Kim Kimdi? Dünyam zda iz b rakm fl ünlüler ve k sa yaflam öyküleri... Yazan: SABR YE AfiIR Bu delikanl, çocukluk y llar nda sürekli ikizi olan k z kardefliyle kavga etti i için, daha ilkokuldayken yat l okula gönderildi. Ailesiyle ayn kentte yat l okumay bir türlü benimseyemese de, iyi bir ö renci oldu. Hep, bir futbolcu olman n hayalini kurdu. Daha 10 yafl ndayken, klasik müzik dinliyor, fliir yaz yordu. Üniversite e itimini ise ngiltere de sürdürdü. lk kitab n, o lunun gönderdi i fliirleri be enen babas bast rd. Ülkeye dönünce, gazetecilik ve çevirmenlik yapt. Che Guevara ve Mao dan çeviriler yapt gerekçesiyle 15 y l hapse mahkûm oldu. fiiir yazmay hiç b rakmad, 18 kitap yay mlad. Mizah dili ve söz oyunlar yla, Türk fliirine yepyeni bir boyut kazand rd. Hepsini bitirmeden ölmek istemedi i Shakespeare çevirilerinin yan s ra, Lorka ve Brecht in eserlerini de Türkçe ye kazand rd. Sözünü sak nmazl, boyun e mezli i ve elbette yazd klar yla Knidos iz yerleflimi b rakan 91
BD EK M 2013 bu muhalif bilge, flair Can Yücel di Bu Amerikal genç k z n dünyaya gelmesinden çok k sa süre sonra, anne ve babas bofland lar. Dansç olman n hayaliyle büyüyen küçük k z, annesini de 15 yafl ndayken kaybedince büsbütün yaln z kald. Ö rencilik y llar zorluklar içinde geçti. Hatta bir süre evsiz kald. 17 sindeyken bir tiyatro ile anlaflt ve ilk sahne deneyimini yaflad. Ard ndan, bir orkestrayla turnelere ç kt. Daha sonra müzik kariyerine tek bafl na devam eden sanatç, 8 flark kitab ve 200 e yak n albüm yapt. Do açlamalarda bir trompet gibi kullanabildi i büyüleyici sesiyle, dünya çap nda ismini duyurdu. Albümleri, 40 milyonun üzerinde satt. Baflar s n 13 Grammy ödülüyle de taçland rd. Ald en büyük ödül ise, çocuklar n bile kendisine Caz anne diye seslenmesi olmal yd. Gelmifl geçmifl en önemli kad n caz vokalistlerinden biri olan bu kad n, Caz n Kraliçesi Ella Fitzgerald 92 Gülümseyen bu çocuk, yoksul bir ailede ve ilgiden uzak büyüdü. Annesi ve babas o daha dokuz yafl ndayken bofland lar ve annesi o 16 yafl ndayken yaflam n yitirdi. 14 yafl ndayken gitarla tan flt. Bir çocu un soka a att telleri kopuk bu gitarla flark lar çalmaya çal flt. Hiç ders almadan, nota ö renmeden flark lar çalmay baflarabiliyordu. Siyah oldu u için ayr mc l a maruz kald liseyi bitiremedi. Orduya kat ld ktan sonra, askerli in ona göre olmad - n anlamas çok sürmedi. Ard ndan, baz gruplarla konserler vermeye bafllad. Solak olmas na karfl n sa el için yap lm fl bir gitar çalabilmesi insanlar n çok ilgisini çekti. 25 yafl ndayken ilk albümünü yapt. Albümünün baflar s ve pek çok ülkede verdi i konserlerle y ld z parlad. Rock tarihinin en etkili isimlerinden ve tüm zamanlar n en büyük gitaristi olarak gösterilen bu müzisyen, Jimi Hendrix idi
Foto raftaki delikanl, babas n 5 yafl ndayken kaybetti. Annesi de 11 yafl ndayken yaflam n yitirince, anneannesi ve büyük babas taraf ndan büyütüldü. Yaln zca birkaç ay okula gidebildi. 8 yafl nda çal flmaya bafllad. 5 y l boyunca, bir gemide bulafl kç l k da dahil pek çok de iflik iflte çal flt. Bu y llarda en iyi dostu kitaplar oldu. Bir gazetede çal fl rken, yoksullukla ve ac yla dolu bir hayat sürdü ü için Rusça da ac anlam na gelen Gorki takma ad n kullanmaya bafllad. Öykülerinin dergilerde yay nlanmas yla ünü h zla yay ld. Çar rejimine aç kça karfl ç kt için hapse at ld. Roman, öykü, oyun ve an kitaplar yazd. Müthifl gözlem yetene iyle, eserlerinde çocukluk ve gençlik y llar nda yaflad ac l hayat, Rusya daki yoksulluk y llar n anlatt. Dünya edebiyat nda toplumcu gerçekçi roman n kurucusu kabul edilen Sovyet yazar, Maksim Gorki Yedi kardeflin sonuncusuydu. Üniversite okumak istemesine ra men babas n n vefat nedeniyle ö retmen BD EK M 2013 okuluna girmek zorunda kald. Mezun olduktan sonra bir süre ö retmenlik yapt. 28 yafl ndayken vereme yakaland ve tedavi gördü. Yazd kitap nedeniyle 6 ay hapis cezas na çarpt r ld. Hapishaneden ç kt ktan sonra, dergi ve gazetecili e bafllad. Türkiye nin en çalkant l siyasi dönemlerinde devam etti i dergicili i, ayn dönemdeki birçok yazar gibi, onun da adliye koridorlar nda ve hapishanede zaman geçirmesine neden oldu. Oldukça üretken olan yaz n hayat na Yazd kitap nedeniyle 6 ay hapis cezas na çarpt r ld. Hapishaneden ç kt ktan sonra, dergi ve gazetecili e bafllad. fliirden mizah öykülerine, romandan çocuk kitaplar na birçok farkl alanda eser s d rd. Özellikle Hababam S n f 93
BD EK M 2013 roman yla tan nd. Hem yaz lar nda hem de kiflisel hayat nda toplumcu bir çizgi devam ettirdi. Yaflad dönemde toplat lan kitab, onun ard ndan temel eserler listesine girdi. Hapishanelerle hastaneler aras nda geçen zor y llar n üstesinden gelen bu usta yazar R fat Ilgaz idi Daha14 yafl ndayken cerrah olmay kafas na koyan genç adam, t p e itimi ald. Ameliyat edilen her üç ya da dört hastadan birinin öldü ünü görerek dehflete düfltü. Bu ölümlerin nedenini araflt r rken, Pasteur ün bakterilerin mayalanmaya ve kokuflmaya yol açt - kuram ndan yola ç karak, yaralardaki iltihaplanman n da mikroplardan ileri geldi ini ve iyileflebilmesi için önce mikroplar n öldürülmesi gerekti- ini anlad. Baz s v lar kar flt rarak, hafif ve kullan fll bir antiseptik elde etmeye çal flt. Yaralar temiz tutmak için, gazl bez denen tülbent gibi ince sarg - lar n kullan m na öncülük etti. Cerrahide antiseptiklerin kullan m na iliflkin 94 ayr nt l bir rapor yay mlad. Bugün ça dafl ameliyathanelerde uygulanan tüm sterilizasyon (mikropsuzlaflt rma) yöntemlerinin ilk ad mlar n att. Yaralar dikmek için, do al ve al nmas n gerektirmeyecek ameliyat ipli ini kullanmay keflfetti. Modern t p ve cerrahideki en büyük ilerlemelerden biri olan antiseptikleri keflfeden ngiliz hekim Joseph Lister Ortaokulu ve liseyi Kayseri de yat l -burslu olarak okuyan bu baflar l ö renci, Atatürk ün geliflim için bafllatt yurtd fl bursunu kazanarak Almanya da jeoloji e itimi ald. Üniversite e itimi tamamlayarak Türkiye ye döndü ve stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji Enstitüsü nde yard mc doçent doktor olarak görev ald. O s rada 24 yafl ndayd ve ülkenin doktora yapm fl ilk jeologuydu. Ülkeye dönüflünün ertesi senesi yaflanan Erzincan depremi ve 33.000 kiflinin ölümü sonucu depremlerle ilgili çal flmalara bafllad. Yurdun çeflitli bölgelerinde irili ufakl say s z depremi araflt rd. Çal flmalar n Anadolu Bloku ad yla yay nlad ve dünya çap nda ses getirmeyi baflard. Kuzey Anadolu Fay n keflfetti, yay mlad makaleyle de bilimsel olarak gerçek yap s n ortaya koyarak ispat etti. Bu fay, devleti, flehirleri yönetenlere anlatmaya çal flt. Türki-
ye de Jeolojinin babas olarak an lan yerbilim profesörü hsan Ketin di A ilesinin yoksul olmas nedeniyle e itim alamayan bu genç adam, kilisenin pazar okulunda okuma, yazma ve matematik ö rendi. Küçük yaflta gazete da t c l yapt. On dört yafl ndayken, bir ciltçiye ç rak olarak girdi. Ciltlenmek üzere getirilen kitaplar okuyarak bilgisini art rd. Fizik kitaplar na ise ayr bir ilgisi vard. Bu ilgisi giderek artt ve deneyler yapmaya bafllad. BD EK M 2013 Konferanslar na kat l p, tuttu u notlar gönderdi i bir kimyac n n yard mc s olarak çal flt. Bu sürede edindi i bilgi ve tecrübelerle, enstitüye kimya profesörü olarak atand. Bilimsel çal flmalar n sürdürürken, manyetizmadan elektrik enerjisi elde etmeyi baflard ilk keflfi, elektrik motorlar n n temeli oldu. Elektroliz ilkelerini, fl k ile elektromanyetik ba n ortaya koydu. letken ve yal tkan maddeler gibi pek çok tan m da borçlu oldu umuz, kendi kendini yetifltiren bu kimya ve fizik bilgini Michael Faraday BONF LE Kentin lüks bir lokantas nda müflteri, garsona lokantan n en lezzetli yeme ini getirmesini söyledi. Garson, mevsim salatalar eflli inde bonfile önerdi. Lokantam z n favori yeme i budur dedi ve yirmi dakika sonra yeme i getirdi, müflterinin önüne koydu. Yemek, çok zevkli bir biçimde haz rlanm flt. Taba n büyük bir bölümü, k zarm fl patates, pilav, mantar ve bol yeflillikle kaplanm flt.bonfilenin daha sonra getirilece ini sanan müflteri, taba ndan bir iki lokma al rken gözleri birden, bir parmak bo umu küçüklü ündeki bonfileye tak ld. Tam o s rada garson geldi ve bonfileyi nas l buldu unu sordu. Müflteri, sözü uzatmadan yan tlad : Bir rastlant sonucu... 95