Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 9 Şubat 21 Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.
İçerik Makro Yorum: Mali Kuralın Önemi... Enflasyon: Ocak da TÜFE Beklentilerin Üzerinde, Çekirdek Enflasyon Sabit Kaldı... Kur & Faizler: Nominal Faizler Yatay Seyrederken Reel Faizler Enflasyondan Dolayı Düştü... Büyüme: Sanayi Üretimi Baz ve Takvim Etkisi ile Hızlı Arttı... Sektörel Gelişmeler: Rekor Artışın Ardından Ocak da Otomobil Satışlarında Hafif Düşüş... İşgücü: İşsizlik Oranında Düşüş & Tarım Dışı İstihdamda Artış (Ekim 9)... Kamu Finansmanı: Vergi Toplama Performansında Önemli İyileşme... Kamu Finansmanı: Nakit Bazda Bütçe Ocak Ayında Faiz Dışı Fazla Verdi... Dış Ticaret: İç TalepToparlanıyor... Ödemeler Dengesi: 12 Aylık Cari Açık Kasım da Yükseldi... MB Bilançosu: TCMB Ocak ta APİ Miktarını Artırdı... Bankacılık: Tüzel Kişilerin YP Mevduatı En Yüksek Seviyesine Çıktı... Gelişmiş Ekonomiler: Güvende İyileşme, Sanayi Üretiminde Hızlanma... Gelişmekte Olan Ekonomiler: Enflasyon Hızlanırken Ekonomide Toparlanma... Emtialar: Emtia Piyasalarında Euro/Dolar Parite Etkisi Makroekonomik Göstergeler Rating 1 2 3 4 5 6 78 9 1 1112 13 14 15 16 17 1821 22
Makro Yorum Mali Kuralın Önemi... Eylül 29 da yayınlandığında Orta Vadeli Ekonomik Programa yönelik genel tepki olumluydu. bütçe açığını aşamalı olarak azaltarak 211 de borç stokunda istikrar sağlamayı hedefliyordu. Bütçe hedeflerinden ziyade 211 de uygulanmaya başlanacak mali kural daha fazla bir öneme sahipti. Programa göre, kamu açığındaki değişim şu formülle kurala bağlanacak: y (a(1) a*) + k (bb*) Formülde, a(1) bir önceki dönem bütçe dengesini, a* hedeflenen bütçe dengesini, b reel büyüme oranını b* ise uzun dönem ortalama büyüme oranını göstermektedir., detayları 21 ilk çeyreğinden açıklamayı planlıyordu. Fakat, Bakan Babacan ın yaptığı açıklamaya göre, 211 bütçe çalışmalarının başlayacağı Mayıs ayına kadar beklememiz gerekiyor. Mayıs a kadar şu soruların cevaplanması gerekiyor: Kamu Dengesi nin Tanımı: Şu aşamada kamu dengesinin, konsolide kamu sektörü dengesi mi, yoksa örneğin belediyeleri de içerecek şekilde daha geniş bir içerikte olduğunu bilmiyoruz. k ve y katsayılarının değeri Hedeflenen Kamu Dengesi: Gelecek 1 yıl için kamu borcunun sürdürülebilirliğini sağlamak için kamu açığının GSYH nın %1 den daha fazla olmaması gerektiğini hesaplıyoruz. Uzundönem ortalama reel büyüme: Gelecek iki yılda büyüme %4 ün altında kalacak olsa da, Türkiye nin %56 aralığındaki potansiyel büyüme oranı dikkate alındığında %5 in altında belirlenmemeli. Sayısal hedefler mali kuralı başarısı açısından önemli olsa da, uygulama yönünden başka önemli noktalar da bulunuyor. Mali Kuralı Kim İzleyecek? Mali kural uygulanırken uygulayıcı otoritenin şeffaflığı ve bağımsızlığı mali kuralın izlenmesinde önemli bir nokta. Böyle bir otorite, tümüyle bürokrasiden oluşmamalı, sivil toplumdan gelen uzmanlar da bu sürecin bir parçası olmalı. Kural nasıl basitleştirilecek? Daha önceki yıllardaki faiz dışı fazla hedefinin ne anlama geldiği herkes tarafından kolayca anlaşıbiliyordu. Yeni hedef karmaşık formüller içerirken, mali otorite yeni mali rejimin, izlenmesini ve uygulanmasını sağlayabilmek için basitleştirme yapmalı. Kuraldan sapıldığında ne yapılacak? Genelde, bütçe hedeflerinin sağlanıp sağlanmadığına ilişkin yeterli veriye sahip oluyoruz. Fakat, bazı kalemlerde hedeflerin neden ihlal edildiğine yönelik yeterli bilgi alamıyoruz. Mali otoritenin bazı hedeflerin neden tutturulamadığı konusunda kamuoyunu bilgilendirmelidir. Küresel finansal piyasalar, artan borç sorunlarıyla uğraşıyor. Gelecek dönemde kamu, kurumsal firmalar, reel sektör veya hanehalkının borçlarıyla ilgili daha da endişe verici çeşitli haberler duymamız mümkün. Türkiye, 211 de mali kuralı şeffaf bir şekilde uygulamaya koyarsa, bu göreceli olarak önemli bir avantaj sağlayacaktır. 1
Enflasyon Ocak da TÜFE Beklentilerin Üzerinde, Çekirdek Enflasyon Sabit Kaldı... Tüketici fiyatları aylık bazda Ocak da %1.7 olan beklentilerin üzerinde %1.85 artarken yıllık enflasyon %6.53 den %8.19 a arttı. Ocak da üretici fiyatları aylık bazda, %.88 olan beklentilerin altında %.58 arttı. Böylece yıllık üretici fiyatları %5.93 den %6.3 a arttı. Grafik 1: Enflasyon (Yıllık Değ) 2% 16% 12% 8% 4% % 4% 8% 1.7 Kaynak: TUIK 5.7 TÜFE 9.7 1.8 ÜFE 5.8 9.8 1.9 5.9 Hizmet fiyat enflayonu Aralık daki %5.54 den Ocak da %5.58 e arttı. (Yıllık değ) Kira ve diğer hizmet grubu enflasyonu Ocak da düşüşe devam ederken restaurant & otel ve ulaşım grubu arttı. (Yıllık değ) Grafik 4: Yıllık Enflasyon Hizmet Alt Grubu 9.9 8.19% 6.3% 1.1 Ocak da işlenmiş gıda fiyatlarında %.7 den %1.7 ye artış olurken işlenmemiş gıda fiyatları %16.9 dan %17.9 a arttı. (Yıllık Değ). Böylece toplam gıda fiyatları (işlenmiş+ işlenmemiş) %9.7 arttı. Grafik 2: TÜFE & Gıda Enflasyonu 28% 23% 18% 13% 8% 3% 2% TÜFE İşlenmemiş İşlenmiş 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 Kaynak: TUIK, Bankası Ocak da üretici fiyatlarındaki artış ağırlıklı tarım fiyatlarından kaynaklandı ki fiyatlar aylık bazda %1.8 yıllık bazda %17 arttı. 1.7% 8.19% 16.9% Grafik 5: Ana Gruplar Üretici Fiyatları (Yıllık Değ) Ocak da TÜFE deki artış ağırlıklı tütün, alkollü içecekler, petrol fiyatlarındaki vergi artışlarından kaynaklandı. Ayrıca giyim&ayakkabı, eğlence&kültür, haberleşme ve sağlık hizmetleri fiyatlarındaki düşüş TÜFE yi aşağıya çekti. Grafik 3: Ocak TÜFE Enflasyonu Giyim ve ayak. Eğl.ve kültür Haberleşme Sağlık Eğitim Çeşitli mal&hiz. Ev eşyası Lokantaotel Konut Gıda TÜFE Ulaştırma Alkollü içk.&tüt. 1% % 1% 2% 3% Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Yıllık bazda, öekirdek enflasyon olarak tanımlanan I endeks yıllık bazda %3.8 ile Ocak da, Aralık ayına paralel kalırken aylık bazda %.5 düştü. Grafik 6: Enflasyon (Yıllık Değ) 2% 1 1% % 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 Diğer Hizm. Lokanta ve Otel Kira Ulaştırma Hizm. 7% 6% 4% 3% 2% 1% % 1% 2% ÜFE Genel Genel tarım endeksi Sanayi İmalat Elektrik, gaz ve su 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 Kaynak: TUIK, MB, Bankası Hesaplamaları Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK * Çekirdek Enflasyon: Gıda, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE 14% 12% 1% 8% 6% 4% 2% TÜFE I Endeks 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 2
Kur & Faizler Nominal Faizler Yatay Seyrederken Reel Faizler Enflasyondan Dolayı Düştü... Ocak ta TL, Dolar karşısında %2,2 değer kaybederken Euro karşısında %4,4 değer kazandı. Fakat, Şubat ın ilk haftasında TL uluslararası piyasalarda riskten kaçış eğilimiyle sepete karşı değer kaybetmeye başladı... Hesaplamalarımıza göre, TL Ocak ayında 29 sonuna kıyasla reel olarak sepete karşı birim işgücü maliyeti bazında %1,3, TÜFE bazında ise %4,6 oranında değer kazandı... Rusya nın Eurobond 3 getirisi Ocak ayında neredeyse sabit kalırken Türkiye ve Brezilya nın Eurobond 3 getirileri sırasıyla 1 ve 3 baz puanlık yükselişler gösterdi... Grafik 7: Nominal Döviz Kurları 2.3 2.1 1.9 1.7 1.5 1.3 1.1 5.6 8.6 12.6 4.7 7.7 11.7 3.8 6.8 1.8 2.9 5.9 9.9 1.1 Kaynak: TCMB, Bankası Hesaplamaları Ocak ayının ilk yarısındaki düşüşün ardından, yurtiçi gösterge bono faizi Ocak ayının ikinci yarısında yükselmeye başlayarak 29 sonundaki seviyelere döndü. ON ve gösterge faiz arasındaki spread ise halen daha yüksek seviyede... Grafik 1: Gösterge & ON Faizler 26% 22% 18% 14% 1% 6% Sepet (.5 Dolar +.5 Euro) Dolar/TL Euro/TL GöstergeO/N O/N (Bileşik, %) Gösterge bono (Bileşik, %) 12.5 3.6 6.6 9.6 12.6 3.7 6.7 8.7 11.7 2.8 5.8 8.8 11.8 2.9 5.9 7.9 1.9 1.1 7% 3% 1% 1% 3% Grafik 8: Reel Kurlar (Sepet, 2=1) 15 14 13 12 11 1 9 8 7 6 5 Kaynak: TCMB, TÜİK, Bankası Hesaplamaları Merkez Bankası politika faizini Ocak ta %6,5 de sabit tutarken Ocak ortası Şubat başı dönemde Ocak enflasyonundaki artışla tüm vadelerde faizler yükseldi... 11. 1.1 Grafik 11: Getiri Eğrisi 9.2 8.3 7.4 Birim işgücü maliyetleri 5yıllık ortalama Getiri (%) TÜFE 5yıllık ortalama 2 Ç1 2 Ç4 21 Ç3 22 Ç2 23 Ç1 23 Ç4 24 Ç3 25 Ç2 Ç1 Ç4 Ç3 Ç2 29 Ç1 29 Ç4 18 Ara 8 Şub 17 Kas 16 Eki 14 Oca Vadeye Kalan Gün 6.5 4 8 12 16 2 Grafik 9: Eurobond 3 Getirileri 13% 11% 9% 7% Kaynak: Reuters Aralık sonuocak sonu dönemde gösterge bono faizleri neredeyse sabit karlırken, expost reel faizler %2,2 den %1 e geriledi. Son beklenti anketine göre ise, enflasyon beklentilerindeki bozulma ile exante reel faizlerdeki düşüş sınırlı kaldı... Grafik 12: Reel Faizler 18% 1 12% 9% 6% 3% % Türkiye3 Brezilya3 Rusya3 6.7 8.7 1.7 12.7 2.8 4.8 6.8 8.8 1.8 12.8 2.9 4.9 6.9 8.9 1.9 12.9 Exante (Beklenti Anketi) Exante ( Bankası) Expost 4.6 7.6 1.6 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 Kaynak: TCMB, İMKB, Bankası Hesaplamaları Kaynak: Reuters, Bankası Hesaplamaları Kaynak: TCMB, Reuters, Bankası Hesaplamaları 3
Büyüme Sanayi Üretimi Baz ve Takvim Etkisi ile Hızlı Arttı... Sanayi üretimi, takvim ve baz etkisinin olumlu katkılarıyla, Aralık ta yıllık bazda %25,2 yükseldi. Takvim etkisinden arındırılmış üretim ise %8,3 arttı... Grafik 13: Sanayi Üretimi (Yıllık değişimler) 3 2 1 1 2 12.7 Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi Sanayi üretimi 4.8 8.8 12.8 4.9 8.9 12.9 Aralık itibarıyla sanayi üretimi ılımlı bir toparlanma kaydetti. Takvim ve mevsimsellikten arındırılmış üretim aylık bazda %,7 artarken, endeks değeri hâlâ Ekim in altında... Grafik 14: Takvim ve Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış Sanayi Üretimi Endeksi 125 115 15 95 25 29 2 Baz etkisinin sürmesiyle, sanayi üretimi 21 un ilk çeyreğinde iki haneli artışlar kaydedebilir. Öte yandan TİM verilerine göre, ihracatın Ocak ta sadece %12 artması, Ocak ta üretim artışının Aralık tan daha sınırlı olacağına işaret ediyor... Grafik 15: Sanayi Üretimi ve İhracat (Yıllık değ.) 2 1 1 7.7 1.8 7.8 Sanayi üretimi (sol) İhracat (sağ) 1.9 7.9 1.1 7 5 3 1 2 4 Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, TİM Reel sektör güven endeksi Ocak ta aylık bazda %11 artışla 12 ye yükseldi. Reel sektör güven endeksinin Nisan den sonra en yüksek değere ulaştığı Ocak ta tüketici güven endeksi de %5 arttı... Grafik 16: Tüketici ve Reel Sektör Güven Endeksleri Bununla birlikte, Türkiye için OECD bileşik öncü göstergeler endeksi de art arda beşinci ayda da 1 ün üzerinde seyrederek, ekonominin dördüncü çeyrekte toparlandığını teyit ediyor... Grafik 17: OECD Bileşik Öncü Göstergeler Endeksi Dördüncü çeyrekte sanayi üretiminin %9 yükselmesi, Türkiye ekonomisinin dördüncü çeyrekte %2 nin üzerinde büyüdüğüne işaret ediyor... Grafik 18: Sanayi Üretimi (3 Aylık Ort.) ve GSYH 13 11 9 7 Reel Kesim Güven Endeksi Tüketici Güven Endeksi 5 23 24 25 29 21 15 13 11 99 97 95 93 91 89 87 85 Gelişmekte Olan Avrupa Gelişmekte Olan Asya Türkiye 4.8 8.8 12.8 4.9 8.9 12.9 1 1% % 1% 1 2% 2 3Ç '6 1Ç '7 3Ç '7 1Ç '8 3Ç '8 1Ç '9 3Ç '9 GSYH GSYH içinde imalat sanayi sektörü Sanayi üretimi (3 aylık ortalama) Kaynak: Merkez Bankası, TÜİK, CNBCe Kaynak: OECD Kaynak: TÜİK ve Bankası hesaplamaları 4
Sektörel Gelişmeler Rekor Artışın Ardından Ocak da Otomobil Satışlarında Hafif Düşüş... Otomobil iç satışları Ocak da, Aralık da %121 oranında hızlı artışın ardından, %4 sınırlı geriledi. (Yıllık Değ) Mevsimsellikten arındıırlmış verilere göre; otomobil satışları hemen hemen Temmuz 8 seviyesinde... Gelecek 6 ayda otomobil satın alma ihtimali endeksine göre; otomobil satışlarında yılın ilk yarısında düşüş olabilir. Grafik 19: Otomobil İç Satışlar (Yıllık Değ) Grafik 2: Otomobil İç Satışlar (M.A.) Grafik 21: Oto Satış & Tüketici Güveni (12AO) 1 12 1% 7 2 % 2 7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 121% 93% 3% 4% 3% 7.9 1.9 1.1 625 5 375 25 125 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Otomobil satin alma ihtimali (Gelecek 6 ay) Otomobil Satışları (sol) 8.8 8.6 8.4 8.2 8. 7.8 7.6 7.4 7.2 7. 12.5 3.6 6.6 9.6 12.6 3.7 6.7 9.7 12.7 3.8 6.8 9.8 12.8 3.9 6.9 9.9 12.9 3.1 6.1 Kaynak: ODD Aralık da beyaz eşya satışlarında (%3) sınırlı düşüş oldu. (Yıllık Değ). Böylece, MartEylül ayları arasındaki vergi teşviğine rağmen iç satışlar 29 yılında yılına göre %4.5 geriledi. Kaynak: ODD Beyaz eşya ihracatı Aralık da %9 arttı. (Yıllık Değ) Böylece 29 ihracatı yılına göre %6.3 arttı. Kaynak: TUIK Ocak da elektrik tüketimi Aralık daki %11 artış ile kıyaslandığında hız keserek %3 arttı. (Yıllık Değ) Hespalamalarımıza göre; elektrik tüketimi ile sanayi üretimi arasında %91 korelasyon var. Grafik 22: Beyaz Eşya İç Satışlar (Yıllık Değ) Grafik 23: Beyaz Eşya İhracatı (Yıllık Değ) Grafik 24: Elektrik Tüketimi (Yıllık Değ) 2 1% 2% 3 12.8 22% 11% 6% 13% 18% 2.9 4.9 6.9 8% 1% 3% 7% 8.9 1.9 12.9 3% 2% 1% % 1% 2% 3% 3.8 6.8 9.8 12.8 3.9 6.9 9.9 12.9 1 1% % 1% 1 2% 2 3% 7.7 San Üretimi sol Elektrik Tüketimi 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 1 1% % 1% 1 2% 2 3% Kaynak: TURKBESD Kaynak: TURKBESD Kaynak: TEIAŞ 5
İşgücü İşsizlik Oranında Düşüş & Tarım Dışı İstihdamda Artış (Ekim 9)... İşsizlik oranı Ekim de Eylül deki %13.4 den %13. a geriledi. TUIK verilerine göre; Ekim ayı verileri EylülEkimKasım aylarını kapsıyor. Ekim 9 itibarıyla, Eylül 9 a göre; hem toplam hem de tarım dışı mevsimsellikten arındırılmış işsizlik sırasıyla %14 ve %17 ye geriledi. İşsiz sayısındaki artış, Nisan 9 dan beri hız kesiyor. (Yıllık Değ) Ekim de işsiz sayısı %21 artarak 3,3 mn kişi oldu. Grafik 25: İşsizlik Oranı 29 Grafik 26: (M.A) İşsizlik Oranı (Yıllık Değ) Grafik 27: İsthdam Endeksi (Yıllık Değ) 17 15 13 11 9 7 15.5 Ocak 16.1 15.8 Şubat Mart Nisan 29 14.9 13.6 13.12.8 13.413.4 13. Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 15. 14.2% 12.9% 11.6% 1.3% 9.% 8.5 1.6 Genel (Sol eksen) Tarım Dışı (Sağ eksen) 6.6 11.6 4.7 9.7 2.8 7.8 12.8 5.9 1.9 18. 17.2% 15.9% 14.6% 13.3% 12.% 6% 4% 2% % 2% 4% 6% 8% İşgücü sol İşsiz Sayısı 1.6 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 6% 4% 3% 2% 1% % 1% 2% Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Toplam istihdamda Haz 9 dan beri devam eden bir artış varken tarım dışı istihdam Nis 9 dan beri ilk kez yükseldi. Grafik 28: İstihdam (Yıllık Değ) Tarım, inşaat ve hizmet sektöründe istihdam sırasıyla %5.6, %4.6 ve %2.8 artarken sanayi sektöründe istihdam Ekim 9 itibarıyla hız kaybederek %4.5 azaldı. Grafik 29: İstihdam (Yıllık Değ) Öncü bir gösterge olarak, işsizlik sigortasından yararlanan kişi sayısı Kas 9 dan beri artıyor. Grafik 3: Kişi Sayısı 8% 6% 4% 2% % 2% 4% 6% Toplam İstihdam Tarım Dışı İstihdam 1.6 12.6 2.7 4.7 6.7 8.7 1.7 12.7 2.8 4.8 6.8 8.8 1.8 12.8 2.9 4.9 6.9 8.9 1.9 8% 2% 4% 1% 16% Hizmet Tarım 22% İnşaat Sanayi 1.7 12.7 2.8 4.8 6.8 8.8 1.8 12.8 2.9 4.9 6.9 8.9 1.9 7 6 5 4 3 2 1 11.7 1.8 3.8 İşsiz sağ İşsizlik Sigortası 5.8 7.8 9.8 11.8 1.9 3.9 5.9 7.9 9.9 11.9 1.1 4 35 3 25 2 15 Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak: IŞKUR 6
Kamu Finansmanı Vergi Toplama Performansında Önemli İyileşme 29 merkezi bütçesi hükümetin tahminlerinden daha iyi gerçekleşti. GSYH ya oran olarak bütçe açığı %5.5, faiz dışı fazla ise %.1 oldu. 2% 4% 6% 8% Grafik 31: Merkezi Bütçe 6% 4% 2% % 4.9% 6.% 5. 5.2% 24 4.1% 3. 1.1%.6% 1.6% 1.8% 25 4.9% 5. Merkezi Bütçe Dengesi/GSYH Konsolide Bütçe FDF/GSYH Kaynak: Hazine, F: Tahmini.1% 29F Vergi gelirlerinin, özellikle KDV nin, Aralık 29 da hızlı artış göstermesiyle toplam bütçe rakamları iyileşti..6%.9% 1.3% 21F 4.% 3.2% 211F 212F 45 38 31 24 17 1 4 11 18 Maliye Bakanlığı tanımına göre, merkezi bütçe 29 da fazla verirken; bir kerelik gelirlerin düşülmesi sonucu IMF tanımlı olarak TL 14.3 milyar açık verildi. Grafik 32: Faiz Dışı Denge (TL mlr) 3 (TL mlr) Kaynak: Hazine 124 65 125 66 126 12 aylık kümüle IMF Tanımlı Maliye Tanımlı 67 127 68 128 69 129 1. 14.3 Ekonomik aktivitedeki daralma ithalattan alınan vergilerin 29 da hızla azalmasına neden oldu. İthalatın artmaya başlamasıyla, vergi gelirlerinde de bir toparlanma görülecek. 29 yılı son çeyreğinde merkezi bütçe gerçekleşmeleri harcamalarda herhangi bir kısıtlamaya gidildiği sinyali vermiyor. Grafik 33: Bütçe Harcamaları (3Aylık Ortalama Yıllık Değişimler) Faiz Dışı Harcamalar 6 Mal ve Hizmet Alımları 49% Cari Transferler Personel 33% 17% 1% 1 7/6 1/7 7/7 1/8 7/8 1/9 7/9 Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü KDV gelirlerindeki hızlı artışa rağmen, tüketim harcamaları ekonomik aktivitede V şeklinde bir toparlanmaya işaret etmiyor. KDV deki artış vergi toplama performansındaki iyileşmeyi gösteriyor. Grafik 34: Bütçe Gelirleri (12 Aylık Ortalama Yıllık Değişimler) Grafik 35: Vergi Gelirleri/GSYH Grafik 36: KDV&Tüketim 3% 2% 1% % 1% 17 Toplam Vergi Geliri Beyana Dayanan KDV 57 97 18 " 58 98 Gelir Vergisi Özel Tüketim Vergisi 19 59 99 5.% 4. 4.% 3. 3.% 2. 4.9% 3.8% 3.4% 4Q6 1Q7 Gelir V ergisi/gsyh ÖTV/GSYH İthalattan alınan/gsyh 2Q7 3Q7 4Q7 1Q8 2Q8 3Q8 4Q8 4.4% 1Q9 2Q9 4.6% 4.1% 2.8% 2.7% 3Q9 4Q9 2.3% 2.2% 6% 4% 2.1% 2% 2.% % 1.9% 2% 1.8% 1.7% KDV/GSYH Tüketim Harcamaları Reel Değişim (sağ) 4% 1.6% 6% 4Q6 2Q7 4Q7 2Q8 4Q8 2Q9 4Q9 Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Kaynak: Maliye Bakanlığı, Bankası Kaynak:Maliye Bakanlığı, TÜİK, Bankası 7
Kamu Finansmanı İç Borcun Yarıdan Fazlası Artık Değişken Faizli 29 da merkezi yönetim borç stoku 61 milyar TL artarak 441 milyar TL ye yükseldi. Borçtaki artışın 55 milyar TL si iç borçtaki yükselişten kaynaklandı. 29 sonu itibariyle iç borcun yarıdan fazlası değişken faizli kamu borcundan oluşurken; YP cinsi iç borcun oranı ise %5. 29 da piyasaya olan iç borç artmaya devam ederken; kamu sektörüne olan borç azaldı. Grafik 37: Merkezi Yönetim Borç Dağılımı (TL mlr) Grafik 38: Enstrümanlara Göre İç Borç Grafik 39: Alacaklıya Göre İç Borç 44 37 3 23 16 9 2 86.7 244.8 25 251.5 93.6 İç 255.3 78.2 Dış 15.3 274.8 115.6 292.3 39 17.4 31.7 69 11.6 32.6 99 111.4 33. 129 1% 8% 6% 4% 2% % Sabit Faizli Değişken Faizli YP 14% 1% 8% 9% 6% 6% 18% 1 24 42% 4% 43% 42% 44% 46% 46% 49% 51% 41% 44% 46% 46% 46% 4 44% 44% 25 Mar/9 Haz/9 Eyl/9 Ara/9 35 (TL Mlr) Kamu Piyasa 3 25 2 141 169 18 188 29 225 235 253 269 15 1 5 83 75 71 67 66 68 67 67 61 24 25 3/9 6/9 9/9 12/9 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı İç borç stokunun ortalama vadesi 24 ay ile sabit kaldı. İç borçlanmanın ortalama vadesi ise 35 ay oldu. Dünya piyasalarındaki olumlu havayı dikkate alan Hazine, 29 yılının ilk Eurobond ihracını Ocak ayında gerçekleştirdi. Yapılan 2 milyar dolarlık borçlanma 25 yılı sonrasında bir seferde yapılan en yüksek dış borçlanma oldu. Özel sektörün dış borç stoku OcakKasım 29 da 9.3 milyar dolar azaldı. Grafik 4: İç Borcun Vadesi Grafik 41: Eurobond İhracı Grafik 42: Özel Sektör Dış Borcu (Ay) 48 4 35 33 33 32 27 28 25 26 24 24 24 24 24 21 18 17 16 8 23 İç Borç Stokunun Ortalama Vadesi İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi 24 25 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 29 (mlr, US$) 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1.. 2.2 3.3 5.2 5.8 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 6.5 21 22 23 24 25 5.8 4.6 4. 3.8 29 21 2. 12 1 8 6 4 2 (USD mlr) Finansal Finansal Olmayan 28.2 34.4 28.5 8.6 16.1 Kaynak: TCMB 53.5 79.5 98.9 95.3 96.3 94.8 94.7 94.3 42. 41.2 38.2 37.4 36.5 36.6 36.5 24 25 29Ç1 29Ç2 29Ç3 291 2911 8
Kamu Finansmanı Nakit Bazda Bütçe Ocak Ayında Faiz Dışı Fazla Verdi Ocak ayındaki değişim ihaleleri ile Hazine Nisani Haziran ve Ağustos aylarındaki itfalarını azalttı. Ocak 29 da nakit bazda 1.8 milyar TL faiz dışı fazla veren bütçe Ocak 21 da 2.3 milyar TL faiz dışı fazla verdi. 21 un ilk ayında iç borç çevirme oranı %13.9 ile ay başında Hazine nin tahmininin üzerinde oldu. Grafik 43: İç BorçGeri Ödeme Takvimi Tablo 1: Finansman Tablosu 3. 28.7 29 21 21 21 (Milyar YTL) 25. 22.1 19.6 2. 17.2 15.3 15.2 15. 13.5 12.311.8 11.3 1. 7.5 5.. 18.1 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Bankası Hesaplamaları 9.2 1/1 3/1 5/1 7/1 9/1 11/1 1/11 16.1 14. 2.9 4.3.4 3/11 5/11 Milyar TL Finansman İhtiyacı İç BorçServisi Anapara Faiz Dış Borç Servisi Ocak 7.9 6.7 3.7 3.1 1.2 Ocak 2.1 19.2 13.9 5.3.9 Hazine Program 2.3 182.6 138.4 44.2 17.7 GB Tahmini 21.9 184.2 141.2 43. 17.7 Anapara.5.1 11.2 11.2 Şubat ayında hem iç hem de dış borç itfaları yüksek. Dış borç geri ödemeleri Haziran 21 da da yüksek olacak. Faiz.7.8 6.5 6.5 Grafik 44: Dış Borç Geri Ödeme Takvimi (Milyon $) 2,2 1,9 Anapara Faiz Finansman İç Borçlanma Dış Borçlanma 7.9 6.8 1.6 2.1 2. 3.1 2.3 181.6 13.7 21.9 191.4 13.2 1,6 Faiz Dışı Fazla 1.8 2.3 4.3 8.7 1,3 1, 7 Özelleştirme Borç Dönüşü...1.2 8.7.6 6.. 4 Kasa 2.5 5.6.. 1 1/1 2/1 3/1 4/1 5/1 6/1 7/1 8/1 9/1 1/1 11/1 12/1 İç BorçÇevirme Oranı 11.4% 13.9% 99. 13.9% Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Bankası Hesaplamaları 9
Dış Ticaret İç Talep Toparlanıyor... Aralık ta ithalat %31 artarak 15 milyar dolarla Eylül den sonra en yüksek seviyeye ulaştı. İhracat ise 29 yılında ithalat %3 daralarak 141 milyar çalışılan gün sayısının olumlu etkisiyle %3 yükselişle dolara, ihracat da %23 düşüşle 12 milyar 1,1 milyar dolara çıktı. Öte yandan, TİM verilerine göre, dolara geriledi. Böylece dış ticaret açığı %45 ihracat Ocak ta %12 ile Aralık a göre daha sınırlı arttı... oranında azalarak 39 milyar dolara indi... Net enerji ithalatı deki 43 milyar dolardan, fiyatlardaki ve talepteki düşüşle, 29 da 25 milyar dolara geriledi... Grafik 45: İhracat ve İthalat (3 Aylık Ort. Yıl. Değ.) 4 3% 1 % 1 3% 4 1.6 5.6 9.6 1.7 5.7 9.7 1.8 5.8 9.8 1.9 5.9 9.9 1.1 Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Tüketim malı ithalatı 29 un son çeyreğinde %29 yükselirken, ara malı ithalatı sadece %3 artış kaydetti. Bu dönemde yatırım malı ithalatı ise %1 oranında geriledi... Grafik 48: İthalatın Bileşenleri (Yıllık Değişim) 3% 1% 1% 3% 12.7 Kaynak: TÜİK 3.8 İhracat 6.8 9.8 12.8 İthalat Toplam İthalat Yatırım Malı Ara Malı Tüketim Malı 3.9 6.9 9.9 12.9 Grafik 46: Dış Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) İhracat&İthalat 225 2 175 15 125 1 75 5 25 Kaynak: TÜİK T: Bankası tahmini Dördüncü çeyrekte toplam ihracat %8 yükselirken, ana metal ve diğer ulaşım araçları ihracatı %15 in üzerinde geriledi Grafik 49: Toplam İhracattan Kötü Performans Gösteren Sektörler (3 Aylık Ort. Yıllık Değişimi) 13% 1% 7% 4% 1% 2% 8% Kaynak: TÜİK İhracat İthalat Dış Ticaret Açığı 22 23 24 25 29 21T 12.7 4.8 8.8 12.8 1 2 3 4 5 6 7 8 Dış Ticaret Açığı Mobilya Ana metal Petrol ürünleri Diğer ulaşım araçları 4.9 8.9 12.9 Grafik 47: Net Enerji İthalatı (12 Aylık, Milyar $) 8 7 6 5 4 3 2 1 Dış ticaret dengesi Net Enerji İthalatı Kaynak: TÜİK ve Bankası hesaplamaları İhracattaki daralmanın 29 da görece sınırlı kalmasının bir nedeni de, gelişmekte olan ülkelere yapılan ihracattaki artış. İhracatta AB25 in payı deki %43 ten 29 da %42 ye inerken, gelişmekte olan ülkeleri de kapsayan AB25 ve Kuzey Amerika hariç ülkelerin payı %53 ten %54 e çıktı... Grafik 5: Ülke Gruplarının İhracattaki Payları 6 6% 5 4 4% 3 3% 12.5 6.6 Kaynak: TÜİK ve Bankası hesaplamaları 29 AB25&Kuzey Amerika hariç diğer ülkeler (Gelişmekte olan ülkeler ve diğerleri) AB25 12.6 6.7 12.7 6.8 12.8 6.9 12.9 1
Ödemeler Dengesi 12 Aylık Cari Açık Kasım da Yükseldi... Kasım da 12 aylık kümülatif cari açık 13 mia dolar olurken Ağustos 8 den beri ilk kez arttı. 12 aylık kümülatif bazda, cari açık Ağu 8 Kas 9 arasında 36.1 milyar dolar gerilerken net hata & noksana 12,7 milyar USD giriş oldu. 29 da banka ve reel sektörün uzun dönem borç çevirme oranı Kasım da, Ekim deki %139 ve %7 oranından sırasıyla %134 ve %6 a geriledi. Grafik 51: Cari Denge Grafik 52: Cari Denge Grafik 53: Borç Çevirme Oranı 5 1 15 2 25 3 35 4 45 5 11.7 1.8 3.8 5.8 7.8 9.8 11.8 1.9 3.9 5.9 7.9 9.9 11.9 4 3 2 1 1 2 3 4 36.1 12.7 1. 3.3 15.3 39.9 2.9 5.7 11.3 Cari işlemler Net hata ve noksan Doğrudan yatırım Portföy yatırımları Banka kredileri Reel sektör Bankalar mevduatı Reel sektör Bankaların döviz 1.1 Diğer 3% 2 2% 1 1% % 11.8 Bankaların uzun vadeli borç çevirme oranı Reel sektör uzun vadeli borç çevirme oranı 12.8 1.9 2.9 3.9 4.9 5.9 6.9 7.9 8.9 9.9 1.9 11.9 Kaynak: MB Kasım da, Ekim 8 den beri gerileyen 12 aylık net enerji faturası, 26,2 milyar dolar ile hemen hemen bir önceki ay ile karşılaştırıldığında sabit kaldı. Cari açık ise Ekim 9 daki 11,8 milyar dolardan 13 milyar dolara arttı. Kaynak: MB Kaynak: MB 29 da çıkış yapan turist sayısı %3 artarak 27.3 milyon 12 aylık kümülatif sıcak para Kas 9 itibarıyla kişi olurken gelir %3 gerileyerek 21,3 milyar dolar oldu. Ekim 9 a göre 4. milyar USD arttı. Yerleşik (Yıllık Değ) Hesaplamalarımıza göre; turist sayısının olmayanlar ve yerleşik olanların portföyünde sırasıyla 21 yılındaki 22,5 milyar USD gelir hedefine ulaşmak 2,7 milyar USD ve 1, milyar USD artış oldu. Ayrıca, net için %6 civarında artış göstermesi gerekli. hata ve noksan da 266 milyon USD sınırlı artış var. Grafik 54: Enerji Faturası (12ay, mia USD) Graph 55: Tourism Performance Tablo 2: Sıcak Para (12 ay, milyon USD) 5 4 3 2 1 5.8 Cari Açık 8.8 11.8 2.9 Net Enerji Faturası 5.9 8.9 11.9 25 2 15 1 5 21 22 Turizm Geliri sol Turist Sayısı 23 24 25 29 21T 35 3 25 2 15 1 5 Yerleşik Olmayan DİBS Hisse Senedi Mevduat (TL+YP+Repo) Yerleşik Banka ydışı KV kredi Banka KV dış borç Özel sektör KV dış borç Net Hata & Noksan TOPLAM Cari İşlemlere Oran 821 5,73 716 5,178 3,158 99 2,323 934 5,59 9,488 22.7% 1 9 6,33 1,375 2,47 5,631 6,311 16 6,155 4 9,344 9,336 78,9% 11 9 9,68 51 2,444 6,675 5,313 5 4,883 425 9,316 13,71 11% Kaynak: MB, TUIK Kaynak: MB, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaynak: MB, Bankası 11
Ödemeler Dengesi 12 aylık DYY Kas 9 İtibarıyla Düşmeye Devam Etti... Ocak Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre DYY girişi %59 gerileyerek 6.9 milyar USD oldu. Kas 9 itibarıyla, (12 aylık kümülatif bazda), krediler ve mevduatlar Ekim 9 a göre sırasıyla 2,8 milyar USD ve 1,1 milyar USD arttı. Bu dönemde net DYY 7,6 milyar USD den 6,9 milyar USD ye geriledi. Tablo 3: DYY Tablo 4: Dış Finansman (12 aylık kümülatif, milyon USD) Özelleştirme * Tekel British American Tobacco * PETKİM Socar&Turcas&Injaz Özel Sektör Türkiye Finans National Com. Bank (Saudi) Axa Oyak (Oyak and Mais shares) Axa Koc Allianz Insurance and Pension Allianz FinansbankNational Bank of Greece (NBG) Other Diğer Realestate sales Antalya Airport IC Ictas&Fraport Toprak Group Libadiye Land Emaar Properties TOPLAM Özelleştirme Sabanci&Verbund&EnerjisaBaskent Elec. Dis. AKCEZSakarya Electricity Distribution İZGAZ Gaz de France Özel Sektör AkenerjiCEZ Antalya Airport IC Ictas&Fraport Tekfen İnşaat Socar Eczacıbaşı Sağlık&Ecz Özgün KimyaZentiva Yesil EnergyStatkraft ElimsanSaudi Cable Co ToyotasaALJ Group Gayrimenkul Satışları TOPLAM 29 Mio USD 1,72 1,2 2,74 1,8 54 562 697 1,64 4,519 2,937 114 43 3,454 1,713 Mio USD 613 3 549 1,462 32.6 81 52 15 93 33 85 1.265 1,599 4,326 Öd. Tar. 6.8 5.8 3.8 3.8 7.8 4.8 Öd. Tar. Ant. Tar. 2.8 11.7 7.7 2.8 4.8 9.8 4.7 2.8 Ant. Tar. 7.8 7.8 8.8 1.8 4.7 9.8 3.9 3.9 Cari İşlemler Dengesi Net Hata & Noksan Toplam Finansman İhtiyacı Toplam Finansman 1. Sermaye Hareketleri (Net) Doğrudan Yatırım (Net) Yurt içinde doğrudan yatırımlar Yurt dışında doğrudan yatırımlar Portföy yatırımları (Net) Genel in Tahvil İhracı Yab. Türkiye de menkul kıymet alımları Yerleşik. yurtdış. menkul kıymet alımı Krediler (IMF Kredileri Hariç, net) Genel Bankalar Uzun Dönem Kısa Dönem Diğer Sektör Uzun Dönem Kısa Dönem Ticari Krediler Mevduatlar Merkez Bankası Bankalar Diğer 2. IMF Kredileri Merkez Bankası Genel 3. Rezerv Değişimi Bankaların Döviz Varlıkları Resmi Rezervler 38,219 1,597 36,622 36,622 52,168 19,94 2,16 22,46 717 923 1,857 2,63 35,89 82 5,68 7,271 1,663 3,119 25,674 214 4,231 3,323 1,45 1,873 975 3,983 3,983 11,563 3,531 8,32 41,866 5,59 36,357 36357 42655 15,75 2,549 18,299 5,46 587 4,357 1,276 3,15 1,723 3,47 724 2,323 25,245 22,746 934 1,565 3,387 1,791 5,178 1,451 1,71 1,71 7,999 9,56 1,57 1 9 11,836 9,344 2,492 2,492 6,84 7,625 1,21 8,835 2 1,273 672 1,947 2,858 2,25 1,59 4,435 6,155 12,293 8,442 4 3,855 4,58 1,51 5,631 2,571 987 987 9,563 5,172 4,391 11 9 12,996 9,316 3,68 3,68 2,61 6,918 1,36 8,224 1,18 1,273 2,393 2,648 18,38 1,851 7,963 3,8 4,883 11,926 9,412 425 2,89 5,695 98 6,675 1,797 885 885 7,175 2,617 4,558 Kaynak: Bankası, Reuters * Uzun dönem özel sektör borç Kaynak: MB, Bankası 12
MB Bilançosu TCMB Ocak ta APİ Miktarını Artırdı... 1 5 5 1 15 2 Ayın ilk yarısında likidite enjeksiyonlarını azalttıktan sonra MB, ayın ikinci yarısında yeniden artırdı... Grafik 56: Açık Piyasa İşlemleri (Milyar TL 1 günlük ortalamalar) Mar 8 May 8 Tem 8 Kaynak:TCMB Eyl 8 Kas 8 Oca 9 Mar 9 May 9 Tem 9 Eyl 9 Kas 9 Oca 1 24 19 14 9 4 1 Mar 8 Ocak ayının ikinci yarısında hızlı artan piyasadaki fazla likidite bankaların mevduatları gerilemeye başlarken Şubat ın ilk haftasında azaldı... Grafik 57: Fazla Likidite (Milyar TL 1 günlük ortalamalar) May 8 Tem 8 Eyl 8 Kas 8 Oca 9 Kaynak: TCMB, Bankası Mar 9 May 9 Tem 9 Eyl 9 Kas 9 Oca 1 MB %6,5 olan borçlanma ve %9 olan borç verme faiz oranlarını Ocak ta değiştirmedi. Böylece ay boyunca bir haftalık repo faizleri de daha istikrarlı seyretti... Grafik 58: O/N Faizler (Bileşik) 23% 21% 19% 17% 1 13% 11% 9% 7% Eyl8 Kas8 Kaynak: TCMB Oca9 Mar9 May9 Tem9 O/N Borçlanma O/N Borç Verme 1 Haftalık Repo Eyl9 Kas9 Oca1 Döviz alımı ve Eurobond ihracına rağmen döviz rezerleri sadece,1 milyar $ lık sınırlı bir artışla Ocak ta Aralık taki 7,7 milyar $ dan 7,8 milyar $ a yükseldi... Grafik 59: MB Döviz Rezervleri Döviz rezervleri Ocak ta neredeyse sabit kalırken dövize kayabilecek TL nin rezervlere oranı fazla likiditedeki genişleme ve TL nin Dolar karşısında değer kazanmasıyla Aralık sonundaki %22,6 dan +29,9 a yükseldi... Grafik 6: Dövize Kayabilecek TL*/Döviz Rezervi Ocak taki hızlı yükselişin ardından döviz yükümlülüklerindeki ciddi artış nedeniyle MB bilançosunun kur riski oranı Şubat ta 1,8 puanın altına geriledi... Grafik 61: Kur Riski Oranı* 8 7 6 5 4 3 2 1 5.5 25 6.8 71.3 7.1 66.5 7.1 7.7 7.8 64.9 39 69 99 129 11 5 48% 41% 34% 27% 2% Oca4 Haz4 Kas4 Nis5 Eyl5 Şub6 Tem6 Ara6 May7 Eki7 Mar8 Ağu8 Oca9 Haz9 Kas9 2.21 2.11 2.1 1.91 1.81 1.71 1.61 1.51 4.8 5.8 6.8 7.8 8.8 9.8 1.8 11.8 12.8 1.9 2.9 3.9 4.9 5.9 6.9 7.9 8.9 9.9 1.9 11.9 12.9 1.1 Kaynakk: TCMB Kaynak: TCMB, Bankası Hesaplamaları * Dövize Kayabilecek Likidite: Repo İşlemlerinin Büyüklüğü + Likidite Fazlası (Dolar bazında) Kaynak: TCMB, Bankası *Kur Risk Oranı: Dış varlıklar/ Dış yükümlülükler 13
Bankacılık Tüzel Kişilerin YP Mevduatı En Yüksek Seviyesine Çıktı Bir önceki ayla karşılaştırıldığında ticari ve tüketici kredisi artış oranları yavaşladı. Grafik 62: Büyüme Oranı (3 Aylık Ortalama) Ocak ayında taşıt kredilerindeki daralma devam etti. Bir ay öncesine göre konut kredisi ve kredi kartı harcamaları, 3 aylık ortalamalara göre yavaşlarken, ihtiyaç kredilerinde önemli bir değişim olmadı. Grafik 63: Tüketici Kredi Büyüme Oranı (3 Aylık Ort.) Toplam takipteki krediler/toplam kediler oranı Ekim 29 da %5.32 ye çıktıktan sonra Ocak 21 da %5.18 e düştü. Grafik 64: Takipteki Krediler 4% 3% 2% 1% % 1% 2% Toplam tüketici kredileri Toplam ticari krediler Toplam krediler 9/6 1/7 5/7 9/7 1/8 5/8 9/8 1/9 5/9 9/9 1/1 4% 3% 2% 1% % 1% 2% 3% 4% 9/7 Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK 12/7 3/8 6/8 9/8 12/8 İhtiyaç Bireysel kredi kartı 3/9 6/9 9/9 Konut Binek oto 12/9 12% 1% 8% 6% 4% 2% % 1/6 2/7 6/7 1/7 2/8 6/8 1/8 2/9 6/9 1.3% 5.2% 5.% 4.% 1/9 Brüt takipteki krediler/toplam krediler Takipteki tüketici krediler/toplam tüketici krediler Takipteki ticari krediler/toplam ticari krediler Takipteki kredi kartları/toplam kredi kartları BDDK verilerine göre, Ekim 29 ortaları sonrasında YP mevduatlar 2.2 milyar dolar azalırken; TL mevduatlar 21.1 milyar TL arttı. TCMB verilerine göre, 22 Ocak itibariyle tüzel kişilerin YP mevduatı en yüksek seviyesine çıkarken; gerçek kişilerin YP mevduatı hala kriz öncesi seviyenin altında bulunuyor. Banka kredi eğilim anketine göre, gelecek üç ayda kredi koşullarının bir miktar gevşetilme ihtimali 29 son çeyreğine göre artış gösterdi. Grafik 65: Toplam Mevduat Grafik 66: YP Mevduat Grafik 67: Kredi KoşullarıGelecek 3 Ay 325 3 275 25 225 2 TL mevduatlar (Milyar TL, sol) Döviz mevduatlar (Milyar USD, sağ) 1/7 1/8 4/8 7/8 1/8 1/9 4/9 7/9 1/9 1/9 11/9 12/9 12/9 1/1 12 11 1 9 7 68 66 64 62 6 58 56 54 52 5 (USD mlr) Gerçek Kişi Tüzel Kişi (sağ) (USD mlr) 1/8 4/8 8/8 11/8 2/9 6/9 9/9 1/1 35 34 33 32 31 3 29 28 27 26 25 1 8 6 4 2 3/9 69 99 129 Biraz sıkılaştırılacak Temelde aynı kalacak Biraz gevşetilecek Kaynak: BDDK Kaynak: TCMB Kaynak:TCMB 14
Gelişmiş Ekonomiler Güvende İyileşme, Sanayi Üretiminde Hızlanma... G3 ekonomilerinde imalat sanayinin güven endekslerindeki iyileşme Ocak ta da devam etti. Japonya da imalat sanayi güven endeksi bir önceki aya göre Ocak ta %2 arttı... Ocak ta ABD ve Euro Bölgesi ekonomilerinde tüketici güven endeksleri Aralık ayına göre sırasıyla %4,3 ve %,4 oranında artarken Japonya da hanehalkı güven endeksi %2,1 oranında geriledi... Japonya da sanayi üretimi Aralıkta yıllık bazda %5,4 ile 17 ay sonra ilk kez ve Ekim sonrası en yüksek oranda arttı... Grafik 68: G3 İmalat Sanayi Güven Endeksleri Grafik 69:G3 Ekonomilerinde Tüketici Güven Endeksi (Ocak =1) Grafik 7: G3 Ekonomilerinde Sanayi Üretimi (Yıllık Değişim) 115 14 11 7% 18 12 1 11 8 94 6 Euro Bölgesi 87 ABD 4 Japonya (Sağ eksen) 8 2 22 23 24 25 29 21 Kaynak: ABD ISM, Avrupa Ekonomik ve Finansal İşler Komisyonu, Reuters Japonya ve ABD ekonomilerinde dış ticaret hacmi Kasım da bir önceki aya göre sırasıyla %2,4 ve %.8 oranında arttı. Aynı dönemde Euro Bölgesi ekonomilerinde ise %,8 oranında geriledi... 95 8 65 5 35 2 1.7 5.7 Japonya Euro Bölgesi ABD 9.7 1.8 5.8 Kaynak: ABD Conference Board, Avrupa Ekonomik ve Finansal İşler Komisyonu, Japonya i İstatistik Bürosu Euro Bölgesi ekonomilerinde işsizlik oranı Kasım daki %9,9 dan Aralık ta %1 a yükselirken Japonya da %5,2 den %5,1 e geriledi. Ocak itibarıyla ABD de işsizlik oranı ise %9,7 de sabit kaldı... 9.8 1.9 5.9 9.9 1.1 2% 11% 2% 29% 38% Japonya Euro Bölgesi ABD 2.6 5.6 8.6 11.6 2.7 5.7 8.7 11.7 2.8 5.8 8.8 11.8 2.9 5.9 8.9 11.9 Kaynak: ABD St. Louis FED, Eurostat, Japonya Ticaret ve Sanayi Bakanlığı Gelişmiş ekonomilerde enflasyon baz etkisiyle Aralık ta yükselişini sürdürdü. Aralık itibarıyla ABD, Euro Bölgesi ve Japonya da enflasyon oranları sırasıyla %2,8, %,9 ve %1,7 seviyesinde... Grafik 71: Reel Dış Ticaret Hacimleri (2=1) Grafik 72: G3 Ekonomilerinde İşsizlik Oranları Grafik 73: G3 Yıllık Enflasyon Oranları 15 14 13 12 11 1 ABD Japonya Euro Bölgesi 9 1999 21 23 25 29 11% 1% 9% 8% 7% 6% 4% 3% 2 ABD Japonya 21 22 23 24 25 Euro Bölgesi 29 6% 4% 3% 2% 1% % 1% 2% 3% 2 21 22 ABD Euro Bölgesi Japonya 23 24 25 29 Kaynak: Hollanda Merkezi Planlama Bürosu (CPB) Kaynak: ABD St. Louis FED, Eurostat, Japonya i İstatistik Bürosu Kaynak: ABD St. Louis FED, Eurostat, Japonya i İstatistik Bürosu 15
Gelişmekte Olan Ekonomiler Enflasyon Hızlanırken Ekonomide Toparlanma... Macaristan ve Romanya da politika faizleri düşürülürken diğerlerinde sabit tutuldu. Böylece ortalama politika faizi bir miktar geriledi... Grafik 74: Bazı Gelişmekte Olan Ekonomilerde Ortalama Politika Faizleri 8. 8.% 7. 7.% 6. 6.% 5. 5.% 4. 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 Kaynak: Bloomberg, Bankası ABD uzun vadeli tahvil faizleri Ocak boyunca gerilerken EMBI + spread 34 baz puan genişleyerek 38 baz puana yükseldi. EMBI + Rusya en iyi performansı gösterirken, EMBI + Güney Afrika en kötü performans sergileyen oldu... Grafik 77: EMBI+ Spread 9 75 6 45 3 15 Şub 8 Nis 8 Haz 8 Ağu 8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 Brezilya Türkiye EMBI+ spread Rusya Güney Afrika Eki 8 Ara 8 Şub 9 Nis 9 Haz 9 Ağu 9 Kas 9 Oca 1 13% 11% Bazı gelişmekte olan ekonomilerde enflasyon Ocak ta hız kazandı. Özellikle Türkiye de vergi artışlarına bağlı olarak... 9% 7% 3% Grafik 75: Yıllık Enflasyon 1% 24 25 29 Kaynak: IIF Macaristan Türkiye Brezilya Kore Bazı gelişmekte olan ekonomilerin son ihracat verileri dış talep koşullarındaki toparlanmanın devam ettiğine işaret ediyor. Güney Kore nin ihracatı Ocak ta yıllık bazda %47 arttı... Grafik 78: İhracat Büyümesi (3 Aylık Ortalama Yıllık Değişimler) 3 2% 1% 2 4% 1999 2 21 Türkiye Brezilya 22 23 24 25 Macaristan Kore 29 Değer Kaybı Değerlenme Brezilya Real i Ocak ayında küresel kaygılarla %5,2 değer kaybetti. Şubat ın ilk haftasında da Ocak sonuna göre %1 lik değer kaybı yaşandı... Grafik 76: Sepete Karşı Gelişmekte Olan Ülke Kurları (.5*EUR+.5*USD) (1.1.7=1) 15 14 13 12 11 1 9 8 6 7 Kaynak: Reuters 9 7 12 7 TRY ZAR RUB HUF BRL 3 8 6 8 9 8 12 8 3 9 6 9 9 9 12 9 Türkiye, Brezilya ve Kore de sanayi üretimleri Aralık ta yıllık bazda %18 den fazla arttı. Böylece söz konusu ekonomilerin dördüncü çeyrek GSYH büyümeleri de pozitif olarak açıklanacaktır... Grafik 79: Sanayi Üretimi (3 Aylık Ortalama Yıllık Değişimler) 3% Türkiye Macaristan Brezilya Kore 19% 8% 3% 14% 2 1999 2 21 22 23 24 25 29 Kaynak: Bloomberg Kaynak: IIF Kaynak: IIF 16
Emtialar Emtia Piyasalarında Euro/Dolar Parite Etkisi Bloomberg emtia fiyat endeksinin tüm alt endeksleri Şubat ayı başı itibarıyla aylık bazda düştü. Böylece, toplam endeks aynı dönemde %1 geriledi. Ocak sonu Şubat başı itibarıyla altın fiyatları son günlerde euro/dolar paritesindeki düşüşü takip ederken 1.1 usd/ons seviyesinin altında indi. Şubat ayı başı itibarıyla petrol fiyatları 7 usd/ons a geriledi... Grafik 8: Bloomberg & UBS Emtia Fiyat Endeksi Grafik 81: Altın Fiyatları USD & Euro Grafik 82: Brent Petrol Fiyatları USD & Euro 2,5 2, 1,5 1, 5 Bileşik Endeks Enerji Tarım Temel Metaller Değerli Metal 13 12 11 1 9 8 7 6 5 4 Altın (USD/ons) Altın (Euro/ons) 15 125 1 75 5 25 Brent (USD/Varil) Brent (Euro/Varil) 2.8 4.8 6.8 8.8 1.8 12.8 2.9 4.9 6.9 8.9 1.9 12.9 2.1 2.8 4.8 6.8 8.8 1.8 12.8 2.9 4.9 6.9 8.9 1.9 12.9 2.1 1.8 3.8 5.8 7.8 9.8 11.8 1.9 3.9 5.9 7.9 9.9 11.9 1.1 Kaynak: Bloomberg Kaynak: Reuters Kaynak: Reuters Ocak ayında bakır fiyatlarında aylık bazda, Çin deki talep düşüşü ve güçlü doların etkisinden kaynaklanan %8 civarında düşüş var. Hem uluslararası hurda fiyatları hem de Türkiye nin demir çelik ihraç fiyatları Aralık 9 dan beri artıyor. Yılın ilk ayında, bakır fiyatlarını takip eden diğer temel metal fiyatlarında da düşüş var... Grafik 83: Bakır Fiyatları (USD/ton) Grafik 84: Demir Çelik Fiyatları (USD/ton) Grafik 85: Temel Metal Fiyat Endeksi (=1) 1, 8, 6, 4, 2, Spot 3 Ay 15 Ay Stok 1.6 4.6 7.6 1.6 1.7 4.7 7.7 1.7 1.8 4.8 7.8 1.8 1.9 4.9 7.9 1.9 1.1 6 5 4 3 2 1 16 14 12 1 8 6 4 2 5.7 9.7 Ulus. Hurda (HMS 1&2 8:2 mix) Kütük (Türkiye İhracat Fiyatları) Çubuk (Türkiye İhracat Fiyatları) 1.8 5.8 9.8 1.9 5.9 9.9 1.1 16 14 12 1 8 6 4 2 Alüminyum Nikel Çinko 5.7 7.7 9.7 11.7 1.8 3.8 5.8 7.8 9.8 11.8 1.9 3.9 5.9 7.9 9.9 11.9 1.1 Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg 17
Makroekonomik Göstergeler I Gerçekleşmeler 29 Tahmin 21 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Büyüme 29 4Ç 8 1Ç 9 2Ç 9 3Ç 9 GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla) 758 843 95 95 947 1,73 1,29 233 21 229 262 GSYH (Milyar USD) 526 659 742 615 68 693 641 156 127 146 174 GSYH (12 aylık, Milyar TL, cari fiyatlarla) 95 944 934 934 GSYH (12 aylık, Milyar USD) 742 689 646 63 Kişi Başına GSYH (USD) 7,583 9,234 1,436 8,472 8,456 9,417 8,821 GSYH (%) 6.9 4.7.9 5.8 6. 3.8 3.5 6.5 14.7 7.9 3.3 Sanayi Üretimi 29 1.29 11.29 12.29 1.21 Sanayi Üretimi (Yıllık % Değişim) 7.8 6.9.9 9.6 6.5 2.2 25.2 Kapasite Kullanım Oranı (%) 81. 78.3 75.2 65. 68. 69.2 67.6 67.8 İşgücü 29 4Ç 8 1Ç 9 2Ç 9 3Ç 9 Sanayide Reel Ücret Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 25=1) 91.2 96.2 91. 91. 82.9 83.8 87.3 (Yıllık % Değişim) 4.5 5.4 5.4 5.4 11.4 9. 7.6 Sanayide Kısmi Verimlilik Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 25=1) 19. 111.1 13.6 13.6 96.8 11. 112.1 (Yıllık % Değişim) 1.9 2. 6.8 6.8 9. 1.9 2.7 29 7.29 8.29 9.29 1.29 İşsizlik oranı (%) 9.9 9.9 11. 14. 14.8 14.6 12.8 13.4 13.4 13. Enflasyon 29 1.29 11.29 12.29 1.21 TÜFE (Aylık % değişimler) 2.41 1.27.53 1.85 TÜFE (Yıllık % değişim) 9.7 8.4 1.1 6.5 7.9 5.3 5.8 5.53 6.53 8.19 TÜFE (Yıllık Ortalama% Değişim) 9.6 8.8 1.4 6.3 8.8 ÜFE (Aylık % değişimler).28 1.29.66.58 ÜFE (Yıllık % Değişim) 11.6 5.9 8.1 5.9 5.8.19 1.51 5.93 6.3 ÜFE (Yıllık Ort. % Değişim) 9.3 6.3 12.7 1.2 Deflatör (%) 9.3 6.2 11.5 6.1 6. 8.8 5. Kaynak: TÜİK, DPT, Merkez Bankası ve Bankası 18
Makroekonomik Göstergeler II Gerçekleşmeler 29 Tahmin 21 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Faiz Oranları 29 1.29 11.29 12.29 1.21 Gösterge bono (Ortalama, %) 15.6 17.2 16. 11.7 11.2 9.3 8.2 8.8 9.2 8.7 (İskontolu İhale, Ortalama, %) 18. 18.3 19.1 11.4 7.5 8.5 9. 8. Nakit İç Borçlanmanın Vadesi(Ay) 27.5 33.4 31.2 35.7 46.1 36.5 2.1 38.9 O/N (Ortalama) 17.8 18.3 19.3 9.2 8.8 6.7 7. 6.7 6.5 6.5 Eurobond (23, Getiri, %) 7.1 6.8 7.7 6.4 6.4 6.4 6.4 6.5 Döviz Kuru 29 1.29 11.29 12.29 1.21 Sepet (,5*USD+,5*EURO, Dönem sonu) 1.6359 1.4375 1.8266 1.815 1.84 1.89 1.8439 1.8561 1.815 1.7834 EURO/US$ (Dönem sonu) 1.32 1.47 1.42 1.44 1.45 1.35 1.49 1.5 1.44 1.4 USD/TL (Ortalama, Alış kuru) 1.4311 1.315 1.2929 1.5448 1.55 1.56 1.55 1.61 1.4621 1.48 1.4995 1.4663 USD/TL (Dönem sonu, Alış kuru) 1.4131 1.1647 1.5123 1.4873 1.51 1.6 1.4823 1.4825 1.4873 1.485 EURO/TL (Dönem sonu, Alış kuru) 1.8586 1.712 2.148 2.1427 2.18 2.17 2.255 2.2297 2.1427 2.818 Ödemeler Dengesi (Milyon USD) 29 8.29 9.29 1.29 11.29 İhracat (f.o.b) 85,535 17,272 132,28 12,165 11,5 98,5 118, 17,5 9,56 7,828 8,493 1,13 İthalat (c.i.f) 139,576 17,63 21,964 14,775 138,5 134, 168, 153, 12,569 12,812 12,451 12,675 Cari İşlemler Dengesi 32,51 38,219 41,812 13,2 11, 22,4 18, 149 528 863 671 Cari İşlemler Dengesi (12 aylık kümülatif) 32,51 38,219 41,812 17,77 14,585 14,496 11,396 Cari İşlemler Dengesi/GSYH (%) 6.1 5.8 5.6 2.1 1.8 3.2 2.8 Net Enerji İthalatı Hariç Cari Denge (12 aylık) 6,627 9,32 967 13,335 14,311 12,762 14,762 Turizm Gelirleri 16,853 18,487 21,951 21,249 21, 22,5 2,97 3,814 2,86 2,57 Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Net) 19,261 19,94 15,785 7, 569 953 5 37 Sermaye Hesabı Dengesi 32,64 36,622 36,394 64 82 28 481 Eurobond İhracı 5,848 4,627 4, 3,75 3,5 5,6 Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, TÜİK, DPT ve Bankası 19
Makroekonomik Göstergeler III Gerçekleşmeler 29 Tahmin 21 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Toplam Dış Borç Stoku 29 4Ç 8 1Ç 9 2Ç 9 3Ç 9 Toplam Dış Borç Stoku (Milyon US$) 27,593 249,426 278,32 278,32 266,794 27,93 273,454 Kamu 87,264 89,325 92,345 92,345 89,224 91,827 97,158 Özel 12,329 16,11 185,957 185,957 177,57 178,266 176,296 Kısa Vadeli 42,616 43,147 5,498 5,498 47,948 48,627 49,343 Uzun Vadeli 164,977 26,279 227,84 227,84 218,846 221,466 224,111 Toplam Dış Borç Stoku/GSYH 39.4% 38.4% 37.6% 37.6% 38.8% 42.% 45. Kamu Dış Borç Stoku/GSYH 16.6% 13.8% 12. 12. 13.% 14.3% 16.2% Özel Sektör Dış Borç Stoku/GSYH 22.8% 24.7% 25.1% 25.1% 25.9% 27.7% 29.3% Kısa Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 8.1% 6.6% 6.8% 6.8% 7.% 7.6% 8.2% Uzun Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 31.3% 31.8% 3.8% 3.8% 31.9% 34.4% 37.3% AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH 46.1% 39.4% 39. 47.3% 47.3% 48.9% 49.% 39. 42.7% 43.1% 45.3% Rezervler (Milyon US$) 29 1.29 11.29 12.29 1.21 Toplam Rezervler 63,218 74,27 73,346 74,81 75,267 75,237 74,81 74,899 Merkez Bankası Rezervleri 6,845 71,263 7,75 7,689 71,54 71,51 7,689 7,778 Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 2,493 32,827 36,213 37,182 35,916 35,51 37,182 35,253 Parasal Büyüklükler (Milyar US$) 29 9.29 1.29 11.29 12.29 M1 39.5 45. 38.2 47.1 45.4 43.6 49.5 47.1 M2 154.2 19.8 186.5 211. 21.3 21.2 29.9 211. M2Y 238.6 279.6 271.1 33.3 296.3 295.6 33.3 33.3 M3Y 248.5 294.7 283.5 32.7 39.7 313.9 32.6 32.7 Para Tabanı 29.2 44.7 36.8 42.7 36.6 39.8 36.4 42.7 APİ (Dönem Sonu).8 3.7 1.9 12.5 5.9 12.5 7.3 12.5 Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, Bankası 2
Makroekonomik Göstergeler IV Gerçekleşmeler 29 Tahmin 21 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Bankacılık Sektörü (Milyar TL) 29 4Ç 8 1Ç 9 2Ç 9 3Ç 9 Aktifler 499.7 581.6 732.5 732.5 753.8 768.2 798. Aktifler/GSYH (%) 65.9 69. 77.1 77.1 79.8 82.3 85.5 Krediler 219. 285.6 367.4 367.4 366.2 368.2 375.7 Krediler/GSYH(%) 28.9 33.9 38.7 38.7 38.8 39.4 4.2 Ticari Krediler/GSYH (%) 19.8 22.6 26.3 26.3 26.5 26.5 27. Tüketici Kredileri/GSYH (%) 9.1 11.3 12.3 12.3 12.2 12.9 13.2 Konut 23.4 32.5 38.9 38.9 38.9 4.4 41.8 Taşıt 6.7 6.2 5.5 5.5 4.9 4.8 4.6 İhtiyaç 17.5 29.3 38.7 38.7 38.7 4.4 41.6 Kredi Kartları 22. 27.8 34.9 34.9 33.9 35.9 36.4 Mevduatlar 37.6 356.9 454.6 454.6 467.1 467.6 488.9 YP Mevduatlar (Milyar dolar) 86.6 18.9 15.8 15.8 11.8 17.7 116.7 Mevduatlar/GSYH 4.6 42.3 47.8 47.8 49.5 5.1 52.4 Öz sermaye 59.5 75.8 86.4 86.4 91.7 97.8 15.4 Öz sermaye/gsyh (%) 7.9 9. 9.1 9.1 9.7 1.5 11.3 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) 29 9.29 1.29 11.29 12.29 Gelirler 173.5 19.4 28.9 215.1 23.9 236.8 16. 19. 17.8 21.9 Harcamalar 178.1 24.1 226. 267.3 266.8 286.9 25.4 21.4 2.9 27.7 Faiz Ödemeleri 46. 48.8 5.7 53.2 55.5 56.8 5. 4.7 1.9 1. Bütçe Dengesi 4.6 13.7 17.1 52.2 62.8 5.1 9.5 2.4 3.1 5.9 Faiz Dışı Denge 41.3 35. 33.6 1. 7.3 6.6 4.5 2.3 1.2 4.8 Merkezi Yönetim İç Borç Stoku 251.5 255.3 274.8 33. 32.6 327.2 329.2 33. Faiz Harcamaları/GSYH (%) (*) 6.1 5.8 5.3 5.9 5.5 Bütçe Dengesi/GSYH (%) (*).6 1.6 1.8 6.6 4.9 Faiz Dışı Fazla/GSYH (%) (*) 5.4 4.2 3.5.8.6 Merkezi Yönetim Borç Stoku (%) 29 4Ç 8 1Ç 9 2Ç 9 3Ç 9 Merkezi Yönetim İç Borç Stoku/GSYH 33.2 3.3 28.9 28.9 31. 32.3 34.3 Merkezi Yönetim Dış Borç Stoku/GSYH 12.6 1.3 9.4 9.4 9.9 1.9 12.4 Toplam Kamu Brüt Borç Stoku/GSYH 48.2 42.2 43. 43. 46.2 46.5 48.8 Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH 34. 29.5 28.2 28.2 3.5 3.5 32.4 Kaynak: BDDK, TÜİK, Maliye Bakanlığı, Hazine, DPT ve Bankası 21
Rating Türkiye S&P Yabancı Para Uzun Vadeli Görünüm/Gözetim Yerli Para Uzun Vadeli Son Değişimin Yönü 16.1.23 B+ B+ 8.3.24 B+ Pozitif BB 17.8.24 BB Pozitif BB 29.6. BB BB 3.4. BB Negatif BB 1.8. BB BB 14.11. BB Negatif BB 18.9.29 BB BB Türkiye Moody's Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V. 21.1.23 B3 B3 3.9.24 B2 B2 11.2.25 B1 Pozitif B1 15.12.25 Ba3 Ba3 18.9.29 Ba3 Ba3 8.1.21 Ba2 Ba2 Türkiye Fitch Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V. 25.3.23 B Negatif B 6.8.23 B Pozitif B 25.9.23 B Pozitif B 9.2.24 B+ B+ 25.8.24 B+ Pozitif B+ 13.1.25 BB BB 14.12.25 BB BB Pozitif 1.5. BB BB 12.12. BB BB 3.12.29 BB+ BB+ Diğer Yükselen Piyasalar (EM) S&P Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V. Son Değişimin Yönü Rusya 21.12.29 BBB BBB+ Macaristan 3.3.29 BBB BBB Brezilya 1.5. BBB BBB+ Polonya 27.1. A A 22