DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ

Transkript

1 [İKMEP Projesi Müfredatına Uyumlu DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Yeni Mevzuat] dr. ferudun kaya Abant İzzet Baysal Üniversitesi Öğretim Üyesi Öğretim elemanları kitabın power point sunumlarını temin etmek için Beta Yayınlarına başvurabilirler.

2 ii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Yayın No : 2493 İşletme-Ekonomi Dizisi : Bası Ağustos 2011 İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Ferudun Kaya Baskı -Cilt : Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. ( Sertifika No: 12084) Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Bağcılar/İstanbul (0-212) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 İÇİNDEKİLER iii SUNUŞ Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesi adını taşıyan bu eser, sekiz yıl süren bir araştırma ve çalışmanın neticesinde hazırlanmış olup, hazırlanmasında ilk dört baskısı 2006, 2007, 2008 ve 2010 yıllarında yayınlanan Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları ve 2009 ve 2011 yıllarında yayınlanan Dış Ticaret ve Finansmanı ve 2008 ve 2009 yıllarında yayınlanan Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi başlıklı kitaplardan faydalanılmıştır. Saygıdeğer okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı eserler hazırlamamda önemli ölçüde destek vereceği inancındayım. İster öğreten, ister öğrenen ya da isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkı, eserin ilerleyen yıllardaki baskıları için rehber niteliğinde olacaktır. Bu çalışmada; TCMB, Türk Eximbank, Milli Eğitim Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM), Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), Türkiye Bankalar Birliği ve Üyeleri, Gümrük Müsteşarlığı ve İGEME nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımı sunarım. Bir eseri ortaya koymak sadece yazarın bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman katkılarını gördüğüm öğrencilerime, sektör temsilcilerine ve bu çalışmada bölüm yazarak katkıda bulunan Bartın Üniversitesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Mehmet İslamoğlu na teşekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca akademik yaşantımda desteklerini esirgemeyen Saygıdeger Hocalarım Prof. Dr. Gürbüz Gökçen, Doç.Dr.Hasan Eken e, Yard.Doç.Dr.Zuhal Kurban a kitabın basımını gerçekleştiren Beta Yayınları Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan Satar a, dizgide büyük emekleri geçen Gülgonca Çarpık a ve Detay Yayınları sahibi Hüseyin Yıldırım a, teşekkür borçluyum. Son olarak, bu eserin hazırlanması sırasında hoşgörü gösteren kızlarım Hazal ve Hilal Kübra ile değerli eşim Aysun a, sevgilerimi sunuyorum. Bu çalışma ile uluslararası ticaret bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve dış ticaret alanında faaliyet gösteren tüm işletmelere bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. Bu eserin Türkiye nin ihracatına ivme kazandırması temennisiyle! kayaferudun@gmail.com. dr. ferudun kaya

4 iv DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ

5 İÇİNDEKİLER v İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE MUHASEBE DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE MUHASEBE Dış Ticaret İşlemleri Muhasebesinin Önemi Muhasebenin Önemi Dış Ticaret Muhasebesi İçin Gerekli Ön Bilgiler Kambiyo, Döviz, Efektif ve Kur Kavramları Dış Ticaret İşlemlerinde Kambiyo Yükümlülükleri Dış Ticarette Hesap Planı Hesap Planı Düzenleme Dış Ticarette Kullanılan Hesaplar Kasa Hesabı ve Yabancı Para Kasası İşlemleri Yabancı Paralı Alınan Çekler Yabancı Paralı Bankalar Hesabı Yabancı Paralı Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Yurt Dışı Alacaklar Yabancı Para Cinsinden Alacak Senetleri Diğer Ticari Alacaklar Hesabı Yurt Dışı Üretim ve Stok Hesapları Yurt Dışı Avans Hesabı Duran Varlık Hesapları Yabancı Paralı Verilen Avanslar Hesabı Kredi Hesapları Yurt Dışı Satıcılar Hesabı Yabancı Para Cinsinden Borç Senetleri Gelir Tablosu Hesapları Maliyet Hesapları Nazım Hesapları TEKDÜZEN HESAP PLANI... 71

6 vi DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ İkinci Bölüm FİNANSMAN ARAÇLARI 2. FİNANSMAN ARAÇLARI Leasing (Finansal Kiralama) Finansal Kiralama (Leasing) Tanımı Leasingin Unsurları Leasing'e Konu Olabilecek Mallar Leasing Sisteminin İşleyişi Leasing Türleri Leasing in Ekonomik Etkileri KDV Uygulaması FAKTORİNG Faktoring Tanımı Faktoring in Fonksiyonları Faktoring İşleyişi Faktoring in Maliyeti Faktoringin Türleri Yurtiçi Faktöring Yurtiçi Faktorink Yoluyla Sağlanacak Avantajlar Yurtdışı Faktöring İhracat Faktöring İhracat Faktoring Türleri İhracat Faktoringi Yoluyla Sağlanacak Avantajlar İthalat Faktoring İthalat Faktoringi Yoluyla Sağlanacak Avantajlar Faktoring Şirketlerin Yapamayacakları İş ve İşlemler Faktoring İşlemi Yapmaya Uygun Başlıca Sektörler Faktöringin Ekonomik Etkileri FORFAITING Forfaiting Tanımı Forfaiting Süreci, Tarafları ve İşleyişi İhracatçının Forfaiter ı Bilgilendirmesi Forfaiter in İhracatçıya Teklifini Sunması İhracatçı İle Forfaiter Arasında Sözleşme Yapılması

7 İÇİNDEKİLER vii Alacağın Forfaiter Tarafından Satın Alınması Forfaitingin Maliyeti Forfaiting İşleminin İthalatçıya Olan Maliyeti Forfaiting İşleminin İhracatçıya Olan Maliyeti Forfaitingin Avantaj ve Dezavantajları İhracatçı Açısından Avantajları ve Dezavantajları İthalatçı Açısından Avantajları ve Dezavantajları Forfaiter e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar Garantör e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar Forfaiting İşleminde Aranan Garantiler Forfaiting Finansmanında Riskler Forfaiting Yönteminin Doğuşu ve Türkiye'de Forfaiting Uygulaması Türk Exımbank Kredileri Eximbank Kredi Türleri Kısa Vadeli Eximbank Kredileri Sevk Öncesi İhracat Kredileri Sevk Öncesi TL İhracat Kredisi (SÖİK-TL) Sevk Öncesi Döviz İhracat Kredisi (SÖİK-DVZ) Dış Ticaret Şirketleri (DTŞ) Kısa Vadeli İhracat Kredisi DTŞ Kısa Vadeli TL İhracat Kredisi DTŞ Kısa Vadeli Döviz İhracat Kredisi İhracata Hazırlık Kredileri İhracata Hazırlık TL Kredisi İhracata Hazırlık Döviz Kredisi KOBİ İhracata Hazırlık Kredileri KOBİ İhracata Hazırlık TL Kredisi KOBİ İhracata Hazırlık Döviz Kredisi Orta ve Uzun Vadeli Eximbank Kredileri Özellikli Krediler Yurt Dışı Mağazalar Yatırım Kredisi Gemi İnşa ve İhracatı Finansman Programı Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetlerine Yönelik Teminat Mektubu Programı Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamındaki Krediler Uluslararası Nakliyat Pazarlama Kredisi (Karayolu/Denizyolu/ Havayolu) Turizm Kredisi İslam Kalkınma Bankası Kaynaklı Krediler İhracat Finansmanı Programı İhracata Yönelik Üretim Finansman Kredisi Kredinin Amacı Ülke Kredi/Garanti Programı İhracat Kredi Sigortası

8 viii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Üçüncü Bölüm İHRACAT ÖDEME ŞEKİLLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI 3. ÖDEME ŞEKİLLERİ Peşin Ödeme (Advance Payment/Prepayment) Peşin Ödeme Tarafları ve İşlem Akışı Peşin Ödeme Sürecinde İhracatçının Avantaj ve Dezavantajları Mal Mukabili Ödeme (Açık Hesap/Open Account) Mal Mukabili Ödeme Tarafları Mal Mukabili Ödemede İşlem Akışı BELGE KARŞILIĞI (VESAİK MUKABİLİ) ÖDEME / POLİÇELİ SATIŞ (Documentary Collections /Cad) Belge Karşılığı Ödemede İşlem Akışı Belge Karşılığı Ödemede İhracatçının Riskleri ve Korunma Yöntemleri Belge Karşılığı Satışta İhracatçı Riskleri KABUL KREDİLİ ÖDEME / (Acceptance Credit) Kabul Kredili Ödemede İşlem Akışı ve Tarafları Kredili Ödeme Şeklinde İhracatın Muhasebeleştirilmesi KONSİNYE İHRACAT - KONSİNYASYON (Consignations) Konsinye Satış Şeklinde İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Açık Hesap Ödeme Şeklinde İhracat Akreditif (Letter Of Credıt-L/C) Akreditif İşleminin Özellikleri Akreditifli Ödemede İşlem Akışı Akreditifli Ödemede Taraflar Akreditif Türleri Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif / Revocable Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif / Irrevocable Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) Döner (Rotatif) Akreditif (Revolving Credit L/C) Peşin Ödemeli (Kırmızı Şartlı) Akreditif (Red-Clause L/C) Yeşil Şartlı Akreditif (Gren-Clause L/C) Karşılıklı Akreditif (Back-To-Back L/C) Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) Garanti Akreditifi / Teminat Akreditifi (Stand-by Credits) Yetki Mektupları Vadeli (Ödenmesi Ertelemeli) Akreditif (Deffered Payment) Akreditifin Başlıca Faydaları Akreditif İşlemlerinde Görülen Başlıca Sorunlar

9 İÇİNDEKİLER ix Dördüncü Bölüm DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KDV 4. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KDV İhracat İşlemlerinde KDV Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK) ve İstisnaya İlişkin Hükümler İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması İhracat Süreci KDV nin İadesi Tekdüzen Hesap Planında Katma Değer Vergisi ile ilgili Hesaplar Üretici-İhracatçı İşletmelerde İhracatta Yüklenilen KDV lerin Tahsili Beşinci Bölüm DIŞ TİCARETTE DEVLET YARDIMLARI VE TEŞVİKLER DIŞ TİCARETTE DEVLET YARDIMLARI VE TEŞVİKLER Devlet Yardımlarının Amacı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kapsamı Devlet Yardımlarının Çeşitleri Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi Araştırma- Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı İstihdam Yardımı Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve Turquality nin Desteklenmesi Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği Eğitim ve Danışmanlık Yardımı Devlet Yardımlarını Uygulayan Kamu Kuruluşları ve Destek Türleri Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME) İGEME Faaliyetleri

10 x DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ İGEME İl Temsilcilikleri İhracatçı Birlikleri Görevleri Örgüt Yapısı İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Türk Patent Enstitüsü (TPE) Türk Patent Enstitüsü'nün Görevleri Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Finansman Kaynakları Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Devlet Yardımlarına İlişkin Uygulama ve Muhasebe Kayıtları Altıncı Bölüm İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 6. İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Peşin İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi Akreditifli İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi Vadeli Akreditifle İthalat Görüldüğünde Ödemeli Akreditifle İthalat Mal Mukabili İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi Vesaik Mukabili İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi Kabul Kredili İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi İthalat İşlemlerinde Katma Değer Vergisi (KDV) İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması Teşvikli Yatırım Malları İthalatında KDV İTHALAT SÜRECİ KAYNAKÇA

11 İÇİNDEKİLER xi KISALTMALAR AB: BSMV: C/H: DAB: DBT: DFİF: DİİB: DSB: DTH: EXİMBANK GB: GKS: İBGS: KDV: KGV: KKDF: MÜSTEŞARLIK TCMB: TEBLİĞ: TL: TPKK: TPTB USD: VERGİ İSTİSNASI: VRHİB: Avrupa Birliği Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Cari Hesap Bankalarca Düzenlenen Döviz Alım Belgesi Döviz Beyan Tutanağı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Dâhilde İşleme İzin Belgesi Bankalarca Düzenlenen Döviz Satım Belgesi Döviz Tevdiat Hesabı Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ Gümrük Beyannamesi Genel Kredi Sözleşmesi İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri Katma Değer Vergisi Kambiyo Gider Vergisi Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkındaki Tebliğ Türk Lirası Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı Türk Parası Transfer Belgesi Amerikan Doları Vergi, Resim ve Harç İstisnası Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi