Makroekonomik Gelişmeler Türkiye

Transkript

1 Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 12 Temmuz 2011 Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Garanti Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Garanti Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.

2 İçerik Makro Yorum: Kamu Tasarrufu Neden Artmak Zorunda? 1-2 Enflasyon: Gıda Fiyatlarında Düzeltme Enflasyonu Aşağıya Çekti... 3 Kur & Faizler: TL, Mart 2009 dan Bu Yana En Düşük Seviyesinde... 4 Büyüme: Dünyanın En Hızlı Fakat 2011 in Son Çift Haneli Büyüme Oranı... 5 Sektörel Gelişmeler: Oto Satışları Haziran da Arttı... 6 İşgücü: İşsizlik Oranı Son İki Aydır Kriz Öncesi Seviyede... 7 Kamu Finansmanı: Mayıs Ayında Faiz Dışı Harcamalarda Hızlanma 8 Borç: Kamu Borcunun GSYH ya Oranı İlk Çeyrekte Sadece Sınırlı Azaldı 9 Dış Ticaret: Açık Halen Genişliyor Ödemeler Dengesi: Cari Açık Yükselmeye Devam Ediyor MB Bilançosu: Merkez Bankası Faiz Artış Sinyali Vermiyor Bankacılık: Haziran Sonu İtibarıyla Kredi Büyüme Oranı Hala Yüksek Gelişmekte Olan Ekonomiler: 1Ç11 de En Yüksek Büyüme Oranı Türkiye de Ayın Grafikleri 15 Makroekonomik Göstergeler Rating 20

3 Makro Yorum 140% Hanehalkı Borcu/GSYH 2010 Kamu Tasarrufu Neden Artmak Zorunda? Bu hafta açıklanan ödemeler dengesi verilerine göre Türkiye nin son 12 aylık cari işlemler açığı 68 milyar dolar ile rekor seviyeye ulaştı. 2. çeyrek büyüme rakamları açıklandığı zaman, cari işlemler açığının GSYH a oranının yaklaşık %9 olacağını tahmin ediyoruz. Cari işlemler açığında görülen artış hızı, tasarruflardaki düşüşe işaret ediyor. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi Türkiye %12 ile diğer ülkelere kıyasla en düşük tasarruf/gsyh oranına sahip ülkelerden birisi yılı öncesinde bu oran %16-18 arasında seyretmekteydi. 50% 45% 45% 40% 34% 35% 32% 32% 31% 30% 27% 26% 25% 23% 21% 21% 20% 17% 16% 15% 12% 5% 0% 120% 100% 80% 60% 40% 17% 20% 0% 2011 in ilk çeyreği itibarıyla hanehalkı borcunda görülen yıllık artış %34 ile kriz öncesi dönemin üstünde bir seviyede bulunuyor. Hanehalkı varlıklarına bakıldığı zaman ise seviye, 2009 un ikinci yarısından bu yana GSYH ye oranla %43-44 dolaylarında durgun bir şekilde seyrediyor. Reel sektör finansal borçlarının GSYH ye oranı 2008 den 2010 ortalarına kadar %36-37 seviyelerinde iken 2010 yılının 3. çeyreği itibarıyla kazanılan ivme ile beraber kısa süre önce %40 a ulaştı yılı sonu ile karşılaştırıldığı zaman TL cinsinden olan borcun artış hızının %40, yabancı para cinsinden olan borcun artışının ise %127 olduğunu görüyoruz. Hanehalkı borçlanmasının GSYH ye oranı %17 ile diğer ülkelere kıyasla oldukça düşük bir seviyede bulunmakta, konut hariç bakıldığı zaman ise bu oran %11 e düşüyor. Hanehalkı borcunun düşüklüğü ve yabancı para cinsinde borcun olmaması Türkiye için son ekonomik krizden çıkış sürecinde önemli bir avantaj oldu; ancak 2009 un ikinci yarısından bu yana hanehalkı borç artış hızında görülen yükseliş kritik bir nokta olarak değerlendirilmelidir. 1

4 Makro Yorum Kriz sonrası dönemde, kamu sektörünün borcu GSYH ye oran olarak düştü yılında GSYH ye oranla %45 e çıktıktan sonra bu oran 2010 yılı sonu itibarıyla %42 seviyesine geriledi. Kamu Borcu / GSYH (%) ortalaması Maastricht Yunanistan İtalya İrlanda Belçika ABD Portekiz Fransa Birleşik Krallık 60 Avrupa Birliği Macaristan Almanya İspanya Hollanda 39 Türkiye Hanehalkı, reel sektör ve kamu sektörü borç stokları alarm vermemelerinin ötesinde rahatlatıcı seviyelerde bulunmalarına rağmen, özellikle hanehalkı ve reel sektör borç seviyelerinde görülen artış hızı, yükselen riskler sebebi ile önlem alınması gerektiğini işaret ediyor. Bu perspektifte, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve son zamanlarda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu nun aldığı para politikası kararları doğru yolda atılan adımlar olarak görülmelidir. Mali tarafa bakıldığı zaman riski kontrol etmek için hareket payı olduğu görülmektedir. Aşağıdaki grafik 2003 ten bu yana kamu borcunun GSYH ye oranındaki düşüşü gösteriyor. Faiz dışı fazla, arasında borç seviyesindeki düşüşe en çok katkı yapan kalem olurken, büyüme hızının yüksekliği de borcu azaltan etkenlerdendi. Öte yandan reel faiz harcamaları yılları arasında borcu artırıcı etki yaptı senesinde negatif büyüme hızı ve faiz dışı açık sebebi ile kamu borcu GSYH nin %45 i seviyesine yükseldi. Borç seviyesi 2010 itibari ile azalmaya başladı; ancak bu azalma yılları arasındakinin aksine sadece yüksek büyüme hızından kaynaklanıyor, faiz dışı fazlanın bu azalmaya katkısından söz edilemiyor sonrasında reel faizlerde yaşanan düşüş, faizlerin borcu artırıcı etkisini sınırladı ve kamu tasarruflarında yaşanan azalmayı telafi etti. Şu ana bakıldığında, ekonominin büyümesindeki hız sebebi ile tasarruf oranlarında yaşanacak artış hızı büyük önem arz ediyor. Politika yapıcılar alacakları önlemler ile hanehalkını ve reel sektörü daha fazla tasarruf yapmaya teşvik edebilirler; ancak kamu tasarruflarına yönelik atılabilecek adımlara kıyasla daha fazla zaman gerektirecektir. Aynı zamanda maliyeti daha büyük olabilir. Maliye politikasında sıkılaştırmaya gidilmesi için yeterli hareket alanı mevcuttur ve bu durum kaçırılmaması gereken bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. Kamu Borcuna Etki/GSYH 12.0% 10.0% Kamu borcunu düşürücü etki 8.0% 6.0% 4.0% 2.0% 4.9% 5.0% 4.4% 4.8% 3.5% 2.2% 0.0% 0.0% -2.0% -0.7% -4.0% -6.0% Kamu borcunu artırıcı etki -8.0% Büyümeden Reel Faiz Yükünden Faiz Dışı Fazladan 2

5 Enflasyon Gıda Fiyatlarında Düzeltme Enflasyonu Aşağıya Çekti... Tüketici fiyatları aylık bazda %0.7 olan beklentilerin üzerinde %1.43% düştü. Böylece yıllık enflasyon %7.2 den %6.2 ye geriledi. Ayrıca, üretici fiyatları sadece %0.01 beklentilerin altında arttı. Yıllık enflasyon ise %9.6 dan %10.2 ye arttı. Grafik 1: Yıllık Enflasyon İşlenmemiş ve işlenmiş gıda fiyatları Haziran da yıllık değişim bazında sırasıyla%16.7 den %8.7 ye ve %8.6 dan%7.9 a geriledi. Grafik 2: TÜFE & Gıda Enflasyonu (Yıllık Değ) Haziran da enflasyon da düşüş gıda fiyatlarındaki düşüşten kaynaklandı. Grafik 3: Haziran TÜFE 20% 16% 12% 8% 4% 0% -4% Kaynak: TUIK TÜFE -8% Haziran da mal fiyatları %8.3 den %6.7 ye gerilerken(yıllık değişim) hizmet fiyatlarında %4.5 den %5.1 e artış var. Grafik 4: Yıllık Hizmet ve Mal Fiyatları ÜFE 10.2% 6.2% 30% 25% 20% 15% 5% 0% -5% TÜFE işlenmemiş işlenmiş Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Kira ve lokanta&otel fiyatları sırasıyla %4.2 den %4.4 e ve %7.2 den %7.5 e artış var. (Yıllık değ) Ayrıca Haziran da aylık bazda paket tur fiyatlarında keskin bir artış var. (%15.5) Grafik 5: Hizmet Sektör Fiyatlar (Yıllık Değ) Eğitim Eğlence ve kültür Çeşitli mal ve hiz. Haberleşme Giyim ve ayak. Ev eşyası Lokanta ve oteller Ulaştırma Konut Sağlık Alkollü içk.&tüt. TÜFE Gıda -7% -6% -5% -4% -3% -2% -1% 1% 2% Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Çekirdek enflasyon yıllık bazda Haziran da Mayıs taki %4.72 den %%5.27 ye yükseldi. Grafik 6: Çekirdek Enflasyon (M.A., 3AO, Yıllık değ) 14% 12% 8% 6% 4% 2% Hizmet Mal % 17% 14% 11% 8% 5% 2% -1% -4% -7% Diğer Hizm. Lokanta ve Otel Haberleşme H Kira Ulaştırma Hizmetleri 16% 14% 12% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak : TUIK *Çekirdek Enflasyon : Gıda, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE 3

6 Kur ve Faizler TL, Mart 2009 dan Bu Yana En Düşük Seviyesinde... Haziran ayında TL nin kur sepetine karşı %2.8 değer kaybetmesi ile birlikte Kasım 2010 dan bu yana toplamda %17 lik değer düşüşü kaydedildi. TL, kur sepetine karşı Mayıs ayında %0.9 reel değer kaybettikten sonra Haziran ayında %3.4 değer kaybetti. Seviye, Mart 2009 dan bu yana en düşük değer olarak kayda geçti. Swap faiz oranları Haziran sonu itibari ile %7 nin üzerine çıktı. Bir önceki ay ile karşılaştırmaya göre son 3 aydır görülen en yüksek artış oldu. Grafik 7: Nominal Exchange Rates Grafik 8: CPI Based Real Exchange Rates (2003=100) Grafik 9: FX Swap Rates Sepet (0.5 Dolar Euro) Dolar/TL Euro/TL Sepet Gelişmekte olan ülkeler Gelişmiş ülkeler Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB % 8.0% 7.5% 7.0% 6.5% 6.0% 5.5% 5.0% 4.5% 4.0% Aralık 09 Şubat 10 1 Aylık 6 Aylık 12 Aylık Nisan 10 Haziran 10 Ağustos 10 Ekim 10 Aralık 10 Şubat 11 Nisan 11 Gösterge faiz oranı 20Şubat13, Haziran ın ikinci yarısında %9 un üstüne çıktıktan sonra beklentinin altında gelen Haziran enflasyon değerlerinin etkisi ile az miktarda gerileme kaydetti. Grafik 10: Benchmark&One-Week Repo Interest Rates (Compound) 18% 14% 6% Repo (1 Hafta Vadeli) Gösterge bono (Bileşik) Verim eğirisinin kısa ve uzun tarafı 8 Temmuz itibarıyla Mayıs sonuna göre yükseldi... Grafik 11: Yield Curve Getiri (%) Vadeya kalan gün Enflasyonun Haziran ayında %7.2 den %6.2 ye düşmesi ile reel faizler %2.6 seviyesine çıktı. Grafik 12: Real Interest Rates 21% 17% 13% 9% 5% 1% -3% Ex-ante (Beklenti Anketi) Ex-ante (Garanti Bankası) Ex-post Kaynak: TCMB, İMKB Kaynak: Reuters Kaynak: TCMB, İMKB, Garanti Bankası Hesaplamaları 4

7 Büyüme Dünyanın En Hızlı Fakat 2011 in Son Çift Haneli Büyüme Oranı... Türkiye ekonomisi ilk çeyrekte dünyanın en hızlı büyümesini kaydetti. Dış talebin (-5.5%) ve stokların (-0.3%) negatif katkısına rağmen, ekonomi yıllık bazda iç taleple %11 büyüdü... Grafik 13: Yıllık Büyümeye Katkılar İlk çeyrekte, özel tüketim ve yatırımlar sırasıyla %12 ve %38 oranında arttı. Bu iki kalemin ilk çeyrek büyümesine toplam katkısı %16 oldu Grafik 14: Büyümenin Kaynakları (Yıllık Değişimler) Sanayi üretimi yıllık bazda Ocak 2011 den beri yavaşlıyor. Bununla birlikte öncü göstergeler yavaşlamanın devam ettiğine işaret ediyor... Grafik 15: Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanım Oranı ve Elektrik Üretimi (Yıllık Değişimler) Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları Fakat üretimdeki yavaşlama dış talepten kaynaklanıyor. Mayıs ayı itibarıyla yılsonuna göre, dış piyasa için üretim sadece %1 artarken, iç piyasa için üretim %3 oranında arttı... Grafik 16: İç&Dış Piyasa İçin Üretim (Mev. Arınd.) Kaynak: TÜİK Tahminlerimize göre, yıllık büyüme ikinci çeyrekte ilk çeyrekteki %11 den %7 civarına düşebilir... Grafik 17: GSYH ve Sanayi Üretimi (3AO, Yıl. Değ.) Kaynak: TÜİK, Merkez Bankası Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış veriler de, ekonominin yavaşladığını gösteriyor. Çeyreklik büyüme ilk çeyrekte bir önceki çeyrekteki %3,6 dan %1,4 e inerken, ikinci çeyrekte un ilk çeyreğinden sonra ilk defa- negatif olabilir... Grafik 18: GSYH ve Sanayi Üretimi (Mevsimsellikten Arındırılmış, 2008Ç1=100) Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları * Mayıs itibarıyla Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları * Mayıs itibarıyla 5

8 Sektörel Gelişmeler Oto Satışlarında Haz 11 itibarıyla Artış... Mart-Mayıs döneminde mevsimsel arındırılmış bazda, Haziran 11 itibarıyla hafif bir artış var. Grafik 19: Otomobil İç Satış (M.A) Oto satışları, geçen yılın aynı dönemine göre, 1Ç 11 ve 1Y 11 de sırasıyla %36 ve %52 arttı, Grafik 20: Toplam Oto Satışları (Yıllık Değ) Oto kredilerinde artış (aylık değ) Hazirandaki oto satışlarına paralel artan bir hızla devam etti. Grafik 21: Oto İç Satış & Krediler % 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% 2Ç'06 4Ç'06 2Ç'07 4Ç'07 2Ç'08 4Ç'08 2Ç'09 4Ç'09 116% 79% 36% 2Ç'10 4Ç'10 2Ç'11 110, ,000 90,000 80,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 oto satış (M.A) oto kredi (aylık değ) % 11% 9% 7% 5% 3% 1% -1% -3% -5% Kaynak : ODD, Garanti Bankası Hesaplamaları Mevsimsel arındırılmış bazda, beyaz eşya iç satışlar Mayıs itibarıyla düşmeye devam etti. Düşüşe rağmen satış seviyesi halen yüksek. Kaynak: ODD İç satışlarda aynı trend olmasına rağmen oto ve beyaz eşya ihracat performansı ayrışıyor. Kaynak: ODD, BDDK, Garanti Bankası Hesaplamaları Mart- Mayıs döneminde elektrik tüketimi Haziran da %5 arttı (Yıllık değ)... Grafik 22: Beyaz Eşya İç Satışlar (M.A.) Grafik 23: İhracat (Agu 08=100, M.A) Grafik 24: Elektrik Tüketimi & Üretimi (Yıllık Değ) 600, , , , % 15% 5% üretim tüketim 400, , , Oto Beyaz Eşya % -5% Kaynak: TURBESD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: OSD, TURKBESD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TEIAŞ, Garanti Bankası Hesaplamaları 6

9 İşgücü İşsizlik Oranı Son İki Aydır Kriz Öncesi Seviyede... Martta, isşizlik ve mevsimsel arındırılmış işsizlik sırasıyla %10.8% ve %9.9 a geriledi. Mevsimsel arındırılmış bazda, işsizlik oranı Şubat ve Martta kriz öncesi seviyede. Mevsimsel arındırılmış bazda tarım dışı işsizlik %12.6 dan %12.5 e düşmeye devam etti. Grafik 25: İşsizlik Oranı Grafik 26: İşsizlik Oranı (M.A.) Grafik 27: Toplam ve tarımdışı işszlik (M.A) 17% 16% 15% 14% 13% 12% 11% 9% Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı İşsizlik oranı % 14% 13% 12% 11% 9% 14.9% 13.3% 10.1% 9.9% Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz Tem Ağu Eylül Ekim Kasım Aralık % 18% 16% 14% 12% 8% Tarım dışı işsizlik (M.A) İşsizlik (M.A) Kaynak: TUIK Kaynak : TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TUIK Mevsimsel arındırılmış bazda, Martta işgücü katılım oranı, yeni rekor yüksek seviyesinde (%49.85). Reel sektörde gelecek 6 ayda iş bulma olanakları endeksi, ki işgücü piyasası için öncü olarak kabul edilmektedir, Haziran da gerilemeye devam etti. İşsizlik sigortasına başvuran kişi sayısında Haziran itibarıyla artış var. Grafik 28: İşgücü (M.A) 27,000 26,000 25,000 24,000 23,000 22, İşgücü - sol 50.5% 49.5% 48.5% 47.5% 46.5% 45.5% işgücü katılım oranı Grafik 29: Reel Sektör Güven Endeksi Grafik 30: İşsizlik Oranı & İşsizlik Sigortası İşsiz - sağ İşsizlik Sigortası Kaynak : TUIK Kaynak : TUIK Kaynak : TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları 7

10 Kamu Finansmanı Mayıs Ayında Faiz-dışı Harcamalarda Hızlanma Mart 2011 sonuan göre bütçe açığının GSYH ya oranı 2010 sonundaki %3.6 dan %2.8 e düştü hükümet hedeflerine ulaşılması için yılın kalan döneminde bütçe performansının en az geçtiğimi yıl ile aynı olması gerekiyor. Vergi gelir performansı 1Ç2011 de sadece sınırlı iyileşerek; bir çeyrek öncesinde %19.1 olan vergi gelirlerinin GSYH ya oranını Mart 2011 de %19.2 ye yükseltti. Mart 2011 itibariyle faiz dışı harcamaların GSYH ya oranı bir önceki çeyrekteki %22.2 den %21.8 e düştü için hükümetin hedefi %21.8 ile neredeyse aynı seviyede. Grafik 31: Bütçe Performansı Grafik 32: Vergi Gelirleri/GSYH Grafik 33: Faiz Dışı Harcamalar/GSYH Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK T:Hükümet Hedefi Kaynak: Maliye Bakanlığı, GT: Hükümet Hedefi Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK, GT: Hükümet Hedefi Mayıs ayında gelir vergisi geliri artışındaki hızlanma devam ederken; tüketime endeksli vergi gelirinde bir yavaşlama oldu. Mal ve hizmet alımları dışında bütün faiz dışı harcamalar alt grupları Mayıs 2011 de bir hızlanmaya işaret ediyor. Nisan 2011 de 29.6 milyar TL seviyesine düştükten sonra 12 ay kümüle bütçe açığı Mayıs 2011 itibariyle 29.8 milyar TL seviyesine yükseldi. Yılsonu hedefi 33.5 milyar TL Grafik 34: Gelirler (12 Aylık Ort. Yıllık Değişim) Grafik 35: Harcamalar (12 Aylık Ort. Yıllık Değişim) Grafik 36: Bütçe Performansı (12 Aylık Toplam) Kaynak: Maliye Bakanlığı Kaynak: Maliye Bakanlığı Kaynak: Maliye Bakanlığı 8

11 Borç Kamu Borcunun GSYH ya Oranı İlk Çeyrekte Sadece Sınırlı Azaldı AB tanımlı kamu borç stokunun GSYH ya oranı 2011 ilk çeyreğinde 0.6 puan artarak %41.5 e düştü. Revizyonlar nedeniyle, önceki yıllara ilişkin oranlar sınırlı yükseldi için 0.6 puanlık revizyonla oran %42.2 ye yükseldi. Grafik 37: AB tanımlı Kamu Borç Stoku/GSYH Mayıs 2011 itibariyle, iç borcun yarısı değişken faizli kağıtlardan oluşurken; sabit faizli kağıtların oranı biraz daha sınırlı kalrak %49 oldu. Grafik 38: Enstrümanlara göre İç Borç Cari borç stoku üzerinden yaptığımız hesaplamalara göre gelecek 2 yılda en yüksek iç borç ödemeleri 1Ç12, 4Ç13 ve 3Ç11 de yapılacak. Grafik 39: İç Borçİtfa Takvimi Kaynak: Hazine Türkiye nin dış borç stokunun GSYH ya oranı Mart 2011 itibariyle neredeyse %40 ile aynı seviyede kaldı. Kısa vadeli dış borcun GSYH ya oranı 2010 daki %11 den aynı dönemde %10 a sınırlı azaldı. Grafik 40: Dış Borç/GSYH Kaynak: Hazine 2011 in ilk çeyreğinde 2010 yılı sonuna göre, özel sektörün dış borcunun GSYH ya oranı 0.1 puan sınırlı azalırken; kamunun dış borç stokunun GSYH ya oranı 0.3 puan yükseldi. Grafik 41: Dış Borç/GSYH Kaynak: Hazine, GarantiBank hesaplamaları Haziran nakit bütçesi borç yapılandırması nedeniyle artan gelir transferi ve yavaşlayan faiz dışı harcamalar nedenleriyle önceki aya göre iyileşti. Tablo 1: Finansman Tablosu TL Milyar Gerçekleşme Oca-Haz Hazine Programı Finansman Açığı İç Borçİtfası Dış Borç İtfası Finanman İç Borçlanma Dış Borçlanma Faiz Dışı Fazla 6.1 Özelleştirme 7.4 Borç Dönüşü 1.3 Kasa 6.0 İç Borçlanma/İç Borç İtfası 89.3% 88.4% 88.2% Kaynak:Hazine Kaynak: Hazine Kaynak: Hazine, Garanti Bankası 7

12 Dış Ticaret Açık Halen Genişliyor... Zayıf dış talep nedeniyle dış açık halen genişliyor. Mayıs ta dış ticaret açığı yıllık %104 artarak 10,1 milyar dolar ile rekor kırdı. Öte yandan öncü TİM verilerine göre, ihracat artışı Haziran da Mayıs taki %12 den %25 e yükselerek hızlandı... Grafik 42: İhracat ve İthalat (Takvim Etkisiyle Düzeltilmiş, Yıllık Değişimler) Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre, üç aylık ortalama ithalat Mayıs ta yeni rekor seviyesine ulaşırken, ihracat bir önceki aydaki seviyesinde kaldı... Grafik 43: İhracat&İthalat (Mev. Arın., 3AO, Mn US$) Yıllık bazda reel ithalat Mayıs ta %20 artarken, reel ihracat %4 daraldı. Mayıs ta reel dış ticaret açığındaki bozulmanın daha belirgin hale gelmesinde, geçen yılın aynı döneminde bir seferlik yapılan yüksek altın ihracatı etkili oldu... Grafik 44: Reel İhracat ve İthalat (3AO, Yıl. Değ.) Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Petrol fiyatlarının %43 oranında artması ve güçlü iç talep ile, petrol ve doğalgaz ithalatı Ocak-Mayıs döneminde %53 arttı... Grafik 45: Petrol Faturası ve Brent Petrol Fiyatı 3 aylık ortalamalara göre, yatırım malı ithalatı Mayıs ta %64 ile ara malı ve tüketim malı ithalatının oldukça üzerinde arttı... Grafik 46: İthalatın Bileşenleri (3AO, Yıl. Değ.) AB-25 ülkelerine yapılan ihracat Mayıs ta %25 artarken, gelişmekte olan ülkelere yapılan ihracat bölgesel sorunlar nedeniyle yavaşladı Grafik 47: İhracatın Ülke Dağılımı (3AO, Yıl. Değ.) Kaynak: TÜİK, Reuters, Garanti Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları 10

13 Ödemeler Dengesi Cari Açık Yükselmeye Devam Ediyor... May 11 itibarıyla, USD 7,8 mlr açık ile12 aylık cari açık 68.2 mlr USD seviyesine ulaştı. Ayrıca 12 aylık kümülatif enerji harici cari açık 30,0 mlr USD seviyesinde. Grafik 48: Cari Denge (mlr USD) Kayıt: MB Net turizm geliri, Mayıs ta 1,4 mlr USD gelirin ardından Ocak Mayıs döneminde 4,1 mlr USD ye ulaştı. Net turizm gelirindeki artış turist sayısındaki artışa paralel. Grafik 50: Net Turizm Geliri (Yıllık Değişim) 45% 35% 25% 15% 5% -5% -15% -25% Cari Açık Net Enerji Faturası çıkış yapan turist sayısı net turizm geliri Kaynak: TUIK, Kültür ve Turizm Bakanlığı Mevsimsel arınıdırılmış enerji dışı cari açık Nisan daki 2,8 mlr USD den Mayıs ta 3,2 mlr USD ye yükseldi. Grafik 49: Enerji Dışı Cari Denge (M.A., mlr USD) 2, ,000-4,000-6,000-8,000-10, cari açık enerji dışı cari açık Kayıt: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları 2008 May 11 itibarıyla (12 aylık kümülatif bazda, aylık değ) yerleşik olmayanların portföyünde 1,2 mlr USD düşüş, yerleşiklerin portföyünde 1,9 mlr USD artış var. Böylece, toplam sıcak para, net hata ve noksanda 2,4 mlr USD artış ile 3,1 mlr USD arttı. Tablo 3: Sıcak Para (12 month mn USD) Yerleşik Olmayan 23,502 27,913 26,664 DİBS 18,085 19,926 18,666 Hisse Senedi 1,609 2,297 2,605 Mevduat (TL+YP+Repo) 3,808 5,690 5,393 Yerleşik 16,142 13,220 15,168 Banka ydışı KV kredi , Banka KV dış borç 15,452 12,973 14,240 Özel sektör KV dış borç 1,563 1,309 1,673 Net Hata & Noksan 7,707 9,768 12,202 TOPLAM 47,351 50,901 54,034 Cari İşlemlere Oran 79% 80% 79% Kaynak: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları Mayıs itibarıyla, (12 aylık kümülatif, aylık değişim bazında) kredilerde 2.4 mlr USD artış varken mevduatlar 400 mln sınırlı geriledi. Net DYY 600 mln USD arttı. Tablo 2: Dış Finansman (12-ay, Million US$) Cari Denge -60,124-63,365-68,174 Sermaye ve Finans Hesapları 52,417 53,567 55,972 Doğrudan Yatırımlar 9,731 9,903 10,504 Yurtdışında -1,957-2,027-1,802 Yurtiçinde 11,688 11,930 12,306 Gayrimenkul (net) 2,449 2,485 2,502 Portföy Yatırımları 23,005 23,799 23,444 Varlıklar -1,619-1, Yükümlülükler 24,624 25,141 24,190 Hisse Senetleri 1,609 2,297 2,605 Hazine Bono & Tahvilleri 15,993 16,925 15,148 Eurobond 4,721 2,709 2,709 Bankaların Tahvil İhracı 2,092 3,001 3,518 Diğer Yatırımlar 35,568 32,795 36,184 Varlıklar 12,161 10,404 11,239 Efektif & Mevduat 14,828 13,667 13,979 Yükümlülükler 23,407 22,391 24,945 Bankalar 17,997 15,624 17,202 Uzun vade (net) 2,545 2,651 2,962 Kısa vade (net) 15,452 12,973 14,240 Diğer Sektörler ,031 Uzun vade (net) -2,168-1, Kısa vade (net) 1,563 1,309 1,673 Mevduatlar 3,076 4,897 4,496 Yurtdışı Bankalar 4,596 6,500 6,139 Rezerv Varlıklar -15,840-12,853-14,109 Net Hata ve Noksan 7,707 9,768 12,202 Kaynak: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları 11

14 MB Bilançosu Merkez Bankası Faiz Artış Sinyali Vermiyor Zorunlu karşılıklarda Mayıs ve Haziran aylarında artış görülmemesi ile Merkez Bankası nda tutulan para Haziran ve Temmuz başında milyar TL seviyelerinde kaldı. Grafik 54: Merkez Bankası nın fonlamaları (Mia TL) Milyar TL E 10 E 10 APİ K 10 A 10 Serbest mevduat O 11 Ş 11 M 11 N 11 M 11 H 11 Bu dönemde APİ ile milyar TL arasında para enjekte edilirken, para tabanına oran olarak APİ %49,3 ile en yüksek seviyeyi gördü.. Grafik 54: APİ/Para Tabanı 50% 40% 30% 20% 0% Eylül 10 Ekim 10 Kasım 10 Aralık 10 Ocak 11 Şubat 11 Mart 11 Nisan 11 Mayıs 11 Haziran 11 Merkez Bankası nın APİ ile fonlaması bankaların fonlama maliyetini %6,30-6,36 arasında tutarak, %6,25 lik politika faizinin üzerinde kalmaya devam ediyor... Grafik 55: Merkez Bankası ve İMKB Fonlaması Ağırlıklı Ortalama Maliyeti 7.2% 7.0% 6.8% 6.6% 6.4% 6.2% 6.0% N-10 D-10 J-11 F-11 M-11 Banks' cost of funding liquidity shortage Policy Rate A-11 M-11 J-11 J-11 Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TCMB, İMKB İMKB repo piyasasında faizler son iki ayda %3-7,9 ile geniş bir aralıkta dalgalanmaya devam ediyor. Haziran da yayınlanan nota göre, Merkez Bankası politika faizini uzun bir süre sabit tutarken faiz koridorunu daraltabileceğini belirtti... Grafik 56: İMKB ON Repo Piyasası ve MB ON Borçlanma Faizleri 9.00% IMKB ON Repo Oranı MB ON 7.00% 5.00% 3.00% 1.00% Eyl.10 Kaynak: TCMB Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Merkez Bankası Mayıs ayında 10 milyon azalttığı günlük döviz alım ihalelerini, Haziran da 10 milyon dolar daha azaltarak 30 milyon dolar seviyesine indirdi Grafik 57: MB Döviz Rezervleri (Milyar Dolar) Kaynak: TCMB Parasal göstergelerin yıllık değişimi Haziran da yavaşlamaya devam etti ancak TÜFE ve enflasyon ile aralarındaki fark devam ediyor. Grafik 58: Parasal Büyüklüklerin Yıllık Değişimi 40% 35% 30% 25% 20% 15% 5% 0% Kaynak: TCMB M1 M2Y M3Y TÜFE M2 M3 Emisyon M 09 H 09 E 09 A 09 M 10 H 10 E 10 A 10 M 11 12

15 Bankacılık Haziran Sonu İtibariyle Kredi Büyüme Oranı Hala Yüksek Kredilerdeki hızlanma Haziran ayı son haftasında oldukça yüksekti. 1 Temmuz itibariyle ticari ve tüketici kredileri yıllık büyüme oranı sırasıyla %39 ve %40 a yükseldi. Grafik 57: Yıllık Kredi Büyüme Oranı KOBİ kredileri yıllık büyüme oranı Mart 2011 sonrasında yavaşlarken; diğer ticari krediler hızlanmaya devam etti. Grafik 58: Kredi Büyüme Oranı (Yıllık) Kredi faiz oranlarındaki artış önceki aylara göre geçtiğmiz ay daha yüksek oldu. Gösterge bono faizi ve kredi faizi arasındaki fark genişeledi. Grafik 59: Faiz Oranları Kaynak: BDDK Tüketici kredisi kredi kartlarını da içerir Kaynak: BDDK Kaynak: TCMB Mart ayı sonuna göre, 1 Temmuz itibariyle TL cinsi mevduatlar 19.6 milyar TL artarken; YP cinsi mevduatların 0.8 milyar dolar azalması TL ye devam eden yatırım iştahına işaret etti. Grafik 60: Mevduatlar 3 aya kadar vadeli mevduatlar içinde 1 aya kadar vadeli mevduatların oranındaki düşüş dikkat çekici oldu. Oran Kasım 2010-Mayıs 2011 döneminde %30 dan %17 ye indi. Grafik 61: TL Mevduatlar İçindeki Pay 3-6 ay vadeli mevduatın oranı Mayıs 2011 de %9 u aşarak; Aralık 2005 sonrası en yüksek seviyeye çıktı. Grafik 62: TL Mevduatlar İçindeki Pay Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Kaynak:BDDK 12

16 Gelişmekte Olan Ekonomiler 1Ç11 de En Yüksek Büyüme Oranı Türkiye de Politika faizleri Haziran ayında Brezilya, Kore, Polonya, Şili, Tayland, Hindistan ve Kolombiya da 25 baz puan yükseldi. Temmuz başında Çin politika faizini 25 baz puan artırarak %6.56 ya çıkardı. Tayvan da ise artış puan ile daha sınırlı oldu. Grafik 63: Ortalama Politika Faizi* Rusya ve Romanya da politika faizi yıllık enflasyondan daha yüksek. Polonya, Çin ve türkiye de oranlar neredeyse aynı. En yüksek reel faiz hala Brezilya da. Grafik 64:Politika Faizi&Yıllık Enflasyon 7 Temmuz 2011 itibariyle, kur sepetine göre TL bir ay öncesine göre yaklaşık %1 değer kaybederken; diğer bazı yerel para birimleri değer kazandı. Grafik 65: Sepete Karşı Kur ( $) ( =100) Kaynak: Bloomberg, Garanti Bankası Hesaplamaları *Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Rusya, Ukrayna, Türkiye, Endonezya, Kolombiya, Çin, Güney Kore, Tayvan, Tayland, Malezya, Hindistan, Peru, Brezilya, Şili Mayıs ayında yıllık TÜFE enflasyonu Çin, Brezilya ve Türkiye de hızlanırken; Rusya da neredeyse aynı kaldı. Grafik 66: Tüketici Yıllık Enflasyonu Kaynak: IIF, Bloomberg, Garanti Bankası Doğu Avrupa ülkeleri içinde Türkiye de büyüme 2011 ilk çeyreğinde de oldukça yüksek kalmaya devam etti. Grafik 67: Büyüme oranı (Yıllık, M.A) Kaynak: Reuters, Garanti Bankası Büyüme oranı Şili ve Meksika da 2011 yılı ilk çeyreğinde hızlandı. Grafik 68: Büyüme oranı (Yıllık, M.A) Kaynak: IIF Kaynak: OECD Kaynak: OECD 13

17 Ayın Grafikleri Reel kesim güven endeksine göre; geçmiş ve gelecek 3 aya ait iç piyasa siparişlerinde keskin bir ayrışma var. Grafik 69 : İç Piyasa Siparişleri (M.A) Yılın ikinci yarısındaki yavaşlama beklentilerine rağmen oto satışları 2011 yıl sonunda, (piyasa beklentilerine göre) bin adet civarında yeni rekor yüksek seviyesine ulaşacak. Grafik 70 : Oto Satışları (bin adet) Yılın ilk çeyreği itibariyle, kredi büyümesi GSYH büyümesinin oldukça üzerinde gerçekleşmesi ile kredilerdeki değişimin GSYH ya oranı bir önceki çeyrekteki %12.1 den %12.8 ye yükseldi. Grafik 71 : Kredilerdeki Değişim/GSYH son 3 ay gelecek 3 ay F 14% 12% 8% 6% 4% 2% 0% % % 12.1% 9.4% Kaynak: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: OSD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: BDDK, TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları Türkiye de enflasyon ilk defa 2011 yılında BRIC ülkelerinin de altına indi... Grafik 72: BRIC&MIST Ülkelerinde Enflasyon Seçilmiş gelişmeke olan ülkeler ile karşılaştırıldığında; 2008 sonrasından itibaren reel imalat sanayi saatlik kazançtaki en yüksek artış Türkiye de oldu. Grafik 73: Reel İmalat Sanayi Aylık Kazaçlar-MA Hesaplamalarımıza göre, milli gelire oran olarak iç tasarruflar 2011 in ilk çeyreğinde en düşük seviyesine yaklaşırken, dış tasarruflar (cari açık) artmaya devam ediyor... Grafik 74: Tasarruflar/GSYH (4 Çeyreklik Ort.) Çek Cumhuriyeti Türkiye Macaristan Polonya Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Kaynak: IIF, Reuters, Garanti Bankası hesaplamaları Kaynak: OECD Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları * BRIC: Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin MIST: Meksika, Endonezya, Güney Kore, Türkiye 15

18 Makroekonomik Göstergeler I Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Büyüme Garanti Hükümet 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla) ,105 1,243 1, GSYH (Milyar USD) GSYH (12 aylık, Milyar TL, cari fiyatlarla) GSYH (12 aylık, Milyar USD) Kişi Başına GSYH (USD) 9,240 10,438 8,559 10,079 10,730 10, GSYH Yıllık Büyüme Oranı 4.7% 0.7% -4.8% 8.9% 5.6% 4.5% 10.3% 5.2% 9.2% 11.0% Sanayi Üretimi Garanti Hükümet Sanayi Üretimi (Yıllık Değişim) 7.0% -0.6% -9.9% 13.1% 7.1% % 8.8% 8.0% - Kapasite Kullanım Oranı 80.2% 76.7% 65.2% 72.6% % 74.9% 75.2% 76.7% İşgücü Garanti Hükümet 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 Sanayide Reel Ücret Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=100) Yıllık Değişim 5.5% 0.2% -7.7% 6.7% % 8.1% 9.7% 10.4% Sanayide Kısmi Verimlilik Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=100) Yıllık Değişim 2.4% 0.3% 1.1% 8.2% % 5.2% 6.4% 7.2% Garanti Hükümet İşsizlik Oranı 9.9% 11.0% 14.0% 11.9% 11.3% 12.0% 11.4% 11.9% 11.5% 10.8% Enflasyon Garanti Hükümet TÜFE (Aylık Değişim) % 0.9% 2.4% -1.4% TÜFE (Yıllık Değişim) 8.4% 10.1% 6.5% 6.4% 7.8% 5.3% 4.0% 4.3% 7.2% 6.2% TÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 8.8% 10.4% 6.3% 8.6% 6.5% ÜFE (Aylık Değişim) % 0.6% 0.2% 0.0% ÜFE (Yıllık Değişim) 5.9% 8.1% 5.9% 8.9% 10.1% % 8.2% 9.6% 10.2% ÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 6.3% 12.7% 1.2% 8.5% 10.2% Deflatör 6.2% 12.0% 5.3% 6.5% 6.5% 5.8% Kaynak: TÜİK, DPT, Merkez Bankası ve Garanti Bankası 16

19 Makroekonomik Göstergeler II Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Faiz Oranları Garanti Hükümet Gösterge Bono Faizi (Ortalama) 17.2% 16.0% 11.7% 8.5% 9.1% - 8.9% 8.6% 8.7% 9.0% İskontolu İhalelerde Oluşan Faiz (Ortalama) 18.3% 19.1% 11.4% 8.2% % 8.9% 8.3% 9.0% Nakit İç Borçlanmanın Vadesi (Ay) Merkez Bankası Gecelik Borç Alma Faizi (Ortalama) 18.3% 19.3% 9.2% 5.8% 1.5% - 1.5% 1.5% 1.5% 1.5% Eurobond (2030, Getiri) 6.8% 7.7% 6.4% 5.7% % 5.8% 5.7% 5.7% Döviz Kuru Garanti Hükümet Sepet (0,5*USD+0,5*EURO, Dönem sonu) EURO/US$ (Dönem sonu) USD/TL (Ortalama, Alış kuru) USD/TL (Dönem sonu, Alış kuru) EURO/TL (Dönem sonu, Alış kuru) Ödemeler Dengesi (Milyon USD) Garanti Hükümet İhracat (f.o.b.) 107, , , , , ,000 10,064 11,817 11,883 10,948 İthalat (c.i.f.) 170, , , , , ,500 17,519 21,638 20,951 21,005 Cari İşlemler Dengesi -38,434-41,959-13,991-47,739-64,000-42,200-6,101-9,727-7,588-7,753 Cari İşlemler Dengesi (12 aylık kümülatif) -38,434-41,959-13,991-47,739-64,000-42,200-54,656-60,124-63,365-68,174 Cari İşlemler Dengesi/GSYH -5.9% -5.7% -2.3% -6.5% -8.1% -5.4% Net Enerji İthalatı Hariç Cari Denge (12 aylık) -8,651 1,217 11,495-15, ,913-24,248-26,549-30,037 Turizm Gelirleri 18,487 21,951 21,250 20,807-23, ,258 1,257 1,778 Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Net) 19,941 16,955 6,858 7, , Sermaye Hesabı Dengesi 36,677 37,256 8,925 43, ,460 8,957 7,779 3,235 Eurobond İhracı 4,627 4,000 3,750 6, , Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, TÜİK, DPT ve Garanti Bankası 17

20 Makroekonomik Göstergeler III Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Toplam Dış Borç Stoku Garanti Hükümet 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 Toplam Dış Borç Stoku (Milyar US$) Kamu Özel Kısa Vadeli Uzun Vadeli Toplam Dış Borç Stoku/GSYH 38.4% 37.4% 43.6% 39.3% % 40.2% 39.3% 39.5% Kamu Dış Borç Stoku/GSYH 13.8% 12.4% 15.7% 13.7% % 14.8% 13.7% 14.0% Özel Sektör Dış Borç Stoku/GSYH 24.7% 25.0% 27.9% 25.6% % 25.5% 25.6% 25.5% Kısa Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 6.6% 6.8% 8.0% 10.6% % 9.8% 10.6% 10.2% Uzun Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 31.8% 30.6% 35.5% 28.7% % 30.5% 28.7% 29.3% AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH 39.9% 40.0% 46.1% 42.2% 40.6% 40.6% % 41.5% Rezervler (Milyon US$) Garanti Hükümet Toplam Rezervler 74,027 73,346 74,810 85, ,149 95,578 96,753 99,471 Merkez Bankası Rezervleri 71,263 70,075 70,689 80, ,792 90,221 91,396 93,847 Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 32,827 36,213 37,182 50, ,803 54,876 54,417 55,559 Parasal Büyüklükler (Milyar US$) Garanti Hükümet M M M2Y M3Y Para Tabanı APİ (Dönem Sonu) Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, Garanti Bankası 18