KÖYCE Z - FETH YE KIYI KU A INDA KL M KO ULLARININ TUR ZM FAAL YETLER AÇISINDAN DE ERLEND R LMES *Dr.Yüksel GÜÇLÜ G R Türkiye'nin güneybat kö esinde yer alan Köyce iz - Fethiye k y ku a ( ekil 1 ), ülkemizde turizm faaliyetlerinin h zl bir geli im sürecine girdi i sahalar aras ndad r.mu la ili s n rlar içinde yer alan bu saha, bulundu u konum itibariyle,deniz-güne -kum unsurlar çerçevesinde bir turizm yap lanmas gösteren zmir-antalya aras ndaki k y kesiminde,son y llarda önemli geli meler gösteren ve ad ndan s kça söz ettiren bir turizm alan d r. Fethiye Körfezi'nin de içinde yer ald, Akdeniz ve Ege Denizi aras ndaki geçi bölgesinde bulunan,akdeniz'in ülkemizin Güneybat kesimindeki k y lar ile çevrili olan ara t rma alan, Fethiye,Dalaman,Köyce iz ve Yuvarlak ovalar ile yak n çevrelerindeki da l k ve tepelik sahalar içine al r. "Mente e K y Tipi " olarak adland r lan, oldukça girintili ve ç k nt l k y yap s ; yukar da ad geçen, tektonik hareketler ve alüvyal süreçler sonucu meydana gelmi ovalar ile ovalar çevreleyen da l k ve tepelik sahalar aras ndaki topo rafik diskordans; k y ku a gerisinde yer alan ve k y y ku atan yüksek da l k sahalar; akarsu vadilerinde yer alan "galeri orman " yap s ndaki gür bitki örtüsü; ovalarda yayg nl k kazanan serac l k faaliyetleri ve fay aynalar üzerinde antik ça larda yap lm kaya mezarlar yörede en dikkat çekici co rafi özelliklerdir. Denizden yararlanma ve yat turizmi gibi turizm aktivitelerine geni imkanlar sunan k y yap s,miyosen'den itibaren geli en dikey yönlü tektonik hareketler,kuvaterner'de tüm Toros sistemini etkileyen toptan yükselme hareketi,alüviyal süreçler (Dalaman,Namnam,Karg çaylar ve çok say da derelerin etkisiyle olu mu tur),kuvaterner'de ba layan ve Holosen'e kadar devam eden seviye de i meleri sonucunda meydana gelmi tir (Güçlü,2000,s:81-83). Oldukça eski say labilecek bir yerle im tarihine sahip olan yöre,do al ortam ko ullar n n elveri li olmas, denizcili e uygun konumu ve k y yap s, verimli alüviyal ovalar ile elveri li iklim artlar sayesinde sürekli bir çekim alan özelli ini korumu tur.bu nedenle Likya, Karya, Roma, Bizans,Mente eo ullar ve Osmanl dönemlerinde sürekli olarak yerle im alan vasf n devam ettirmi tir.ayr ca girintili-ç k nt l k y yap s nedeniyle Rodos övalyeleri gibi korsan gruplar n n saklanma alan özelli ini göstermi tir.yukar da sözü edilen dönemlere ait çok say da tarihi ve arkeolojik eser ve alan aras nda en tan nm olanlar Fethiye(Telmesos),Dalyan(Caunos),Pisilis,Üzümlü(Cadianda)ve Xanthos(K n k)'dur ( ekil 1)(Güçlü,1993,s:41-46 ). Köyce iz -Fethiye k y ku a yukar da ana hatlar ile aç klanan,uzun say labilecek yerle im süreci içinde ya am oldu u insan tahribata kar n, elveri li konumu ve do al çevre özellikleri nedeniyle ilgi çekici bir alan olma vasf n sürekli olarak koruyabilmi tir.sahip bulundu u kültürel ve tarihi zenginlik kaynaklar ; do al çekiciliklere dayal olarak geli en alternatif turizm faaliyetleri (Babada 'da yap lan yamaç para ütü; Dalaman Çay 'nda odakla an 69
rafting gibi); Ölüdeniz,Çal ve Sar germe çevresindeki plajlar ;Fethiye Körfezi çevresinde geli en ve "mavi yolculuk" olarak bilinen turlar da kapsayan yatç l k faaliyetleri,dalyan'la özde hale gelen Caretta caretta türü deniz kaplumba alar ( ekil 1) gibi oldukça zengin turizm çekicilikleri ve iklim özelliklerinin uygunlu u yörenin turizm potansiyelini te kil etmektedir(güçlü 2000, s:304).belirtilen bu özellikleri ile yurt içi ve d nda y ldan y la daha fazla ilgi çeken bir saha olma özelli ini devam ettirmektedir. Yöredeki turizm faaliyetleri ülkemiz turizminde oldu u üzere 1980'lerden itibaren geli me sürecine girmi tir. lk olarak Ölüdeniz (Fethiye) ve Fethiye ilçe merkezinde geli meye ba layan turizm faaliyetleri daha sonraki y llarda Dalyan, Göcek ve Çal (Fethiye) çevresinde de yayg nl k kazanm t r. Turizmin geli mesinde büyük etkisi olan tesisle mede do al çevre özelliklerinin fazlaca dikkate al nmam olmas nedeniyle k y kesimindeki do al çevre özellikleri büyük tehlike alt na girmi ve baz alanlarda (özellikle orman yang nlar nedeniyle Fethiye Körfezi kuzeyinde k z lçam ormanlar n n tahribiyle ortam maki ve garig türleri taraf ndan kaplanm t r) tahribat ortaya ç km t r.bu yüzden, henüz tümüyle bozulmam k y varl klar n n korunmas,turizm faaliyetleri ba ta olmak üzere k y kesimindeki sosyo-ekonomik faaliyetleri planl ve pro raml bir ekilde gerçekle tirmek amac yla, 1988 y l nda Köyce iz-dalyan ve Fethiye- Göcek özel çevre koruma bölgeleri kurulmu tur.k y kullan m na bu ekilde bir düzenleme getirilmi tir (Özel Çevre Koruma Kurumu Ba kanl,1995). Köyce iz - Fethiye k y ku a nda mevcut olan çok say daki koy, Fethiye Körfezi'nde yer alan adalar ( ekil 1), mavinin de i ik tonlar ndaki p r l p r l ldayan ve hafif rüzgarla yenilenen deniz sular, nisan-ekim aras dönemde egemen olan ya s z ve bol güne li hava ko ullar ile k y lara kadar inen k z lçam ormanlar do al çekicilikleri te kil etmektedir.di er yandan, tarihi,do al ve kültürel bir çok çekicili e sahip olan yörede çok çe itli turizm faaliyetlerine elveri li ortamlar mevcuttur ( ekil 1).Buna ra men turizm faaliyetleri temelde deniz-güne -kum unsurlar çerçevesinde geli me göstermi olup,dolay s yla iklim ko ullar na ba ml bir özellik arz etmektedir. Ülkemizin hemen tüm k y kesimlerinde oldu u üzere, yöredeki turizm faaliyetleri yaz mevsiminde yo unluk kazanmaktad r.güne lenme imkanlar, hava ve deniz suyu s cakl klar, ya ko ullar aç s ndan en elveri li artlar n mevcut bulundu u yaz mevsiminde(daha geni olarak nisan-ekim dönemi), turizm faaliyetleri deniz-güne -kum unsurlar çerçevesinde ekillenmektedir Turizm faaliyetlerinin yo unluk kazand dönemde,yöredeki iklim ko ullar genel olarak turizm faaliyetlerine elveri lidir.ancak, iklim unsurlar n n genel özelliklerinin yan nda, turizm faaliyetlerine kat lanlar n sa l k ve deniz turizmi aç s ndan rahat bir dönem geçirmeleri yönünden (rahatl k bölgesinin tespitinde) iklim unsurlar n n ayr ayr ele al nmas daha do ru sonuçlara ula lmas yönünden büyük önem ta r..bu amaçla çal mada, Köyce iz -Fethiye k y ku a ndaki s cakl k, nispi nem,ya,rüzgar ve deniz suyu s cakl faktörleri çerçevesinde iklim ko ullar n n sa l k ve deniz turizmi aç s ndan de erlendirilmesi yap lm t r. 70
TUR ZM FAAL YETLER AÇISINDAN KL M KO ULLARININ DE ERLEND R LMES Turizm faaliyetleri,yap ld zaman aç s ndan hemen her yerde y l içindeki belirli dönemlerde yo unla r.türkiye'nin de içinde yer ald Akdeniz k y s ndaki ülke ve bölgelerde bu dönem genellikle yaz mevsimine tekabül eder.turizmin yap labildi i sürenin uzunlu u ise o yerde egemen olan iklim ko ullar na göre de i kenlik arz eder. Köyce iz - Fethiye k y ku a nda turizm mevsimi nisan-ekim aylar aras ndaki, yakla k 6 ayl k bir sürede yo unluk kazan r.s cak ve çok s cak termik dönemlerin ya and 71
(Çizelge 4), azalan atmosfer aktivitesi nedeniyle ya olas l n n çok dü ük oldu u, güne lenme imkanlar n n son derece elveri li bulundu u, denizden yararlanma aç s ndan hava ve su s cakl klar n n uygun oldu u söz konusu dönemde iklim ko ullar genel olarak turizm faaliyetlerine elveri lidir. Ancak,çal man n amac nda da belirtildi i üzere, iklim ko ullar n n genel durumundan daha çok sa l k ve deniz turizmini etkileyen s cakl k, nem, ya ve rüzgar gibi iklim unsurlar n n öngörülen e ik de erler içinde bulunmas ve olumluluk göstermesi gerekir (Ülker,1988'den Koçman ve Özgürel,1991,s:8). nsan n günlük faaliyetlerini rahat bir ortamda sürdürebilmesi için iklim ko ullar n n öngörülen e ik de erler içinde bulunmas ve "rahatl k bölgesi" olarak tan mlanan söz konusu aral kta iklim unsurlar n n kombine etkilerinin ortaya konulmas büyük önem ta r.bu etkilerle ilgili olarak bilim adamlar taraf ndan birtak m e ik de erler belirlenmi tir. Türkiye için yap lan çal malarda insan n kendini rahat hissedebilece i effektif (gerçek) s cakl k de erlerinin 16,7 C ila 24,7 C aras nda de i ti i tespit edilmi tir (Sungur,1980'den Koçman ve Özgürel,1991,s:9).Di er yandan Gaffney'e göre Hobbs,insan ya am ve faaliyetleri için 17,0 C-24,7 C 'lik s cakl klar n en uygun s cakl k de erleri oldu unu belirtmi tir.ayr ca, rüzgar h z n n 6 m/sn'den az ve nispi nem de erlerinin 30-70 aras olmas n n da effektif s cakl k de erleri ile birlikte insan ya am ve faaliyetleri için uygun bir ortam n meydana gelmesinde dikkate al nmas gereken iklim faktörleri oldu unu ifade etmi tir (Ülker,1988'den Koçman ve Özgürel,1991,s:9). Sa l k ve deniz turizmi aç s ndan güne lenme olanaklar oldukça önemlidir..özellikle güne nlar n n deklinasyonu ve al nan radyasyon enerjisi,hava ve deniz suyu s cakl n etkilemesi yan nda güne lenme imkanlar n n tespitinde büyük rol oynar.yöredeki turizm faaliyetleri ço unlukla deniz-güne -kum unsurlar çerçevesinde bir yap lanma gösterdi i için güne lenme unsurunun ele al nmas daha da büyük önem arzetmektedir.di er yandan, atmosfer sirkülasyonu nedeniyle yeterli ölçüde güne enerjisi alamayan ve bulunulan enlem itibariyle güne nlar n n e ik olarak geldi i ülke ve bölgelerden ( özellikle bat ve kuzey Avrupa ülkeleri) gelen turistlerin yöreyi tercih etmelerindeki en önemli nedenlerden birisi de, yöredeki güne lenme imkanlar ndan yararlanmakt r.. stasyon ad 21 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül Aral k Köyce iz (36 58 N) 29 35 53 02 76 29 53 02 Ortaca (36 50 N) 29 43 53 10 76 37 53 10 Dalaman (36 45 N) 29 48 35 15 76 42 53 15 Üzümlü (36 44 N) 29 49 53 16 76 43 53 16 Fethiye (36 37 N) 29 56 53 23 76 50 53 23 72
Çizelge: 1- Köyce iz - Fethiye k y ku a nda yer alan meteoroloji istasyonlar nda belli tarihlere göre deklinasyon aç lar (Güçlü,2000'den). Çizelge1 'den de görülece i üzere yöredeki güne nlar n n deklinasyonu minimum 21 aral k'ta 29 35' (Köyce iz),maksimum 21 haziran'da 76 50'( Fethiye)'dir.Güne nlar n n 61 ila 77 'ler aras ndaki aç larla geldi i yaz aylar nda ; radyasyon enerjisi de oldukça yükselir.fethiye'de 232,7 cal/cm /gün, Ortaca'da ise 299,7 cal/cm /gün düzeyine ula r.güne lenme süresi nisan-ekim aras dönemde (turizm mevsiminde) günlük 7 saatten fazla, yeryüzüne ula an net radyasyon miktar da 100 cal/cm /gün'den yüksektir(çizelge 2).Ayr ca yaz aylar nda güne lenme süresi 11-13 saat dolay na yükselir.bütün bu veriler de göstermektedir ki güne lenme olanaklar aç s ndan yöre oldukça elveri li artlara sahiptir. 73
Meteorolo ji istasyonu F E T H Y E Enlem (36 37 N) O R T A C A Enlem (36 50 N) Meteorolojik A Y L A R Unsurlar I II III IV V VI VII VIII IX X XI Teorik güne lenme süresi (TG)(Saat/dk) Ortalama güne lenme süresi (Saat/dak) Güne lenme oran (TG/OG) Güne nlar n n deklinasyonu (derece/dakika) Net radyasyon (Cal/cm 2 /gün) Teorik güne lenme süresi (TG)(Saat/dk) Ortalama güne lenme süresi (Saat/dak) Güne lenme oran (TG/OG) Güne nlar n n deklinasyonu (derece/dakika) Net radyasyon (Cal/cm 2 /gün) 10.2 0 11.0 9 XII Y ll k 12.34 13.16 14.35 14.46 14.21 13.37 12.22 11.04 10.03 5.94 12.04 4.32 5.29 6.34 7.41 9.26 11.15 11.32 11.04 9.48 7.50 5.29 4.24 7.55 42.4 47.7 51.4 56.2 64.6 77.1 79.6 82.6 77.6 67.9 52.7 44.4 62.7 32 21 44 18 51 45 59 42 67 24 76 50 69 21 61 36 54 06 46 36 38 51 31 21-230 68.5 210.9 230.5 274.8 328.9 339.9 302.5 208.3 106.5 41.5 14.4 179.1 9.47 10.4 1 11.46 12.57 13.58 14.29 14.15 13.23 12.13 11.02 10.01 9.1 12.03 4.37 5.31 6.29 7.47 9.29 11.32 12.04 1.29 10.21 8.11 46.1 51.0 54.9 32 15 40 13 50 45 6.08 4.30 8.00 59.4 68.4 92.1 85.1 88.3 84.2 73.6 60.7 46.2 66.5 62 35 71 58 76 16 74 21 66 37 55 23 43 34 34 16 30 07-20.8 66.9 127.8 206.5 269.2 295.6 322.4 281.3 195.1 101.0 39.0 13.4 161.6 Çizelge: 2- Fethiye ve Ortaca meteoroloji istasyonlar n n radyasyon ve güne lenme özellikleri (Güçlü,2000'den). 74
Köyce iz -Fethiye k y ku a nda hava s cakl klar n n sa l k ve deniz turizmi aç s ndan de erlendirilmesinde Köyce iz,fethiye,dalaman ve Ortaca meteoroloji istasyonlar n n verileri dikkate al nm t r.y ll k ortalama s cakl klar 17.9 C (Dalaman) ila 18.2 C (Fethiye) aras nda de i ir.y ll k amplitüd de erleri ise 16,8 C (Dalaman)ila19,2 C (Köyce iz) aras ndad r.yörenin deniz k y s nda bulunmas ve deniz etkisine maruz bulunmas sonucunda ortaya ç kan bu durum, yörede k s cakl klar n n fazla dü medi ini, bahar ve yaz mevsimlerinde ise s cakl klar n yüksek oldu unu göstermektedir.yaz mevsiminde ayl k ortalama s cakl klar 25 C'yi a ar.bu verilere göre Köyce iz - Fethiye k y ku a nda "Akdeniz termik rejimi"nin egemen oldu u görülür. Egemen olan termik rejim tipi bünyesinde sa l k ve deniz turizmi aç s ndan uygun hava s cakl de erleri olarak kabul edilen 17,0 C-24,9 C s cakl k aral dikkate al nd nda, hava s cakl n n uygun oldu u süre Köyce iz'de 93 gün, Fethiye'de ise 115 gün olarak belirlenmi tir (Çizelge 3).Söz konusu süreler Köyce iz'de y l n 25,4'üne, Fethiye'de ise 33,7'sine tekabül eder..effektif s cakl k süresi ile ilgili olarak dikkat çeken bir di er nokta ise yörede y l içinde iki ayr dönemin mevcut olmas d r.köyce iz'de 24 nisan-9 haziran ve 8 eylül- 25 ekim; Fethiye'de ise 8 may s-7 temmuz ve 17 a ustos-14 ekim olmak üzere y l içinde iki dönem görülür ( ekil 2,3). Effektif s cakl k de erlerinin iki dönem halinde ortaya ç kt ve alt e ik kabul edilen 17,0 C'nin alt ndaki s cakl klar n da pek görülmedi i yörede,minimum s cakl klar n görüldü ü k mevsiminde dahi s cakl klar fazla dü mez.en so uk aylar durumundaki aral k, ocak ve ubat aylar nda günlük ortalama s cakl klar ayl k ortalamalara yak n ve genel olarak 6,0 C - 7,0 C'nin üzerindedir ( ekil 2,3).Ayr ca termik periyotlara bak ld nda y l içinde l k, s cak ve çok s cak dönemlerin mevcut mevcut oldu u görülür (Çizelge 4).Bu durum da yörede denizselli in ne kadar etkili oldu unu, gerçek anlamda bir k mevsiminin ya anmad n ve turizm mevsimini de kapsayan may s-aral k aras ndaki dönemde s cak ve çok s cak ko ullar n egemen oldu unu ortaya koyar. 75
eorol syon K Ö Y C E I Z F E T H I Y E Termik S cakl k Termik Periyot çinde Periyotun Dönemle Periyotun Günlük Ortalama Ortalama Süresi ri (Termik Ortalama S cakl klar n Alt Y ll k Periyotla Ba lama ve Son ve Üst Limitleri Gün oran (% r) Bulma Tarihleri ) Il k 1 Ocak 28 7.8 C-17.9 C 119 32.6 Nisan S cak 29 Nisan- 9 18.6 C 24.0 C 42 11.5 Haziran Çok 10 Haziran 24.5 C 28.9 C 97 26.6 s cak 15Eylül S cak 16 Eylül- 22 Ekim 18.5 C 24.9 C 37 10.1 Il k 23 Ekim 31 10.2 C 17.4 C 70 19.2 Aral k Il k 11 Ocak 17 7.6 C 17.6 C 137 37.5 May s S cak 18 May s 28 18.1 C 23.9 C 42 11.5 Haziran Çok 29 24.2-25.8 C 63 17.3 s cak Haziran30A ust os S cak 31 A ustos-11 Ekim 18.0 C 23.6 C 42 11.5 Il k 12 Ekim 10 10.1 C 17.6 C 81 22.2 Ocak Çizelge :4-Köyce iz ve Fethiye meteoroloji istasyonlar nda termik periyotlar ( Güçlü,2000'den) Köyce iz-fethiye k y ku a nda, nisan- ekim aylar aras döneme tekabül eden turizm mevsiminde ( özellikle iç turizmin yo unluk kazand temmuz ve a ustos aylar nda) hava s cakl öngörülen e ik de erlerin üzerindedir ( ekil 2,3). Güne lenme olanaklar k sm nda da belirtildi i üzere, gerçek güne lenme süresinin 76
günlük 7 saatten fazla ve yer yüzüne ula an net radyasyon miktar n n 100cal/cm 2 / gün'den yüksek oldu u may s-ekim ortas aras ndaki dönemde, atmosfer aktivitesinin azalmas ve bulutlulu un da en az seviyelere dü mesi nedeniyle yüksek s cakl klar görülür.y l n di er aylar nda ise s cakl kta fazlaca bir azalma meydana gelmez.termik bilanço her ayda pozitiftir.bu verilerden de anla laca üzere Köyce iz-fethiye k y ku a nda " solar iklim "aç s ndan artlar oldukça elveri lidir. Hava s cakl aç s ndan yukar da aç klanan elveri li ko ullar n turizm faaliyetlerini olumlu yönde etkileyece i aç kt r.ancak, insan sa l ve turizm etkinlikleri yönünden hava s cakl n n genel özelliklerinden daha çok, insan konforu aç s ndan ideal ko ullar n gerektirdi i s cakl k de erlerinin uygun oldu u devrelerin belirlenmesi önem ta r.daha önceki k s mlarda, yörede bu aç dan elveri li artlar n görüldü ü sürelerin y l içinde iki dönem halinde ortaya ç kt belirtilmi ti. ekil 2,3 ile Çizelge 3 'ten de görüldü ü üzere, turizm faaliyetlerinin yo unluk kazand temmuz ve a ustos aylar nda, üst e ik olarak kabul edilen 24.7 C'yi a an yüksek s cakl klar mevcuttur.söz konusu dönemde, Anadolu karas üzerinden k y kesimine do ru geli en hava ak m ve bunun sonucunda ortaya ç kan fön olay nedeniyle zaman zaman s cakl n yükselmesine neden olan rüzgarlar görülür.bu nedenle, söz konusu aylarda hava s cakl aç s ndan insan konforunu olumsuz etkileyecek bir ortam meydana gelmekte ve insan sa l ve turizm faaliyetleri bu durumdan olumsuz yönde etkilenmektedir.köyce iz'de 9 haziran-8 eylül, Fethiye 'de ise 7 temmuz-17 a ustos aras ndaki sürelerde hava s cakl insan sa l ve turizm faaliyetlerini olumsuz ekilde etkileyecek de erlere ula r ( ekil 2,3). 77
78
79
turizm faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyebilecek herhangi bir iklim engelinin bulunmad görülür. Deniz yüzeyi ile temas halinde olan deniz havas, deniz suyunun kimyasal etkisiyle do al yollarla temizlenir.bu ekildeki bir süreç deniz havas n n sa l k etkisini artt r r.ayr ca deniz suyunun bile iminde bulunan flor, deniz havas içinde ozon olu umunu sa lar.sürekli ozon üreten deniz suyu, deniz havas n n ozon miktar n n artmas na ve deniz havas n n temizlenmesine neden olur ( Ülker,1988'den Koçman ve Özgürel,1991,s:12,13)..Bunun yan nda, havan n s cak oldu u dönemde sevilerek yap lan deniz banyosu ve kürlerinin de sa l k aç s ndan yarar büyüktür.ayr ca sinir yorgunluklar üzerinde olumlu etki yapt, kalp, akci er, deri ve solunum yollar için yararl oldu u belirlenmi tir (Bahad r ve Karagülle, 1983'den Koçman ve Özgürel,1991,s:13). Sa l kl ve insana yarar getirebilecek deniz banyosu için her eyden önce deniz havas ve suyunun temiz ve uygun s cakl kta olmas önem ta r.deniz banyosu için en uygun günlük ortalama hava s cakl 20 C -28 C olarak belirlenmi tir.bu aç dan bak ld nda, deniz banyosu için uygun sürenin Fethiye'de 121 gün, Köyce iz'de 147 güne ula t görülür (Çizelge 4).Di er yandan, deniz banyosu için uygun su s cakl 22 C- 28 C olarak dikkate al n rsa Fethiye'de uygun süre 140 güne ula r.uygun su s cakl klar n n 18 C -22 C olarak dikkate al nmas durumunda süre 227 güne ula r.söz konusu süreler Köyce iz'in bat s nda yer alan ve inceleme alan n n iklim karakterini yans tan,önemli turizm merkezlerinden Marmaris'te s ras yla 131 gün ve 226 gündür( Çizelge 4). Yukar da aç klanan verilerden de görüldü ü üzere Fethiye ve Köyce iz'in de içinde yer ald k y larda deniz suyu s cakl klar, turizm sezonunda uygun de erlere sahiptir.bu nedenle effektif s cakl k de erlerinin insan ya am ve faaliyetleri yönünden sorun olu turdu u dönemde (temmuz ve a ustos aylar nda) deniz banyosu yap lmak suretiyle sa l k ve deniz turizmi aç s ndan rahat bir ortam sa lanabilir Turizm faaliyetlerinde dikkate al nmas gereken bir di er iklim faktörü nispi nemdir.a r hava s cakl ve havadaki yüksek nem oran, genel olarak insan sa l ve etkinlikleri üzerinde olumsuz ko ullar n meydana gelmesine yol açar ( leri,1983'e göre Koçman ve Özgürel,1991,s:13). Bulunulan ortamda nem oran n n artmas buharla ma suretiyle meydana gelen su kayb n azaltt için insan konforunu da olumsuz ekilde etkiler.bunun yan nda yüksek s cakl k ve nispi nem insan vücudunun deri solunumu yapma imkan n azalt r.dolay s yla rahats zl k hissi uyand r r.bu nedenle rahatl k bölgesi (konforlu olma süresi) olarak belirlenen aral kta, nispi nem de erlerinin 30-70 aras nda bulunmas n n uygun oldu u belirlenmi tir (Bedford'a göre Koçman ve Özgürel,1991,s:13). Köyce iz-fethiye k y ku a nda nispi nem miktar, genel atmosfer sirkülasyonuna paralel olarak k mevsiminde art, yaz mevsiminde ise azal gösterir.turizm faaliyetlerinin yo unluk kazand dönemde ( nisan-ekim aylar aras 80
Meteoroloji stasyonu Fethiye Köyce iz Marmaris Effektif S cakl k De erleri (16,7-24,7 C) I. dönem II. dönem Ba lama Ve son bulma tarihi 8 May s 7 Temmuz 24 Nisan 9 Haziran 25 Nisan 16Hazira n Gün say s 57 46 49 Ba lama ve son bulma tarihi 17A usto s 14 Ekim 8 Eylül 25 Ekim 9 Eylül 30 Ekim Gün say s Y ll k toplam gün say s Y ll k oran (%) 58 115 33,7 Deniz Banyosu çin Su S cakl 22-26 C Ortalama e ik de erlere göre ba lama ve son bulma tarihleri 16 May s 4 Kas m G ün sa y s ve or an (% ) 14 0 38,4 18-28 C Ekstrem e ik de erlere göre ba lama ve son bulma tarihleri 2 Nisan 16 Aral k Gün say s ve oran (%) 47 93 25,4 - - - - 52 101 27,7 18 Haziran 26 Ekim 13 1 36,0 29 Nisan 10 Aral k 227 62,2 226 61,9 Deniz Banyosu çin Hava S cakl (20-28 C) Ba lama ve son bulma tarihi 29 May s 26 Aral k 16 May s 17 Ekim 17 May s 18 Ekim Gün say s ve oran (%) 121 33,2 147 40,3 155 42,5 Çizelge: 4- Fethiye, Köyce iz ve Marmaris te effektif s cakl k dönemleri, deniz banyosu için hava s cakl ve deniz banyosu için su s cakl klar ( Marmaris e ait veriler Koçman ve Özgürel, 1991, s. 10, Çizelge 1 den al nm t r) 81
dönem) nispi nem de erleri ayl k ortalama 50-70 aras ndad r.ayr ca bu dönemdeki de erler y ll k ortalamalara yak n bir seyir izler (Güçlü,2000,s:308). Meteoroloji stasyonu Nispi Nem (% 30-% 70), Ortalama Ba lama ve Son Bulma Tarihleri 82 Ortalama Minimum Nispi Nem ve Tarihi Gün Say s Y ll k oran (%) Fethiye 24 May s- 2 Ekim 52.0-19 Temmuz 130 35.6 Marmaris 17 Nisan 5 Kas m 40.0-18 Temmuz 203 55.6 Çizelge: 5- Fethiye ve Marmaris'te nispi (oransal) nem aral (% 30- % 70),
gün say s ve y ll k oran (Marmaris e ait veriler Koçman ve Özgürel, 1991, s:15, çizelge 1 den al nm t r). Fethiye ve Marmaris meteoroloji istasyonlar n n verilerine göre, nispi nemin insan ya am ve faaliyetlerine uygun oldu u dönem Fethiye'de 130 gün, Marmaris'te ise 203 gündür.söz konusu süre Fethiye'de y l n 35,6's na, Marmaris'te ise 55,6's na denk dü er (Çizelge 5 ) Effektif s cakl k de erlerinin 17,0 C -24,9 C ve uygun nispi nem de erlerinin 30-70 aras nda bulundu u,bir ba ka deyi le insan ya am ve turizm faaliyetleri yönünden en uygun olan süre Fethiye'de 90 gündür (y l n 24,6's ), ( ekil 2,Çizelge 4). Turizm mevsimine denk dü en dönemde,yörede, yukar da da belirtildi i üzere, s cakl k ve nispi nem ko ullar itibariyle uygun olan süre fazla uzun de ildir.özellikle temmuz ve a ustos aylar ndaki yakla k bir ayl k sürede ( 8 temmuz- 16 a ustos),hava s cakl turizm faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyecek de erlere ula r.s cakl n yüksek de erlere ula t söz konusu dönemde, Akdeniz üzerinden Anadolu karas na do ru geli en hava ak m ve orografiden dolay (kara ve denizlerin farkl s nmas ndan kaynaklanan bas nç fark nedeniyle) nispi nem de erlerinin zaman zaman 90'lar a mas ( hava s cakl n n azald ve havan n rüzgar yönünden sakin oldu u zamanlarda) sonucunda hava s cakl normalden birkaç derece daha yüksek hissedilmektedirbu durum ise insan konforunu ve dolay s yla sa l k ve deniz turizmini olumsuz yönde etkilemektedir.. Hava s cakl ve nispi nemin yüksek olmas ndan kaynaklanan rahats zl k hissinin aza indirilmesinde 6 m/s'nin alt ndaki h zlarda esen rüzgar n önemli rolü olmaktad r.di er yandan hafif rüzgarlar ve bunlar n meydana getirdi i dalga hareketi k y sular n n yenilenmesini ve deniz havas n n temizlenmesini sa layarak da insan sa l aç s ndan olumlu artlar yarat r.yörede, özellikle ö lenden sonraki saatlerde 6 m/sn'nin alt ndaki h zlarda denizden esen rüzgarlar, nispi nem ve s cakl k aç s ndan ya anan olumsuz artlar belirli sürede de olsa hafifletmekte ve rahatl k hissi uyand rmaktad r. ekil 4 'de de görüldü ü üzere Fethiye meteoroloji istasyonu verileri dikkate al narak yap lan de erlendirmede, yörede turizm mevsimine denk dü en dönemdeki rüzgar h zlar n n genellikle 6 m/s'den az oldu u ortaya ç km t r. Ya ko ullar, özellikle turizm mevsimine denk dü en dönemdeki turizm aktiviteleri aç s ndan büyük önem ta maktad r.güne lenme, denizden yararlanma, turistik özelli e sahip alanlar n gezilmesi gibi aktiviteler için ya s z hava artlar tercih edilir. Köyce iz - Fethiye k y ku a ndaki ya lar n y ll k seyri de erlendirildi inde, turizm mevsimini de kapsayan may s-ekim aras ndaki dönemde ya lar n yok denecek kadar az oldu u tespit edilmi tir.özellikle güne lenme,denizden yararlanma aktivitelerinin yo unluk kazand haziran, temmuz ve a ustos aylar ndaki ya lar y ll k ya n 2'sini a maz.kontinental Tropikal (ct) hava kütlesinin egemenlik kazand yaz mevsiminde,buna ba l olarak s cak ve ya s z/az ya l hava artlar egemenlik kazan r. 83
SONUÇ VE ÖNER LER Köyce iz - Fethiye k y ku a sahip oldu u do al, kültürel ve arkeolojik çekicilikleri ile turizm potansiyelinin oldukça yüksek oldu u alanlardan birisidir. klim özellikleri itibariyle de turizm faaliyetleri aç s ndan genel olarak elveri li artlara sahiptir. klim ko ullar n n genel olarak elveri li olmas na kar n insan sa l ve deniz turizmi aç s ndan uygun ko ullara sahip olup olmad n n irdelendi i bu çal ma sonucunda elde edilen veriler yukar da ayr nt l olarak aç klanm t r.bu veriler nda k saca u sonuçlara ula lm t r. Güne lenme olanaklar aç s ndan yöre oldukça elveri li artlara sahiptir.turizm faaliyetlerinin yo unluk kazand dönemde günlük güne lenme süresi 7 saatten fazlad r.ya aç s ndan turizmi olumsuz yönde etkileyebilecek sartlar mevcut de ildir.rüzgar h z da turizm faaliyetlerine engel te kil edecek de erlere ula mad gibi yüksek s cakl k ve nispi nemin olumsuz etkilerinin hafifletilmesini sa layacak de erler gösterir.deniz suyu s cakl da turizm faaliyetlerine uygunluk gösterir.özellikle denizden yararlanma aç s ndan hava ve su s cakl klar n n uygun oldu u süre 120-147 gün aras nda de i ir. nsan sa l ve deniz turizmi aç s ndan uygun hava s cakl ve nispi nem de erleri birlikte de erlendirildi inde turizm mevsimini de kapsayan dönemde uygun olan sürenin y l n 24,6's na tekabül etti i görülür.di er yandan,özellikle haziran, temmuz ve a ustos aylar nda görülen yüksek hava s cakl klar ve zaman zaman görülen yüksek nispi nem,insan sa l ve turizm faaliyetleri için sorun te kil eden iklim unsurlar olarak kar m za ç kmaktad r.. Sa l k ve deniz turizmi aç s ndan iklimden kaynaklanan söz konusu sorunun en aza indirilmesi için denizden yararlanma ve yat gazilerine kat l m etkinliklerinden yararlan labilir.ayr ca, konaklama tesislerinin k y gerisindeki yaylalarda (A la, Koru, Seki yaylalar gibi ) kurulmas önerilir.böylece konaklama esnas nda ya anan olumsuz artlardan korunmak mümkün olacak, ayr ca k y kesimindeki do al görünümü ve ekolojik yap y bozan tesisle menin önüne geçmek mümkün olabilecektir.ancak, yaylalar turizme açarken do al çevre özelliklerinin korunmas na özen gösterilmeli ve yaylalar n k y kesimine ba lant s n sa layan kara yollar n n standartlar yükseltilmelidir.. Turizm faaliyetlerinin tüm y la yay lmas da hem bir alternatif çözüm olabilir hem de yörenin turizm potansiyelinden azami olarak yararlan lmas n mümkün k lmas yönünden büyük önem ta r.çünkü yöredeki iklim ko ullar turizm faaliyetlerinin y l boyu yap labilmesine genel olarak elveri lidir.denizden yararlanma,güne lenme etkinlikleri d nda, tarihi ve turistik de er ta yan yerlerin gezilmesi; kongre ve sempozyumlar,rafting,kamp-karavan turizmi gibi alternatif turizm etkinlikleri yoluyla turizm çe itlendirildi i taktirde söz konusu amaç gerçekle tirilebilir. Bütün bunlar n yan nda Köyce iz, Ortaca, Dalaman ve Fethiye meteoroloji istasyonlar arac l ile günlük hava s cakl, rüzgar durumu, deniz suyu s cakl, nispi nem gibi iklim unsurlar ile ilgili olarak meteoroloj k bilgi levhalar düzenlenerek turistik merkezlerde ilan edilmelidir.özellikle hava s cakl ve nispi nem de erlerinin insan konforunu ve sa l n olumsuz yönde etkileyebilecek de erlere ula t dönem ve saatlerde,yöre halk ve turizm faaliyetlerine kat lanlar kitle ileti im araçlar vas tas yla uyar lmal d r. 84
KAYNAKÇA DO ANER,S.,Türkiye'nin Güneybat K y lar n n Turizm Co rafyas :.Ü. Deniz Bilimleri ve Co rafya Enstitüsü,Doktora Tezi (Yay nlanmam ), stanbul,1997,s.220-240 GÜÇLÜ,Y.,Dalaman-Fethiye K y Ku a n n Turizm Co rafyas :D.E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Co rafya E itimi Ana Bilim Dal, Yüksek Lisans Tezi (Yay nlanmam ), zmir,1993,s.23-29,41-46..güçlü,y.,köyce iz-kalkan K y Bölgesi ve Yak n Çevresinde Do al Ortam nsan li kileri: D.E.Ü. E it.bil.enst. Ort.Ö rt.sos.alan.e t. Bölümü, Co rafya Ö retmenli i Ana Bilim Dal, Doktora Tezi (Yay nlanmam ), zmir,2000,s.100-114,303-310. KOÇMAN,A. ve ÖZGÜREL,M.,Sa l k ve Deniz Turizmi Aç s ndan Ege Bölgesi K y Ku a klim Ko ullar n n ncelenmesi:.t.ü. Meteoroloji Mühendisli i Bölümü, II.Ulusal Meteoroloji Kongresi (20-23 Mart 1991)'nde sunulan bildiri, stanbul,1991,s.8-15. KOÇMAN,A., nsan Faaliyetleri ve Çevre Üzerine Etkileri Aç s ndan Ege Ovalar n n klimi: E.Ü. Ed.Fak.Yay.No:73, zmir,1993,s.124-133. ÖZEL ÇEVRE KORUMA KURUMU BA KANLI I,Özel Çevre Koruma Bölgeleri,Yay.No:28,Ankara,1995. D ER KAYNAKLAR HOBBS,J.E.,Applied Climatology (Studies in physical geography): Butterworths, London, England,1980. LER,A., klim ve Günlük Hava Olaylar le nsan Sa l ve Davran lar Aras ndaki li kiler: T bbi Biyometeoroloji Semineri, 22-23 Eylül 1983, Bildiriler, s.141-158, Devlet Meteoroloji leri Genel Müdürlü ü, Ankara,1983. SUNGUR,K.A.,Türkiye'de nsan Ya am Aç s ndan Uygun Olan ve Olmayan Is De erlerinin Ayl k Da l le lgili Bir Deneme:.Ü Co rafya Enstitüsü Dergisi, 23, stanbul,1980,s.27-36 ÜLKER,.,Türkiye'de Sa l k Turizmi ve Kapl ca Planlamas :Kültür ve Turizm Bakanl, Ça da Kültür Eserleri Dizisi No:1006/129, Ankara,1988. 85