11-15 yaş çocuklarda vücut yağ yüzdesinin beden kütle indeksi ve biyoelektriksel impedans analizi ile değerlendirilmesi

11-15 yaş çocuklarda vücut yağ yüzdesinin beden kütle indeksi ve biyoelektriksel impedans analizi ile değerlendirilmesi Said Bodur 1, Meryem Anamur Uğuz 1 Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Konya Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşiresi, Numune Hastanesi, Konya Amaç: Bu çalışma, 11-15 yaş çocukların vücut yağ yüzdelerini vücut kütle indeksi () ve biyoelektriksel impedans analizi (BİA) ile değerlendirmek amacıyla yapıldı. Yöntem: Konya il merkezinde rasgele örneklenen iki ilköğretim okulunun ikinci kısım öğrencilerinden 11-15 yaşlardaki toplam 473 çocuk araştırma kapsamına alındı. Çocukların boy ve ağırlık ölçümleri yapılıp, değerleri hesaplandı ve persantil eğrileri çıkarıldı. Ayrıca, BİA ile çocukların vücut yağ yüzdeleri hesaplandı. ve BİA değerlerine göre hafif şişman ve şişman oranları belirlendi. Yaş, cinsiyet ve pubertal döneme göre ve BİA değerleri karşılaştırıldı. Bulgular: ye göre postpubertal dönem çocuklarda hafif şişman olma oranı (% 10.4) prepubertal dönem çocuklarla (% 8.0) benzer bulundu. Obezite prevalansı ise postpubertal dönem çocuklarda (% 9.1) prepubertal dönem çocuklardakinden (% 3.1) daha yüksekti. BİA ile vücut yağ yüzdesi (VYY) de postpubertal dönem çocuklarda (19.±9.5) prepubertal dönem çocuklardan (17.±8.5) daha yüksek bulundu. Her yaş için, ortalamaları cinsiyete göre farksızken, VYY ortalamaları kızlarda yüksekti. Puberteye giren erkeklerde sadece değeri artarken kızlarda hem hem VYY değerleri artmaktaydı. Sonuç: Sonuç olarak, prepubertal ve postpubertal çocuklarda aşırı ağırlık veya şişmanlık tanısı için yapılacak taramalarda yerine daha duyarlı olan BİA nin tercih edilebileceği kanaatine varıldı. Anahtar kelimeler: Vücut kütle indeksi, biyoelektrik empedans analizi, çocuk, şişmanlık The evaluating of body fat percentage by using body mass index and bioelectrical impedance analysis in 11 to 15 years old children Objective: This study was carried out to evaluate body fat percentage by using body mass index (BMI) and bioelectrical impedance analysis (BIA) in 11 to 15 years old children. Methods: A total number of 473 children from two elementary schools randomly selected in the city center of Konya were included in the survey. BMI percentile curves were obtained by measuring the heights and weights of the children and calculating the BMI values. For the calculation of body fat percentage values, BIA were used. Overweight and obese children were determined according to values of BMI and BIA. Values of BMI and BIA were compared to age, gender and pubertal status of children. Results: The ratio of overweight children in the prepubertal (8.0%) and postpubertal period (10.4%) was similar. Obesity ratio (9.1%) in postpubertal children was higher than in prepubertal children (3.1%). The mean percentage of body fat in postpubertal children (19.%±9.5%) was also higher than in prepubertal children (17.%±8.5%). There was not significant difference of the mean value of BMI in gender for each age. While only BMI value in the pubertal boys increased, in the girls both BMI and BIA values significantly increased in the pubertal period. Conclusion: BIA is more useful than BMI in adolescent children while making decision on overweighting or obesity. Key words: Body mass index, bioelectric impedance analysis, children, overweight, obesity :1-7 Çocukluk döneminde aşırı ağır ya da şişman olanlar, yetişkin dönemde de şişman olma eğilimindedir (1). Yazışma adresi: Prof. Dr. Said Bodur, Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Konya e-posta: sbodur@myway.com Hem gelişmiş (-4) hem de gelişmekte olan ülkelerde (5-7) çocukluk çağında obezitenin sık görüldüğü dikkate alınırsa, bu dönemde aşırı ağırlık ya da şişmanlık durumunun doğru olarak tespiti önem taşımaktadır. Şişmanlık, çocuklarda çeşitli komplikasyonlara sebep olmanın (8) yanında, kendini beğenmeme, yalnızlık duygusu, sinirlilik, üzüntü duygularına da sebep olabildiğinden (9) 1

şişmanlık kararının gerçeği yansıtıcı olması gerekmektedir. Şişmanlık çocuklarda giderek artmaktadır (,10,11). Bu sebeple daha erken yaşlarda yapılacak taramalarla şişman ya da aşırı ağır çocuklar belirlenmelidir. Bu amaçla çocuklarda kolay uygulanabilen, aynı zamanda vücut yağının durumunu gerçeğine en yakın olarak belirleyen yöntemler kullanılmalıdır. Vücut kompozisyonunu ölçmeye yarayan yöntemlerden bazıları hidrostatik dansitometri, skinfold testleri, X- ray absorbsiyometri (DEXA), magnetik rezonans görüntüleme ve biyoelektrik impedans analizi (BİA) dir. Şişmanlıkla ilgili saha çalışmalarında ise WHO tarafından vücut kütle indeksi () önerilmekteydi (1). BİA cihazlarındaki son gelişmeler çocuk ve adölesanlar için de karşısında geçerli ve doğru ölçen bir alternatif oluşturmuştur (13,14)., hem yetişkin hem de çocuklarda toplam vücut yağı ve yüzdesi ile yüksek korelasyon gösteriyorsa da aşırı ağırlık ve şişmanlık için kesin bir gösterge değildir ve etnik gruplarda bu korelasyon değişiklik gösterebilmektedir (15,16). İster çocuk isterse yetişkinde olsun, yüksek değeri yüksek bir yağsız kütleden kaynaklanabilir (17). ile DEXA ile belirlenen vücut yağı yüzdesi arasındaki korelasyon orta dereceden kuvvetliye doğru (r=0.55-0.83) değişmektedir (18,19). Yine de çocuklarda obezite çalışmalarının çoğu persantiliyle yapılmıştır. Sağlıklı yetişkinlerde vücut yağ oranını değerlendirmek için iyi bir ölçü kabul edildiği halde, gençlerde uygun bir ölçü olmadığı, özellikle sedanter gençlerde vücut yağını BİA nın ye göre daha doğru yansıttığı gösterilmiştir (19). ye göre 95. persantilin üzerini şişman olarak belirleme ön kabule dayalı ve prevalans oranını sınırlayıcı bir yaklaşımdır. BİA, çocuk popülasyonda epidemiyolojik araştırmalarda hem vücut yağ yüzdesi (VYY) hem de VYY deki değişimin iyi bir tahmincisi olarak kullanılabilir (0-). Bu tahminin, yağlılık yönünden üst yarıdaki çocuklarda daha iyi olduğu gösterilmiştir (3). Dizin ve indeks taramalarına göre Türkiye de çocuklarda BİA ile vücut yağ oranını değerlendirildiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışma, 11-15 yaş çocukların BKİ ve BİA ile VYY nin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem Araştırma, 005 yılında Konya il merkezinde kesitsel araştırma deseni ile yapıldı. Araştırmanın hedef popülasyonu, Konya il merkezindeki ilköğretim okullarının ikinci kısmında öğrenim gören ergenlik öncesi ve ergen çocuklardı. Araştırma örneklemi, ilköğretim okullarından rasgele seçilen iki ilköğretim okulu (O.B.D.İ.O. ve Ö.D.İ.O.) öğrencileriydi. Örneklem büyüklüğü, Türkiye de bilinen şişmanlık prevalansına dayalı olarak 0.95 güven düzeyinde 0.50 lik rölatif sapma içinde, hipotez testinin gücü 0.90 ve küme örnekleme etkisi alınarak hesaplandı. Ergenlik öncesi ve ergen dönemi temsil etmek üzere 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerin tamamı araştırma kapsamına alındı. Ölçümlerin yapıldığı günlerde sınıfta bulunan öğrencilerin tamamı çalışmaya alınmak koşuluyla çok az sayıdaki 16 yaş çocuk hariç tutulduğunda örneklem büyüklüğü 473 olarak gerçekleşti. Buna göre araştırmanın gücünde bir değişim olmadı. Araştırma için Milli Eğitim Bakanlığı nın yazılı, sınıf öğretmeni ve öğrencilerin sözlü onamı alındı. Çocukların tümünde boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve vücut yağ yüzdesi aynı araştırmacı tarafından ölçüldü. Pubertal durum yazılı ve tek tek sözlü sorgulanarak belirlendi. Boy ölçümünde 1 mm ye duyarlı tahtaya sabitlenmiş ve üst kısmında hareketli bir skalası bulunan boy ölçer kullanıldı. Boy ölçümü, çocukların ayakları çıplak, yere düz basacak şekilde ve topukları birleşik olarak, boy ölçere baş arkası, sırt, kalça ve omuzların teması sağlanarak, baş dik ve karşıya bakar pozisyonda, saçlar üzerine skala ile bastırarak yapıldı. Ağırlık ve vücut yağ yüzdesi, biyoelektriksel impedans cihazı (TBF-410 model vücut yağ analizörü) ile, çocukların boy ölçümleriyle cinsiyeti ve sabit elbise darası (500 gr) analizöre girilerek yalnız okul formalarıyla ve çıplak ayakla cihazın üzerine çıkmaları yoluyla hesaplandı. Verilerin analizinde, her çocuk için hesaplandı ve VYY belirlendi. İkinci derece polinom [P(x)=ax 3 +bx +cx+d] formülleri kullanılarak cinsiyete göre persantil eğrileri çizildi ve her çocuk için elde edilen ölçümler bu eğrilerle karşılaştırılarak 5 inci, 85 inci ve 95 inci persantile giren çocuklar belirlendi. 5 inci persantilin altı zayıf, 85-94 üncü persantile girenler aşırı ağır ve 95 inci persantil ve üzeri şişman olarak alındı (4).

BİA ile elde edilen VYY ne göre ise aşırı ağır ve şişman çocukları belirlemek için çocuk ve adölesanlarda kardiyovasküler risk sınırları (5) ve Amerikan Egzersiz Konseyi nin deklare ettiği değerler (6) esas alındı. Buna göre VYY değeri erkeklerde 18-5, kızlarda 5-30 arası aşırı ağır, erkeklerde 5 in, kızlarda 30 in üzeri şişman kabul edildi. Elde edilen veriler ortalama±standart sapma ve yüzde şeklinde özetlendi. Verilerin istatistiksel analizinde t testi, varyans analizi ile Tukey HSD testi, Pearson ve Spearman korelasyon analizi kullanıldı. 0.05 ten küçük P değerleri önemli kabul edildi. Bulgular Araştırma kapsamındaki çocukların 53 ü (% 54) erkek, 0 si (% 46) kız idi. Çocukların yaş ve cinsiyete göre dağılımı benzerdi (Tablo 1). Tablo 1. Çocukların yaş ve cinsiyete göre dağılımı Erkek Kız Toplam Yaş Sayı % Sayı % Sayı % 11 1 5.5 19 47.5 40 8.5 1 69 48.3 74 51.7 143 30. 13 69 5.3 63 47.7 13 7.9 14 64 55. 5 44.8 116 4.5 15 30 71.4 1 8.6 4 8.9 Toplam 53 53.5 0 46.5 473 100.0 7.4, sd: 4, P=0.14 χ = Erkek çocukların yaş ortalaması 13.1±1., kız çocuklarının yaş ortalaması 1.9±1.1 yıl idi (P=0.044). Çocukların 184 ü (% 39) pre-pubertal, 89 u (% 61) pubertal dönemdeydi. Pubertal döneme girme oranı yönünden cinsiyete göre fark yoktu (P= 0.5). Erkek ve kız çocuklarda boy ve ağırlık ortalamaları sırasıyla 155.6±11. cm ve 154.1±8.3 cm (P=0.000); 48.1±13.1 kg ve 47.9±10.6 kg (P=0.003) idi. 15 yaşındaki erkek çocukların boyu kızlardan uzun (P=0.000) olup diğer yaşlarda ağırlık ve boy yönünden cinsiyete göre farklılık saptanamadı. Çocukların tümünde 5 ve üzerinde olanların oranı % 7.6 idi. Bu oran yaş ve cinsiyete göre önemli değişim göstermezken (P=0.00) prepubertal çocuklarda % 3., pubertal dönemde % 10.5 di (P=0.003). ortalamalarının her yaşta cinsiyete göre fark etmediği, VYY ortalamalarının ise 11 yaş hariç kızlarda daha fazla olduğu saptandı. ortalaması erkeklerde 15, kızlarda 13 ve 14 yaşındakilerde, VYY de kızlarda 1-15 yaşındakilerde 11 yaşındakilere göre daha yüksekti. Puberteye giren erkeklerde sadece artış gösterirken kızlarda hem hem de VYY ortalamaları puberteye girmeyenlerden daha yüksekti (Tablo ). Tablo. Yaş, cinsiyet ve ergenlik dönemine göre ve VYY ortalamaları VYY Yaş Erkek Kız P Erkek Kız P 11 18.0±.4 17.7±.4 0.670 16.9±6.6 14.8±5.8 0.53 1 18.9±3.5 19.4±3.5 0.389 15.5±7. 19.1±9.4 a 0.004 13 19.5±3.3 0.5±3.3 a 0.089 15.8±7.0 3.4±8.1 a 0.000 14 0.1±4.0 0.8±3.4 a 0.360 14.4±9.6 6.4±7.6 a,b 0.000 15 0.8±3.3 a 0.8±. 0.943 13.9±7.9 3.5±6.5 a 0.001 Pre-Pub 18.4±3.0 19.0±3.3 0.18 15.0±6.7 19.0±8.5 0.000 Post-Pub 0.3±3.7 c 0.7±3. c 0.71 15.4±8.5 4.3±8.4 c 0.000 Genel 19.6±3.6 0.0±3.4 0.17 15.±7.9.1±8.8 0.000 Pre-Pub: Prepubertal a 11 yaşa göre P<0.05 b 1 yaşa göre P<0.05 c Prepubertal olanlara göre P<0.001 Post-Pub: Postpubertal Çocukların yaşı ile değerleri arasında zayıf bir pozitif doğrusal ilişki saptanırken yaş ile VYY arasında erkeklerde zayıf bir negatif ilişkiye karşılık kızlarda belirgin bir pozitif ilişki saptandı. nin boy ve ağırlık ile korelasyonu sırasıyla 0.36 (P=0.000) ve 0.87 (P=0.000) düzeyinde iken VYY nin boy ve ağırlık ile korelasyonu 0.1 (P=0.000) ve 0.63 (P=0.000) şeklinde daha düşüktü. ile VYY arasında yaş ve cinsiyete göre küçük değişiklerle birlikte (r=0.70-0.91 arası, her biri için P=0.000) kuvvetli pozitif doğrusal ilişki gözlendi (Tablo 3) (Şekil 1, ve 3). Tablo 3. Çocukların cinsiyete göre beden ölçümleri arasındaki doğrusal ilişki ( r s, r) Erkek Kız Değişken VYY Ağırlık Boy Yaş -0.194 ** 0.06 ** 0.486 0.630 Boy 0.054 # 0.381 0.79 Ağırlık 0.530 0.851 0.781 Yaş 0.368 0.87 0.458 0.561 Boy 0.471 0.317 0.68 Ağırlık 0.80 0.890 0.851 # P>0.05, ** P>0.01, diğerleri P<0.001 3

VYY 40,0 35,0 30,0 5,0 0,0 15,0 10,0 5,0 0,0 ERKEK 0,0 5,0 10,0 15,0 0,0 5,0 30,0 35,0 Şekil 1. Erkek çocuklarında ve VYY ilişkisi (r=0.78, P=0.000) VYY 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 5,0 0,0 15,0 10,0 5,0 0,0 KIZ 0,0 5,0 10,0 15,0 0,0 5,0 30,0 35,0 Şekil. Kız çocuklarında ve VYY ilişkisi (r=0.85, P=0.000) değerlerine göre zayıf, normal, aşırı ağır (kabul edilebilir) ve şişman olanların dağılımında cinsiyet farkı gözlenmezken, VYY ye göre hem aşırı ağır olma (P=0.001) hem şişmanlık oranının ( χ = 11.11, sd=, P=0.004) kızlarda daha yüksek olduğu görüldü. Postpubertal çocuklarda nin 95 nci persantilin üzerinde bulunma oranı prepubertal çocuklara göre sınırda bir anlamlılıkla daha yüksek iken (P=0.058), BİA ile VYY ye göre ergen çocuklarda hem aşırı ağırlıklı (P=0.00) hem de şişman olma oranı (P=0.00) daha yüksekti. Yaş ve ergenliğin ve VYY üzerindeki etkisinin karışma olasılığına karşı çoklu doğrusal regresyon analizi yapıldı. Ergenlik, yaştan bağımsız olarak her iki cinsiyette ve VYY ile pozitif ilişkili bulundu (her biri için en fazla P<0.05) (Tablo 4). Şekil 3. Yaş ve cinsiyete göre (x ekseni) ve VYY ilişkisi Tartışma ve sonuç BIA, ağrısız olduğu ve doğrudan uygulandığı için çocuklar tarafından rahat tolere edilen bir yöntemdir. Bu araştırmada, Tanita cihazının doğru ölçüm yaptığı varsayılmıştır. Toplam vücut suyu ve yağdan bağımsız kitlenin elektriksel olarak değerlendirilmesi yoluyla vücut yağ yüzdesi değerini verir. Yöntemin kullanımı kolay, güvenilirliği yüksektir (19,7). Ayrıca, ölçüm yapılan günlerde okula gelmeyen öğrencilerin örneklemin toplumu temsil düzeyini etkilemeyeceği varsayılmıştır. Buna karşılık, tüm ölçümlerin aynı cihazla ve aynı araştırmacı tarafından yapılması verilerin güvenilirliğinin artmasına katkı sağlamıştır. 4

Tablo 4. Çocuklarda cinsiyet ve pubertal döneme göre ve BİA değerleriyle zayıf, normal, kabul edilebilir/aşırı ağırlıklı ve şişman olanların yüzdeleri persantiline göre: VYY ne göre: Zayıf Normal Aşırı ağır Şişman Toplam Erkek 6.7 75.9 11.5 5.9 100.0 Kız 7.3 78.6 7.3 6.8 100.0 Prepubertal 9. 79.3 8. 3.3 100.0 Postpubertal 5.5 75.8 10.4 8.3 100.0 Genel 7.0 77. 9.5 6.3 100.0 Erkek 5.1 68.0 15.8 11.1 100.0 Kız 9.5 50.0 4.1 * 16.4 100.0 Prepubertal 9. 67.9 13.6 9. 100.0 Postpubertal 5.9 54.3 3.5 * 16.3 100.0 Genel 7. 59.6 19.7 13.5 100.0 χ χ = =.49, sd=3, P=0.478 7.49, sd=3, P=0.058 * χ = 6.11, sd=3, P=0.001 * χ = 15.00, sd=3, P=0.00 Araştırmanın sadece il merkezinde yapılması ve çalışmanın yapıldığı günlerde okula gelmeyen öğrencileri kapsamaması çalışmanın sınırlılıkları olarak kabul edilmiştir. Çocuk ve adölesanlarda aşırı ağır ve şişman olma durumunu belirlemede kolay uygulanabilen ölçüm yöntemlerinin geçerliliği, tartışılan bir konudur. Örneğin nin etnik farklılıklardan (8) yağsız vücut kütlesinden etkilenmesinden (17) dolayı aşırı ağır ve şişman olanları belirlemede gerçekte olduğundan farklı sonuçlar verebileceği üzerinde durulmuştur. BİA ile ölçülen VYY nin boy ve ağırlık ile korelasyonu nin boy ve ağırlık ile olan korelasyonundan daha düşüktür. Bu da BİA ile ölçülen VYY nin bir anlamda boy ve ağırlıktan daha bağımsız olduğunu gösterir. değerleri ile BİA sonucu belirlenen VYY değerleri arasındaki korelasyon yüksek (0.78-0.85) bulunmuştur. Kasa- Vubu ve ark (9) bu korelasyonu 0.85 düzeyinde bulmuştur. Raustorp ve ark (30) da bu çalışmadakine benzer yaşlarda ile BİA arasındaki korelasyonu iyi olarak nitelemiştir. nin DEXA ile korelasyonunu inceleyen Lintsi ve ark (14) korelasyon düzeyini 0.81-0.84 olarak bildirirken Bowden ve ark (19) bu korelasyonun sadece 0.55 olduğunu, oysa BİA ve DEXA değerlerinin korelasyonunun 0.80 olduğunu yazmıştır. Sun ve ark (31) bu korelasyonu yetişkinlerde 0.88 şeklinde daha da yüksek bulmuştur. Bu çalışma ve diğer bazılarına göre (19) BİA değerlerinin gerçek vücut yağı yüzdesi değerleriyle tutarlılığı ne göre daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada BİA ile elde edilen VYY ye göre Amerikan Egzersiz Konseyi nin (7) deklare ettiği değerler ve adölesanlar için kardiyovasküler risk sınırları (6) dikkate alınarak aşırı ağır ve şişman çocuklar belirlenmiştir (örneğin şişmanlık için VYY nin erkek çocuklarda % 5 ten, kızlarda % 30 dan fazla olması). Bu durum, de yapıldığı gibi, ayrıca persantil eğrisi elde etmeyi gerektirmediğinden BİA yönteminin çocuklarda kullanılması için bir avantaj sayılabilir. Avustralya da yapılan bir çalışmada (3) skinfold hesaplamalarına göre şişmanlık için erkek çocuklarda kesim değerinin % 0, kızlarda % 30 alınmasının uygun bir standart olacağı bildirilmiştir. BİA, ve skinfold ölçümleri gibi sık kullanılan yöntemlerin DEXA ya göre gerçek yağ oranını olduğundan daha yüksek (8) ya da düşük tahmin ettiği (31,33) şeklinde araştırma bulguları vardır. Ancak bu düşük tahmin, yağlılık yönünden üst yarıda bulunan yağlı çocuklar içindir. Aynı yöntemlerin, zayıf olan alt yarıdaki çocuklarda yağ oranını olduğundan fazla gösterdiği aynı araştırıcılarca ifade edilmiştir. Bray ve ark (3) ise bu yöntemlerin üst yarıdaki performansının alt yarıdakinden daha iyi olduğunu vurgulamıştır. Buna göre zayıfların taramasında değilse de şişmanların belirlenmesinde bu yöntemlerden yararlanılabilir. Bowden ve ark (19) 19-0 yaş gençlerde BİA ile elde edilen vücut yağını ile ölçülenden % 60 a varan oranlarda daha yüksek bulmuşlardır. Çalışmamızda 5

pubertal çocuklarda BİA ile belirlenen VYY ye göre şişmanlık oranı (% 13.5) persantiline göre hesaplanan orandan (% 6.3) iki kat fazladır (Tablo 4). BİA ile bulunan daha yüksek şişmanlık oranının, Konya kent merkezindeki bilinen geleneksel beslenme ve yaşam biçimi dikkate alındığında, gerçeğe daha uygun olduğu söylenebilir. persantili ile hesaplanan vücut yağı oranlarının dağılımında cinsiyete göre fark yokken BİA ile hesaplanan dağılımda aşırı ağırlıklı olma oranı kızlarda yüksektir (Tablo 4). BİA ile elde edilen bu bulgu, kız çocuklarında vücut yağ oranının erkek çocuklarından fazla olduğu beklentisi (10,34,35) ile uyumludur. Belçika da da 4-16 yaş çocuklarda 85. ve 95. persantil aralıklarında bütün yaş gruplarında kız çocuklarının oranının erkeklerinkinden fazla olduğu saptanmıştır (4). Bu açıdan değerlendirildiğinde çalışmamızda BİA ile elde edilen vücut yağı düzeyinin yukarıdaki araştırmalarla uyumlu olduğu söylenebilir. Yaptığımız çalışmada çocukların yaşı ile birlikte değerlerindeki değişim her iki cinsiyette benzer şekilde zayıf bir ilişki gösterirken, BİA değerleri kızlarda yaşla birlikte belirgin artış göstermektedir. Benzer şekilde Bursa da ilköğretim öğrencileri üzerinde yapılan çalışmada (36) kız öğrencilerin yaşlarının artmasıyla birlikte aşırı ağırlıklı olma oranlarının da arttığı, erkeklerde ise yaşın artmasıyla obezite oranının azaldığı gösterilmiştir. Çalışmamızda pubertal gelişimle persantiline göre şişmanlık oranında değişim olmazken BİA ile hem aşırı ağırlıklı hem de şişmanlık oranı pubertal dönemde artmaktadır (Tablo 4). Mirza ve ark (37) da pubertal gelişim ile aşırı ağırlıklı olma arasında pozitif ilişki bulmuşlardır. Kanbur ve ark (38) puberteyle birlikte yağ dokusunda artış olduğunu, ancak bölgesel yağlanmada her iki cinsiyette farklılıkların gözlendiğini belirtmişlerdir. Buna karşılık Berkey ve ark (39) puberte ile hareketin arttığını ve buna bağlı olarak obezitenin azaldığının ileri sürmüşlerdir. Bu çalışmada pubertal dönemde aşırı ağırlıklı olma oranının azalmayıp aksine artmış olması ile toplumumuzda sportif faaliyetlerin sınırlı olması arasında ilişki olabileceği düşünülmektedir. Bu arada, Kaplowitz ve ark (40) aşırı ağırlıklı olmanın pubertenin erken görülmesine sebebiyet verebileceğine dikkat çekmiştir. Puberteye geçiş ile aşırı ağırlık ve şişmanlık arasında birliktelik olduğu görülmektedir ki bu birlikteliği, bu çalışmadaki bulgulara göre, BİA değerleri daha iyi göstermektedir. Sonuç olarak, adölesan çocuklarda vücut yağ oranını belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada BİA ya göre aşırı ağır ve şişman çocuk oranları, persantiline göre elde edilen oranlardan daha yüksektir. Buna göre Konya il merkezindeki adölesan çocuklarda obezite oranı yüksektir ve puberte ile birlikte bu oran artmaktadır. Çocuklarda şişmanlığın erken tanısında duyarlılığı daha yüksek olan BİA tercih edilebilir. Kaynaklar 1. Guo SS, Wu W, Chumlea WC and Roche AF. Predicting overweight and obesity in adulthood from body mass index values in childhood and adolescence. Am J Clin Nutr 00;76:653-8.. Troiano RP, Flegal KM, Kuczmarski RJ, Campbell SM and Johnson CL. Overweight prevalence and trends for children and adolescents, The National Health and Nutrition Examination Surveys, 1963 to 1991. Arch Pediatr Adolesc Med 1995;149:1085-91. 3. Rios M, Fluiters E, Perez Mendez LF, Garcia-Mayor EG, Garcia-Mayor RV. Prevalence of childhood overweight in Northwestern Spain: A comparative study of two periods with a ten year interval. Int J Obes Relat Metab Disord 1999;3:1095-8. 4. Massa G. Body mass index measurements and prevalence of overweight and obesity in school children living in the province of Belgian Limburg. Eur J Pediatr 00;116:343-6. 5. Ramachandran A, Snehalatha C, Vinitha R, Thayyil M, Sathish Kumar CK, Sheeba L, et al. Prevalence of overweight in urban Indian adolescent school children. Diabetes Res Clin Pr 00;57:185 90. 6. El-Hazmi MAF, Warsy AS. The prevalence of obesity and overweight in 1-18- year- old Saudi children. Ann Saudi Med 00;:303-7. 7. Koçoğlu G, Özdemir L, Sümer H, Demir DA, Çetinkaya S, Polat HH. Prevalence of obesity among 11-14 years old students in Sivas-Turkey. Pakistan J Nutr 003;:9-5. 8. Tuna C, Şıklar Z, Ünsal R, Dallar Y. Obez çocuklarda risk faktörlerinin değerlendirilmesi. Türkiye Klin J Pediatr 003;1:169-75. 9. Strauss RS. Chilhood obesity and self-esteem. Pediatrics 000;105:E15. 10. Moreno LA, Sarria A, Fleta J, Rodriguez G, Gonzalez JM, Bueno M. Sociodemographic factors and trends on overweight prevalence in children and adolescent an Aragan (Spain) from 1985 to 1995. J Clin Epidemiol 001;54:91-7. 11. Chinn S, Rona RJ. International definitions of overweight and obesity for children: A lasting solution? Ann Human Biol 00;9:306-13. 1. WHO/NUT/NCD. Obesity: Preventing and managing the global epidemic. Geneva: Report of the WHO; 1998. 6

13. Sun SS, Chumlea WC, Heymsfield SB, Lukaski HC, Schoeller D, Friedl K, et al. Development of bioelectrical impedance analysis prediction equations for body composition with the use of a multi-component model for use in epidemiologic surveys. Am J Clin Nutr 003;77:331-40. 14. Lintsi M, Kaarma H, Kull I. Comparison of hand-to-hand bioimpedance and anthropometry equations versus dualenergy X-ray absorptiometry for the assessment of body fat percentage in 17-18-year-old conscripts. Clin Physiol Funct Imaging 004; 4: 85-90. 15. Forbes GB. Lean body mass-body fat interrelationships in humans. Nutr Rev 1987;45:5 31. 16. Martorell R, Malina RM, Castillo RO, Mendoza FS, Pawson IG: Body proportions in three ethnic groups: Children and youths 17 years in NHANES II and HHANES. Hum Biol 1988;60: 05. 17. Maynard LM, Wisemandle WA, Roche AF, Chumlea WC, Guo SS, Siervogel RM. Childhood body composition in relation to body mass index: the Fels Longitudinal Study. Pediatrics 001;107:344 50. 18. Pietrobelli A, Faith MS, Allison DB, Gallagher D, Chiumello G, Heymsfield SB. Body mass index as a measure of adiposity among children and adolescents: A validation study. J Pediatr 1998;13:04 10. 19. Bowden RG, Lanning BA, Doyle EI, Johnston HM, Nassar EI, Slonaker B, et al. Comparison of body composition measures to dual-energy x-ray absorptiometry. J Exercise Physiol 005;8:1-9. 0. Deurenberg P, Kusters CS, Smit HE. Assessment of body composition by bioelectrical impedance in children and young adults is strongly age-dependent. Eur J Clin Nutr. 1990;44:61 8. 1. Phillips SM, Bandini LG, Compton DV, Naumova EN, Must A. A longitudinal comparison of body composition by total body water and bioelectrical impedance in adolescent girls. J Nutr 003;133:1419 5.. Pecoraro P, Guida B, Caroli M, Trio R, Falconi C, Principato S, et al. Body mass index and skinfold thickness versus bioimpedance analysis: fat mass prediction in children. Acta Diabetol 003;40(Supl 1):78-81. 3. Bray GA, DeLany JP, Harsha DW, Volaufova J, Champagne CC. Evaluation of body fat in fatter and leaner 10-y-old African American and white children: The Baton Rouge Children s Study. Am J Clin Nutr 001;73:687-70. 4. Lahti-Koski M, Gill T. Defining Childhood Obesity. In: Kiess W, Marcus C, Wabitsch M (eds): Obesity in Childhood and Adolescence. Pediatr Adolesc Med. Basel: Karger; 004:9:1-19. 5. Williams DP, Going SB, Lohman TG, Harsha DW, Srinivasan SR, Webber LS, et al: Body fatness and risk for elevated blood pressure, total cholesterol, and serum lipoprotein ratios in children and adolescents. Am J Publ Hlth 199;8:358 63. 6. American Council on Exercise. General Body Fat Percentage Categories. http://www.healthchecksystems.com/bodyfat.htm (006). 7. Segal KR, Van Loan M, Fitzgerald PI, Hodgdon JA, Van Itallie TB. Lean body mass estimation by bioelectrical impedance analysis: A four-site cross-validation study. Am J Clin Nutr 1988;47:7-14. 8. Charbonneau-Roberts G, Saudny-Unterberger H, Kuhnlein HV, Egeland GM. Body mass index may overestimate the prevalence of overweight and obesity among the Inuit. Int J Circumpolar Health 005;64:163-9. 9. Kasa-Vubu JZ, Lee CC, Rosenthal A, Singer K, Halter JB. Cardiovascular Fitness and Exercise as Determinants of Insulin Resistance in Postpubertal Adolescent Females. J Clin Endocrinol Metab 90:849 54. 30. Raustorp A, Mattsson E, Svensson K, Ståhle A. Physical activity, body composition and physical self-esteem: A 3-year follow-up study among adolescents in Sweden. Scand J Med Sci Sports 005;15:1-9. 31. Sun G, French CR, Martin GR, Younghusband B, Green RC, Xie Y, et al. Comparison of multifrequency bioelectrical impedance analysis with dual-energy X-ray absorptiometry for assessment of percentage body fat in a large, healthy population. Am J Clin Nutr 005;81:74-8. 3. Dwyer T, Blizzard CL: Defining obesity in children by biological endpoint rather than population distribution. Int J Obes Relat Metab Disord 1996;0:47 80. 33. Eisenmann JC, Heelan KA, Welk GJ. Assessing body composition among 3- to 8-year-old children: Anthropometry, BIA, and DXA. Obesity Research 004;1:1633-40. 34. Sancak R, Dündar C, Totan M, Çakır M, Sunter T, Küçüködük Ş. Ortaokul ve Lise öğrencilerinde obesite prevelansı ve predispozan faktörler. OMÜ Tıp Derg 1999;16:19-4. 35. Fogelholm M, Nuutinen O, Pasanen M, Myöhanen E, Saatela T. Parent-child relationship of physical activity patterns and obesity. Int J Obesity Rel Metab Dis 1999;3:16-8. 36. Akış N, Pala K, İrgil E, Aydın N, Aksu H. Bursa ili Orhangazi ilçesi 6 merkez ilköğretim okulunda 6-14 yaş grubu öğrencilerde kilo fazlalığı ve obezite. Uludağ Ü. Tıp Fak.Derg 003;9:17-0. 37. Mirza NM, Kadow K, Palmer M, Solano H, Rosche C, Yanovski JA. Prevalence of overweight among inner city Hispanic-American children and adolescents. Obes Res 004;1:198 310. 38. Kanbur NO, Derman O, Kinik E. Prevalence of obesity in adolescent and the impact of sexual maturation stage on body mass index in obese adolescent. Int J Adolesc Med Health 00;14:61-5. 39. Berkey CS, Rockett HRH, Gillman MW, Colditz GA. Oneyear changes in activity and in inactivity among 10- to 15- year-old boys and girls: relationship to change in body mass index. Pediatrics 003;111:836-43. 40. Kaplowitz PB, Slora EJ, Wasserman RC, Pedlow SE, Herman-Giddens ME. Earlier onset of puberty in girls: Relation to increased body mass index and race. Pediatrics 001;108:347-54. 7