TARIM İSTATİSTİKLERİ ÖZETİ The Summary of Agricultural Statistics

TARIM İSTATİSTİKLERİ ÖZETİ The Summary of Agricultural Statistics TÜİK 2011 ISSN 1300-1213 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Turkish Statistical Institute

TÜİK TARIM İSTATİSTİKLERİ ÖZETİ The Summary of Agricultural Statistics 2011 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Turkish Statistical Institute

TARIM İSTATİSTİKLERİ ÖZETİ 2011 The Summary of Agricultural Statistics İstatistiki veri ve bilgi istekleri için For statistical data and information requests Bilgi Dağıtım Grubu Data Dissemination Group Tel: + (312) 410 02 15-410 02 44 Faks-Fax: + (312) 417 04 32 Yayın istekleri için For publication order Döner Sermaye İşletmesi Revolving Fund Management Tel: + (312) 425 34 23-410 05 96-410 02 85 Faks-Fax: + (312) 417 58 86 Yayın içeriğine yönelik sorularınız için For questions about contents of the publication Tarımsal Üretim İstatistikleri Grubu Agricultural Production Statistics Group Tel: + (312) 410 02 18 Faks-Fax: + (312) 418 97 81 Tarımsal Yapı ve Ekonomik Hesaplar Grubu Agricultural Structure and Economic Accounts Group Tel: + (312) 410 02 25-425 01 10 Faks-Fax: + (312) 425 64 72 İnternet http://www.tuik.gov.tr E-posta bilgi@tuik.gov.tr Internet http://www.turkstat.gov.tr E-mail info@tuik.gov.tr Yayın No Publication Number 3878 ISSN 1300-1213 Türkiye İstatistik Kurumu Turkish Statistical Institute Yücetepe Mah. Necatibey Cad. No: 114 06100 Çankaya-ANKARA / TÜRKİYE Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre her hakkı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Turkish Statistical Institute reserves all the rights of this publication. Unauthorised duplication or distribution of this publication is prohibited under Law No: 5846. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara Turkish Statistical Institute, Printing Division, Ankara Tel: 0312 410 01 64 * Faks-Fax: 0312 418 50 82 Ekim 2012 October 2012 MTB: 2012-623 - 100 Adet-Copies ISBN 978-975-19-5383-4

Foreword Önsöz ÖNSÖZ Ulusal gelirimizin önemli bir bölümünü olu turan tar m sektörünün y llar itibariyle geli iminin izlenmesini sa lamak ve h zla artan nüfusumuzun yeterli ve dengeli beslenmesini sa layacak tar m politikalar n olu turabilmek için tar m istatistiklerine ihtiyaç duyulmaktad r. TÜ K, "Tar m statistikleri Özeti" yay n n, ilk defa 1965 y l nda 1944 y l n da kapsayacak ekilde kullan ma sunmaya ba lam t r. Tar m istatistikleri, her y l G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl n n il ve ilçe te kilatlar ve TÜ K Bölge Müdürlükleri arac l ile web üzerinden elektronik ortamda derlenmektedir. Bakanl k taraf ndan Resmi statistik Program kapsam nda TÜ K e gönderilen veriler Türkiye baz nda "Tar m statistikleri Özeti" ad alt nda yay mlanmaktad r. Bu yay n, Türkiye düzeyinde, grafik, tematik harita ve y ll k serileri içeren tablolar halinde kullan c lara sunulmaktad r. Yay nda yer alan bilgilere TÜ K web sayfas nda, istatistikler bölümü alt nda, tar m istatistikleri bölümlerinin veri ba lant s ndan ula labilir. Cari tar m istatistikleri temel bilgilerinin kapsand bu özet yay nda; tar m ve orman alanlar, tarla ürünlerinin ekili alanlar ile üretim ve verimi, sebze üretimi, meyve a ac say s ve meyve üretimi, ar c l k, ipek böcekçili i, cinslerine göre hayvan say s ve bunlar n üretimine ili kin veriler ile tar msal alet ve makine say lar yer almaktad r. 2006 y l ndan itibaren kullan c lara tar m sektörüne ili kin temel de i kenleri ülke ölçe inde sunmak amac yla, tar mda istihdam, tar msal katma de er ve kimyasal gübre kullan m verilerinin yer ald temel tar msal göstergeler, 2008 y l ndan itibaren ise bitkisel ve hayvansal üretim de eri, organik tar m ve bitkisel ürün denge tablolar bölümü yay na ilave edilmi tir. Yay n n karar al c lar, ara t rmac lar ve tüm kullan c lara yararl olaca na inan yoruz. FOREWORD There is a great need for agricultural statistics in order to develop agricultural policies to provide adequate and well-balance nutrition to a rapidly increasing population and to monitor the progress of the agricultural sector which accounts for a considerable part of our national income. TurkStat, has started to submit the publication of "The Summary of Agricultural Statistics" for the first time in 1965 covering data starting from 1944. Agricultural statistics are compiled through district and province directorates of Ministry of Food, Agriculture and Livestock and TurkStat Regional Offices via web on electronic media every year. Data sent by Ministry of Food, Agriculture and Livestock to TurkStat within the context of Official Statistics Program are published on Turkey basis under the name of Summary of Agricultural Statistics. This publication is presented to users in tables containing graphics, thematic maps and annual series at the level of Turkey. The information in the publication can be reached at statistics division, under agricultural sections on TurkStat web page. The summary covers basic data on current agricultural statistics; distribution of the cultivated area, area sown, production and yield of field crops, vegetable production, number of fruit trees and fruit production, apiculture, sericulture, number of livestock by types and their production and agricultural equipment and machinery. Aiming to present basic variations of agricultural sector on the country scale to the users, since 2006 basic agricultural indicators chapter that covers agricultural employment, agricultural value added, chemical fertilizer usage and since 2008 values of crop and animal production, organic farming and crop products balance sheets parts have been added. We believe that this publication will be beneficial to decision-makers, researchers and all users of statistics. Birol AYDEM R Ba kan Birol AYDEMİR President Başkan President III

Contents İçindekiler Ç NDEK LER Sayfa Page CONTENTS Önsöz III Foreword çindekiler V Contents Grafik, Harita ve Tablo Listesi V List of Graphics, Maps and Tables Simge ve K saltmalar VIII Symbol and Abbreviations Aç klama IX Explanation Grafik, Harita ve Tablo Listesi List of Graphics, Maps and Tables 1. Tar msal Üretim, Fiyat ve De er 1. Agricultural Production, Prices and Value Grafik Graphics 1.1 Tar msal üretim de eri, 2011 1 1.1 Value of agricultural production, 2011 1.2 Gruplara göre tar msal üretim de eri, 2011 1 1.2 Value of agricultural production by groups, 2011 1.3 Tah llar ve di er bitkisel ürünler, 2011 3 1.3 Cereals and other crop products, 2011 1.4 Sebze türüne göre üretim oran, 2011 5 1.4 Production ratio of vegetable by type, 2011 1.5 Meyve türüne göre üretim oran, 2011 7 1.5 Production ratio of fruit by type, 2011 Harita Maps 1.1 Bu day üretimi, 2011 (Ton) 8 1.1 Wheat production, 2011 (Tons) 1.2 Arpa üretimi, 2011 (Ton) 8 1.2 Barley production, 2011 (Tons) 1.3 M s r (dane) üretimi, 2011 (Ton) 9 1.3 Maize (seed) production, 2011 (Tons) 1.4 eker pancar üretimi, 2011 (Ton) 9 1.4 Sugar beet production, 2011 (Tons) 1.5 Kütlü pamuk üretimi, 2011 (Ton) 10 1.5 Raw cotton production, 2011 (Tons) 1.6 Üzüm üretimi, 2011 (Ton) 10 1.6 Grape production, 2011 (Tons) 1.7 Elma üretimi, 2011 (Ton) 11 1.7 Apple production, 2011 (Tons) 1.8 Zeytin üretimi, 2011 (Ton) 11 1.8 Olive production, 2011 (Tons) 1.9 Koyun say s, 2011 14 1.9 Number of sheep, 2011 1.10 Keçi say s, 2011 14 1.10 Number of goat, 2011 1.11 S r say s, 2011 15 1.11 Number of cattle, 2011 1.12 Süt üretimi, 2011 (Ton) 15 1.12 Milk production, 2011 (Tons) Tablo Tables 1.1 Tar msal üretim de eri, 2011 1 1.1 Value of agricultural production, 2011 1.2 Tah llar ve di er bitkisel ürünler, 2011 2 1.2 Cereals and other crop products, 2011 1.3 Sebzeler, 2011 4 1.3 Vegetables, 2011 1.4 Meyveler, içecek ve baharat bitkileri, 2011 6 1.4 Fruits, beverage and spices crops, 2011 1.5 Canl hayvanlar, 2011 12 1.5 Livestock, 2011 1.6 Hayvansal ürünler, 2011 13 1.6 Animal products, 2011 2. Bitkisel Üretim 2. Crop Production Grafik Graphics 2.1 Tar m ve orman alanlar oran, 2011 16 2.1 Ratio of agricultural land and forest area, 2011 2.2 Tar m alanlar oran, 2011 16 2.2 Ratio of agricultural land, 2011 2.3 Örtü alt tar m alanlar, 2002-2011 43 2.3 Areas for land under protective cover, 2002-2011 V

İçindekiler Contents Tablo Sayfa Page Tables 2.1 Tar m ve orman alanlar, 1992-2011 17 2.1 Agricultural land and forest area, 1992-2011 2.2 Tar m alanlar, 2011 18 2.2 Agricultural land, 2011 2.3 Tah llar, 1992-2011 20 2.3 Cereals, 1992-2011 2.4 Ya l tohumlar, 1992-2011 22 2.4 Oil seeds, 1992-2011 2.5 Kuru baklagiller, 1992-2011 24 2.5 Dry pulses, 1992-2011 2.6 Tekstilde kullan lan ham bitkiler, 1992-2011 25 2.6 Raw materials used in textiles, 1992-2011 2.7 Parfümeri, eczac l k vb. alanlarda kullan lan 2.7 Plants used in perfumery, in pharmacy or for similar bitkiler ve yem bitkileri tohumu,1992-2011 26 purposes and fodder crops seed, 1992-2011 2.8 Di er bitkisel ürünler, 1992-2011 27 2.8 Other crop products, 1992-2011 2.9 Yem bitkileri üretimi, 1992-2011 28 2.9 Fodder crops production, 1992-2011 2.10 Meyvesi için yeti tirilen sebzeler, 1992-2011 30 2.10 Vegetables cultivated for their fruits, 1992-2011 2.11 Yumru ve kök sebzeler, 1992-2011 32 2.11 Bulb and root vegetables, 1992-2011 2.12 Ba ka yerde s n fland r lmam di er sebzeler, 2.12 Other vegetables n.e.c., 1992-2011 1992-2011 33 2.13 Üzüm, 1992-2011 34 2.13 Grape, 1992-2011 2.14 Muz, kivi, avakado, incir, 1992-2011 34 2.14 Bananas, kiwi, avocado, figs, 1992-2011 2.15 Turunçgiller, 1992-2011 35 2.15 Citrus fruit, 1992-2011 2.16 Yumu ak çekirdekli meyveler, 1992-2011 36 2.16 Pome fruits, 1992-2011 2.17 Ta çekirdekli meyveler, 1992-2011 37 2.17 Stone fruits, 1992-2011 2.18 Di er meyveler, 1992-2011 38 2.18 Other fruits, 1992-2011 2.19 Sert kabuklu meyveler, 1992-2011 39 2.19 Nuts, 1992-2011 2.20 Baharat bitkileri, 1992-2011 40 2.20 Spices, not processed, 1992-2011 2.21 Zeytin üretimi, 1992-2011 41 2.21 Olive production, 1992-2011 2.22 Çay üretimi, 1992-2011 41 2.22 Tea production, 1992-2011 2.23 Örtü alt sebze ve meyve üretimi, 42 2.23 Vegetable and fruit production for land under 2002-2011 protective cover, 2002-2011 2.24 Niteliklerine göre örtü alt tar m alanlar, 2.24 Areas for land under protective cover by type, 2002-2011 43 2002-2011 3. Hayvansal Üretim 3. Animal Production Grafik Graphics 3.1 Hayvan say lar, 2002-2011 44 3.1 Number of livestock, 2002-2011 3.2 Türlerine göre hayvanlar, 2011 44 3.2 Livestock by types, 2011 3.3 Süt üretimi, 2002-2011 46 3.3 Milk production, 2002-2011 3.4 Türlerine göre süt üretimi, 2011 46 3.4 Milk production by types, 2011 3.5 Et üretimi, 2002-2011 48 3.5 Meat production, 2002-2011 3.6 Türlerine göre et üretimi, 2011 48 3.6 Meat production by types, 2011 3.7 Bal üretimi, 2002-2011 52 3.7 Honey production, 2002-2011 3.8 Tavuk eti üretimi, 2002-2011 52 3.8 Chicken production, 2002-2011 Tablo Tables 3.1 Tür ve rklar na göre hayvan say s, 3.1 Number of livestock by types and races, 1992-2011 45 1992-2011 3.2 Tür ve rklar na göre süt üretimi, 1992-2011 47 3.2 Milk production by types and races, 1992-2011 3.3 Tür ve rklar na göre et üretimi, 1992-2011 49 3.3 Meat production by types and races, 1992-2011 3.4 Tür ve rkllar na göre deri üretimi, 1992-2011 50 3.4 Hide production by types and races, 1992-2011 VI

Contents İçindekiler Sayfa Page Tablo Tables 3.5 Yapa, k l ve tiftik üretimi, 1992-2011 1 3.5 Production of wool, hair and mohair, 1992-2011 3.6 Ar c l k ve ipek böcekçili i, 1992-2011 1 3.6 Apiculture and sericulture, 1992-2011 3.7 Kümes hayvanlar, 1992-2011 3.7 Poultry, 1992-2011 3.8 Tavuk yumurtas ve tavuk eti, 1992-2011 3.8 Hen eggs and chicken, 1992-2011. Bitkisel Ürün Denge Tabloları. Crop Products Balance Sheets Tablo Tables 4.1 Tah llar ve di er bitkisel ürünler, 4.1 Cereals and other crop products, 2000/'01-2010/'11 2000/'01-2010/'11 4.2 Sebzeler, 2000/'01-2010/'11 2 4.2 Vegetables, 2000/'01-2010/'11 4.3 Meyveler, sert kabuklular ve içecek bitkileri, 4.3 Fruits, nuts and beverage crops, 2000/'01-2010/'11 2 2000/'01-2010/'11. Tarımsal Alet ve Makineler. Agricultural Equipment and Machinery Tablo Tables 5.1 Tar msal alet ve makine say s, 2002-2011 2 5.1 Number of agricultural equipment and machinery, 2002-2011 5.2 Traktör say s, 1992-2011 5.2 Number of tractor, 1992-2011 5.3 Biçerdöver say s, 2002-2011 5.3 Number of combine-harvester, 2002-2011. Temel Tarımsal Göstergeler. Main Agricultural ndicators Grafik Graphics 6.1 Organik bitkisel üretim alan ve üretimi, 6.1 Area and production of organic crop production 2005-2010 2005-2010 6.2 Organik hayvansal üretim, 2005-2010 6.2 Organic animal production, 2005-2010 6.3 Organik ar c l k kovan say s ve bal üretimi, 6.3 Production of honey and number of hives in 2005-2010 organic apiculture, 2005-2010 6.4 Tar m n geli me h z (Cari fiyatlarla), 6.4 Agricultural growth rate (At current prices), 2000-2011 2000-2011 6.5 Tar m n geli me h z, (1998 sabit fiyatlarla), 6.5 Agricultural growth rate (1998 at constant 2000-2011 prices), 2000-2011 6.6 Tar msal istihdam, 2011 0 6.6 Agricultural employment, 2011 6.7 Kimyasal gübre kullan m, 2000-2011 1 6.7 Chemical fertilizer use, 2000-2011 Tablo Tables 6.1 Organik bitkisel üretim, 2005-2010 6.1 Organic crop production, 2005-2010 [Geçi süreci dahil] [Transition period included] 6.2 Organik hayvansal üretim, 2005-2010 6.2 Organic animal production, 2005-2010 [Geçi süreci dahil] [Transition period included] 6.3 Organik ar c l k, 2005-2010 6.3 Organic apiculture, 2005-2010 [Geçi süreci dahil] [Transition period included] 6.4 Tar msal gayrisafi yurt içi has la, 2000-2011 6.5 Agricultural gross domestic product, 2000-2011 [Cari fiyatlarla] [At current prices] 6.5 Tar msal gayrisafi yurt içi has la, 2000-2011 6.5 Agricultural gross domestic product, 2000-2011 [1998 sabit fiyatlarla] [1998 at constant prices] 6.6 Tar msal istihdam, 2008-2011 0 6.6 Agricultural employment, 2008-2011 6.7 Kimyasal gübre kullan m, 2000-2011 1 6.7 Chemical fertilizer use, 2000-2011 VII

İçindekiler Contents Sayfa Page Ek Appendix 1. lgili bilgilere ula mak için... 92 1. To reach the related information... Simge ve K saltmalar Symbol and Abbreviations Bilgi geçicidir. * Data is provisional. Bilgi elde edilememi tir.... Data not available. Bilgi yoktur. - Denotes magnitude nil. Uygulanamam t r.. Not applicable. 2000'de ba layan ve 2001'de biten hasat dönemi 2000/'01 Denotes crop year starting in 2000 and ending in 2001 2001'de ba layan ve 2002'de biten hasat dönemi 2001/'02 Denotes crop year starting in 2001 and ending in 2002 2002'de ba layan ve 2003'de biten hasat dönemi 2002/'03 Denotes crop year starting in 2002 and ending in 2003 2003'de ba layan ve 2004'de biten hasat dönemi 2003/'04 Denotes crop year starting in 2003 and ending in 2004 2004'de ba layan ve 2005'de biten hasat dönemi 2004/'05 Denotes crop year starting in 2004 and ending in 2005 2005'de ba layan ve 2006'de biten hasat dönemi 2005/'06 Denotes crop year starting in 2005 and ending in 2006 2006'de ba layan ve 2007'de biten hasat dönemi 2006/'07 Denotes crop year starting in 2006 and ending in 2007 2007'de ba layan ve 2008'de biten hasat dönemi 2007/'08 Denotes crop year starting in 2007 and ending in 2008 2008'de ba layan ve 2009'da biten hasat dönemi 2008/'09 Denotes crop year starting in 2008 and ending in 2009 2009'de ba layan ve 2010'da biten hasat dönemi 2009/'10 Denotes crop year starting in 2009 and ending in 2010 2010'da ba layan ve 2011'de biten hasat dönemi 2010/'11 Denotes crop year starting in 2010 and ending in 2011 G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl GTHB - MFAL Ministry of Food, Agriculture and Livestock Gümrük Tarife statistik Pozisyonu GT P Customs Tariff Statistical Classification Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlü ü TMO General Directorate of Turkish Garin Board F nd k Tar m Sat Kooperatifleri Birli i F SKOB RL K Hazelnut Agricultural Sales Cooperatives Union statistiki Bölge Birimleri S n flamas BBS - SR Statistical Regions Avrupa Birli inin Faaliyetlere Göre Ürünlerin CPA Statistical Classification of Products by Activity statistiki S n flamas in European Economic Community Not. Note. 1. Tablolardaki rakamlar yuvarlamadan dolay 1. Figures in tables may not be equal to total toplam vermeyebilir. due to rounding. 2. G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl 'ndan 2. Data from Ministry of Food, Agriculture and derlenen veriler 2006 y l ndan itibaren hektar Livestock have compiled as decare instead of yerine dekar olarak derlenmi tir. hectare. VIII

Explanation Açıklama AÇIKLAMA EXPLANATION 1. Yöntem 1. Method Veri kaynaklar Bitkisel ve hayvansal üretim ile fiyat bilgileri, G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl (GTHB) l Müdürlükleri arac l yla ilçe detay nda web üzerinden elektronik ortamda derlenmektedir. Bu bilgiler il ve ilçe müdürlüklerinin ellerindeki mevcut idari kay tlarla ve kendi bölgelerine ait tar msal verilere dayanmaktad r. Süt, yapa, k l ve tiftik üretimleri verim katsay lar kullan larak hesaplanmaktad r. Tarla ürünleri toptan fiyatlar tüccar ve fabrika olmak üzere iki kanaldan, sebze ve meyve toptan fiyatlar hal ve tüccar kanallar ndan, perakende fiyatlar ise 1. ve 2. hafta pazar fiyatlar olarak derlenmi tir. Hayvansal ürün fiyatlar fabrika, tüccar ve pazar ayr m nda; Canl hayvan fiyatlar ise tüccar ve hayvan pazar ayr m nda derlenmi tir. eker pancar, tütün, ha ha (kapsül, tohum) üretim miktar ve ortalama fiyatlar ; eker pancar, Türkiye eker Fabrikalar A.. ve eker Kurumu'ndan; Tütün ve Alkol Piyasas Düzenleme Kurumu'ndan; Ha ha ise Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlü ü'nden al nmaktad r. Et ve deri fiyatlar GTHB l ve lçe Müdürlüklerinden elde edilmi tir. Pazarlama oranlar n n hesaplanmas nda kullan lan veriler, "2001 Y l Bitkisel ve Hayvansal Ürünler Pazarlama Soru Ka d " ile GTHB il ve ilçe te kilat elemanlar nca derlenmi tir. Pazarlama oran = (Toplam pazarlanan / Üretim miktar ) x 100 (1) l / ilçede üretimi yap lan tarla ürünleri, sebze ve meyveler için ürün baz nda üretim miktar, tohumluk, hayvan yemi için ayr lan, hanehalk kendi tüketimi veya i leyerek ba ka mamuller elde etmek için ayr lan, toptan ve perakende pazarlanan miktar bilgileri al nm t r. Canl hayvanlar n bilgileri, y lba mevcudu, y l içinde ölen, kesilen, do an, sat n al nan, mevcut hayvan ve pazarlanan hayvan say s ayr m nda al nm t r. Hayvansal ürünler ise üretim miktar, hanehalk kendi tüketimi veya i leyerek tüketmek ve satmak için ayr lan, toptan ve perakende pazarlanan miktar ayr m nda al nm t r. Data sources Production and price data on crop production and animal production are compiled at level district through Province Directorates of Ministry of Food, Agriculture and Livestock (MFAL) via web based programme. These data are based on available administrative registers of province and district directorates and also agricultural data of their region. Milk, wool, hair and angora productions are calculated by using the yield coefficients. Wholesale prices of field crops are compiled from merchants and factories, wholesale prices of vegetables and fruits are compiled from markets and merchants, retail prices are based on the first and second week s bazaar prices. Prices of animal products and livestock are compiled on the basis of factories, merchants and animal bazaars. The production quantity and average prices of sugar beets, tobacco and opium poppy (capsule, seed) are taken from the Turkish Sugar Authority, Tobacco and Alcohol Market Regulatory Authority and Turkish Grain Board. The prices of meat and hide are obtained from Province and Districts Directories of MFAL. Data used in the calculation of marketing ratios are compiled with the "Crops and Animal Products Marketing Questionnaire, 2001" by province and district offices of MFAL. Marketing ratio = (Total marketed quantity/ Production quantity) x 100 (1) For field crops, fruit and vegetables grown in district/provinces, on the basis of crops, information on production quantity, the proportions for self consumption of households, reproduction (seed), feed and similar requirements and the ratios of wholesale and retail marketing of products were obtained. For livestock, data were taken on the basis of number of livestock at the beginning of the year, number of livestock death, butchered, born, purchased and sold. Quantity of production, own consumption of households and wholesale and retail sales of animal production were obtained. IX

Açıklama Explanation Veri derleme yöntemi Tah llar ve di er bitkisel ürünler: Bu ürünlere ili kin ekilen ve hasat edilen alan ile üretim ve verim verileri, Temmuz ve Ekim aylar nda derlenmektedir. Sebzeler: Aç kta sebze yeti tiricili ine ili kin veriler Temmuz ve Ekim aylar nda, süs bitkisi verileri ise Ekim ay nda derlenmektedir. Meyveler, içecek ve baharat bitkileri: Bu ürünlerin üretimine ili kin veriler Temmuz ve Ekim aylar nda; Turunçgiller üretimine ili kin veriler ise Temmuz, Ekim ve bir sonraki y l n Ocak- ubat aylar nda derlenmektedir. Örtü alt üretimi (Sebze ve Meyve): Örtü alt sebze ve meyve üretimine ili kin veriler; May s ve Haziran aylar nda derlenmektedir. Zeytin üretimi: Zeytin üretimine ili kin veriler Temmuz, Ekim ve bir sonraki y l n Ocak ay nda derlenmektedir. Çay üretimi: Karadeniz bölgesinin be ilinde ekimi yap lan çay hakk ndaki bilgiler Rize Ticaret Borsas ve Çay letmeleri Genel Müdürlü ü'nden al nm t r. Canl hayvan say lar : Canl hayvan say lar na ili kin bilgiler y l sonu itibariyle hayvan ya ve türlerine göre elde edilir. Canl kümes hayvan say lar y l n sonu itibariyle elde edilir. Üretilen yumurta miktar ise y l içindeki toplam yumurta say s d r. Süt üretimi: Sa lan hayvan say s n n süt verimleri ile de erlendirilmesinden elde edilir. 2003 y l na kadar hesaplamalarda 1984 y l süt verimleri kullan l rken, 2003 y l ndan itibaren 2001 y l Genel Tar m Say m sonuçlar ndan elde edilen süt verimleri kullan lmaktad r. Süt üretimi = Sa lan hayvan say s x Ortalama süt verimi (2) Sa lan hayvan say lar : Büyükba hayvanlarda 2+ ya, küçük ba hayvanlarda 1+ ya taki di i hayvanlar üzerinden hesaplan r. Sa lan hayvan say s = Di i hayvan say s x Sa lma oran (3) The method of data compiling Cereals and other crop producs: Data related to cultivated and harvested area of these crops and yield are compiled in July and October. Vegetables: Data related to open air growing are compiled in July and October, data related to Ornamental Plant Growing are compiled in October. Fruit, beverage and spices crops: Data related to the production of these crops are compiled in July and October and data related to citrus are compiled in July, October and in January-February of the following year. Production of crops under protective cover (Vegetable and Fruit): Production data of these crops are compiled in May-June. Olive production: Data on olive production are compiled in July, October and in January of the following year. Tea production: Data related to tea production cultivated in five provinces of the Blacksea Region are compiled from Rize Trade Market and General Directorate of Tea Establisments. The number of livestock: Data on the number of livestock is collected at the end of the year according to age and type. The number of poultry is obtained considering the position at the end of the year. Number of produced eggs are the total number covering whole year. Milk production: Milk production is obtained by multiplying the number of animals milked by milk yields. In the computations, milk yields for 1984 have been used until 2003. After 2003 milk yields obtained from the 2001 Census of Agriculture have been used. Milk production = Number of milked animals x Average milk yield (2) The number of milked animals: The number of milked animals is calculated at female animals of age 2+ for bovine animals, and of 1+ for sheep and goat. The number of milked animals = Number of female animals x Milking ratios (3) X

Explanation Açıklama Et üretimi: Kesilen hayvan say s n n karkas a rl klar ile de erlendirilmesinden elde edilir. Hesaplamalarda ilgili y la ait karkas a rl klar kullan lmaktad r. 2010 y l ndan itibaren mezbahane ve mezbahane d üretimi kapsamaktad r. Et üretimi = Kesilen hayvan say s x Ortalama a rl k (4) Kesilen hayvan say lar : 2010 y l na kadar mezbahanesi olan ve kesim yap lan ilçelerden derlenen mezbahane kesimlerini ve derisi Türk Hava Kurumu'na verilen kurban bayram kesimlerini kapsamaktad r. Deri üretimi: Deri üretimi, 2010 y l na kadar kesilen hayvan say s na, mezbaha ve kombinalarda kesilen hayvan say lar n n %10'u kadar ölü hayvanlardan elde edilen deriler ilave edilerek hesaplan r. 2010 y l ndan itibaren mezbahane ve mezbahane d kesilen hayvanlar n derilerini kapsamaktad r. Yapa, k l ve tiftik üretimi: K rk lan hayvan say s n n yapa, k l ve tiftik verimleri ile de erlendirilmesinden elde edilir. Hesaplamalarda 1984 y l yapa, k l ve tiftik verimleri kullan l rken, 2003 y l ndan itibaren 2001 y l Genel Tar m Say m sonuçlar ndan elde edilen yapa, k l ve tiftik verimleri kullan lmaktad r. Yapa, k l ve tiftik üretimi = K rk lan hayvan say s x Ortalama yapa, k l ve tiftik verimleri (5) Tavuk eti üretimi: Kesimhanelerde y l boyunca kesilen tavuklar n etlerinin toplam ndan olu ur. Tavuk yumurtas üretimi: Y l içindeki toplam üretim olarak verilmektedir. 2010 y l ndan itibaren köy tavukçulu u dahil de ildir. Ar c l k: Kovan say lar na ait bilgiler y l sonu itibariyledir. Bal ve balmumu bilgileri ise y l içindeki toplam üretim olarak verilmektedir. pek böcekçili i: pek böcekçili ine ait bilgiler Bursa Koza Tar m Sat Kooperatifleri Birli i'nden al nmaktad r. Hayvanc l k bölümünde sunulan istatistiklerde, kullan c lar n talepleri do rultusunda zaman içinde a a da belirtilen çe itli de i iklik ve yenilikler getirilmi tir. Meat production: Meat production is obtained by multiplying the number of slaughtered animals by carcass weights. In the computations, carcass weights of the related year have been used.it covers slaughterings in and out of slaughterhouses. Meat production = Number of slaughtered animals x Average carcass weight (4) It covers slaughterings compiled from districts which have slaughterhauses and Kurban Festival slaughterings of which hides of animals given to Turkish Air Association until 2010. Hide production: Total Hide Production is calculated by adding the hides obtained from dead animals to 10 % of the number of animals slaughtered in the slaughterhouses until 2010. It covers hides of animals slaughtered in and out of slaughterhouses from 2010. Production of wool, hair and angora : It is obtained by multiplying the number of trimmed animals by wool, hair and angora yields. In the computations, wool, hair and angora yields for the year 1984 had been used until 2003. After 2003, wool, hair and angora yields obtained from the 2001 Census of Agriculture have been used. Production of wool, hair and angora = Number of trimmed animal x Average wool, hair and angora yields (5) Chicken meat production: It is obtained by total amount of meat of slaughtered chicken in slaugterhauses during the year. Egg Production: It is given as the total production during the year. Production in villages are excluded from 2010. Apiculture : Data on number of hives is the data at the end of the year. Data on honey and honey wax is given as the total production during the year. Sericulture: Data on sericulture is obtained from the Bursa Silk Cocoon Association of Agriculture Sales Cooperatives. Statistics submitted in the section livestock, changes and improvements were made in response to users' demands as explained below. XI

Açıklama Explanation Kümes hayvanlar na ait bilgiler 1990 öncesi toplam tavuk ve hindi say s ile tavuk yumurtas say s olarak verilmekte iken 1990 y l ndan itibaren et tavu u, yumurta tavu u, ördek ve kaz bilgileri de verilmektedir. Ayr ca 1995 y l ndan itibaren kesilen tavuk say s ve tavuk eti üretimi yay mlanmaktad r. Mevcut hayvan say lar 1990 y l ndan itibaren koyunda yerli ve merinos, s rda yerli, kültür ve kültür melezi ayr m nda derlenmektedir. Et ve deri üretim verileri 2007 y l ndan itibaren rk ayr m nda derlenmemektedir. Üretim de eri ve pazarlanan de er: Üretim de eri, bitkisel ve hayvansal ürünlere ili kin veriler ile bunlara ait birim fiyatlar n çarp m ndan; Pazarlanan de er ise üretim de eri ile bunlara ait pazarlama oranlar n n çarp m ndan elde edilmektedir. Until 1990, data on the numbers of hens and turkeys and number of hen eggs were supplied. Since 1990 the numbers of broilers, laying hens, ducks and geese have also been given. In addition, number of slaughtered hens and production of chicken meat have been published since 1995. Since 1990, the number of sheep have been compiled by classifying them as domestic and merino breeds, while number of cattle have been compiled as domestic, culture and cross-breeds. Data on meat and hide production has not been collected according to races since 2007. Production value and marketed value: Production value is obtained from multiplying data related to crop and Livestock production with their unit prices. Marketing value is obtanied from multiplying production value with their marketing ratio. De er = Üretim miktar x Birim fiyat (6) Value = Production quantity x Unit price (6) Pazarlanan n de eri = De er x Pazarlama oran (7) Marketing Value = Value x Marketing ratio (7) Çiftçinin eline geçen fiyatlar: Fiyatlar, GTHB l ve lçe Müdürlükleri taraf ndan Kurumumuza web üzerinden elektronik ortamda gönderilen ve kendi bölgelerine ait 2011 y l tar msal verilere dayanmaktad r. Tarla ürünleri, hayvansal ürünler ve canl hayvan fiyatlar pazarlama kanallar itibariyle her ay n 1-25 i aras ndaki tarihlerde çiftçinin arac kullanmadan do rudan sat yapmas durumuna göre çiftçinin eline geçen ilk el ortalama sat fiyatlar d r. Ya sebze ve meyve fiyatlar üretici pazar kurulan günlerde pazardan ayda 2 kez, tüccar ve halden ise her ay n 1-25 i aras ndaki tarihlerde çiftçinin sat yapmas durumuna göre çiftçinin eline geçen ortalama ilk el sat fiyatlar d r. Bitkisel ürün denge tablolar ; Bitkisel ürün kapsam : Bu çal ma ile bitkisel üretimde belirli bir a rl olan seçilmi bitkisel ürünler için ürün denge tablolar olu turulmaktad r. Bitkisel ürün denge tablolar CPA 2002 s n flamas na göre 3 temel ürün grubu esas al narak olu turulmaktad r. Bu gruplar; tah llar ve di er bitkisel ürünler, sebzeler ve meyveler, sert kabuklular ve içecek bitkileri dir. The prices received by farmers: Prices are based on agricultural data sent by Province and Districts Directories of MFAL to TurkStat via web in 2010 and the data cover their regions. Prices of field crops, animal products and livestock are the first hand average sale prices received by the farmers through direct marketing channel without intermediation in between 1-25 days of each month. For prices fresh fruit and vegetables, the bazaar prices are collected two times per month when the bazaar of producers is established and the prices from merchants and markets, in between 1-25 days of each month, are average prices received at the first point of sale by the farmer. Crop products supply balance; Crop products coverage: In this study; balance sheets for selected agricultural products having substantial share in national crop production were prepared. Crop products balance sheets were prepared according to CPA 2002 classification by 3 main crop products groups. These groups are cereals and other crop products; vegetables; fruits, nuts and beverage crops. XII

Explanation Açıklama Co rafi kapsam: Bitkisel ürün denge tablolar n n bölgesel tahmin düzeyi Türkiye genelidir. Referans dönem, birbirini takip eden 12 ay kapsamaktad r. Bitkisel üretim sürecinin gerçekle ti i dönem, ço u zaman takvim y l ile birebir örtü medi inden, üretim sürecinin dinamiklerini daha iyi temsil eden pazarlama dönemi referans dönem olarak kullan lmaktad r. Her bir ürün için referans dönem; ilgili ürünün hasat edilme ve/veya piyasaya sürülme zaman, dönemin ba lang c kabul edilerek belirlenmektedir. Bölgesel tahmin düzeyi Türkiye geneli olup; nüfus, Türkiye statistik Kurumu taraf ndan hesaplanan y l sonu nüfus tahminleridir. Ürün denge tablolar, tar msal ürünlerin arz kaynaklar n ve kullan m ekillerini belirli bir referans dönem boyunca kar la t rarak ayr nt lar yla ortaya koyan tablolard r. Söz konusu tablolar tar msal ürün piyasalar n n yönetiminde karar al c lar için sektörün yap s ve piyasalar n geli imi hakk nda analiz arac olma i levi görmektedir. Belirli bir ürüne ait denge tablosu, o ürünün piyasas hakk nda genel bir bilgi sunmak amac yla, yaln zca hammadde olarak kullan lan birincil tar msal ürünü de il (örne in; bu day), o üründen elde edilen i lenmi ürünleri de kapsamaktad r (örne in; bu day ni astas, un). Ürün denge tablolar, her bir üründe toplam arz n toplam kullan ma e it oldu u varsay m ile haz rlanmaktad r. Arz; kullan labilir üretim ve ithalat, kullan m ise; yurt içi kullan m, ihracat ve stok de i imi kalemlerinden olu maktad r. Arz = Kullan labilir üretim + thalat + Dönem ba sto u (8) Kullan m = Yurt içi kullan m + hracat + Dönem sonu sto u (9) Yurt içi Kullan m = Tohumluk kullan m + Yemlik kullan m + Endüstriyel kullan m+ lenen k s m + Piyasa kay plar + Tüketim (10) Dönem ba ve sonundaki stoklar n her zaman sa l kl bir ekilde temin edilmesinin zor olmas ndan dolay, hesaplamalarda sadece stok de i imi kullan lmaktad r. Geographic coverage: Geographic coverage of crop products balance sheets is the whole Turkey Reference periods stretch over 12 consecutive months. As reference period, marketing year capable of reflecting the dynamics of production process better is selected for crop products keeping in mind that most of case the crop production period does not overlap with calendar year. For each crop product, the beginning of relevant reference period is determined by the time of harvest and/or introduction to the market. Data represents the whole Turkey and the number of inhabitants is the estimated year-end figures by Turkish Statistical Institute. Supply balance sheets compare the resources and uses of an agricultural product in a country over a reference period. These balance sheets serve as a tool of analysis for market management purposes of decision makers analysing the structure of agricultural markets and monitoring the developments in these markets. To cover the whole market of a product, the supply balance sheets include not only the raw agricultural product (e.g. wheat) but also most important processed products (e.g. wheat flour or wheat starch). The idea behind compiling these balance sheets is the equality between the resources and uses. In balance sheets supply items are usable production and import, use items are domestic use, export and change in stocks. Supply = Usable production + Import + Opening stocks (8) Use = Domestic use + Export + Closing stocks (9) Domestic use = Seed use + Feed use + Industrial use + Processing + Marketing loss + Consumption (10) Because the stocks at the beginning and end of the period can not be compiled, in calculations only the change in stocks is used. Çal man n ilk a amas nda, Gümrük Tarife As a first step, the foreign trade figures of XIII

Açıklama Explanation statistik Pozisyonlar nda (GT P) yer alan seçilmi birincil ve i lenmi tar msal ürünlere ait d ticaret rakamlar temin edilmi tir. lenmi ürünlere ait d ticaret rakamlar, teknik dönü üm katsay lar kullan larak kendisini olu turan birincil ürün e de erine dönü türülmü ve böylece mamuller üretildikleri hammadde ba l alt nda toplanm t r. Teknik dönü üm katsay s, bir birim mamülün/i lenmi ürünün elde edilmesi için kaç birim hammaddeye/birincil ürüne ihtiyaç oldu unu gösterirken, bu mamülün elde edilmesi sürecinde harcanan hammadde miktar na, mamülün hammadde e de eri denilmektedir. Bu katsay lar, i lenmi ürünün üretimi s ras nda ortaya ç kan i lem telefinden ve sözü geçen hammaddenin ürün içerisindeki pay dikkate al narak bulunmakta olup; bu çal mada Tar msal Ürünlerde Teknik Dönü üm Katsay lar ve Ürün Denge Tablolar 1989, 1995 adl yay n m zda belirlenen katsay lar kullan lm t r. Çal mada yer alan ürün denge tablolar n n içerdi i tüm kalemler, seçilmi birincil tar msal ürünler ile bu ürünlerden türetilen belirli i lenmi ürünlerin hammadde e de eri toplam na kar l k gelmektedir. Örne in, tablodaki tüketim kalemi ürünün ham haliyle tüketilen miktar ile ham üründen türetilen belirli i lenmi ürünlerin tüketilen e de er miktarlar toplam na kar l k gelmektedir. Ço u tar msal ürünün belirli bir g da i leme sürecinden geçerek tüketilebildi i dü ünüldü ünde, bu ekilde; ilgili ürün piyasas n n yap s daha sa l kl tahlil edilebilmektedir. Çal mada, i lenmi ürünü için de ayr bir ürün denge tablosu olu turulan eker pancar ve ekere ait tablolar bu kuraldan muaf tutulmu tur. Her ürün için stok de eri bulunamam, Toprak Mahsulleri Ofisi nin (TMO) destekleme al m yapt ürünler ile üretici birliklerinin al m yapt ürünlerin stok de erleri kullan lm t r. Üretim kay plar n n hesaplanmas nda kullan lan oranlar, her bir ürün için anketlerden elde edilen sonuçlar ve uzman görü leri al narak Türkiye statistik Kurumu nca belirlenmektedir. Tohumluk kullan m, ekilen alan ile hektara at lan tohum miktar n n çarp lmas yla tahmin edilmektedir. Yemlik kullan m, G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl ndan sa lanan yem üretimi ve yem üretiminde kullan lan hammadde miktar na dair veriler esas al narak tahmin edilmi tir. selected primary and processed agricultural products classified by Commodity Code were obtained. The foreign trade data of processed products were converted to the equivalent weight of the primary products derived from by the use of technical conversion coefficients. The headings of foreign trade classification covered for each product in computing the balance sheets were given as footnotes in related tables. Technical conversion coefficients represent how much primary product is required to produce one unit of processed product whereas the equivalent weight indicates the used quantity of primary product in this process. These coefficients are found considering processing loss during the production process and the share of the primary product in processed one. In this study technical conversion coefficients specified by the publication Technical Conversion Factors and Supply Balance Sheets for Agricultural Products, 1989, 1995 were used. All the items in supply balance sheets covered in this study correspond to the sum of the equivalent quantities of specified processed products derived from them. For instance; the item human consumption represents the sum of consumed quantity of primary agricultural product and of consumed equivalent quantity of processed ones. Considering most of the primary agricultural products are able to be consumed just through processing stage, this method enables analyzing the market structure more realistically. The balance sheets for primary products whose processed products are subject to seperate balance sheets like sugar beet and sugar were excluded from this rule. Stock figures can not be obtained for all products, it was given for the products that Turkish Grain Board and some production unions purchasing. Production loss ratios utilized in calculation of farm losses are determined through several survey results and expert opinion by TurkStat. Seed use is estimated through multiplying the arable land in hectare with the seed usage per hectare. Animal feed figure is estimated by use of data regarding feedstuff production and raw product involved obtained from Ministry of Food, Agriculture and Livestock. XIV

Explanation Açıklama Piyasa kay plar ; Ankara, stanbul ve zmir Ticaret Odalar n n üyelerinden ara t rma yolu ile elde etti i fire ve rand man oranlar kullan larak yurt içi kullan m n belirli bir yüzdesi olarak tahmin edilmi tir. Endüstriyel kullan m, ço u üründe ihmal edilebilir düzeyde oldu u için tablolara yans t lmam t r. lenen k s m için; yaln zca eker pancar, ayçiçe i ve üzüm denge tablolar nda tahmin verilmi tir. Tüketim; tan m gere i hesaplamada art k de er olarak bulunmu tur. Tar msal alet ve makineler: Tar msal alet ve makine say lar y lsonu itibariyle ve y lda bir defa G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl l Müdürlükleri arac l yla elektronik ortamda derlenmektedir. Organik tar m: Bitkisel ve hayvansal ürünler, su ürünleri ve girdilerin organik tar m metoduna uygun olarak üretilmesi ile orman alanlar veya do adan toplanarak elde edilen ürünlere tüketiciye ula ncaya kadar uygulanan bütün i lemlerin 18.08.2010 tarih ve 27676 say l " Organik Tar m n Esaslar ve Uygulanmas na li kin" yönetmelik hükümlerine uyularak yap lan tar msal faaliyetleri içermektedir. Organik tar ma ili kin veriler y l sonu itibariyle ve y lda bir defa G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl 'ndan al nmaktad r. Tar msal istihdam: Bu bölümdeki veriler, Kurumumuzun Sosyal statistikler Daire Ba kanl taraf ndan elde edilmi verilerdir. Gayrisafi yurt içi has la: Bu bölümdeki veriler, Kurumumuzun Ulusal Hesaplar ve Ekonomik Göstergeler Daire Ba kanl taraf ndan elde edilmi verilerdir. Kimyasal gübre kullan m : Kullan lan gübre miktar y l sonu itibariyle ve y lda bir defa G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl 'ndan al nmaktad r. The marketing losses were estimated as a percentage of domestic use by the ratios obtained by Ankara, Istanbul and Izmir Trade Chambers from their members. Because industrial use of the most of the products is at negligible level, this item was not reflected to the tables. For the item Processing it was estimated just in supply balance sheets for sugar beet, sunflower and grape. Human consumption was calculated as residual item serving to the aim of the study. Agricultural equipment and machinery: Data on agricultural equipment and machinery is collected once a year at the end of the year via a web based programme through Province Directorates of Ministry of Food, Agriculture and Livestock. Organic farming: It includes the production of agricultural products and inputs, appropriate to the organic farming methods and all kind of processes applied to the products gathered directly from nature according to the regulation The Principles and Application of Organic Farming, dated 18.08.2010 and No: 27676. Data on organic farming are collected once at the end of the year from Ministry of Food, Agriculture and Livestock. Agricultural employment: These data were obtained from Social Statistics Department of our Institution. Gross domestic product: These data were obtained from National Accounts and Economic Indicators Department of our Institute. Chemical fertilizer use: Data on fertilizer quantity used is taken once at the end of the year from the Ministry of Food, Agriculture and Livestock. Veri i leme ve analizi Kurumumuza elektronik ortamda gelen veriler, analiz i lemleri yap ld ktan sonra çeli kili olanlar G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl l Müdürlüklerine iletilmekte ve elektronik ortamda Data procesing and analysis Data obtained via a web based programme are analyzed and if any discrepancy is determined, Province Directorates of Ministry of Food, Agriculture and Livestock are informed and XV

Açıklama Explanation gerekli düzeltme ve açıklamaların yapılması sa landıktan sonra yayına hazır hale getirilmektedir. Çiftçinin Eline Geçen Fiyatlar, Türkiye ve il fiyatları a ırlıklı olarak hesaplanarak kullanıcılara sunulmaktadır. Bitkisel ürünler için il fiyatları hesaplanırken, öncelikle o ilin ilçelerinden toptan ve perakende ayrımında derlenen fiyatların ayrı ayrı ortalamaları hesaplanır. Hesaplanan bu ortalama fiyatlar, il düzeyinde her bitkisel ürün için daha önceden hesaplanmı olan toptan ve perakende a ırlıklarla çarpılarak ilçe fiyatı bulunur. Bulunan ilçe fiyatları aylık de i ken ilçe a ırlıkları ile çarpılarak o ürün için a ırlıklı il fiyatı bulunur. Hayvanlar ve hayvansal ürünler için il fiyatı o ilin ilçelerinden gelen fiyatların a ırlıklı ortalamasıdır. Bu i lem her ay ve her il için ayrı ayrı yapılmaktadır. l fiyatları da üretim a ırlıkları ile çarpılarak Türkiye için a ırlıklı ortalama fiyatlar hesaplanır. Pazarlama oranlarını hesaplamada kullanılan veriler 2002 yılında 73 il merkezi ve 786 ilçeye gönderilen formlarla derlenmi tir. Bu çalı mada 2001 yılı bilgileri alınmı tır. Elde edilen verilerden bitkisel ve hayvansal ürünler ve canlı hayvanlar için pazarlama oranları, pazarlanan miktarlar üzerinden de toptan ve perakende a ırlıklar hesaplanır. Toptan a ırlık = (Toptan pazarlanan/toplam pazarlanan) x 100 (11) Perakende a ırlık = (Perakende pazarlanan / Toplam pazarlanan) x 100 (12) n Toptan i (13) _ i=1 Toptan = n n Perakende i (14) _ i=1 Perakende = n _ lçe =( Toptan x Toptan A ırlık)+( Perakende x Perakende (15) A ırlık) n _ ( lçe i x i. lçe A ırlı ı) _ i=1 (16) l = 100 corrections and/or explanations are required on the programme. After that procedure data are prepared to be published. The prices received by farmers are presented to users as weighted means of prices for Turkey and provinces. While being calculated of prices of each crop at the provincial level, prices that are compiled from districts of provinces as wholesale and retail prices are being calculated separately and multiplied by calculated wholesale and retail weights for each province. Weighted province prices are calculated by multiplying the calculated district prices with their montly variable weights. For livestock and animal products, the province price is the weighted avarage of the prices compiled from districts of a given province. This procedure is applied for every month and every province. Weighted avarage prices for Turkey are calculated through multiplying the production weights by province prices. Data used for the calculation of marketing ratios was collected through the questionnaire sent to 73 centers of provinces and 786 districts in 2002. Information for the year of 2001 was taken. From the survey, the marketing ratios for crops, livestock and animal products were calculated and wholesale and retail marketing weights of products were obtained from the quantities marketed. Wholesale weight = (Wholesale marketed / Total marketed) x 100 (11) Retail weight = (Retail marketed / Total marketed) x 100 (12) n Wholesale i (13) _ i=1 Wholesale = n n Retail i (14) _ i=1 Retail = n _ District =( Wholesale x Wholesale Weight)+( Retail x Retail (15) Weight) n _ ( District i x i. District Weight) _ i=1 (16) Province = 100 XVI

Explanation Açıklama Ürün denge tablolar göz önüne al nd nda, bir ürün için yeterlilik derecesi (yurt içi kullan m kar lama) oransal olarak tespit edilmektedir. Ürün denge tablolar, her bir üründe toplam arz n toplam kullan ma e it oldu u varsay m ile haz rlanmaktad r. Arz (kullan labilir üretim ve ithalat), kullan m, yani yurt içi kullan m (tohumluk kullan m, yemlik kullan m, piyasa kay plar, i lenen k s m, endüstriyel kullan m, tüketim), ihracat ve stok de i imi gibi de i kenlerin elde edilmesi ve çe itli hesaplamalar sonucunda bitkisel ürün denge tablolar olu turulur ve ürün yeterlilik dereceleri de elde edilir. With regard to the balance sheets, degree of selfsufficiency (covering of the domestic use) for a crop is determined in proportion. Compilation of these balance sheets is done with the assumption of the equality between the supply resources and uses. By obtaining and using parameters such as supply items (usable production and import), use items consisting of domestic use (seed use, feed use, marketing losses, processing, industrial use, consumption), export and change in stocks, etc. and making the necessary calculations, the supply balance sheets are prepared and the degree of self sufficiency for each crop is computed. 2. Tan m ve kavramlar 2. Definitions and concepts Tar m alan (i lenen alan): Üzeri tarla ürünleri, sebze, çiçek, meyve ve di er uzun ömürlü bitki ile kapl arazi ve nadas alan n n toplam n ifade eder. Toplam ekilen alan: Sonbahar-k ve ilkbahar-yaz aylar ekili yap lan tarla alan d r. Ekilen tarla arazisi: Mevsimlik ya da y ll k olarak hububat, bakliyat, endüstriyel bitkiler, yem bitkileri, vb. bitkilerin yeti tirilmesi için kullan lm olan arazidir. Hasat edilen alan: Ekilen alandan hasara u rayan alan (ekim yap ld ktan sonra kurakl k, hastal k, tabii afet gibi faktörlerin etkisi sonucu zarar gören ve hasat edilemeyen alan) ç kar ld ktan sonra geriye kalan aland r. Nadas: Genellikle bir y l sonra ekilmek üzere sürülüp haz rlanan veya sürülmeden b rak lan ve üzerinden ürün al nmayan arazidir. Periyodisite: Baz meyve a açlar n n bir y l meyve verip, ertesi y l meyve vermemesi veya çok az meyve vermesi durumuna periyodisite denir. Meyve veren ya ta a aç say s : Meyve vermeye müsait ya a gelmi a açlard r. Meyvenin türüne göre de i mektedir. Meyve vermeye müsait ya a gelmi olup herhangi bir y lda periyodisite, don, hastal klar vb. gibi nedenler yüzünden meyve vermeyen a açlar da yine bu gruba dahildir. Meyve verme ya na girmeden (yani fidan halinde) meyve veren a açlar bu gruba dahil edilmemi tir. Agricultural area (cultivated area): This refers to total area of land covered with crops, vegetables, fruits, flowers and other permanent crops and fallow land. Total cultivated area: This refers to field areas that are cultivated in autumn-winter and springsummer. Sown area: This includes all land used for cereals, pulses, industrial crops, forage crops and other field crops with a seasonal or annual growing cycle. Harvested area: This refers to area that got damaged after cultivating (by aridity, affection disaster etc. And therefore not harvested) and removed from sown area. Fallow land: This is land at rest for a period of time (generally 1 year) before recultivation and no yield can be gained. Periodicity: This is when some fruit trees bear product in one year and don't bear any product or small amounts of product in the following year. Number of trees at age of bearing fruits: These are trees at the age of bearing fruits. It changes by types of fruit. Trees that are at age of bearing a fruit but do not bear because of frost disease etc. in any year are included. Trees that bear fruit but are not at the age of bearing fruit are not included. XVII

Açıklama Explanation Meyve vermeyen ya ta a aç say s : Meyve bahçelerindeki henüz meyve verme ya na gelmemi a açlard r. Meyve verme ya na girmeden tek tük meyve veren a açlar bu gruba dahil edilmi tir. Ekilen sebze alan (Örtü alt nda yeti tirilen sebze dahil): Aç kta ve örtü alt nda yeti tirilen sebze alan n ifade eder. Meyve ve di er uzun ömürlü bitki ile kapl alan (örtü alt nda yeti tirilen meyve ve di er uzun ömürlü bitkiler dahil): Ba (üzüm), zeytinlik, meyvelik (elma, armut, portakal vb.) çay ve f nd k bahçeleri, fidanl k vb. uzun ömürlü bitkilerin kaplad araziyi ifade eder. Sera: klimle ilgili çevre ko ullar na tümüyle veya k smen ba l kalmadan gerekti inde s cakl k, k, nem ve hava gibi faktörler denetim alt nda tutularak bütün y l boyunca çe itli kültür bitkileriyle bunlar n tohum, fide ve fidanlar n üretmek, bitkileri korumak, sergilemek amac yla cam, plastik vb. k geçirebilen malzeme ile kaplanarak de i ik biçimlerde in a edilen yüksek sistemli bir örtü alt yeti tiricili i yap s d r. Yüksek tünel: Örtü alt yeti tiricili inde insan n içine rahatça s abilece i, makineli tar ma olanak sa layabilen, ancak s tma ve havaland rma sistemleri bulunmayan dar kesitli yap lard r. Su borusu veya benzer maddelerin yar m çember eklinde bükülmesiyle elde edilen iskeletler üzerine plastik örtülmesi ile olu turulan örtü alt türüdür. Alçak tünel: Örtü alt yeti tiricili inde malçlama, yüzeysel örtüler, yast klar biçiminde yap lan ve tüm tar msal i lemlerin d ar dan yap ld sistemlerdir. Alçak tüneller, genellikle tel, demir, a aç dallar vb. den yap lan iskeletin üzerine plastik örtülmesi ile olu turulur. Tür: Çevre artlar ne olursa olsun de i meden gözüken bir tak m ortak morfolojik ve fizyolojik temel özellikler bak m ndan birbirine benzeyen ve kendi aralar nda çiftle tirildikleri zaman yavru verebilen hayvan topluluklar d r (s r, koyun, keçi, at gibi). Irk: Ayn tür kapsam na giren ve ortaya ç kmalar belirli çevre artlar na ba l baz fizyolojik ve morfolojik kal tsal karakterler bak m ndan birbirine benzeyen ve bu özellikleri ku aklar boyunca Number of trees not at the age of bearing fruits: This includes trees that are not at the age of bearing fruit yet in orchards. Trees that bear fruit but that are not at the age of bearing fruit are included. Cultivated vegetable area (land under prodective cover is included): This refers to land that vegetables are grown in open field or under protective cover. Land covered with fruit orchards and other permanent crops (fruit orchards and other permanent crops growing land under protective cover is included): This includes land covered by permanent crops such as vineyards (grapes), olive groves, fruit, tea and hazelnut gardens, nursery gardens etc. Greenhouse: It is an under protective growing high system constructed structure in which various types of crops are grown and covered with a material that allows light passing, such as glass, plastic, etc., aiming to produce various culture plants and their seed, seedling and sapling during a year by controlling the factors, such as heat, light, moisture and air, not depending on environmental conditions related to climate completely or partially. High tunnels: This is a greenhouse structure where one can fit into easily, that enables mechanical agriculture; but are narrow section structures that heating and air-conditioning systems are not avaliable. They are constructed by covering a plastic cover over frames made by bended water pipes or similar structures in the shape of half circles. Low tunnels: This is the system done in the form of mulch, superficial protective covers and cushions. This system is done from outside of all agricultural holdings. Low tunnels, are generally constituted by covering the structure, which is made of wire, iron, tree etc., with plastic. Species: Similar animal groups in terms of basic morphological and physiological unchangable characteristics, having the capability of reproducing when mated at every environmental conditions (cattle, sheep, goat, horse etc.). Race: Similar animal groups from same species of which their existence depends on specific environmental conditions and resembling each other in terms of physological and morphological XVIII

Explanation Açıklama sürdüren, belli ya ama ko ullar na uyma sonucu meydana gelen hayvanlar gurubudur. S r ve manda için karkas a rl k: Kesilen hayvan n derisi yüzüldükten, kan ak t ld ktan, iç ba rsaklar ç kart larak d üreme organlar, kol ve bacaklar, ba, kuyru u, böbrekleri ve böbrek ya lar ile memeleri de ç kart ld ktan sonraki hayvan n so uk bedeninin a rl d r. Koyun ve keçi için karkas a rl k: Kesilen hayvan n, derisi yüzüldükten kan ak t ld ktan ba rsaklar ç kart larak ba n n ve bacaklar n n ayr larak kuyru unun, genital organlar n n, memelerinin ç kart ld ktan sonraki so uk vücudunun a rl d r. Böbrekler ve böbrek ya lar karkas a rl n içindedir. Ortalama süt verimi: Sa lan hayvan n bir y lda verdi i ortalama süt miktar d r. Ortalama yapa, k l ve tiftik verimi: K rk lan hayvan n bir y lda verdi i ortalama yapa, k l ve tiftik miktar d r. Çiftçinin eline geçen fiyat: Çiftçinin üretti i veya yeti tirdi i ürünleri arac kullanmadan do rudan perakende veya toptan satmas ile olu an ve çiftçinin eline geçen birim ba na ortalama fiyatt r. Arz=Kullan m: Kullanabilir üretim ile ithalat n toplamas yle hesaplanan de erdir. Piyasa y l : Her bir ürün için ilgili ürünün hasat edilme ve/veya piyasaya sürülmesinden, bir sonraki y lda hasat edilme zaman na kadar olan dönemi ifade etmektedir. Kullan labilir üretim: Hasat edilen ürün miktar ndan üretim kayb n n ç kar lmas yla hesaplanan de erdir. Bu çal mada; kalan miktar n tümünün kullan ma haz r oldu u kabul edildi inden kullan labilir üretim kavram, net üretime kar l k gelmektedir. hracat ve ithalat: GT P de yer alan birincil tar m ürünlerinin ve bunlardan elde edilen ara ve nihai ürünlerin hammadde e de er d ticaret miktarlar toplam d r. Stok de i imi: Ürünlerin y lsonu ve y lba stok de erleri aras ndaki farkt r. hereditable and unchangable characteristics for many generations and which come to existence after adapting specific living conditions. Carcass weight for cattle and buffalo: The weight of the slaughtered animal s cold body after being skinned, bled and eviscerated, and after removal of the external genitalia, the limbs at the carpus and tarsus, the head, the tail, the kidneys and kidney fats, and the udder. Carcass weight for sheep and goats: The weight of the slaughtered animal's cold body after having been bled, skinned and eviscerated, and after removal of the head, of the feet, of the tail and of the genital organs (including udder). Average milk yield : The average amount of the milk taken from milking animal in one year. Average yield of wool, hair and angora: The amount of average wool, hair and angora supplied from one trimmed animal in one year. Prices received by farmers: Defines average prices received per agricultural commodity directly sold as wholesale or retail at the first point of sale by the farmer. Supply=Use: It is the value that is calculated by adding the usable production with imports. Marketing year: For each crop product it is determined by the time of harvest and/or introduction to the market until the harvesting time next year. Usable production: Calculated by subtracting the production losses from gross production. Assuming the remaining figure as a whole is available for usage; this item corresponds to the concept of net production. Exports - imports: They are the sum of foreign trade data of the agricultural products and the equivalent values of their respecting primary and secondary processed forms present in Commodity Code. Change in stocks: It is derived from the figures of ending and beginning stocks of the products. XIX

Açıklama Explanation Yurt içi kullan m: Referans dönem süresince bireylerin g da tüketimi, yemlik, tohumluk, endüstriyel kullan m ve piyasa kay plar toplam d r. Tohumluk kullan m: Üretim döngüsünün sa lanmas için kullan lan hammadde miktar d r. Yemlik kullan m: Yem üretiminde hammadde ve/veya do rudan yem olarak kullan lan miktarlard r. Piyasa kay plar : Ürünün hasat edildikten sonraki dönemde ta nmas, i lenmesi ve depolanmas s ras nda meydana gelen kay plard r. lenen k s m: Ürünün ba ka bir g da ürününe dönü türülmek üzere i lemeye ayr lan miktar d r. Zeytinden zeytinya üretimi için ayr lan k s m, eker pancar ndan eker üretimi için ayr lan k s m gibi. Endüstriyel kullan m: Ürünün, g da tüketimi ve hayvan yemi amaçlar haricinde çe itli sanayi kollar nca kullan lan miktar d r. G da sanayiine aktar lan hammaddeler bu ba l k alt nda ele al nmam t r. Tüketim: Referans dönem süresince, yurt içinde ürünün tüm ekilleriyle (i lenerek ya da i lenmeden) insan tüketimine sunulan miktar d r. Ki i ba na tüketim: Belirli bir dönem için ürün tüketiminin nüfusa oran d r. Domestic use: Corresponds to the quantity available for human consumption as well as seeds, animal feed, industrial use and losses after harvest. Seed use: Quantities of raw product used to sustain the production process. Animal feed: It indicates used quantities of raw product for animal feeding purposes. Marketing losses: Losses incurred during storage, transportation, processing and packing. Processing: Quantity of the raw product converted to another foodstuff; e.g. olives converted to olive oil, sugarbeet converted to sugar. Industrial use: Quantities used by several industry branches, which are intended neither for human consumption nor for animal feed. The quantities used by food industry do not appear in this item. Human consumption: Quantity of the product in all forms (with or without processing) available for domestic food consumption. Human consumption per capita: It is obtained by dividing the consumption by the number of inhabitants. Ki i ba na tüketim = Tüketim / Nüfus (17) Human consumption per capita = Human consumption / Population (17) Hesaplama yöntemi referans dönem boyunca ki i ba insan tüketimi için sadece ortalama bir de er verir. Gerçekte ise; ya a, cinsiyete, gelir düzeyine, tüketici al kanl klar na, mevsime göre tüketim düzeyinde farkl l klar mevcuttur. Ayr ca, ürün denge tablolar n n istatistikleri toptan ticaretin ötesine geçmedi inden, perakende ticaretin ve özel ki ilerin kullan m na giren mutlak miktarlar, tam olarak bilinemez. Ki i ba tüketimin hesaplanmas nda resmi istatistiklerdeki nüfus bilgisi dikkate al n r. Hesaplamalarda pazarlama ve takvim y l na göre nüfus tahminlerinde u tarihler esas al nmaktad r: This method of calculation provides only an average of per capita consumption over the whole reference period. In reality; there are differences as regards consumption according to the age, gender, income level, consumer habits, the season, etc. In addition, since the statistics of supply balance sheets do not stretch beyond wholesale trade, the quantities placed at disposal of retail trade and private individuals remain unknown. While calculating consumption per capita, the number of inhabitants in official statistics is incorporated. The estimations for the number of inhabitants according to the different reference periods are based on the following dates: Pazarlama y l na ait denge tablolar için 31 Aral k 31 December for balance sheets by marketing year Takvim y l na ait denge tablolar için 30 Haziran 30 June for balance sheets by calendar year XX