Zor Meslek Gruplarına Ait İşçi Duruşlarının umedergonomi Yazılımı ile REBA ve RULA Yöntemleri Uygulanarak Ergonomik Risk Değerlendirilmeleri WWW.AKROMUHENDISLIK.COM MEHMET EROL ÇAKIR BİLGİSAYAR MÜHENDİSİ CAN ÖZCAN YÜKSEK MAKİNE MÜHENDİSİ
Sunum Planı REBA ve RULA Yöntemleri umedergonomi umedergonomi Özellikleri o Açı Ölçüm Aracı Örnek REBA Uygulaması 1 Örnek REBA Uygulaması - 2 Örnek RULA Uygulaması - 1 Örnek RULA Uygulaması 2 Ekler REBA ve RULA Yöntemleri REBA(RapidEntire BodyAssessment),yöntemi statik ve dinamik tümvücut faaliyetleri esnasındaçalışanın duruşunuanaliz ederek, mesleki kas ve iskelet rahatsızlıklarına neden olabilecek çalışma şeklinin saptanmasına ve önlem alınmasına olanak sağlayan gözleme dayalı bir duruş analiz metodudur. Amaç: Statik ve dinamik durumsal yüklenmefaktörleri, insan-yük ara yüzü ve yerçekimi destekli üstekstremite pozisyonu kavramlarının tespit edilmesi ve değerlendirilmesi. RULA(RapidUpperLimpAssessment), üst ekstremite bozuklukları ile ilgili işyerlerinin ergonomikaraştırmalarında kullanılmak üzere geliştirilmiş bir anket yöntemidir. LynnMcAtamney ve NigelCorlett tarafından İngiltere nin Nottingham Üniversitesi nde geliştirilmiştir. Amaç: RULAile herhangi bir araç gereç kullanmadan sadece gözlem ile bireyin kasfonksiyonları,boyun, gövde ve üst ekstremiteleri ile ilgili riskleri belirlenebilir. Sistemli yapılan gözlemlerle çalışan bireyin riskleri önceden belirlenerek önlem alınabilir. RULAbu güne kadar özellikle; el ve makineyle paketleme işlemleri, bilgisayar ve klavye ile çalışma, giysi dikim işlemleri, süper market kasiyerliği gibi işlerde çalışanların ergonomik risklerini belirlemede kullanılmıştır. umedergonomi umedergonomi; Hareket yakalama verilerinin AnyBody yazılımına kolay aktarımı, Mesleki risklerin azaltılması ve iş verimliliğinin arttırılması amacı ile ergonomi analizlerin yapılmasıamacıyla geliştirilen, bünyesinde risk değerlendirme yöntemlerini içeren bir mühendislik yazılımıdır.
umedergonomi Özellikleri Şekil 1 - Hareket Yakalama Evresi 1..bvh(Biovision Hareket Dosyası) biçimindeki dosyaları okuyabilir. 2..txt biçimindeki ipisoftstudiobiomechaddon yazılımı çıktısı olan zamana bağlı eklem açısı ve konum bilgilerini okuyabilir. 3. Aktarılan görüntü verisi 3D olarak görselleştirilebilir. Şekil 2 - Dijital Manken 4. Seçilen eklemi 3 boyutlu gösterim içerisinde diğer eklemlerden ayrı gösterebilir.
Şekil 3 - Kemik Listesi 5. Eklemler için 3 yönde konum ve 3 yönde rotasyon bilgisini ayrı grafiklerde kullanıcıya grafik olarak aktarabilir. 6. Konum ve rotasyon için farklı ölçü birimlerinde görselleştirme imkânı sunar. Şekil 4 - Konum ve Rotasyon Grafiği 7. Yazılım 32bit ve 64bit Windows 7, Windows 8, Windows 10 işletim sistemlerinde çalışabilir. 8. Akro Mühendislik geliştirici ekibi tarafından sağlanan e-posta ve telefon ile teknik destek hizmeti içerir. 9. umedergonomi yazılımında Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dil desteği mevcuttur.
Açı Ölçüm Aracı Ergonomi analizleri yapabilmek için bir takım tahminlere ya da göz kararı seçimlere ihtiyaç duyulur. Bunlar örneğin; boyun açısı, üst kol açısı, bacak açıları vb. gibi materyallerdir. Eski anket yönteminde bu şekilde ilerlemekteydi. Ancak umedergonomi yazılımı ile açı ölçmek oldukça basitleştirildi. Açı ölçüm aracının çalışma mantığı seçilen 3 noktanın ortasında kalan açıyı dinamik olarak göstermesidir. Özellikleri 3 noktanın dinamik olarak seçilebilmesi. Açı seçiminden sonra belirtilen 3 noktanın istenilen biçimde taşınabilmesi/hareket ettirilebilmesi. Nasıl kullanılır? 1. Açı ölçüm butonuna basın. 2. Başlangıç noktasını seçin. 3. Orta noktayı seçin. 4. Bitiş noktasını seçin. Bu işlemlerden sonra dinamik olarak 3 nokta koordinatları sahne üzerinde + ikonu ile değiştirilebilir.
Örnek Montaj hattında çalışan bir işçinin boyun açısının alınması 1. Resim Ekle butonu basın ve bir resim yükleyin. 2. Yüklenen resim sahne üzerinde görüntülendikten sonra Açı Ölçüm butonuna basın. 3. İşçi üzerinde boyun açısı alabilmek için 1, 2 ve 3.cü noktaları belirleyin. 4. Açı doğrudan bize verilecektir. Sonuç: 24.2 fleksiyon var. Örnek REBA Uygulaması 1
Hafriyat işinde çalışan bir işçinin REBA yöntemi ile tüm vücudunun değerlendirilmesi 1. umedergonomi yazılımını çalıştırın. 2. Resim Ekle butonu ile bir resim ekleyin. Şekil 5- Hafriyat işinde çalışan bir işçi Şekil 6- Resim Ekle butonu 3. Menüdeki Ergonomi Analizleri bölümünü açın ve REBA butonuna basın. Şekil 7- Ergonomi Analizleri-REBA 4. Açılan pencerede, her bir uzuv ve değer için resim üzerindeölçümler yapın. a. Boyun 10 Fleksiyon ve yana dönmesi var.
Şekil 8- Boyun b. Gövde 80 Fleksiyon ve yana esnemesi var. Şekil 9- Gövde c. Bacaklar Çift taraflı basma var. Şekil 10- Bacaklar d. Yük 5 kg dan az yük var ve ani kuvvet artışı var. Şekil 11- Yük e. Üst kol 45-90 Fleksiyon, üst kolda abdüksiyon ve omuz yükselmesi var.
Şekil 12- Üst Kol f. Alt kol 0-60 Fleksiyon veya 100 dereceden büyük fleksiyon var. Şekil 13- Alt Kol g. Bilek 0-15 fleksiyon ve bilekte yana esneme var. Şekil 14 - Bilek h. Kavrama Şekil 15- Kavrama i. Aktivite
Şekil 16- Aktivite 5. Açı ve kavrama-aktivite değerlerinin girilmesinden sonra Sonuç butonuna basın ve sonuçları ekrana yazdırın. Şekil 17- Hafriyat işçisinin REBA sonuçları 6. Son olarak PDF Oluştur butonu ile bu analiz uygulamasının raporunu oluşturun. *EK-01] Örnek REBA Uygulaması 2 İnşaat işinde ölçüm yapan bir teknik elemanın tüm vücut uzuvlarının değerlendirilmesi
Şekil 18- Ölçüm yapan teknik eleman 1. umedergonomi yazılımını çalıştırın ve REBA Uygulama-1 deki 1-5 arası maddeleri uygulayın. 2. Açıların ölçümü sonrasında ortaya çıkan risk durumuna göz atın.*ek-02] Örnek RULA Uygulaması 1 Şekil 19 - Ölçüm yapan teknik elemanın REBA sonuçları Montaj hattında çalışan bir işçinin üst uzuvlarının değerlendirilmesi
Şekil 20 - Montaj hattında çalışan bir işçi 1. umedergonomi yazılımını çalıştırın. 2. Resim Ekle butonu ile bir resim ekleyin. Şekil 21- Resim Ekle butonu 3. Menüdeki Ergonomi Analizleri bölümünü açın ve RULA butonuna basın. Şekil 22 - Ergonomi Analizleri-RULA 4. Açılan pencerede, her bir uzuv ve değer için resim üzerinde ölçümler yapın. a. Üst kol 20-45 arası fleksiyon ve üst kolda abdüksiyon var.
Şekil 23- Üst Kol b. Alt kol 100 dereceden büyük fleksiyon var. Şekil 24- Alt Kol c. Bilek 15 -(-15 ) arası açı var ve bilek orta hattan bükülmüş durumda. Şekil 25- Bilek d. Pronasyon ve Supinasyon Bilek ağırlıklı olarak el sıkışma pozisyonunda.
Şekil 26- Pronasyon Supinasyon e. Boyun 0-10 derece arası fleksiyon var. Şekil 27- Boyun f. Bacaklar destekli olarak yere basılı durumda. Şekil 28- Bacaklar g. Gövde dik durumda.
Şekil 29- Gövde h. Yük 2 kg dan az ve postür statik durumda. Şekil 30- Yük 5. Açı değerlerinin girilmesinden sonra Sonuç butonuna basın ve sonuçları ekrana yazdırın. Şekil 31- Montaj işçisinin RULA sonuçları 6. PDF Oluştur butonu ile RULA raporunu oluşturun ve görüntüleyin.*ek-03] Örnek RULA Uygulaması 2
Montaj hattında çalışan bir işçinin üst uzuvlarının değerlendirilmesi-2 Şekil 32- Tekstil işinde kesim yapan bir işçi 1. umedergonomi yazılımını çalıştırın ve RULA Uygulama-1 deki 1-5 arası maddeleri uygulayın. 2. Açıların ölçümü sonrasında ortaya çıkan risk durumuna göz atın.*ek-04] Şekil 33- Kesim yapan işçinin RULA sonuçları Ekler
REBA Analiz Raporu-[EK-01] 3/18/2016 Çalışan Bilgileri İşçinin Adı : Şirket : Bölüm : Fonksiyon : Görev Açıklaması : İşçi İnşaat Kazı Çalışması El arabasına kum doldurma Test Analiz Sonuçları Boyun,Gövde ve Bacaklar Boyun : 0-20 Fleksiyon Boyun dönmesi veya esnemesi VAR Gövde : > 60 Fleksiyon Gövdenin dönmesi veya yana esnemesi VAR Bacaklar : Çift taraflı basma, yürüme veya oturma Yük 5 kg ' dan az Ani veya hızlı kuvvet artışı VAR Üst kol, Alt kol ve Bilek Üst Kol : 45-90 Fleksiyon Üst kolda abdüksiyon VAR Omuz yükselmesi VAR Alt Kol : 0-60 Fleksiyon veya > 100 Fleksiyon Bilek : 0-15 Fleksiyon veya Bileklerde yana esneme Ekstensiyon veya dönme VAR Kavrama İyi İyi bir tutma kolu ve orta şiddette kavrama gücü Aktivite VAR Bir veya daha fazla vücut bölgesi sabit (ör: 1 dakikadan uzun süre tutma)
VAR YOK Kısa aralıklarla tekrar eden işler (ör: 1 dakikada 4 ten fazla tekrar eden iş) (yürüme hariç) Yapılan iş duruşta hızlı ve büyük değişikliğe neden oluyorsa veya sabit olmayan zeminde çalışılıyorsa Skor : 12 Skor Risk 1 Önemsiz risk 2 ya da 3 Düşük risk. Değişiklik gerekli olabilir 4-7 Arası Orta risk. Daha fazla araştırma. Yakında değiştirilebilir 8-10 Arası Yüksek risk. Araştırılmalı ve değişim uygulanmalı 11 ve daha fazlası Çok yüksek risk. Değişim uygulanmalı
REBA Analiz Raporu-[EK-02] 3/18/2016 Çalışan Bilgileri İşçinin Adı : Şirket : Bölüm : Fonksiyon : Görev Açıklaması : Mühendis İnşaat Ölçüm Metre ile ölçüm alınması Test Analiz Sonuçları Boyun,Gövde ve Bacaklar Boyun : 0-20 Fleksiyon Boyun dönmesi veya esnemesi YOK Gövde : 20-60 Fleksiyon Gövdenin dönmesi veya yana esnemesi VAR Bacaklar : Çift taraflı basma, yürüme Diz(ler)de >60 fleksiyon veya oturma (Oturma hariç) Yük 5 kg ' dan az Ani veya hızlı kuvvet artışı YOK Üst kol, Alt kol ve Bilek Üst Kol : (-20 ) - 20 arası Üst kolda abdüksiyon VAR Alt Kol : 0-60 Fleksiyon veya > 100 Fleksiyon Bilek : 0-15 Fleksiyon veya Bileklerde yana esneme Ekstensiyon veya dönme VAR Kavrama İyi İyi bir tutma kolu ve orta şiddette kavrama gücü Aktivite VAR Bir veya daha fazla vücut bölgesi sabit (ör: 1 dakikadan uzun süre tutma)
VAR YOK Kısa aralıklarla tekrar eden işler (ör: 1 dakikada 4 ten fazla tekrar eden iş) (yürüme hariç) Yapılan iş duruşta hızlı ve büyük değişikliğe neden oluyorsa veya sabit olmayan zeminde çalışılıyorsa Skor : 8 Skor Risk 1 Önemsiz risk 2 ya da 3 Düşük risk. Değişiklik gerekli olabilir 4-7 Arası Orta risk. Daha fazla araştırma. Yakında değiştirilebilir 8-10 Arası Yüksek risk. Araştırılmalı ve değişim uygulanmalı 11 ve daha fazlası Çok yüksek risk. Değişim uygulanmalı
RULA Analiz Raporu-[EK-03] 3/18/2016 Çalışan Bilgileri İşçinin Adı : Şirket : Bölüm : Fonksiyon : Görev Açıklaması : İşçi Fabrika Montaj Vida montajlama Test Analiz Sonuçları Üst kol, Alt kol ve Bilek Üst Kol : 20-45 Fleksiyon Üst kolda abdüksiyon var Alt Kol : >100 Fleksiyon Bilek : 15-15 Arası Bilek orta hattan bükük durumda Pronasyon Supinasyon : Bilek ağırlıklı olarak el sıkışma pozisyonunda Üst kol, Alt kol ve Bilek Kas Kullanımı ve Yük Yük 2kg'dan az (Ara ara) Postür statik durumda. Örneğin 1 dakikadan daha uzun duruş veya dakikada 4'den fazla tekrarlanma Boyun,Gövde ve Bacaklar Boyun : 0-10 Fleksiyon Gövde : Dik Bacaklar : Bacaklar destekli durumda Boyun,Gövde ve Bacaklar Kas Kullanımı ve Yük
Yük 2kg'dan az (Ara ara) Skor : 4 Postür statik durumda. Örneğin 1 dakikadan daha uzun duruş veya dakikada 4'den fazla tekrarlanma Skor Etki Seviyesi Risk 1 ya da 2 1 Önemsiz bir risk, herhangi bir eylem gerekli değil 3 ya da 4 2 Düşük risk, değişim gerekli olabilir 5 ya da 6 3 Orta risk, daha fazla araştırma ve kısa bir sürede değiştirmek gerekebilir 7 4 Yüksek risk, değişimi hemen uygulamak gerekir
RULA Analiz Raporu-[EK-04] 3/18/2016 Çalışan Bilgileri İşçinin Adı : Şirket : Bölüm : Fonksiyon : Görev Açıklaması : İşçi Tekstil fabrikası Kesim Kumaş kesimi Test Analiz Sonuçları Üst kol, Alt kol ve Bilek Üst Kol : 45-90 Fleksiyon Üst kolda abdüksiyon var Omuz yüksekte Alt Kol : >100 Fleksiyon Bilek : 0 Düz Pronasyon Supinasyon : Bilek el sıkışma durumundan uzak bükülmüş durumda Üst kol, Alt kol ve Bilek Kas Kullanımı ve Yük Yük 2kg'dan az (Ara ara) Postür statik durumda. Örneğin 1 dakikadan daha uzun duruş veya dakikada 4'den fazla tekrarlanma Boyun,Gövde ve Bacaklar Boyun : 10-20 Fleksiyon Boyun sağa veya sola yatık durumda Gövde : 20-60 Fleksiyon Bacaklar : Bacaklar destekli durumda Boyun,Gövde ve Bacaklar Kas Kullanımı ve Yük
Yük 2kg'dan az (Ara ara) Skor : 6 Postür statik durumda. Örneğin 1 dakikadan daha uzun duruş veya dakikada 4'den fazla tekrarlanma Skor Etki Seviyesi Risk 1 ya da 2 1 Önemsiz bir risk, herhangi bir eylem gerekli değil 3 ya da 4 2 Düşük risk, değişim gerekli olabilir 5 ya da 6 3 Orta risk, daha fazla araştırma ve kısa bir sürede değiştirmek gerekebilir 7 4 Yüksek risk, değişimi hemen uygulamak gerekir