İÇİNDEKİLER Önsöz... iii Giriş... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI LOJİSTİĞE GİRİŞ VE ULUSLARARASI LOJİSTİKTE TEMEL KAVRAMLAR A. ULUSLARARASI LOJİSTİĞE GİRİŞ... 4 1. Lojistik... 4 2. Tedarik Zinciri (TZ)... 5 3. Tedarik Zinciri Yönetimi... 7 4. Lojistik Karması (7 L)... 8 5. Uluslararası Lojistik... 11 6. Uluslararası Lojistiğin Gelişim Süreci... 12 B. ULUSLARARASI LOJİSTİKTE TEMEL KAVRAMLAR... 14 BÖLÜM ÖZETİ... 29 İKİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI LOJİSTİK ARAÇLARI VE KAPASİTE A. ULUSLARARASI LOJİSTİK ARAÇLARI... 32 1. Uluslararası Lojistik Araçları... 32 1.1. Karayolu Lojistik Araçları... 32 1.2. Demiryolu Lojistik Araçları... 33 1.3. Havayolu Lojistik Araçları... 34 1.4. Denizyolu Lojistik Araçları... 34 1.4.1. Denizyolu Lojistik Araçlarının Sınıflandırılması... 36 1.4.2. Gemi Seçimi... 37 2. Lojistik Aracının Seçimi... 38 B. ULUSLARARASI LOJİSTİK ARAÇLARINDA KAPASİTE... 39 1. Tonaj... 39 2. Gemi Kapasitesi... 41 3. Taşıt Kapasitesinin Belirlenmesi... 44 BÖLÜM ÖZETİ... 47
vi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Uluslararası Lojistik ULUSLARARASI KARAYOLU, DEMİRYOLU VE HAVAYOLU LOJİSTİĞİ A. ULUSLARARASI KARAYOLU LOJİSTİĞİ (CMR)... 50 1. Taşıma Mukavelesi ve Sevk Mektubu... 50 2. Göndericinin Sorumluluğu... 52 3. Taşımacının Sorumluluğu... 54 B. ULUSLARARASI DEMİRYOLU LOJİSTİĞİ... 56 1. Demiryolu İle Yolcu Taşıma... 57 1.1. Yolcunun Sorumlulukları... 58 1.2. Demiryolunun Sorumlulukları... 58 2. Demiryolu İle Eşya Taşıma... 59 2.1. Göndericinin Sorumlulukları... 59 2.2. Demiryolunun Sorumlulukları... 59 C. ULUSLARARASI HAVAYOLU LOJİSTİĞİ... 60 1. Havayolu İşletmeleri ve Havaalanı... 60 2. Yolcu Taşıma... 61 3. Eşya Taşıma... 63 BÖLÜM ÖZETİ... 66 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ULUSLARARASI DENİZYOLU, BORU HATTI LOJİSTİĞİ VE İNTERMODAL (ÇOKLU) LOJİSTİK A. ULUSLARARASI DENİZYOLU LOJİSTİĞİ... 68 1. Uluslararası Denizyolu Lojistiği Türleri... 68 1.1. Layner Taşımacılığı... 69 1.2. Tramp Taşımacılığı... 69 1.3. Çoklu Taşıma... 70 2. Denizyolu Lojistiğinin Gelişme Nedenleri... 70 3. Temel Kavramlar... 71 4. Taşımacının Sorumluluğu... 72 5. Sorumluluğu Sınırlayan Haller... 75 B. ULUSLARARASI BORU HATTI LOJİSTİĞİ... 78 1. Uluslararası Boru Hattı Lojistiğinin Önemi... 78
İçindekiler vii 2. Boru Hattı Lojistiği Bakımından Türkiye nin Konumu... 79 3. Türkiye deki Uluslararası Boru Hattı Lojistik Projeleri... 80 C. İNTERMODAL (ÇOKLU) LOJİSTİK VE ULUSLARARASI LOJİSTİK MODLARININ KARŞILAŞTIRILMASI... 80 1. İntermodal Lojistik... 80 2. İntermodal Lojistiğin Gelişmesi... 81 3. İntermodal Lojistiğin Gelişmesi ve Üstünlükleri... 82 4. Uluslararası Lojistik Modlarının Karşılaştırılması... 83 BÖLÜM ÖZETİ... 86 BEŞİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI LOJİSTİKTE TESLİM ŞEKİLLERİ 1. İşyerinde Teslim... 90 2. Taşıyıcıya (Masrafsız) Teslim... 91 3. Taşıma Ödenmiş Olarak Teslim... 92 4. Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim... 93 5. Terminalde Teslim... 95 6. Belirlenen Yerde Teslim... 96 7. Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim... 98 8. Gemi Doğrultusunda Teslim... 99 9. Gemide Masrafsız Teslim... 100 10. Masraflar ve Navlun... 101 11. Masraflar, Sigorta ve Navlun... 103 12. Uluslararası Teslim Şekillerinin Karşılaştırılması... 104 BÖLÜM ÖZETİ... 106 ALTINCI BÖLÜM ULUSLARARASI LOJİSTİKTE ÖDEME ŞEKİLLERİ 1. Akreditifli Ödeme... 108 1.1. Cayılabilir (Kabilirücu - Revocable) ve Cayılamaz (Gayri Kabilirücu - Irrevocable) Akreditifler... 111 1.2. Teyitli (Confirmed) ve Teyitsiz (Unconfirmed) Akreditifler... 112 1.3. Rotatif-Döner Akreditif (Revolving Credit)... 112 1.4. Peşin Ödemeli (Red-Clause/Kırmızı Şartlı) ve Yeşil Şartlı (Green-Clause) Akreditifler... 113
viii Uluslararası Lojistik 1.5. Karşılıklı (Back-To-Back) Akreditif... 114 1.6. Devredilebilir (Transferable) Akreditif... 114 1.7. Garanti Akreditifi (Teminat Akreditifi/ Stand-by Credits)... 115 1.8. Yetki Mektupları... 116 1.9. Vadeli Akreditif (Ödenmesi Ertelemeli Akreditif/ Deffered Payment)... 116 2. Vesaik Mukabili Ödeme... 117 3. Mal Mukabili Ödeme... 117 4. Kabul Kredili Ödeme... 118 5. Peşin Ödeme... 119 6. Özel Takas... 121 7. Bağlı Muamele... 123 8. İthalat ve Komisyonculuk Bedellerinin Mahsuben Ödenmesi... 125 8.1. İthalat Bedelinin Mahsuben Ödenmesi... 125 8.2. Komisyonculuk Bedellerinin İthalat Bedelinden Mahsubu... 126 BÖLÜM ÖZETİ... 128 YEDİNCİ BÖLÜM SERBEST BÖLGE VE ANTREPO A. SERBEST BÖLGE... 130 1. Serbeste Bölge Kavramı ve Ülkemizdeki Serbest Bölgeler... 130 2. Serbeste Bölge nin Önemi ve Amaçları... 131 3. Serbest Bölgelerin Sunduğu Avantajlar... 131 4. Faaliyet Ruhsatı Başvuru İşlemleri... 135 5. Serbest Bölgelerin İşleyişi... 138 6. Serbest Bölgelere Eşya Konulması... 141 7. Eşyanın Serbest Bölgelerden Çıkışı... 142 B. ANTREPO... 143 1. Antrepo Kavramı... 143 2. Antrepo Açılması ve İşletilmesi... 144 3. Antrepo İşlemleri... 145 4. Antrepodan Çıkarma... 145 BÖLÜM ÖZETİ... 148
İçindekiler ix SEKİZİNCİ BÖLÜM FREIGHT FORWARDER (TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSU) VE KONŞİMENTO A. FREIGHT FORWARDER... 150 1. Freight Forwarder (Taşıma Komisyonculuğu) Kavramı... 150 2. Eşyanın Taşıtılması... 151 3. Bildirme Yükümlülüğü ve Ücret... 152 4. Gönderenin Alacakları... 153 5. Komisyoncunun Sorumluluğu... 154 B. KONŞİMENTO... 154 1. Lojistik Senedi: Konişmento... 155 1.1. Konşimento Düzenlenmesi... 156 1.2. Konşimentonun İçeriği... 156 2. Konşimentonun Hükümleri... 157 2.1. Kıymetli Evrak Olma Niteliği... 157 2.2. İspat İşlevi... 159 BÖLÜM ÖZETİ... 162 DOKUZUNCU BÖLÜM GÜMRÜK A. GÜMRÜK... 164 1. Temel Kavramlar... 164 2. Eşyanın Menşei... 166 3. Eşyanın Gümrük Kıymeti ve Kapları... 167 4. Özet Beyan ve Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine Girmesi... 168 5. Eşyanın Gümrüğe Sunulması ve Boşaltılması... 170 B. GÜMRÜK REJİMLERİ... 171 1. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi... 171 2. Transit Rejimi... 172 3. Gümrük Antrepo Rejimi... 173 4. Dahilde İşleme Rejimi... 174 4.1. Dahilde İşleme İzninin Verilmesi... 175 4.2. Rejimin İşleyişi... 175
x Uluslararası Lojistik 4.3. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında İşleme Faaliyetleri... 176 4.4. Geri Ödeme Sisteminden Yararlanma... 177 5. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi... 178 5.1. İşleme İzni... 179 5.2. Tarife... 180 6. Geçici İthalat Rejimi... 180 6.1. Geçici İthalat İzni... 180 6.2. Rejimin İşleyişi... 181 7. Hariçte İşleme Rejimi... 182 7.1. Genel Hükümler... 182 7.2. Hariçte İşleme İzni... 183 7.3. Hariçte İşleme Rejiminin İşleyişi... 184 8. İhracat Rejimi... 184 9. Gümrükçe Onaylanmış Diğer İşlem veya Kullanım Şekilleri... 185 9.1. Serbest Bölgeler... 185 9.2. Yeniden İhracat, İmha ve Terk... 185 9.3. Türkiye Gümrük Bölgesinden Çıkan Eşya... 186 10. Gümrük Yükümlülüğü... 188 10.1. İthalatta Gümrük Yükümlülüğünün Doğması... 188 10.2. İthalat Vergilerine Tabi Eşyanın Gümrük Yükümlülüğü... 189 10.3. Gümrük Gözetimi Altındaki Eşyanın Gümrük Yükümlülüğü... 189 10.4. İhracat Vergilerine Tabi Eşyanın Gümrük Yükümlülüğü... 190 10.5. İthalat Vergilerine Tabi Eşyanın Gümrük Yükümlülüğü 191 10.6. Gümrük Yükümlülüğü Doğuran Diğer Haller... 191 10.7. Gümrük Yükümlülüğünün Sona Ermesi... 192 BÖLÜM ÖZETİ... 193 İnceleme Sayfası: AB nin Elektronik Ortamda Giriş Özet Beyanı Verilmesi Uygulamasına İlişkin Rehber... 194
İçindekiler ONUNCU BÖLÜM SİGORTA A. SİGORTA... 214 1. Temel Kavramlar... 214 2. Genel Hükümler... 215 3. Fesih ve Cayma... 216 3.1. Olağanüstü Durumlarda Fesih... 216 3.2. Sigorta Priminin Artırılmasında Fesih... 217 3.3. Kısmi Fesih ve Cayma... 217 3.4. Olağanüstü Durumlar... 217 4. Tarafların Borç ve Yükümlülükleri... 218 4.1. Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri... 218 4.2. Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri... 221 4.2.1. Prim Ödeme Borcu... 221 4.2.2. Beyan Yükümlülüğü... 223 4.2.3. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü... 225 4.2.4. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü... 225 B. SİGORTA TÜRLERİ... 226 1. Zarar Sigortaları... 226 1.1. Mal Sigortaları... 226 1.2. Sorumluluk Sigortaları... 231 1.2.1. Genel Hükümler... 231 1.2.2. Zorunlu Sorumluluk Sigortaları... 234 2. Can Sigortaları... 234 2.1. Hayat Sigortası... 234 2.1.1. Sigorta Değeri... 235 2.1.2. Grup Sigortaları... 236 2.2. Kaza Sigortası... 237 2.3. Hastalık ve Sağlık Sigortası... 237 BÖLÜM ÖZETİ... 239 xi
xii ONBİRİNCİ BÖLÜM LOJİSTİK MODLARINDA SİGORTA Uluslararası Lojistik A. KARAYOLU LOJİSTİĞİNDE SİGORTA... 242 1. Karayolları Lojistiğinde Sigorta... 242 1.1. Hukuki Sorumluluk ve Sigorta... 242 1.2. İşletenin Hukuki Sorumluluğu... 242 1.3. Sorumluluğun Azaltılması veya Sorumluluktan Kurtulma... 243 1.4. Diğer Sorumluluk Durumları ve Tazminat... 243 1.5. Mali Sorumluluk Sigortası... 245 B. DEMİRYOLU LOJİSTİĞİNDE SİGORTA... 247 1. Demiryolu Lojistiğinde Sigorta... 247 1.1. Sorumluluğu Sınırlandırma... 247 1.2. Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı... 248 1.3. Tazminat İstemi İçin Süre... 249 1.4. Taşıyıcının Sorumluluğu... 249 1.5. Zorunlu Sigorta... 250 C. HAVAYOLU LOJİSTİĞİNDE SİGORTA... 251 1. Havayolu Lojistiğinde Sigorta... 251 D. DENİZYOLU LOJİSTİĞİNDE SİGORTA... 253 1. Denizyolu Lojistiğinde Sigorta... 253 1.1. Sigorta Tazminatı... 253 1.2. Gemi İpoteğinin Sigortacıya Bildirilmesi... 254 1.3. Denizyolu Lojistiğinde Sigorta ve Zorunlu Sigorta... 256 BÖLÜM ÖZETİ... 257 ONİKİNCİ BÖLÜM LOJİSTİKTE YENİ UYGULAMALAR A. GENEL BİLGİLER... 260 1. Tarafları Bakımından Lojistik... 260 2. İşlevi Bakımından Lojistik... 260 3. Yönü Bakımından Lojistik... 261 B. ULUSLARARASI LOJİSTİKTE YENİ UYGULAMALAR... 262 1. Tersine Lojistik (Atık Lojistiği)... 262
İçindekiler xiii 2. Yeşil Lojistik... 263 3. 3PL Lojistik... 265 4. 4PL Lojistik... 266 5. Lojistik Outsourcing... 267 6. Karşılaştırmalı Değerlendirme (Logistic Benchmarking)... 268 7. Esnek Lojistik... 269 8. Çevik Tedarik Zinciri... 270 9. Etmen Temelli Lojistik... 270 10. Zaman Temelli Lojistik... 271 11. Tam Zamanında Lojistik... 271 BÖLÜM ÖZETİ... 275 Kaynakça... 277 EKLER EK 1. Akreditif Formu Örneği... 282 EK 2. CMR Örneği... 283 EK 3. Ölçü Birimleri... 285 EK 4. Serbest Bölge Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu... 288