GÜNEŞ ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİMİNDE ÜLKEMİZDE VE AB ÜLKELERİNDE VERİLEN TEŞVİKLER

GÜNEŞ ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİMİNDE ÜLKEMİZDE VE AB ÜLKELERİNDE VERİLEN TEŞVİKLER Engin ÖZDEMİR 1, H. Emre BAĞIRAN 2 1 Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, 41380 Umuttepe Kocaeli 2 Kastamonu Üniversitesi, Tosya Meslek Yüksekokulu, 37300 Tosya Kastamonu Özet Son yıllarda dünya ülkeleri yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması adına ulusal ve uluslararası pek çok politika ve kampanya düzenlemektedirler. Bunun sonucu olarak da her geçen yıl yenilenebilir kaynaklardan enerji üretim yüzdesi artış göstermektedir. Bu artışı destekleme adına özellikle gelişmiş ülkeler, yenilenebilir enerji kaynaklarının gelişimi için çeşitli destek mekanizmaları geliştirmiştir. Türkiye de ise sahip olunan zengin yenilenebilir enerji potansiyeline rağmen mevzuatların yeni yürürlüğe girmesi ve altyapı çalışmalarının henüz yeterince geliştirilememesi, özellikle güneş enerjisi yatırımlarını istenilen seviyeye ulaştıramamıştır. Gelişmiş ülkeler, yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesine yönelik farklı teşvik stratejileri uygulamalarına rağmen, yerli fosil kaynakları kısıtlı, enerjide yüksek oranlarda ithalata bağımlı olan ülkemizde yerli, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarımızın kullanımına önem verilmelidir. Bu kapsamda, AB ülkelerinde uygulanan yenilebilir enerji kaynaklarını teşvik yöntemlerinin oldukça özendirici olduğu tespit edilmiştir. Bu sayede AB ülkeleri güneş enerjisinin dünya pazarında oldukça önemli yer sahibi olmuşlardır. Bu çalışmada ülkemizin sahip olduğu güneş enerjisi potansiyelini açığa çıkarmak için, AB ülkelerinde verilen teşviklerin örnek alınarak, enerji üretiminde dışa bağımlılığın büyük ölçüde azaltılması, temiz enerji kullanılarak karbon salınımının önüne geçilmesi ve dünya pazarında güneş enerjisi kullanımında söz sahibi olunması adına yapılan teşvik çalışmaları ile son yıllarda elde edilen bazı verilere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir Enerji, Güneş Enerjisi, YEK Teşvikleri. Giriş Yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretimine yatırım yapanlar açısından kaynakların teknik olarak değerlendirilmesi, potansiyelin incelenmesi, yatırım koşulları ve oluşacak maliyetler kadar, bu kaynaklara ilişkin uygulanan politikalar ve teşvik mekanizmaları da büyük önem arz etmektedir. Ülkelerin yenilenebilir enerji politikaları ile bu çerçevede uygulanan mevzuat ve teşvik mekanizmaları, yenilenebilir enerji sektörünün yönünü çizen önemli unsurların başında gelmektedir. Bu çalışmada, ülkemizdeki güneş enerjisi potansiyeli, bu potansiyelin kullanımı için

yapılan çalışmalar ve güneş enerjisinden enerji üretimi için ülkemiz ve AB ülkeleri tarafından verilen destek ve teşviklerle ilgili bilgiler bulunmaktadır. 1. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yenilenebilir enerji, kaynağı doğada bulunan, çevreye çok az zarar veren ve bu nedenle de kullanımında sınırlamaya gerek olmayan enerji kaynağı olarak tanımlanmaktadır. Buna göre bu kaynaklar; Güneş, Rüzgar, Biyo kütle, Dalga enerjisi olarak sıralanabilir. Gelişmiş ülkelerin yenilenebilir enerji kaynaklarının gelişmesine yönelik stratejilerine rağmen, yerli fosil kaynakları kısıtlı, enerjide yüksek oranlarda ithalata bağımlı olan ülkemizde yerli, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarımızın kullanımına önem verilmemektedir. Hidroelektrik potansiyelimizin az bir kısmını kullanırken güneş potansiyelimizin de tamamı henüz elektrik üretiminde kullanılamamaktadır. Rüzgâr ve jeotermal enerji potansiyelimizin küçük bir kısmından yararlanılmaktadır. Çağımızın enerji kaynağı olan güneş potansiyelimiz sıcak su ısıtma sistemleri dışında kullanımı çok sınırlıdır. 2. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Teşvik Edilme Nedenleri Petrol, doğalgaz, kömür gibi fosil yakıtların tükenir oluşu, çevreye vermiş oldukları zararlar ve her ülkenin bu kaynaklara sahip olmayışı, bunların kullanımının belirli ölçüde azaltılmasını zorunlu kılmaktadır. Geçmişten günümüze fosil yakıt kullanımının küresel ısınma ve sera etkisi gibi zararlı sonuçları ortaya çıkardığı herkes tarafından bilinmektedir. Öte yandan, bu kaynakların dünya coğrafyasındaki eşitsiz dağılımı, bu yakıtların fiyatlarında da istikrarsızlığa neden olmaktadır. Fosil kaynaklar açısından fakir ancak teknolojik açıdan gelişmiş ülkeler, fosil yakıt kullanım zorunluluğundan kurtulmak için yenilenebilir enerji kaynaklarını, enerji politikalarının başlıca konusu haline getirmişlerdir. Gelişmiş ülkelerde, 90 lı yılların başlarından itibaren hidroelektrik, güneş, rüzgar, jeotermal, fotovoltaik güneş, biyokütle, dalga, gel-git, akıntı enerjileri yenilenebilir enerji kaynakları olarak tanımlanmış ve bu kaynakların kullanımı teşvik edilmiştir. Yenilenebilir enerji kaynakları, temiz, çevreci kaynaklar olup, en önemli özellikleri öz kaynaklar olmalarıdır. Bu açıdan yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, fosil yakıtlar açısından fakir olan ülkelerin enerjide dışa bağımlılıklarının azaltılması açısından da büyük önem arz etmektedir. Yenilenebilir enerji kaynakları açısından en büyük problem, bu kaynaklara ait teknolojilerin gelişim süreci içerisinde olmasıdır. Teknolojik gelişimin devam etmesi, yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak yapılacak enerji üretimi maliyetinin de yüksek olmasını beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, gelişmiş ülkeler yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmekte, bu kaynakların kullanımının artırılması yönünde teşvik paketleri açıklamaktadır.

3. Türkiye deki Güneş Enerjisi Potansiyeli Türkiye, güneş kuşağı adı verilen ve güneş enerjisince zengin bir bölgede yer almasına rağmen, güneş enerjisinden yeteri kadar faydalanamamaktadır. Ayrıca yıllık 2640 saatlik güneşlenme kapasitesi ile güneş enerjisinden elektrik üretme potansiyeli açısından Avrupa ülkeleri arasında ikinci sıradadır. Bu kapasite yıllık 380 milyar/kwh enerji potansiyeli anlamına gelmektedir. Ayrıca Türkiye'nin yıllık ortalama güneş ışınımı 1303 kwh/m 2 -yıl olup bu rakam günlük 3,6 kwh/m 2 güce, günde yaklaşık 7,2 saat, toplamada ise 110 günlük bir güneşlenme süresine denk gelmektedir. Yapılan çalışmalar, Türkiye de 4.600 km 2 lik bir alanın bu potansiyelin kullanımı için uygun olduğuna işaret etmektedir. [1] Bununla beraber Türkiye nin; coğrafi konum, yüksek yatırım potansiyeli, ekonomik iş gücü maliyeti, Kuzey Afrika ve Orta doğu pazarlarında sektörün lider ülkesi olma fırsatı da güneş enerjisine yönelmesi açısından bazı avantajları ortaya çıkmaktadır. Resim 1. Türkiye güneş radyasyon haritası [1] Tablo 1. Türkiye nin aylık ortalama güneş enerjisi potansiyeli [1] Türkiye'nin Aylık Ortalama Güneş Enerjisi Potansiyeli Kaynak: EİE Genel Müdürlüğü AYLAR Aylık Toplam Güneş Enerjisi Güneşlenme Süresi (Kcal/cm 2 -ay) (kwh/m 2 -ay) (Saat/ay) Ocak 4,45 51,75 103 Şubat 5,44 63,27 115 Mart 8,31 96,65 165 Nisan 10,51 122,23 197 Mayıs 13,23 153,86 273 Haziran 14,51 168,75 325 Temmuz 15,08 175,38 365 Ağustos 13,62 158,4 343 Eylül 10,6 123,28 280 Ekim 7,73 89,9 214 Kasım 5,23 60,82 157 Aralık 4,03 46,87 103 Toplam 112,74 1311 2640 Ortalama 308 3,6 7,2 cal/cm 2 -gün kwh/m 2 -gün saat/gün 3

Tablo 2. Türkiye'nin Yıllık Toplam Güneş Enerjisi Potansiyelinin Bölgelere Göre Dağılımı [1] Türkiye'nin Yıllık Toplam Güneş Enerjisi Potansiyelinin Bölgelere Göre Dağılımı Kaynak: EİE Genel Müdürlüğü BÖLGE TOPLAM GÜNEŞ ENERJİSİ (kwh/m 2 - yıl) GÜNEŞLENME SÜRESİ (Saat/yıl) G.DOĞU ANADOLU 1460 2993 AKDENİZ 1390 2956 DOĞU ANADOLU 1365 2664 İÇ ANADOLU 1314 2628 EGE 1304 2738 MARMARA 1168 2409 KARADENİZ 1120 1971 4. Türkiye de Güneş Enerjisi ile İlgili Politikalar ve Verilen Teşvikler Yalnızca güneş enerjisi için bir politika olmayıp, ülkemizdeki tüm yenilenebilir enerji kaynaklarımızın kullanılması amacıyla politikalar oluşturulmuştur. Yenilenebilir Enerji kaynaklarından elektrik üretilmesi hususunda ilk çıkarılan yasa 18.5.2005 tarihli ve 25819 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5346 sayılı Yenilenebilir enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunudur. Daha sonra 18.05.2009 tarihli Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesinde; Güneş Enerjisinin Elektrik Üretimi için kullanılmasının yaygınlaştırılması ve ülke potansiyelinin azami kullanılmasının sağlanması hedeflenmiştir. 5346 sayılı YEK Kanununda tüm yenilenebilir kaynaklar için 5,5 Euro cent/kwh bedel üzerinden alım garantisi getirilmişti. Rüzgar ve hidrolik kaynakların kullanımında sağlanan artışa rağmen belirlenen teşvik fiyatı başta güneş enerjisi olmak üzere diğer yenilenebilir kaynaklar için yeterli olmadığından bu alanlarda beklenen gelişmeler sağlanamamıştır. Bu nedenle söz konusu Kanunda değişikliğe gidilerek, 08.01.2011 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 29.12.2010 tarihli ve 6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile kaynak bazında teşvik mekanizması getirilmiştir. [1] 6094 sayılı kanunda yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını destekleme konusunda fiyat tabloları güncellenerek yürürlüğe girmiştir. Buna göre güneş enerjisinden elde edilecek elektrik enerjisine verilen teşvik ve güneş enerjisi sitemlerinin yurt içinde imalatı söz konusu olduğunda verilecek olan ilave teşvikler aşağıdaki I ve II sayılı cetvellerde gösterilmektedir. Madde 6 - (1) 18.5.2005 tarihinden 31.12.2015 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek YEK Destekleme Mekanizmasına tabi üretim lisansı sahipleri için, bu Kanuna ekli I sayılı Cetvelde yer alan fiyatlar, on yıl süre ile uygulanır. [2] 4

Tablo 3. 6094 sayılı kanuna göre güneş enerjisine dayalı üretim tesislerine verilen teşvik [2] I Sayılı Cetvel (29/12/2010 tarihli ve 6094 sayılı Kanunun hükmüdür.) Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı Üretim Tesis Tipi e. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi Uygulanacak Fiyatlar (ABD Doları cent/kwh) 13,3 Tablo 4. 6094 sayılı kanuna göre güneş enerjisi sistemlerinin yurt içinde gerçekleştirilmesine verilen teşvikler [2] II Sayılı Cetvel (29/12/2010 tarihli ve 6094 sayılı Kanunun hükmüdür.) Yerli Katkı İlavesi Tesis Tipi Yurt İçinde Gerçekleşen İmalat (ABD Doları cent/kwh) 1- PV panel 0,8 entegrasyonu ve güneş yapısal mekaniği imalatı C- Fotovoltaik güneş 2- PV modülleri 1,3 enerjisine dayalı üretim 3- PV modülünü 3,5 tesisi oluşturan hücreler 4- İnvertör 0,6 5- PV modülü üzerine güneş ışınını odaklayan malzeme 0,5 D- Yoğunlaştırılmış güneş enerjisine dayalı üretim tesisi 1- Radyasyon toplama 2,4 tüpü 2- Yansıtıcı yüzey 0,6 levhası 3- Güneş takip sistemi 0,6 4- Isı enerjisi depolama 1,3 sisteminin mekanik aksamı 5- Kulede güneş ışınını 2,4 toplayarak buhar üretim sisteminin mekanik aksamı 6- Stirling motoru 1,3 7- Panel entegrasyonu 0,6 ve güneş paneli yapısal mekaniği 5

MADDE 6/B - (1) Lisans sahibi tüzel kişilerin 31.12.2015 tarihinden önce işletmeye giren üretim tesislerinde kullanılan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın yurt içinde imal edilmiş olması halinde; I sayılı Cetvelde belirtilen fiyatlara, üretim tesisinin işletmeye giriş tarihinden itibaren beş yıl süreyle; bu Kanuna ekli II sayılı Cetvelde belirtilen fiyatlar ilave edilir. [2] 6094 sayılı Kanun ile Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına Dayalı Üretim Tesislerinde kullanılan mekanik/elektro-mekanik aksamın yurt içinde imal edilmesi halinde; I sayılı cetveldeki fiyatlara Kanuna ekli II sayılı cetvelde belirtilen ve 0,4 ile 3,5 USD Cent/kWh arasında değişen fiyatlar ilave edilecek ve bu destek 5 yıl süreyle uygulanabilecektir. [2] Söz konusu Kanun kapsamında çıkarılan Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Aksamın Yurt İçinde İmalatı Hakkında Yönetmelik 19 Haziran 2011 tarih ve 27969 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre yerli katkı ilavesi ile birlikte güneş enerjisinden elektrik üretimi için verilebilecek azami teşvik fiyatları aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Tablo 5. 6094 sayılı kanuna göre toplamda alınabilecek en yüksek teşvik miktarı [2] Tesis Tipi Cetvel 1 Cetvel 2 katkı (Yurt İçinde Gerçekleşen İmalata göre alınabilecek en yüksek değer) Toplam En Yüksek Değer (Dolar sent/kwh) Fotovoltaik güneş 13,3 6,7 20 Yoğunlaştırılmış güneş 13,3 9,2 22,5 5. Türkiye de Güneş Enerjisi Teşviki İçin Yapılan Çalışmalar YEK Kanununun 4 üncü Maddesi gereğince, 31.12.2013 tarihine kadar güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin bağlanabileceği trafo merkezleri ve bağlantı kapasiteleri ile Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi kurmak için yapılacak lisans başvuruları kapsamında belirlenecek olan santral sahası alanı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından ilan edilmiştir. Yatay yüzeye gelen toplam güneş radyasyonu değeri 1650 kwh/m 2 -yıl dan büyük alanlar seçilmiştir. [1] 6

Resim 2. EPDK bölgelere göre güneş enerjisi bağlantı merkezleri ve trafo merkezleri [1] Tablo 6. Bazı illerimizdeki alan, ortalama radyasyon ve il geneli güneşlenme süreleri [3] İL ADI YILLIK ORTALAMA TOPLAM RADYASYON (> 1650-1700 kwh/m2-yıl) ALAN (km2) ORTALAMA RADYASYON (kwh/m2-yıl) YILLIK ORTALAMA TOPLAM RADYASYON (> 1700-1750 kwh/m2-yıl) ALAN (km2) ORTALAMA RADYASYON (kwh/m2-yıl) YILLIK ORTALAMA TOPLAM RADYASYON (>1750-1800 kwh/m2-yıl) ALAN (km2) ORTALAMA RADYASYON (kwh/m2-yıl) YILLIK ORTALAMA TOPLAM RADYASYON (>1800-1900 kwh/m2-yıl) ALAN (km2) ORTALAMA RADYASYON (kwh/m2-yıl) İL GENELİ GÜNEŞLENME SÜRESİ (saat) ANTALYA 6583,75 1665,88 4858,00 1711,53 1294,75 1756,48 57,75 1802,49 8,25 DİYARBAKIR 826,00 1657,99 14,50 1701,85 0,00 0,00 0,00 0,00 7,94 İZMİR 0,50 1651,32 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 8,18 KONYA 16672,25 1658,20 3846,50 1706,39 678,00 1752,73 0,00 0,00 7,94 KÜTAHYA 2,75 1652,42 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7,01 MARDİN 254,50 1651,89 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 8,31 VAN 8184,25 1664,51 6410,25 1709,33 819,25 1760,06 133,75 1817,82 8,41 Yıllık ortalama toplam radyasyon değeri 1650-1700 kwh/m 2 -yıl ve üzeri olan iller için alan, ortalama radyasyon ve il geneli güneşlenme süresini içeren yukarıdaki tablo hazırlanmıştır. [3] Güneş enerjisine dayalı YEK destekleme mekanizmasına tabi olarak yapılacak üretim lisans başvurularından aynı bölge ve/veya aynı trafo merkezi için birden fazla başvurunun bulunması halinde, başvurular arasından ilan edilen kapasite kadar sisteme bağlanacak olanı belirlemek için Kanunda belirlenen süre boyunca uygulanmak üzere, Kanunda öngörülen fiyatların eksiltilmesi yöntemi ile yapılacak yarışmanın usül ve esasları yönetmelikle belirlenmektedir. Şekil 1 de gösterildiği üzere güneş enerjisinden elektrik üretilmesi adına 27 bölgede toplam 38 ile izin çıkmıştır. En yüksek kapasite 92 MW ile Konya ya verilmiştir. Diğer illerle birlikte Türkiye genelinde kurulu güç 600 MW civarında olacaktır. 6094 sayılı kanunda 600 MW ı geçemeyeceği belirtilmektedir. [3] 7

Şekil 1. Bölgelerin belirlenmiş güneş enerjisi üretim kapasiteleri [3] 6. AB Ülkelerinde Güneş Enerjisi ile İlgili Politikalar ve Verilen Teşvikler Yenilenebilir kaynaklardan enerji üretilmesi Avrupa Birliği ülkeleri için Türkiye de olduğu gibi yakın bir geleceğe dayanmamaktadır. Birliğin enerji konusunda büyük oranda dışa bağımlı olması sebebiyle enerji çeşitlendirilmesine gidilmesi gerekliliği, kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların belirli bir süre sonra tükenecek olmaları sebebiyle geleceğe yönelik güvence vermemeleri ve karbondioksit emisyonu açısından ABD ve Çin den sonra üçüncü sırada yer alması gibi faktörler Avrupa Birliği ülkelerini yenilenebilir kaynaklardan enerji üretilmesine yönelmelerini sağlamıştır. Bu sebeple birlik önümüzdeki 10 yıl için belli başlı hedefler koymuştur. Bunların başında 2020 yılına kadar enerji üretiminin %20 si yenilenebilir kaynaklardan olması, karbondioksit emisyonunun %20 oranında azaltılması ve enerji verimliliği arttırılarak enerji kullanımının aynı oranda düşürülmesi planlanmaktadır. [4] Bunları gerçekleştirebilmek için ülkeler bazı teşvik mekanizmaları geliştirmiştir. Yatırım ve hükümet destekli kredilerin kullanıldığı mali teşvikler, vergi ve gümrük muafiyetlerini içeren vergi teşvikleri ile üretilen elektriğe verilen teşvik ve sabit fiyat uygulamaları da üretim teşvikleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunların dışında prim garantisi, kota uygulamasına dayalı yeşil sertifika, ihale, yatırım teşvikleri de uygulanmaktadır. Güneş enerjisinden elektrik üretilmesi konusunda ülkelerin vermiş oldukları teşvikleri içeren yasaları belli başlı AB üyesi ülkeleri ele alarak inceleyelim. 8

Tablo 7. AB ülkelerindeki farklı teşvik mekanizmaları [5] 6.1. Almanya Almanya, 900 kwh/m 2 -yıl lık bir ortalama ışınım şiddetine sahiptir. 2010 yılsonu itibariyle Almanya daki toplam fotovoltaik kurulu güç 18.000 MW idi. [1] Türkiye ile kıyaslandığında oldukça düşük bir ışınım şiddetine sahip olmasına karşın güneş enerjisinden elektrik üretilmesinde Dünya da İspanya dan sonra ikinci konumdadır. Ülkede yenilenebilirlerle ilgili yasa ve teşvikler 90 lı yılların başlarında hayata geçirilmeye başlanmıştır. 1991 yılında çıkarılan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kanunu (Erneuerbare Energien Gesetz, EEG) yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğin alınmasını zorunlu hale getirmiştir. 1 Ağustos 2004 yılında yürürlüğe giren şebeke besleme tarifesi 2008 yılında değiştirilmiştir. Beklenmeyen yüksek ilgi ve büyüme oranları nedeniyle tarifelerdeki değer indirme hızlandırılmış ve daha düşük tarifelerin geçerli olduğu yeni bir kategori (1.000 kwp ten daha büyük sistemler için) oluşturulmuştur. Almanya da, sabit fiyat garantisi, yatırım teşvikleri ve vergi muafiyeti gibi teşvikler uygulanmaktadır. 2009 yılı itibariyle fotovoltaik sistemler için uygulanmakta olan şebekeyi besleme tarifeleri şu şekildedir: 30 kwp ten daha küçük sistemler: Yere kurulu solar PV sistemler için 0,3194 Euro/kWh, binalara ve ses kesme duvarlarına (genelde otoyollarda ses yalıtımı için kullanılır) kurulan solar PV sistemler için 0,4301 Euro/kWh 30 100 kwp arasındaki sistemler: Yere kurulu solar PV sistemler için 0,3194 Euro/kWh, binalara ve ses kesme duvarlarına kurulan solar PV sistemler için 0,4091 Euro/kWh 100 1000 kwp arasındaki sistemler: Yere kurulu solar PV sistemler için 0,3194 Euro/kWh, binalara ve ses kesme duvarlarına kurulan solar PV sistemler için 0,3958 Euro/kWh 1000 kwp ten daha büyük sistemler: Yere kurulu solar PV sistemler için 0,3194 Euro/kWh, binalara ve ses kesme duvarlarına kurulan solar PV sistemler için 0,3300 Euro/kWh 9

Sözleşme süreleri 20 yıldır ve bu değerler sabit tutulmaktadır. Almanya da önümüzdeki dönemlerde yapılacak anlaşmalardaki şebeke besleme tarife değerlerinde %8 11 arasında indirimler planlanmaktadır. [6] Almanya fotovoltaik kurulu güç, 2011 yılında eklenen 7,5 GW Kurulu güçlü solar sistem ile toplamda 12,5 GW ulaşmıştır. [7] 6.2. Fransa 2009 itibariyle uygulamadaki Yenilenebilir Enerji Kaynakları Teşvik Yasasına göre şebeke besleme tarifeleri şu şekildedir: Yere kurulan sistemler için Fransa Anakarasında 0,32823 Euro/kWh, Korsika gibi adalarda 0,42 Euro/kWh Çatıya kurulan veya bina entegre sistemler için tüm Fransa da 0,60176 Euro/kWh Kontrat süreleri 20 yıl olup enflasyon oranlarına göre tarifeler güncellenmektedir. Vergi kesintileri şeklinde farklı yenilenebilir enerji teşvik mekanizmaları da mevcuttur. [6] Fransa da bürokrasinin yavaş işlemesinden dolayı 2010 yılında kurulan solar sistemlerin büyük çoğunluğu 2011 yılında devreye alınmıştır. 2011 yılında devreye giren solar sistem kurulu gücü 1,5 GW, kümülatif solar sistem kurulu gücü 2,5 GW a ulaşmıştır. [7] 6.3. İngiltere Kota, yeşil sertifika uygulamaları ve vergi avantajı gibi teşvikleri içeren Yenilenebilir Enerjiler Yükümlülüğü, (Renewables Obligation) İngiltere de 2002 yılında uygulamaya konulmuştur. Bu sertifikasyon sistemi ile yenilenebilir enerji kaynakları ile elektrik üreten üreticiler ödüllendirilmektedir. Ancak önümüzdeki günlerde bu sistemin daha etkili bir hale gelmesi için değiştirilmesi gündemdedir. Bununla birlikte 2008 yılında yürürlüğe giren Enerji Kanunu ile azami 5 MW lık yenilenebilir enerji üretimi için alım garantili tarifeler uygulanmaktadır. 2006 yılı itibariyle Yenilenebilir Enerji Teşviklerindeki durum şu şekildedir; Energy Saving Trust olarak bilinen fon mekanizması güneş enerji sistemlerinin kurulumunda kw başına 2000 Sterlin teşvik vermektedir. Maksimum teşvik miktarı 2500 Sterlindir ve toplam kurulum masraflarının %50 sini geçmemektedir. Elektrik alım satım tarifeleri münferit olarak elektrik şirketleri tarafından belirlenmektedir ve tüketiciler elektrik dağıtım firmalarını seçmekte serbesttirler. [6] 2011 Ocak ayında 50 kw üzerindeki solar elektrik sistemlerine ağırlık veren teşvik sistemi sayesinde yıl içinde 700 MW Kurulu güce sahip solar sistemi devreye alınmıştır. Bu sayede sistem toplamda 750 MW a ulaşmıştır. [7] 6.4. İspanya İspanya güneş enerjisi pazarında Dünya sıralamasında lider konumdadır. Ülkede sabit fiyat garantisi, yatırım teşvikleri ve vergi muafiyeti gibi teşvikler uygulanmakta olup, 2008 yılından beri yasal çerçeveyi Real Decrato (Kraliyet Kararnamesi) olarak bilinen ve 2008 de yenilenen Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yasal düzenlemesi belirlemektedir.güneş enerjisi teşvikleri için şebekeyi besleme tarifesi şu şekildedir; 10

Binaya entegre sistemlerde; 20 kwp ten küçük sistemler için: 0.34 Euro/kWh 20 kwp ten büyük sistemler için: 0.32 Euro/kWh Yere kurulmuş sistemler için: 0.32 Euro/kWh Bu güneş enerjisi teşviklerinin yıllık toplam sınırları 500 MW civarındadır. [6] Solar enerji piyasası 2008 2009 yıllarında artış gösteren İspanya da 2011 yılında toplam 400 MW solar enerji sistemi devreye alınmıştır. 2011 sonu itibariyle ise toplam solar enerji kurulu gücü 4.200 MW a ulaşmıştır. [7] 6.5. Yunanistan Batıdaki diğer komşumuz olan Yunanistan da yürürlükte olan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Teşvik Yasasına göre uygulanmakta olan teşvik sistemindeki şebeke besleme tarifeleri şu şekildedir: 100 kwp ten daha küçük solar PV sistemler: Anakarada 0,45 Euro/kWh, adalarda 0,50 Euro/kWh 100 kwp ten daha büyük solar PV sistemler: Anakarada 0,40 Euro/kWh, adalarda 0,45 Euro/kWh Kontrat süreleri 20 yıldır ve yıllık enflasyona göre endekslenmiştir. Bunun yanı sıra %40 oranında yatırım teşvikleri ve vergi indirimlerini kapsayan yenilenebilir enerji kaynak finansman sistemleri bulunmaktadır. 2010 yılından itibaren tarifeler her ay %1 oranında azaltılacaktır. Binaya entegre fotovoltaik sistemleri için daha yüksek şebeke besleme tarife oranlarına sahip fakat vergi teşviklerinin geçerli olmayacağı bir teşvik mekanizmasıyla toplam 750 MWp kapasitesinde sistem kurulumu beklenmektedir. [6] Ağır bir ekonomik krizin pençesinde bulunan ülkede özellikle evsel solar sistemlerdeki artışla (60 MW) 2011 yılında toplam 350 MW solar elektrik sistemi kurulmuş olup toplam kapasite 550 MW a ulaşmıştır. [7] Son 4 yıldır ekonomisi sürekli küçülen, 2011 de ise tarihinin en önemli ekonomik krizini yaşayan Yunanistan ın yenilenebilir enerji sektörü buna rağmen büyümüştür. Yunanistan ın YEK dayalı elektrik üretim kapasitesinin 2011 yılında %44 oranında arttığı belirtilmektedir. [8] 6.6. Güneş enerjisinden elektrik üretiminde AB Ülkelerindeki son durum Dünyada 2011 yılında devreye alınan fotovoltaik güneş enerjisi elektrik üretim sistemi kapasitesi bir önceki yıla göre %67 artarak 28 GW olarak gerçekleşmiştir. Bunun 21 GW ı bir önceki yıla göre %57 artış ile AB ülkelerini kapsamaktadır. Avrupa da bu miktarın %60 ı Almanya ve İtalya da devreye girmiştir. [7] Güneş enerjisi sistemlerine verilen teşviklerin bir sonraki yıl azalacak olması nedeniyle dördüncü çeyrekte İspanya ve Almanya da görülen artış, yıl boyunca görülen bu yükselişte önemli pay sahibi olmuştur. Yenilenebilir enerji kullanımında başı çeken ülkelerden olan Almanya daki bu başarının ardından günümüzde tüm dünyada 50 ülke, 25 eyalet ve bölge Almanya örneğine benzer teşvik sistemlerini uygulamaya başlamıştır. [8] Dünya çapında geçen sene 39,7 GW olan ve 2011 de 67 GW a ulaşan fotovoltaik güneş enerjisi sistem kapasitesi yıllık 80 milyar kwh enerji üretimi ile 20 milyon hanenin ihtiyacını karşılayabilmektedir. AB ülkelerinde 2011 yılı sonu itibariyle 50 GW Kurulu güce sahip solar sistemler yıllık bazda 60 milyar kwh enerji üretebilmektedir. 11

AB ülkelerinde 2011 yıllında güneş enerjisi sistemi kurulu güç kapasitesi de yaklaşık %50 civarında artış göstermiştir. Bununla birlikte Avrupa fotovoltaik piyasası da %71 oranında büyümüştür [7]. Özellikle AB ülkelerinde güneş enerjisinden elektrik üretimine yönelik teşviklerin azaltılması ve hatta kaldırılmaya başlamasına rağmen gelişen teknoloji ve düşen maliyetlere bağlı olarak yatırımcıların teşviksiz olarak güneş enerjisi projelerini hayata geçirmeye çalıştıkları tespit edilmiştir [9]. 7. SONUÇ AB üyesi ülkelerle kıyaslandığında, ülkemizin güneş enerjisi potansiyeline rağmen henüz bir atılım gerçekleştirememiş olması düşündürücü olmakla birlikte son günlerde yaşanan gelişmeler yatırımcıların biraz olsun kıpırdanmalarına neden olabilecek niteliktedir. Bunun yanı sıra ülkemizde son olarak lisanslı ve lisanssız elektrik üretiminde 6094 sayılı kanunla birlikte güneş enerjisine verilen teşviklerin yanı sıra, EPDK nın Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde yapmış olduğu değişiklikle güneş enerjisi ile elektrik üretiminde kurulu güç 31 Aralık 2013 tarihine kadar 600 MW ı aşamayacağı, ayrıca lisans için başvuru yapan bir üretim tesisinin kurulu gücü en fazla 50 MW olabileceği resmi gazetede yayımlanmıştır. Bu yönetmelikle, halen işletmede olanlar dahil 2015 e kadar işletmeye girecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim elektrik üretim tesislerine ilk 10 yıl için kira, irtifak hakkı kullanma izni bedellerinde %85 indirim uygulanacak olması da yatırımcılardan sektöre 2 milyar Euro civarında bir yatırım beklendiği söylenebilmektedir. [10] Uzun vadeli süreçte, Türkiye de güneş enerjisinin elektrik üretimi için kullanılmasının yaygınlaştırılması, ülke potansiyelinin azami ölçüde değerlendirilmesinin sağlanması, bu amaçla başlatılan özendirici çalışmaların sonuçlanması beklenmektedir. Önümüzdeki birkaç yıl içinde ülkemizde de güneş enerjisi projelerinin hayata geçirilmesi, bununla birlikte yatırımcılara daha cazip fırsat ve teşviklerin sunulması Avrupa ve Dünya pazarında yerimizi almamızı hızlandıracaktır. KAYNAKLAR [1] Ş. DEMİR, Güneş Enerjisi Başvuru Süreçleri ve Gelecek Stratejileri, UFTP Çalıştayı, Antalya, Ekim 2011 [2] Resmi Gazete, 6094 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Sayı: 27809, Tarih: 08.01.2011 [3] G. Y. UYSAL, E. YALÇIN, E. ÖZDEMİRCİ, Türkiye Elektrik İletim Sistemi ve Güneş Santrallarının Bağlantısı, UTFP Çalıştayı, Antalya, Ekim 2011 [4] Ö. SELVİTOP, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Teşvik Yöntemleri: Ülkemiz ve AB Ülkelerindeki Durum, ICCI 2011, İstanbul, Haziran 2011 [5] Deloitte, Temiz Enerji Gerçekleri Kitapçığı, Yenilenebilirler İçin Yeni Hayat, Yenilenebilir Enerji Politikaları ve Beklentiler, 2010 [6] www.enerjienstitusu.com [7] European Photovoltaic Industry Association (EPIA) Market Report 2011 [8] Magazin-deutschland.de Dergisi, Sayı 3/2011 [9] www.yesilekonomi.com.tr [10] Faal Enerji Dergisi, Sayı: 4, Eylül Ekim 2011 12