlarn meydana getiren maddelerin ilenmesi, kurutulmas ve ambarlanmasna yarayan bölmeler ile kapal yerler yada bunlarn bir bölümü ile depolar, aygtlar ve açk havadaki tesisler patlama tehlikesi olan yerler saylr. f.8-?naat antiyelerin elektrik tesisleri:?naat antiyeleri ile çelik-yap montaj ilerinde kullanlan elektrik tesisleridir. Geniletme, deitirme, onarm ve ykama amac ile yaplan inaat ilerinin yerleri de inaat antiyesi saylr. Yalnz, el lambalarnn, lehim havyalarnn, kaynak aygtlarn ve elektrikli matkaplar, talama ve parlatma makineleri ile elektrikli aygtlarn ayr ayr kullanld i yerleri inaat antiyesi saylmaz. f.9 - Tarm?letme Yerleri: Tarm ileri ve benzeri amaçlarla kullanlan ve nem, toz, kimyasal olarak kuvvetle etki eden buhar, asit yada tuzlarn elektrik iletme araçlarn yaltkanlar üzerine etki etmesi yüzünden insanlar, hatta büyük ba hayvanlar için kaza tehlikesi olan yada kolay tutuabilen maddelerin bulunmas nedeniyle yangn tehlikesi olan yerlerdir. Bu iletmelerde bulunan konutlarn tesisleri bu tarifin kapsamna girmez. At, sr, koyun ve domuz gibi hayvanlar büyük ba hayvan saylr. Tarmsal iletme yerlerinden : -Ahrlar, kümesler, -Zahire ambarlar, yer ambarlar, samanlklar, kuru ot depolan, -Harman yerleri, zahire kurutma tesisleri, -Bulgur deirmenleri vb. yerler, hem nemli, hem de yangn tehlikesi olan yerler saylr. g) Hata Çeitleri ile Akmlara ve Gerilimlere Dair Tarifler: g.l- Yaltkanlk Hatas: Yaltkann hatal durumudur. g.2- Gövde Temas: Bir hata sonucunda bir elektrik iletme aracnn gövdesi ile aktif bölümler arasnda meydana gelen iletken balantdr. g.3- Ksa Devre :?letme bakmndan birbirine kar gerilim altnda olan iletkenler ( yada aktif bölümler) arasnda, bir arza sonucunda meydana gelen iletken balantdr. Ancak olayn ksa devre saylabilmesi için arzann olduu akm devresi 10
üzerinde bir tüketim aygtnn direnci gibi baka bir faydal direncin bulunmamas gerekir. (Bekil-3) Bekil 3 - Ksa devre ve hat temas g.4- Hat Temas : Ksa devre olaynn geçtii akm devresi üzerinde faydal bir direnç bulunursa, bu olaya hat temas ad verilir. (Bekil-3). g.5-toprak Temas: Bir faz iletkeni yada iletme gerei yaltlm bir orta iletken ile toprak yada topraklanm bölümler arasnda iletken bir balantdr. g.6- Hata Akm : Bir yaltkanlk hatas sonucunda geçen akmdr. Hata akm ya bir ksa devre akmdr yada toprak temas akmdr. g.7 - (De&i(ik fkra: RG 04/04/1986-19068) Kaçak Akm : Gerilim altnda bulunmayan iletken bölümler, akm sisteminin orta noktasna, dorudan doruya topraklanm bir ebeke noktasna yada topraa iletken olarak bal ise, gerilim altnda olan tesis bölümlerinde bu bölümlere yaltkan madde üzerinden iletme gerei geçen akmdr. g.8 - Alçak Gerilim : Etken deeri 1000 volt yada 1000 voltun altnda olan gerilimdir. g.9 - Yüksek Gerilim : Etken deeri 1000 voltun üstünde olan gerilimdir. Açklama : g.7 - ve g.8 - de açklanan gerilim deerleri faz arasdr. g.10 - (Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Tehlikeli Gerilim : Etkin deeri 50 voltun üstünde olan gerilimdir. g.ll -Ar Gerilim : Genellikle ksa süreli olarak iletkenler arasnda yada iletkenlerle toprak arasnda meydana gelen, iletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli deerini aan, fakat iletme frekansnda olmayan bir gerilimdir. g.12 - Hata Gerilimi: Aygtlarn gövdeleri arasnda yada bu gövdelerle referans topra arasnda hata durumunda meydana gelen gerilimdir. (Bekil-4). g.13 - Topraklayc Gerilim : Bir topraklayc yada topraklama tesisi üzerinden akm geçmesi durumunda bunlarla referans topra arasnda meydana gelen gerilimdir (Bekil-5). g. 14 - Dokunma Gerilimi : 11
Topraklama geriliminin, insan tarafndan köprülenebilen bölümüdür. (Bekil-4). g.15 - Adm Gerilimi : Topraklama geriliminin, insann 1 m'lik adm açkl ile köprülenebilen bölümüdür (Bekil-5). a. Çplak zemin üzerinde duran bir insana gelen (isabet ede) dokunma gerilimi b. Yaltlm zeminde duran ve su musluuna dokunan insana gelen dokunma gerilimi Ih : Hata gerimi Ud: Dokunma gerilimi Ih: Hata gerimi Ro:?letme topraklamas Rt: Topraklama direnci t: Referans topra Bekil 4 - Bir alçak gerilim tesisinde bir yaltm hatas sonucunda meydana gelen hata akm ve hata gerilimi Ut: Topraklayc gerilimi Uad : Adm Gerilimi Et : Topraklayc E2 : Referans topra Bekil 5- Bir topraklayc ile referans topra arasndaki gerilimin deiimi h-gerilim altndaki bölümlere dolayl (endirekt)olarak dokunmaya kar koruma düzenlerine dair tarifler; 12
( Deiik ifade: RG 08/12/2000-24254)?nsanlar ve evcil hayvanlar 5O voltun üzerindeki dokunma gerilimlerinin neden olaca tehlikelerden korumak için kullanlacak düzenlerin tümüdür. Bu düzenler aadaki gibi tarif edilirler: h.1- Koruyucu Yaltma :?letme yaltkanlna ek olarak yaplan ve gerilim altnda olmayan iletken tesis bölümlerinin: iletme yaltmnn görev yapmamas durumunda gerilim altnda kalmalarn önleyecek yada bunlar dtan örtecek biçimde yaplan yaltmadr. h.2 - Üzerinde Durulan Yerin Yaltlmas:?nsann, üzerinde bulunduu yer aracl ile topraa ve el ulama uzakl içindeki toprakla temasta olan gerilim altnda olmayan iletken tesis bölümlerine ve öteki iletken bölümlere kar yaltld bir koruyucu yaltma biçimidir. h.3 - Küçük Gerilim : Bir yaltm hatasnda yüksek dokunma gerilimi ba göstermemesi için, anma gerilimleri 42 volta kadar olan akm devrelerinin topraklanmadan çalt bir korunma tedbiridir. h.4 - Koruma Topraklamas : Bir yaltm hatasnda (tam gövde temas) elektrik devresinin ar akm koruma aygtlar ile açlmasn salamak için, gerilim altnda olmayan iletken tesis bölümlerinin topraklayclara yada topraklanm bölümlere dorudan doruya balanmasdr. h.5 - Sfrlama : Bir yaltm hatasnda (tam gövde temas) elektrik devresini ar akm koruma aygtlar ile açlmasna salamak için, gerilim altnda olmayan iletken tesis bölümlerini sfr iletkenine yada buna iletken olarak balanm olan bir koruma iletkenin ayn biçimde balanmasdr. h.6 - Koruma Hat Sistemi: Yaltm hatalarnda yüksek dokunma geriliminin meydana gelmesin önlemek için gerilim altnda olmayan tüm iletken tesis bölümlerini birbirine ve dokunulabilen iletken yap bölümlerine, boru ebekeleri ve benzeri tesis bölümleri ile yldz noktalar topraklanmam ebekelerin topraklayclarna iletken olarak balanmasn salayan bir düzendir. h.7 - Hata Gerilimi Koruma Balamas: Gerilim altnda olmayan iletken tesis bölümleri ile bir yardmc topraklayc arasnda yüksek bir dokunma gerilimini meydana gelmesi durumunda bir hata gerilim koruma anahtarnn elektrik devresini kendiliinden açt bir balant biçimidir. h.8 - Hata akm Koruma Balamas: Gerilim altna olmayan iletken tesis bölümleri üzerinde yada topraktan anahtarn anma hata akmn aan bir hata akmnn geçmesi durumunda, bir hata akm koruma anahtarnn elektrik devresini kendiliinden açt bir balant biçimidir. h.9 Koruyucu Ayrma : Bir yaltm hatasnda dokunma gerilimi meydana gelmemesi için bir akm tüketim aygtnn bir ayrma transformatörü aracl ile besleme ebekesinden iletken olarak ayrlmasn salayan bir koruma düzenidir. ( Deiik ek: RG 30/11/1995-22479) Açklama : Bu yönetmeliin kapsamna giren tesislerle ilgili dier tarifler için bu tesislerle ilgili standartlardaki ve ilgili bakanlklarca onaylanm teknik artnamelerdeki tarifler göz önünde bulundurulmaldr. 13
IV. GENEL HÜKÜMLER GERLMLER Madde 4 - Bu Yönetmeliin kapsamna giren tesislerde kullanlacak gerilimler aydnlatma, kuvvet, sinyal, kumanda ve haberleme tesisleri için alternatif ve doru akmda 1000 volt yada 1000 voltun altnda olan gerilimdir. KISALTMALAR Madde 5: (Deiik:RG-16.07.2004/ 25494) Bu Yönetmelikte geçen; Bakanlk:Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanln, Kurulu( / (letme: Türkiye Elektrik Datm A.B. Genel Müdürlüünü, Bal Ortaklk, Müessese Müdürlüklerini ve Koordinatörlükler ile 3096 ve 4628 sayl Kanunlara göre kurulmu veya kurulacak olan datm irketleri veya perakende sat irketlerini, Elektrik Tesisatçs veya Tesisatç: Elektrik iç tesis yapm iini üstlenen ve ilgili idarelere kar yürürlükteki kanunlara, yönetmeliklere, imar planna, ruhsat ve eki projelerine, Türk Standardlarna, teknik artnamelere, i güvenlii ile ilgili tüzüe, ilgili dier tüm mevzuat hükümlerine, fen sanat ve salk kurallarna uygun olarak tamamlanmasndan, tesisatn salamlndan, niteliklerinden, usulsüz ve teknie aykr yaplmasndan doacak zararlardan sorumlu olan elektrik yüksek mühendisi, elektrik veya elektrik-elektronik mühendisi yada elektrikle ilgili fen adamlarn, Proje Müellifi:?lgili kanunlar ve yönetmeliklere göre elektrik iç tesis projesini yürürlükte bulunan Elektrik?ç Tesisleri Proje Hazrlama Yönetmelii ne uygun olarak hazrlama yetkisine sahip gerçek kiiyi, Denetim Kuruluu:Tesis sahibi tarafndan tercih edilen ve 4708 sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun kapsamndaki yaplar denetlemekle görevli olan yap denetim kurulularn, bu kanunla belirlenen pilot iller dnda kalan yerlerde ise uzmanlk konularna göre yapnn elektrikle ilgili fenni mesuliyetini üzerine alan fenni mesulü ve bu Kanun kapsam dnda kalan dier yaplarda elektrik iç tesislerini muayene etmekle görevli olan, elektrik iç tesislerine enerji verecek kurulular, ifade eder. V. YÖNETMLE LGL HÜKÜMLER : V.A - ELEKTRK TESSATÇILARINA DAR HÜKÜMLER Madde 6 - ELEKTRK Ç TESS @LERN YAPILMASI Yaplan iç tesis ileri, iletmeye kaytl elektrik tesisatçlar tarafndan yaplr Madde 7 - ELEKTRK TESSATÇILARININ @LETMEYE KAVDOLMASI ( Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798) Elektrik Tesisatçlar Türkiye'nin herhangi bir yerinde bu yönetmeliin kapsamna giren ileri yapabilmek için herhangi bir iletmeye ba vurarak kayt yaptrmak zorundadr. ( Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798)?yerinin bulunduu yerin dnda yaplacak tesisler için, tesisin bulunduu yerdeki iletmeye ayrca kayt yaptrmas gerekmez. Bu durumda tesisatçnn Elektrik Mühendisleri Odas'ndan alaca serbest mühendislik yapabileceini gösterir belge yada yetkili elektrik tesisatçsnn (elektrikle ilgili fen adam) bal bulunduu meslek odasna kaytl oldu~unu gösterir belgenin bir örneini vermesi yeterlidir. Kayt için tesisatçnn: a) ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Yasalar çerçevesinde yetkili kurulutan alaca ve serbest tesisatç 14
olarak çalabileceklerini kantlayan belgeyi her yln banda iletmeye vermesi zorunludur, b) ( Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798) Gerektiinde kendisine bildiriler gönderilebilmesi için elektrik tesisatçsnn i yapaca yerdeki iletmeye yasal iyeri adresini, bu yoksa konut adresini (adres deitiinde en geç bir hafta içinde yeni adresini) bildirmesi, c) ( Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798) Vergi karnesine yada vergiden muaflk karnesine bal olarak elektrik tesisatçsnn iletmeye kaydedilecei yla ait bu karneleri, vergi karnesi olmak zorunda olmayan tesisatçnn da yapt iin cinsine göre bal bulunduu vergi dairesinden tesis veya proje yapma mükellefi olduuna dair bir belgeyi her yl iletmeye vermesi, zorunludur. d)iletmeler kendilerine kaydolan elektrik tesisatçlarnn isimlerini her takvim ylnn sonunda bu kimselerin bal olduu vergi dairelerine bildirecektir. e) ( Deiik fkra: RG 30/11/1995-22479) Kamu kurulularnn ve özel kurulularn, görevli mühendislerine veya yetkili elektrik tesisatçlarna kendi kurulularna ait yerler için yaptracaklar projelerde, hazrlayanlarn ad ve imzalarnn bulunmas zorunlu olup bunlardan ayrca serbest çaltklarn kantlayan belgeler istenmeyecektir. f)ayn ekilde bu gibi kurululara ait tesislerin yapmnda çalan ve kuruluta görevli olan yetkili elektrik tesisatçlarndan, serbest çalan tesisatçlardan istene belgeler istenmeyecektir. ( Deiik ek: RG 30/11/1995-22479) Açklama: Özel kurulularda görevli mühendislerin veya yetkili elektrik tesisatçlarnn hazrladklar projenin çaltklar kurulua ait olduunu kantlayan bir belgeyi proje dosyasna koymalar gerekir. ( Deiik ek : RG 25/10/1996-22798) Bayndrlk ve?skan Bakanl'nca onaylanm elektrik iç tesisat projelerinin baka bir kurulu tarafndan ayrca onaylanmas gerekmez. Madde 8 - TESISIN BA@KA BIR ELEKTRIK TESISATÇlSl TARAFINDAN TAMAMLANMASI Ölüm, sürekli hastalk yer deitirme ve iverenle sorumlu elektrik tesisatçs arasnda çkan anlamazlk gibi olaanüstü ve zorunlu durumlarda bir tesisatçnn sorumluluu altnda yapmna balanlm olan bir tesisin baka bir tesisatçnn sorumluluu altnda tamamlanmasna önceki sorumluluklarn sürmesi art ile izin verilebilir. Anlamazlklar sonuçlandrmak için görevli ve yetkili mahkemelere bavurmak hakk sakl kalmak üzere iverenle, tesisatçnn aralarnda doabilecek anlamazlklar önlemek için her iki tarafn yararlarn korumak amac ile bir sözleme yapmalar uygun olur, Bu sözlemede özellikle u bilgiler yer almaldr: Tesisin bitirilecei tarih ve tesise dair artname vb. Yaplacak tesisin onaylanm projesi. Ödeme artlan. Sözleme ile yapm yüklenilen tesisin olaanüstü ve zorunlu görülen durumlarda dnda baka bir elektrik tesisatçsna devredilemeyeceinin belirtilmesi. Kullanlarak gereçlerinin cinsinin ve özelliinin belirtilmesi. Madde 9 - KURULU TESSLERN DE@TRLMES YA DA BÜYÜTÜLMES Kurulu tesislerin deitirilmesi yada büyütülmesi için elektrik tesisatçs, önceden var olan projenin esasna etki eden durumlar varsa, bunlarn deiiklik projesi ile iletmeye sunacak, yoksa gerekçesini açklayarak ilk önce iletmenin iznini alacaktr. V. B Ç TESSLERN YAPILMASINDA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULACAK KONULAR Madde 10 - (De&i(ik fkra: RG 04/04/1986-19068) KURULU GÜÇLERN DE@TRLMES Yeniden yaplacak tesislerde ve kurulu tesislerin deitirilmesi yada geniletilmesi durumunda iletme en geç 3 15
hafta içinde isteklilere cevap verecektir. Madde 11 - ( Deiik : RG 25/10/1996-22798) ELEKTRK TESSATÇISININ @E BA@LAMASI Elektrik Tesisatçs, ie balamadan önce, tesis sahibi tarafndan tercih edilerek belirlenmi denetim kuruluunun adn belirten dilekçeyi, tesisle ilgili olarak doldurduu ie balama bildirimini (Örnek-1) ve önceden hazrlanarak iletmeye onaylatlm elektrik tesis projesini veya proje dosyasndan alaca tesiste plann iletmeye ve söz konusu denetim kuruluuna verecektir.?e balama bildiriminde; tesisin yeri ile ilgili bilgiler (parsel, ada, pafta) elektrik tesis projesinin onay tarihi ve says, tesisin ruhsat tarihi ve says, tesisi yapacak elektrik tesisatçsnn ad ve unvan bulunacaktr.? balama bildiriminin iletmece kabul edilmesinden sonra ie balanacaktr. Madde 12 - ( Deiik : RG 25/10/1996-22798)TESSN YAPIMINA BA@LANILDIININ @LETMEYE BLDRLMES Elektrik Tesisatçlar tesisin yapmna baladklar zaman iletmeye ve denetim kuruluuna yazl olarak bildireceklerdir. Teknik gerekler yada idari zorunluluklar nedeniyle iletmece istenecek deiiklikler yazl olarak bildirilmek art ile tesisatçlar tarafndan yaplr. Madde 13 - Deiik : RG 30/11/1995-22479) TESSTE YAPILABLECEK DE@KLKLER ( Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798) Tesiste yaplabilecek deiiklikler, yetki snrlar içinde kalmak koulu ile kurulu gücün %20'sini geçmeyecektir. %20'yi geçmeyecek deiikliklerle ilgili olarak mevcut proje üzerinde proje müellifi tarafndan yaplacak deiiklikler, iletmece onaylanp tesisatç tarafndan denetim kuruluuna bildirildikten sonra bu bölümlerin yaplmasna balanacaktr. Zorunlu nedenlerle tesiste yaplacak deiikliklerin % 20 'yi geçmesi durumunda uygulama projesi yeniden hazrlanacaktr. Elektrik tesisi bulunan bina bölümlerinde yaplacak tesis deiikliklerinde, (ana kolon ve/veya kolon kesitinin deimesi ve benzeri gibi ) esasa ilikin deiiklikler olmas durumunda deiiklik projesinin tasarmlanmasnda yapdaki elektrik tesisinin tümü göz önünde bulundurulacaktr. (Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798)? bittikten sonra tesis ebekeye balanmadan önce tesisin esaslarn etkilemeyen deiiklikler varsa yaplan bu deiiklikler ilgili kuruluun onayndan geçmek art ile son durumu gösterir proje 4 takm olarak iletmeye verilecektir. Bu proje onaylandktan sonra birisi iletmece alkonulacak dierleri ise denetim kuruluu ve tesis sahibine de verilmek üzere tesisatçya teslim edilecektir. Madde 14 - YAPILMI@ TESSLERN KULLANILMASI VE NSANLARIN UYARILMASI Elektrik tesisatçlar, yaptklar tesislerde aboneleri elektrik kaza ve tehlikelerin kar uyaran ve tesisin nasl kullanlacan gösteren yazl iletme yönergeleri vermek zorundadrlar. V. C BALANTI @ARTLARI VE TESSN GÖZDEN GEÇRLMES Madde 15 - (Deiik: RG 25/10/1996-22798) @LETMEDEN ELEKTRIK BALANTlSININ YAPILMASININ ISTENMESI Tesisin yapm tamamlandktan sonra 30 gün içinde tesisatç iletmeden elektrik balantsnn yaplmasn isteyecektir. Bu konuda aada yazl artlarn tümünün yerine getirilmesi gereklidir. Tesisatç, düzenledii i bitirme bildirimini (Örnek 2) ve denetim kuruluu tarafndan düzenlenen elektrik iç tesisi uygunluk belgesini iletmeye verecektir.? bitirme bildirimini tesis sahibi ve tesisatç imzalayacaktr. Tesisatç, kendisinden istenen proje, plan, yaz ve bilgileri iletmeye verecektir. 30 gün içerisinde tesisatçnn elektrik balanmasn istememesi durumunda tesis sahibi de denetim kuruluunun verdii uygunluk belgesi ile elektrik verilmesi için iletmeye bavurabilir. Elektrik iç tesis ilerinin yaplmasnda yapnn veya birden fazla bloktan olumas halinde yap grubunun tümüne 16
ilikin proje esas olup yap/yap grubu, bloklara veya dairelere yada baka bölümlere ayrlarak projesi hazrlanamaz, ayr tesisatçlar tarafndan elektrik balanmas isteinde bulunulamaz. Madde 16 - KRACILARLA EV SAHPLER ARASINDA ANLA@MAZLIKLAR Elektrik isteinde bulunan kimse yap sahibi deilse ve elektrik tesisinin yaplmas yada deitirilmesi nedeni ile ev sahibi ile aralarnda çkabilecek her türlü anlamazlktan kendisinin sorumlu olduunun bildiren noterden onayl bir belge veremiyorsa, iletmeye aadaki açklamalar uygun olarak düzenlenmi ve yap sahibi yada vekili tarafndan imzalanm bir yükümlülük belgesi (taahhütname) vermek zorundadr. Bu belgede : Yap içinde yada yapnn kiraya verilen bölümünde elektrik tesisi yaptrlmas yada elektrik kullanlmas için aboneye izin verildii Kendi yapsna elektrik verilebilmesi için yapnn içine ve dna konulacak tüm düzenlerin kurulmasnn uygun görüldüü ve bunun için de iletmenin hiçbir ekilde zarar karl ödemek zorunda olmad bildirilmelidir. Baka biçimde elektrik verilmediinde iletmenin de izni alnarak yap dna konsol yada dam direi konulabilecei gibi sva üstü yada sva alt kolon tesisi de yaplabilir. Madde 17 (Deiik : RG 30/11/1995-22479) ABONENN @EBEKEYE BALANMASI Bir abonenin ebekeye balanmas için yüksek veya alçak gerilim ebekesinden besleme hatt çekilmesi ii, iletme gerekli veya uygun gördüünde tesis sahibi tarafndan yaplr.?letme isterse, giderleri tesis sahibince karlanmak koulu ile bu ileri kendisi de yapar. Besleme hatt ebekenin bir parças olup, kurulu'a aittir. Madde l8 - (Deiik fkra : RG 25/10/1996-22798) SAYAÇ VE SGORTALARIN BÜYÜKLÜÜ VE YERLERNN BELRLENMES Sayaç, kofre ve besleme hatt koruma elemanlarnn türü, büyüklüü nereye konulaca, besleme hattnn yapya nereden girecei proje onay srasnda iletmece belirlenerek projeye ilenir. Konut d tesislerde (hastane, i merkezi, okul vb.) bunlarn yeri iletmenin onay alnmak kaydyla deitirilebilir. (Deiik fkra : RG-16/06/2004-25494) Elektrik iç tesislerinde kullanlacak sayaçlar yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerine uygun olmaldr. (Ahr, kümes gibi basit tarm binalar, barakalar, basit köy evleri ve geçici olarak elektrik verilen antiye, lunapark ve benzeri abonelikler hariç) Çok basit tarm binalar, barakalar, basit köy evleri hariç yap balant kutusuna (ana buat veya kofre) yangn koruma, sayaç kolon devrelerine ise hayat koruma eikli, düzenei ile birlikte termik manyetik alter veya otomatik sigorta (ayr ayr veya birlikte) konulmal ve tüm koruma düzenleri arasnda seçicilik salanmaldr. Yapda tek sayaç varsa, kofre tesis edilemez. Bu maddeye aykr olarak yaplan tesise iletme kesinlikle elektrik vermez. Madde 19 - ( Deiik : RG 25/10/1996-22798)Ç TESSLERN DENETLENMES VE MUAYENES?ç tesis, denetim kuruluu tarafndan, tesisin yapm iinin her aamasnda denetlenecektir. Denetim. Örnek-3 de belirtilen teknik hususlar da içeren ve denetim kuruluu tarafndan detaylanarak standardize edilecek bir muayene formuna göre yaplacak ve uygun bulunmas halinde bir asl iki adet suret olmak üzere belgelendirilecektir. Uygunluk belgesinin asl tesis sahibine, bir sureti iletmeye verilmek üzere tesisatçya verilir. Bu suret denetim kuruluu tarafndan arivlenir.?ç tesise ait bu uygunluk belgesi elektrik balant bildirimi (i bitimi) ile birlikte iletmeye verilecektir. Ahr, kümes gibi basit tarm binalar, barakalar ve basit köy evleri için denetim kuruluu tarafndan verilecek iç tesise ait uygunluk belgesi aranmayacak, bu tür tesislerde iletme tarafndan yaplacak muayene yeterli olacaktr. 17
(Deiik fkra : RG-16/06/2004-25494) 4708 sayl Yap Denetimi Hakkndaki Kanun kapsamndaki denetim kurulularnn alacaklar minimum ücretler ve ödeme ekilleri, bu Kanun ve ilgili mevzuatta belirlenmitir. Yap Denetim Kurulular tarafndan denetlenen yaplardan ayrca bir ücret alnmaz. (Deiik fkra : RG-16/06/2004-25494) Bayndrlk ve?skan Bakanl tarafndan çkarlan ilgili mevzuata göre I. Snf Yaplar olarak tanmlanan ahr, kümes gibi basit tarm binalar, barakalar, basit köy evleri ve geçici olarak elektrik verilen antiye, lunapark ve benzeri abonelikler hariç yaplardan alnacak muayene ücretleri, Bakanln uygun mütalaas alnarak kurulu tarafndan her yl Ocak ay içinde belirlenir. (Deiik fkra : RG-16/06/2004-25494) Denetim Kuruluunun verecei uygunluk belgesine sahip olan elektrik iç tesisinin kurulu tarafndan tekrar muayene edilmez; zorunlu hallerde edilmesi durumunda bu i için ayrca bir ücret alnmaz. (Deiik fkra : RG-16/06/2004-25494) Elektrik iç tesislerine ait uygunluk belgesi olmayan veya muayeneler srasnda uygun bulunmayan tesise enerji verilmez. Bu ilemler srasnda tesisatçnn bulunmas istenir. Ancak tesisatçnn bulunmamas bu ilemin sonuçlandrlmasna engel olamaz. Muayene sonunda bu yönetmelie uygun olmayan uygulamalar görülürse; tesise elektrik verilmeyerek durumu yazl olarak denetim kurulularna, tesisatçya ve tesis sahibine bildirilir. Muayene srasnda tesisatçnn bulunmas istenir. Tesisatçnn muayene srasnda bulunmamas durumu muayene hizmetinin sonuçlandrlmasna engel olamaz. Denetim ilemleri ve muayene srasnda; istenildiinde içi, merdiven, ölçü aletleri vb. araçlar tesisatç tarafndan ücretsiz olarak denetim kuruluuna veya iletmenin emrine verilir. Tesisatçnn muayene srasnda bulunmamas durumunda, söz konusu imkanlar iletmece salanr. Madde 20 - ELEKTRK TESSATÇININ SORUMLULUU Elektrik tesisatçs, tesisin salamllndan, niteliklerinden, usulsüz ve teknie aykr olarak yaplm olmasndan doacak zararlardan sorumludur Bu tesisin yoklanmas ve ebekeye balanmas olay, tesisatçy bu sorumluluktan kurtaramaz. Madde 21 ( Deiik : RG 25/10/1996-22798)YÖNETMELE UYGUN OLMAYAN TESSLER Bu yönetmelie uygun olarak tesis edilmeyen ve uzunluk belgesine sahip olmayan iç tesislere iletmece elektrik verilmez. Madde 22 (Deiik ek: RG 30/11/1995-22479) ZN VERLEN EN BÜYÜK YÜK DEER Üç fazl tesislerde nötr iletkeni bulunanmda faz-nötr arasna nötr iletkeni bulunmayanlarda iki faz arasna balanacak yükün deeri (balant gücü) en çok 5 KW olabilir. KW' in üzerindeki beslemeler üç farl sistemle yaplr. ( Deiik ek: RG 25/10/1996-22798)Bu hükmün uygulanmasnda baz yörelerde teknik zorunluluklardan dolay deiiklik yaplmas, gerekli tedbirlerin alnmas kaydyla, kurulu Yönetim Kurulu veya Karar organnn yetkisindedir. Madde 23 - @LETME TARAFINDAN GEREÇ ÖRNE STENLMES?letme, incelemek için ve tesisin yaplmasndan sonra geri verilmek art ile, kullanlacak gereçlerin birer örneini isteyebilir. Madde 24 - TESSLERDE KULLANILACAK GEREÇLER VE AYGITLAR Tesisin yapmnda kullanlacak gereç ve aygtlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnca hazrlanm olan bu konuya ait yönetmelik hükümlerine ve Bayndrlk ve?skan Bakanlnca hazrlanm ilgili teknik artnamelere ve varsa Türk Standartlarna uygun olacaktr. Bu gereç ve aygtlarn Türk Standartlar Enstitüsünden alnm "Kalite belgesi" yada "Standarda uygunluk belgesi" bulunmal, bu yoksa Elektrik Mühendisleri Odas kalite belgesi bulunan gereç yada aygtlar kullanlmaldr. 18
Madde 25 - GEÇC TESSLER Geçici tesislerde bu Yönetmelik hükümlerinden baz durumlarda ayrla bilinir, fakat böyle durumlarda ilgililer yazl olarak iletmeye bavur: nal ve iin gereklerine göre belirlenmi olan artlar iletmeden örenmelidir. Geçici tesislerin kurulu kalma süresi iletmeye bildirilmelidir.?letme gerekli gördüünde bu süreyi azaltabilir. Madde 26 - MOTORLAR Deiik fkra: RG 30/11/1995-22479) Anma gücü 0.5 kilowat geçmeyen bir fazl motorlar, elektrik priz linyelerine balanabilir. 0.5 kilovattan, 3 kilovata kadar olanlar için ayr bir hat çekilir ve bunlar 22. Maddedeki kurallara uygun olarak bir faz üzerine balanabilir. Madde 27 - ANMA GÜÇLER 3 KLOWATTAN BÜYÜK OLAN MOTORLAR Anma güçleri 3 kilowattan büyük olan motorlarn üç fazl ebekelere balanabilmeleri için üç fazl olmalar gerekir. Madde 28 - ZN VERLEN GERLM DE@ME ORANI Elektrik ebekelerinde 0.5'den fazla gerilim dalgalanmalarna neden olan tesislerin elektrii kesilir. Madde 29 - YÖNETMELE UYMAYAN ELEKTRK TESSATÇILARI Bu yönetmelie aykr davranan elektrik tesisatçlar için genel hukuk hükümleri çerçevesi içinde gerekli adalet kurulularna bavurulur. VI. TEKNK KONULARLA LGL HÜKÜMLER VI.A - KORUMA TEDBRLER Gerek canllarn gerekse eyalarn güvenliini salamak için elektrik iç tesislerinin yaplmasnda ve iletilmesinde aadaki koruma tedbirlerinin alnmas gereklidir. VI.A.l - KAZALARIN ÖNLENMES Madde 30 - GERLM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DORUDAN DORUYA DOKUNMAYA KAR@I KORUMA a.l - Elektrik iletme araçlarnn gerilim altnda bulunan bölümleri ya bütün devreleri boyunca yaltlm olmal yada yapllar, durumlar ve düzenlenme biçimleri ile yada özel düzenler aracl ile dorudan doruya dokunmaya kar korunmu olmaldr. Elektrik iletme yerleri ile kilitli elektrik iletme yerlerindeki iletme araçlar bu hükmün dndadr. a.2 - Lâk yada emaye tabakas, oksit tabakas ve özel maddeler emdirilmi olsa da lifli maddelerden yaplan örtüler (dokunmu gereçler ve örgülü eritler), dokunmaya kar koruyucu yaltma saylmaz. a.3 - Kaynak tesislerinde, tavlama ve eritme ocaklar ile elektroliz tesisleri gibi elektro kimyasal tesislerde, teknik ve iletme bakmndan yaplmas imkanszsa, dokunmaya kar koruma yaplmayabilir. Bu durumlarda, çalma srasnda üzerinde durulan yerin yaltlmas, yaltlm ayakkab ve aygtlar kullanlmas gibi dier tedbirler alnmaldr. Bunlarn dnda tesisin uygun yerlerine uyarma levhalar da almaldr. a.4 - Anma gerilimi Madde 34.de yazl yöntemlerden birine göre, elde edilmek art ile, 42 volta kadar olan anma gerilimlerinde el ulama uzakl içinde de gerilimli bölümlere dorudan dokunmaya kar koruma yaplmayabilir. Bu hafifletici hüküm yangn yada patlama tehlikeli olan iletme yerlerinde 34. Maddeye göre, koruma amac ile küçük gerilim kullanlmas durumunda uygulanmaz. b) Tel kafes, delikli sac ve benzeri ile yaplan bölmeler, üzerlerinde standart deney parma ile gerilimli bölümlere dokunmaya elverili olan delikler bulunmadnda; iletme gerei gerilim altnda bulunan bölümlere dorudan dokunmaya kar koruma düzeni saylabilir. 19
c)kapaklar, koruyucu tel kafesler, gövde vb. tesis bölümleri güvenilir bir biçimde tutturulmu olmal ve mekanik bakmdan dayankl olmaldr. d)ei ulama uzakl içinde bulunan iletken ve kablolarn koruyucu örtü ve d klflar elektrik iletme araçlarnn mahfazalar içine sokulmaldr. Kablo balklar ve balant kutularndan baka hiçbir metal örtü, elektrik iletme araçlarnn balant yerinin içine girmemelidir. Madde 31 - GERLM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KAR@I KORUMA a)dokunma, gerilimlerini meydana gelmesine neden olan örnein gövde temas gibi yaltkanlk bozukluklarnn ba göstermesi, her eyden önce iletme araçlarn güvenli yaplmas, özellikle uygun yaltkan maddelerin kullanlmas ve iletme gerei gerilim altnda bulunan bölümlerin kusursuz olarak yaltlmas (iletme yaltm) ve elektrik tesislerini yetkili elektrik tesisatçlar tarafndan özenle yaplmasyla önlenmi olmaldr. b)bunlardan baak Madde 32a.l'de belirtilen durumlarda ek koruma tedbirlerinin uygulanmas gereklidir. b.l - Ek koruma tedbirlerinin uygulanmas, elektrik iletme araçlar yapmclarnn ürettikleri araçlar kusursuz olarak yapmak zorunluluundan kurtarmaz. Yapmc daha sonra, tesislerin kuruluu srasnda böyle koruma tedbirlerinin alnacana asla güvenmemelidir. b.2 - Elektrik tesislerinde bir arza durumunda yüksek dokunma geriliminin meydana gelmesini yada sürmesini önleyeceinden, tesislerin kurulmaznda koruma tedbirlerine çok önem verilmelidir. c) ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Bu yönetmelie göre 50 V un üstündeki gerilimler, yüksek dokunma gerilimidir. Alternatif gerilimlerde etken deer esas alnr. d) Gerilim altnda bulunan bölümlere dolayl olarak dokunmaya kar korunmak için alnan tedbirler unlardr: Koruyucu yaltma, küçük gerilim, koruma topraklamas, sfrlama, koruma hat sistemi, hata gerilimi koruma balamas, hata akm koruma balamas ve koruyucu ayrma. Deiik ek: RG 30/11/1995-22479) e)bebeke (sistem) tiplerine göre aada belirtilen koruma yöntemleri uygulanabilir: TN Sistemi: Ar akma kar koruma (sistemin her üç eklinde), hata akm korumas (TN-S sisteminde). TT Sistemi: Ar akma kar koruma, hata akm korumas, hata gerilimi korumas.?t Sistemi: Ar akma kar koruma, hata akm korumas, hata gerilimi korumas, yaltm kontrolü. Madde 32 - GERLM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KAR@I KORUMA TEDBRLERN ALINMASI ÇN GENEL BLGLER VE BU TEDBRLERN UYGULANMASI a)uygulama a.l - aadaki tesislerde koruma tedbirlerini alnmas gereklidir : i) ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Aada a.2'de yazl olanlarn dnda, topraa göre gerilimi 50 Voltun üzerinde olan tesisler ve iletme araçlarnda. ii) Bundan önce geçerli olan yönetmelie göre koruma düzenleri gerekli görülmemi, fakat a.l - i'ye göre imdi yaplmas istenilen yerlerdeki kurulu tesislerin geniletilmesinde ve geniletme srasnda kurulu tesislerde, iii) Balangçta aadaki a.2 ii.2 maddesine göre düzenlenmi olan, fakat sonradan su, havagaz ve stma tesisleri gibi rastgele dokunulabilen, toprakla balants bulunan düzenlerin tesis edilmesiyle daha önceki yaltc özelliklerini kaybetmi olan yerlerdeki kurulu tesislerde. a.2 - Aadaki tesislerde ve iletme araçlarnda koruma tedbirlerini alnmas gerekmez: i) ( Deiik fkra: RG 08/12/2000-24254) Topraa göre gerilimi 50 Volta kadar olan tesislerde ve iletme 20
araçlarnda. ii) Topraa göre gerilimi 250 volta kadar olan. ii.l) Belli dönemlerde muayene merkezlerinde denetlene elektrik sayaçlar tarife aygtlar gibi genel elektrik ebekesinin elektrik enerjisini ve gücünü ölçmek için kullanlan iletme araçlarnda. Açklama : Bu iletme araçlarnda koruyucu yaltma yaplmas öütlenir. ii.2)?çinde rasgele dokunabilecek, toprakla balants bulunan su, gaz yada kalorifer borular bulunmayan ve zeminleri yaltlm olan yerlerdeki iç tesislerde. Açklama : Büpheli durumlarda zeminin yaltkanl 48. Maddedeki ölçme usulü ile belirlenmelidir. iii) Topraa kar gerilimi alternatif akmda 1000 V ve doru akmda 1500 V'a kadar olan. iii.1) Yaltc klfl metal borular, çok damarl tesis iletkenleri yada kablolar korumak için kullanlan metal borular, yaltkanla kapl metal tesis kutular (sva alt tesis buatlar balama ve datm buatlar), iletkenlerin metal klflar, iletken ve kablolarn zrhlar ve toprak içerisine döenmemise kablolarn metal klflar. iii.2) Datm ebekelerindeki dam direkleri ve bunlara iletken olarak balanm olan metal parçalar. b) Yapm esaslar 33. - 40. Maddelerde açklanm olan koruma düzenlerin i seçiminde mahalli artlar göz önünde bulundurulmaldr.?naat antiyeleri, tarmsal iletme yerleri gibi özel iletme yerleri için iaret edilen hükümlere uyulmaldr. Açklama : Sayaç tablolar, sayaç dolaplar ve kablolu datm kutular için koruyucu yaltma yaplmas öütlenir. b.1 - Uygulanan koruma sistemlerini etkisi aadaki gibi salanmaldr: Bu sistemler dayankl bir biçimde yaplmaldr. ii) Koruma iletkenli sistemlerde balantlar doru bir biçimde yaplmal ve VI-A.4 bölümüne göre muayene edilmelidir. iii) Gerilim altnda olmayan tüm iletken tesis bölümlerini birbirlerine, koruma, iletkeni balant klemensine ve koruma iletkenine balantlar iyi iletken bir biçimde yaplmaldr. iv)?letme araçlar bilinçli olarak kullanlmaldr: iv.1) Topraklama konta olan prizler, koruma iletkenine balanmadan kullanlmamaldr. iv.2) Topraklama konta olan prizlerin bulunduu bir yerde yada koruma iletkenli bir koruma sisteminde kullanlan iletme araçlarnda topraklama konta olmayan prizler ve koruma düzeni olmayan iletme araçlar kullanlmamaldr. Küçük gerilim ve koruyucu ayrma sistemi ile korunan tesislerde kullanlan prizler bu hükmün dndadr. v) Ayn yerlerde çeitli koruma sistemlerini birbirlerini, çalmalar bozulacak biçimde etkilemeleri önlenmelidir. b.2 - Koruma iletkenlerinde aadaki özellikler bulunmaldr: i) Koruma iletkeni olarak kullanlan yaltlm iletkenler ve kablolar bütün uzunluklar boyunca belirli renklerde iaretlenmi olmaldr. Sfr iletkenleri de ayn biçimde iaretlenmelidir ve bu iaret baka hiçbir iletken için kullanlmamaldr. 1.1) Balama ve datm tesisleri ile elektrikli tat iletkenlerinde, koruma iletken yada bu iletkenin balant yeri, örnein ekli yada yaz ile iaretlenmise yukarda belirtilen renkli iaretleme yaplmayabilir. 1.2) Koruma iletkeni elektrik iletme araçlarn gövdeleri yada çelik yap bölümlerinden meydana geliyorsa, renkli iaretleme yaplmayabilir. 1.3) Renkli iaretleme hava hatlarnda da yaplmayabilir. 1.4) Dayankl bir iaretleme yapma imkan yoksa çplak koruma iletkenlerini iaretlenmesi gerekmez. Açklama : Örnein maden eritme tesisleri, kimya tesisleri vb. tesislerde bozucu özellikteki hava ve kir nedeni ile her zaman dayankl bir iaretleme yaplamaz. ii) Koruma iletkenini kesiti, koruma iletkenli koruyucu sistemlerin kendi bölümlerinde verilmi olan hükümlere uygun olmaldr. iii) Koruma iletkeni özenle döenmeli ve toprak iareti ile belirtilmi olan balant noktalarna balanmaldr. 21
iv) Metal yap bölümlerini koruma iletkeni olarak kullanlmasnda aada yazl artlarn salanmas yeterlidir: iv.l) Elektrik iletme araçlarnn metal gövdeleri yada bunlarn çelik yap bölümleri ile elektrik tesislerinin vinç köprüleri, tablolar, kablo tayc zgaralar gibi metal bölümleri elektriksel iletkenlii yeterli olan bir bütün meydana getirmelidir. iv.2) Yukarda yazl metal yap bölümleri vb. ek yerleri, iyi iletken kalacak biçimde kaynak yaplmal yada uygun yardmc gereçler kullanlarak cvata yada perçinlerle birbirine balanmaldr. iv.3) Metal yap bölümlerinin elektrik ileten kesimleri, iletkenlik bakmndan en az gerekli koruma iletkeninin kesitine edeer olmaldr. iv.4) Metal yap vb. tesis bölümleri, uygun yardmc gereçler kullanlarak koruma iletkenine balanmaldr. Bu balantlar, kendiliinden gevemeyecek biçimde yaplmaldr. iv.5) iv.2 madde bölümüne göre koruma iletkenini meydana getiren çeitli metal yap bölümlerini sökülmesi, koruma iletkenini kesilmesine neden olmamaldr. iv.6) Gerdirme telleri, ask telleri, metal tesis borular, metal hortumlar vb. tesis bölümleri koruma iletkeni olarak kullanlmamaldr. iv.7) Civatalar koruma iletkenini balant yeri olarak kullanlamazlar. v) Bükülebilen kordon ve iletkenler: v.l) Koruma düzeni gerekmeyen ve kullanlmayan kapal yerlerde, bükülebilen kordon ve iletkenler, fi-priz düzeni kullanlmadan dorudan doruya tesise yada iletme araçlarna balanrsa, bunlarda koruma iletkeni bulunmayabilir. v.2) Aadaki durumlarda nötr iletkeni koruma iletkeni olarak kullanlabilir: v.2.l) Yaltkan klf lastik olan ve neme dayankl iletkenler sabit olarak döenirse ve bunlarn kesitleri en az 10 mm211ik bakra edeer olursa. v.2.2) Bu iletkenler tanabilen hat olarak kullanlrsa, fakat bu durumda kesitleri 10 mm2'lik bakra edeer olursa ve bunlara ait f-priz düzenlerinde, kutuplarn farkl biçimde balanmasn önleyen bir güvenlik düzeni bulunursa. vi.) Koruma iletkenini ve balama yerlerini kendiliinden gevemesi önlenmelidir. vii) Aadaki durumlarda birden fazla akm devresi için ortak bir koruma iletkeni kullanlabilir: vii.l) Koruma iletkeni ayr olarak, mekanik bozulmalara kar yeteri kadar korunmu ve olabildiince kendi akm devreleri boyunca çekilmise. vii.2) Koruma iletkeni 57. maddeye göre kendi akm devreleri ile ortak bir klf içinde ise. Bu koruma iletkenini kesiti, en büyük faz iletkeni kesitine göre seçilmelidir. b.3 - Fi ve priz düzenleri i) Deiik ifade: RG 30/11/1995-22479) Filer, prizler ve ara prizler yürürlükteki Türk Standartlarna uygun olmal ve elektrik aygtlarn filerinde ve prizlerinde topraklama konta (koruyucu kontak) bulunmaldr. Koruyucu yaltmal tüketim araçlarnn fi-priz düzenlerinde topraklama konta bulunmayabilir. ii) Koruyucu ayrma düzeni kullanlan tesislerde prizlerin topraklama konta bulunmayabilir iii) Filer, ayn tesiste daha yüksek bir gerilim için kullanlan prizlere sokulamayacak yap ve özellikte olmaldr. b.4 - Koruyucu yaltmal tüketim araçlar i)33. maddede açklanan koruyucu yaltmal tüketim araçlar için aadaki hükümler uygulanr: Koruyucu yaltmal tüketim araçlarna madde 32b.2.iii'deki hükmün dnda, bir koruma iletkeni balanamaz. ii) madde 32b.2-v'deki hükmün dnda, koruyucu yaltmal tüketim araçlarna sabit olarak balanan bükülebilen iletkenlerde; koruma iletkeni bulunamaz. 22