Ekokardiyografi. Professor of Medicine Director, Echocardiography Laboratory University of Michigan Health System Ann Arbor, Michigan

Feigenbaum Ekokardiyografi Yedinci Bask William F. Armstrong, MD Professor of Medicine Director, Echocardiography Laboratory University of Michigan Health System Ann Arbor, Michigan Thomas Ryan, MD John G. & Jeanne Bonnet McCoy Chair in Cardiovascular Medicine Professor of Internal Medicine Division of Cardiovascular Medicine The Ohio State University Medical Center Director, The Ohio State University Heart Center Columbus, Ohio Çeviri Editörü Prof. Dr. Çetin Erol Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal GÜNEfi TIP K TABEVLER

Feigenbaum Ekokardiyografi Copyright 2011 ISBN: 978-975-277-359-2 Orjinal Ad : Feigenbaum s Echocardiography Yay nevi: Lippincott Williams & Wilkins Orjinal ISBN: 978-0-7817-9557-9 Çeviri Editörü: Prof. Dr. Çetin Erol Kitab n 5846 ve 2936 say l Fikir ve Sanat Eserleri Yasas Hükümleri gere ince (kitab n bir bölümünden al nt yap lamaz, fotokopi yöntemiyle ço alt lamaz, resim, flekil, flema, grafik v.b. ler kopya edilemez) tüm haklar Günefl T p Kitabevleri Ltd fiti. ne aittir. Yay nc ve Genel Yay n Yönetmeni: Murat Y lmaz Genel Yay n Yönetmeni Yard mc s : Polat Y lmaz Yay n Dan flman : Ali Aktafl Yay n Koordinatörü: Nuran Karacan Dizgi-Düzenleme: Olcay Tafldemir Kapak Uyarlama: hsan A n Bask : Ayr nt Bas mevi - vedik Organize Sanayi Bölgesi 28. Cad. 770 Sok. No: 105-A Ostim/ANKARA Telefon: (0312) 394 55 90-91 - 92 Faks: (0312) 394 55 94 UYARI Medikal bilgiler sürekli de iflmekte ve yenilenmektedir. Standart güvenlik uygulamalar dikkate al nmal, yeni araflt rmalar ve klinik tecrübeler fl nda tedavilerde ve ilaç uygulamalar ndaki de iflikliklerin gerekli olabilece i bilinmelidir. Okuyuculara ilaçlar hakk nda üretici firma taraf ndan sa lanan ilaca ait en son ürün bilgilerini, dozaj ve uygulama flekillerini ve kontrendikasyonlar kontrol etmeleri tavsiye edilir. Her hasta için en iyi tedavi fleklini ve en do ru ilaçlar ve dozlar n belirlemek uygulamay yapan hekimin sorumlulu undad r. Yay nc ve editörler bu yay ndan dolay meydana gelebilecek hastaya ve ekipmanlara ait herhangi bir zarar veya hasardan sorumlu de ildir. GÜNEfi TIP K TABEVLER ANKARA M. Rauf nan Sokak No:3 06410 S hhiye/ankara Tel: (0312) 431 14 85 435 11 91-92 Faks: (0312) 435 84 23 STANBUL Gazeteciler Sitesi Sa lam Fikir Sokak No: 7/2 Esentepe/ stanbul Tel: (0212) 356 87 43 Faks: (0212) 356 87 44 KOfiUYOLU fiube Kofluyolu Caddesi No: 51/1 Kofluyolu-Kad köy/ stanbul Tel&Faks: (0216) 546 03 47 www.guneskitabevi.com

çindekiler Çeviriye Katk da Bulunanlar Önsöz Teflekkür Çeviri Editörünün Önsözü xv xvii xviii xix Bölüm 1 Ekokardiyografinin Hikayesi 1 Harvey Feigenbaum, M.D. Çeviri: Dr. rem Dinçer Farkl Ekokardiyografi Tekniklerinin Geliflimi 2 Kaydeden Ekokardiyogramlar 5 Kardiyak Sonograflar 5 Ekokardiyografi E itimi ve Organizasyonlar 6 Önerilen Okumalar 7 Bölüm 2 Fizik ve Enstrümantasyon 9 Çeviri: Dr. Asife fiahinarslan Fiziksel Prensipler 9 Ultrason ve Doku Aras ndaki Etkileflim 10 Transdüser 12 Ultrason Huzmesini dare Etmek 14 Çözünürlük 16 Görüntü Oluflturma 17 Ultrason Enerjisinin letilmesi 19 Gösterim Seçenekleri 20 Görüntü Oluflturman n Ödünleri 22 Sinyal fllenmesi 22 Doku Harmonik Görüntüleme 23 Artefaktlar 25 Doppler Ekokardiyografi 26 Doppler Ultrasonunun Prensipleri 26 Doppler Formatlar 29 Renkli Ak m Görüntüleme 32 Renkli Doppler Görüntülemenin Teknik K s tl l klar 33 Doppler Artefaktlar 34 Doku Doppler Görüntüleme 35 Ultrasonun Biyolojik Etkileri 35 Önerilen Okumalar 37 Bölüm 3 Özel Ekokardiyografi Teknik ve Yöntemleri 39 Çeviri: Dr. Bahad r Da deviren ve Dr. Osman Akdemir Görüntüleme Cihazlar ve Yöntemleri 39 M-Mod Ekokardiyografi 39 ki-boyutlu Ekokardiyografi 40 Renkli B-Mod Tarama 40 v

vi çindekiler Doppler ncelemesi 40 Renkli Ak m Doppler Görüntüleme 43 Renkli Doppler M-Mod Görüntüleme 43 Doku Doppler Görüntüleme 45 Speckle Tracking 48 Doku Karakterizasyonu 50 Kalp Ultrasonu Bilgilerinin Elde Edilifli 51 Transtorasik Ekokardiyografi 51 Tafl nabilir Ultrason Cihazlar 52 Özel Tek Hatl nceleme Transdüserleri 52 Transözofajiyal Ekokardiyografi 53 Üç-Boyutlu Ekokardiyografi 55 Epikardiyal Görüntüleme 61 ntrakardiyak Ekokardiyografi 62 ntravasküler Ultrason 63 Dijital Eko Laboratuar 63 Önerilen Okumalar 66 Bölüm 4 Kontrast Ekokardiyografi 67 Çeviri: Dr. Abdullah Do an ve Dr. Akif Arslan Ultrason Kontrast n n Kayna 67 Kontrast Ajanlar 67 Güvenlik 69 Klinik Kullan m 69 Ultrasonun Kontrast Maddelerle Etkileflimi 70 Tespit Yöntemleri 71 Cihaz Ayarlar 71 Aral kl Görüntüleme 72 Düflük Mekanik ndeksli Görüntüleme 72 Kontrast Tespitini Etkileyen Di er Mekanik Faktörler 72 Doppler Görüntüleme 73 Kontrast Ardefaktlar 73 Boflluk içi Kontrast n Tespiti ve Kullan m 76 ntramural Boflluk Ak m, Trabekülasyon, Eksik Dolufl 77 Doppler Sinyallerinin Artt r lmas 78 fiant Tayini 81 Çeflitli Durumlar n Saptanmas 84 Miyokart Perfüzyon Kontrast Ekokardiyografisi 85 Önerilen Okumalar 89 Bölüm 5 Ekokardiyografik De erlendirme 91 Çeviri: Dr. H. Asuman Kaftan Transduserlerin Seçimi 93 Hasta Pozisyonu 93 Transduserin Yerlefltirilmesi 95 Transtorasik De erlendirmede Yaklafl m 96 Parasternal Uzun-Eksen Görüntüleri 96 Parasternal K sa-eksen Görüntüleri 97 Apikal Görüntüler 102 Subkostal De erlendirme 106 Suprasternal Görüntüler 107 ki Boyutlu Görüntülerin Yerleflimleri 108 Ekokardiyografik Ölçümler 111 Sol Ventrikül Duvar Bölgeleri 112 M-Mod De erlendirme 113 Transözefajiyal Ekokardiyografi 114 Transözefajiyal Ekokardiyografik Görüntüler 115 Tarama Testi Olarak Ekokardiyografi 120 Ekokardiyografide E itim 120 Önerilen Okumalar 120

çindekiler vii Bölüm 6 Sol Ventrikül Sistolik Fonksiyonunun De erlendirilmesi 123 Çeviri: Dr. Kurtulufl Özdemir, Dr. Hakan Ak ll ve Dr. Gökhan Altunbafl Genel Bilgiler 123 Do rusal Ölçümler 123 Sol Ventrikül Fonksiyonunun Dolayl M-Mod Göstergeleri 125 ki Boyutlu Ölçümler 126 Sol Ventrikül Fonksiyonlar n n Üç Boyutlu Ekokardiyografi ile De erlendirilmesi 128 Sol Ventrikül Kütlesinin Hesaplanmas 131 Fizyolojik ve Patolojik Hipertrofi 132 Bölgesel Sol Ventrikül Fonksiyonu 133 Kantitatif Teknikler 133 skemik Olmayan Duvar Hareket Bozukluklar 135 Prematür Ventriküler Kontraksiyonlar 139 Pil Ritimleri 139 Ventriküler Preeksitasyon 139 Ameliyat Sonras Kardiyak Hareket 140 Posteriyor Bask (Kompresyon) 141 Perikardiyal Konstriksiyon (S k flt rma) 142 Global Sol Ventrikül Fonksiyonunun Doppler ile De erlendirilmesi 142 Miyokard Performans ndeksi 143 Sol Ventrikül Sistolik Fonksiyonlar n n Belirlenmesinde Di er Teknikler 144 Sol Ventriküler dp/dt nin Belirlenmesi 145 Sol Ventrikül Fonksiyonunun De erlendirilmesinde Daha Yeni ve Geliflmifl Metodlar 146 Strain ve Strain Rate (H z) Görüntülenmesi 148 Ventriküler Torsiyon 155 Sonuç 155 Önerilen Okumalar 156 Bölüm 7 Sol Ventrikül Diyastolik Fonksiyonunun De erlendirilmesi 159 Çeviri: Dr. Zehra Gölbafl Normal Diyastolik Fonksiyon 159 Diyastolik Disfonksiyonun Evreleri 160 Normal Diyastolik Fonksiyon 160 Bozulmufl Gevfleme, 1. Derece 161 Yalanc Normalleflme, 2. Derece 162 Restriktif Dolufl (Geri Dönüflümlü), 3. Derece 162 Restriktif Dolufl (Geri Dönüflümsüz), 4. Derece 163 Diyastolik Fonksiyonun Doppler-Eko De iflkenleri 163 zovolümik Gevfleme Zaman 163 Mitral Girifl Yolu 164 Renkli M-mod Ak m Yay lma H z (Vp) 165 Mitral Anulüs H z Doku Doppleri 166 Pulmoner Ven Ak m Örnekleri 167 Sol Atriyal Hacim 169 Valsalva Manevras 171 Diyastolik Disfonksiyonun Di er flaretleri 171 Diyastolik Disfonksiyona Çok Yönlü Yaklafl m 172 Sol Ventrikül Dolufl Bas nçlar n n Tahmini Ölçümü 175 Diyastolik Fonksiyon De erlendirilmesinde Stres Testi 175 Normal Ejeksiyon Fraksiyonlu Kalp Yetersizli inin Ay r c Tan s 180 Özel Hasta Gruplar nda Diyastolik Disfonksiyonun De erlendirilmesi 180 Sinüs Takikardisi 180 Atriyal Fibrilasyon 181 Mitral Kapak Hastal 181 Hipertrofik Kardiyomiyopati 181 Diyastolik Disfonksiyonu Olan Hastalarda Prognoz 181 Önerilen Okumalar 182

viii çindekiler Bölüm 8 Sol ve Sa Atriyum ve Sa Ventrikül 185 Çeviri: Dr. Emrullah K z ltunç ve Dr. Yusuf Tavil Sol Atriyum 185 Sol Atriyal Çap ve Volümler 185 Sol Atriyal Fonksiyon 188 Atriyal Septum 190 Pulmoner Venler 193 Sa Atriyum 196 Sa Atriyal Trombüs 199 Sa Atriyal Kan Ak m 200 Sa Ventrikül 203 Sa Ventriküler Çap ve Volümler 204 Sa Ventrikül Yüklenmesi 209 Sa Ventriküler Displazi 213 Önerilen Okumalar 214 Bölüm 9 Hemodinami 217 Çeviri: Dr. Dilek Ural ve Dr. Fatih Aygün M-Mod ve ki Boyutlu Ekokardiyografinin Kullan m 217 Kan Ak m n Say ya Dökmek 218 Kan Ak m Ölçümünün Klinik Uygulamas 221 Bas nç Gradiyentlerini Ölçmek 223 Bernoulli Denkleminin Uygulamalar 228 Bas nç Yar lanmas n Belirlemek 233 Devaml l k Denklemi 236 Proksimal Eflh z Yüzey Alan (PISA) 237 Miyokardiyal Performans ndeksi 239 Önerilen Okumalar 240 Bölüm 10 Perikardiyal Hastal klar 241 Çeviri: Dr. H. Yekta Gürlertop Klinik Genel Bak fl 241 Perikardiyumun Ekokardiyografik De erlendirlirilmesi 241 Perikardiyal S v n n Tespit ve Ölçümü 242 Perikardiyumun Direkt Görüntülenlenmesi 246 Perikardiyal Efüzyonun Plevralden Ayr m 248 Kardiyak Tamponat 248 Kardiyak Tamponatta Ekokardiyografik Bulgular 249 Tamponad n Doppler Bulgular 251 Perikardiyal Konstriksiyon 254 Ekokardiyografik Tan 254 Konstriksiyonda Doppler Ekokardiyografik Bulgular 256 Efüzyo Konstriktif Perikarditler 257 Konstriktif Perikardite Karfl Restiriktif Kardiyomiyopati 258 Di er Perikardiyal Bozukluk ve Gözlemler 259 Postopertif Efüzyonlar 259 Ekokardiyografi Klavuzlu Perikardiyosentez 260 Perikard n Konjenital Yoklu u 261 Perikardiyal Kist 261 Önerilen Okumalar 262 Bölüm 11 Aort Kapak Hastal 263 Çeviri: Dr. Aytül Belgi Y ld r m Aort Darl 263 Aort Darl n n n Doppler ile De erlendirilmesi 266 Darl n Derecelendirilmesinde Di er Yaklafl mlar 275 Aort Darl n n Derecelendirilmesi 275 Aort Darl n n De erlendirilmesinde Dobutamin Ekokardiyografi 276 Aort Darl n n Do al Seyri 276 Klinik Karar Verme 278

çindekiler ix Aort Yezmezli i 280 Uygunluk Kriterleri 280 M- Mod ve ki Boyutlu Görüntüleme 280 Aort Yetmezli i Tan s 283 Aort Yetmezli inin Derecelendirilmesi 286 Akut-Kronik Aort Yetmezli i Ay r m 291 Sol Ventrikül Durumunun Saptanmas 291 Aort Kapa n Nadir Anomalileri 293 Önerilen Okumalar 293 Bölüm 12 Mitral Kapak Hastal klar 295 Çeviri: Dr. Cihangir Kaymaz ve Dr. Hacer Ceren Tokgöz Mitral Kapak Anatomisi 295 Mitral Kapak Hastal n n Fizyolojisi 297 Mitral Darl 297 Romatizmal Mitral Darl nda ki-boyutlu Ekokardiyografi 298 Konjenital Mitral Darl 301 M-Mod Ekokardiyografi 301 Transözefageal Ekokardiyografi 302 Üç-Boyutlu Ekokardiyografinin Rolü 303 Darl k Ciddiyetinin Anatomik Tespiti 303 Darl k Ciddiyetinin Doppler Ekokardiyografik Ölçümü 304 Egzersiz Gradiyentleri 307 Mitral Darl n n kincil Özellikleri 307 Atriyal Fibrilasyon 309 Sekonder Pulmoner Hipertansiyon 310 Giriflim Konusunda Karar Verme 310 Mitral Yetersizlik 310 Mitral Yetersizli in Doppler De erlendirmesi 311 Flail Leafletler 313 Fonksiyonel Mitral Yetersizli i 318 Mitral Yetersizlik Ciddiyetinin Saptanmas 320 Mitral Yetersizlik De erlendirmesinde Di er Göz Önünde Bulundurulmas Gerekenler 324 Mitral Kapak Prolapsusu 326 Çeflitli Mitral Kapak Anormallikleri 330 Mitral Anulus Kalsifikasyonu 331 Mitral Kapak Tümörleri 331 Mitral Kapak Anevrizmas 332 Endokardit ve Kapak Perforasyonu 334 Anuler Dehissens 334 Radyasyon Hasar 334 Karsinoid ve Diyet lac Valvulopatisi 334 Önerilen Okumalar 335 Bölüm 13 Triküspid ve Pulmoner Kapaklar 337 Çeviri: Dr. Emre Demir ve Dr. Cahide Soydafl Ç nar Klinik Bak fl 337 Pulmoner Kapak 337 Pulmoner Kapak Darl 341 Pulmoner Kapak Yetmezli i 342 Di er Pulmoner Kapak Hastal klar 343 Sa Ventrikül Ç k fl Yolunun De erlendirilmesi 344 Triküspid Kapak 345 Triküspid kapa n Doppler ile De erlendirilmesi 346 Triküspid Kapak Darl 348 Triküspid Kapak Yetmezli i 348 Pacemaker ve Kateterin Oluflturdu u Triküspid Yetmezli i 349 skemik Kalp Hastal 350 Triküspid Kapak Yetmezli i Derecelendirilmesi 351 Sa Ventrikül Sistolik Bas nc n n Hesaplanmas 353

x çindekiler Triküspid ve Pulmoner Kapak Yetmezli ine Neden Olan Di er Spesifik Hastal klar 355 Karsinoid Kalp Hastal 355 Endokardiyal Fibroelastozis 357 Ebstein Anomalisi 357 Triküspid Kapak Rezeksiyonu 357 Kardiyak Biyopsi 359 Tümör ve Di er Kitleler 359 Önerilen Okumalar 359 Bölüm 14 nfektif Endokardit 361 Çeviri: Dr. Nihal Özdemir ve Dr. Suzan Hatipo lu Klinik Bak fl 361 Vejetasyonun Ekokardiyografik Özellikleri 361 Ekokardiyografinin Tan sal Do rulu u 366 Tan sal Kriterlerin Geliflimi 367 Endokarditin Komplikasyonlar 368 Prognoz ve Risk Tahmini 374 Protez Kapak Endokarditi 375 Enfekte ntrakardiyak Cihazlar 377 Sa Kalp Endokarditi 378 Endokarditli Hastaya Yaklafl m 379 Önerilen Okumalar 383 Bölüm 15 Yapay Kalp Kapa 385 Çeviri: Dr. Mehmet Özkan ve Dr. Mehmet Ali Astarc o lu Yapay Kalp Kapa Tipleri 385 Normal Yapay Kapak Fonksiyonlar 386 Yapay Kapa Bulunan Hastalarda Ekokardiyografinin Uygulanmas 392 Yapay Kapaklara Genel Yaklafl m 394 Yapay Aortik Kapaklar 397 Yapay Mitral Kapaklar 402 Fonksiyon Bozuklu unun Özgül Nedenleri 402 Obstrüksiyon 402 Enfektif Endokardit 409 Mekanik Ar zalar 415 Sa Taraftaki Yapay Kapaklar 415 Kapakl Kondüitler 419 Mitral Kapak Onar m 419 Önerilen Okumalar 424 Bölüm 16 Ekokardiyografi ve Koroner Arter Hastal 427 Çeviri: Dr. L. Elif Sade Klinik Genel Bak fl 427 Koroner Sendromlar n Patofizyolojisi 427 Duvar Hareket Bozukluklar n n Saptanmas ve De erlendirilmesi 431 Üç Boyutlu Ekokariyografinin Yeri 436 Doku Doppler Görüntüleme ve Benek Takibi 437 skemik Miyokard n De erlendirilmesinde Kullan lan Di er Metotlar 438 Klinik Sendromlar n Ekokardiyografi ile De erlendirilmesi 438 Anjina Pektoris 438 Akut Miyokart nfarktüsü 438 Duvar Hareket Bozuklu unun Do al Seyri 444 Prognoz Bak m ndan Önemi 446 Akut Miyokart Enfarktüsünde Sistolik ve Diyastolik fllevin Doppler ile De erlendirilmesi 446 Akut Miyokart nfarktüsünün Komplikasyonlar 448 Perikart Efüzyonu 448 nfarktüs Yay l m /Akut Yeniden fiekillenme 450 Serbest Duvar Y rt lmas 450 Ventrikül Trombüsü 451

çindekiler xi Sa Ventrikül nfarktüsü 451 Akut Mitral Yetersizlik 453 Ventrikül Septumunun Rüptürü 455 Kardiyojenik fiok 457 Kronik Koroner Arter Hastal 457 Sol Ventrikül Anevrizmas 457 Yalanc Sol Ventrikül Anevrizmas 460 Kronik Yeniden fiekillenme 462 Ventrikül Duvar nda Trombüs 462 Mitral Yetersizlik 464 Kronik skemik fllev Bozuklu u 465 Do rudan Koroner Görüntüleme 468 Kawasaki Hastal 470 Aterosklerozun Do rudan Görüntülenmesi 470 Önerilen Okumalar 471 Bölüm 17 Stres Ekokardiyografi 473 Çeviri: Dr. Yelda Tayyareci ve Dr. Saide Aytekin Fizyolojik Temel 473 Yöntem 475 Koflu Band 475 Bisiklet Ergometrisi 476 Dobutamin Stres Ekokardiyografi 477 Dipiridamol ve Adenozin 478 Üç Boyutlu Stres Ekokardiyografi 478 Farkl Stres fiekillerinin Seçilmesi 479 Stres Ekokardiyografinin Yorumlanmas 479 Duvar Hareketlerinin S n fland r lmas 482 Strese Duvar Hareket Cevab 484 Koroner Arter Lezyonlar n n Yerleflimi 484 Semptomlar ve Elektrokardiyografik De ifliklikler ile Korelasyon 485 Koroner Arter Hastal n n Ortaya Konulmas 486 Miyokard Perfüzyon Görüntülemesinin Rolü 488 Nükleer Teknikler ile Karfl laflt rma 491 Stres Ekokardiyografi Uygulamalar 492 Stres Ekokardiyografinin Prognostik De eri 492 Miyokard nfarktüsü Sonras Stres Ekokardiyografi 495 Revaskülarizasyon Sonras Stres Ekokardiyografi 496 Operasyon Öncesi Risk De erlendirmesi 498 Kad nlarda Stres Ekokardiyografi 499 Miyokard Canl l n n De erlendirilmesi 501 Kalp Kapak Hastal klar nda Stres Ekokardiyografi 502 Diyastolik Stres Ekokardiyografi 503 Önerilen Okumalar 505 Bölüm 18 Dilate Kardiyomiyopatiler 507 Çeviri: Dr. Necmi Ata ve Dr. Hüseyin U ur Yaz c Klinik ve Ekokardiyografik Bak fl 507 Dilate Kardiyomiyopati 507 Sistolik ve Diyastolik Fonksiyonlar n Doppler ncelemesi 512 Diyastolik Fonksiyonun De erlendirilmesi 514 Miyokardiyal Performans ndeksi 516 Dilate Kardiyomiyopatide kincil Bulgular 517 Dilate Kardiyomiyopatinin Etyolojisi 518 Dilate Kardiyomiyopatide Prognoz Belirlenmesi 521 Temel ve leri Tedavide Ekokardiyografinin Rolü 523 Konjestif Kalp Yetmezli i için Biventriküler Kalp Pili Tak lmas 523 Kalp Transplantasyonu ve Di er Geliflmifl Destek Cihazlar 527 Ventrikül Destek Cihazlar 530

xii çindekiler Miyokarditler 534 Peripartum Kardiyomiyopati 536 Chagas Miyokarditi 536 Önerilen Okumalar 537 Bölüm 19 Hipertrofik ve Di er Kardiyomiyopatiler 539 Çeviri: Dr. Cemil Gürgün ve Dr. Selcen Yakar Tülüce Genel Bak fl 539 Hipertrofik Kardiyomiyopati 539 Hipertrofik Kardiyomiyopatinin Ekokardiyografik De erlendirmesi 539 Obstrüktif Kardiyomiyopatide Sol Ventrikül Ç k fl Yolunun De erlendirilmesi 541 Hipertrofik Kardiyomiyopatide Mitral Yetersizlik 546 Hipertrofik Kardiyomiyopatinin Tipleri 547 Mid Kaviter Obstrüksiyon 548 Aile Bireylerinin Taranmas 549 Hipertrofik Kardiyomiyopatiye Benzer Durumlar 550 Son Dönem Hipertrofik Kardiyomiyopati 553 Hipertrofik Kardiyomiyopati Tedavisi 554 nfiltratif ve Restriktif Kardiyomiyopati 554 Restriktif Kardiyomiyopatinin Ekokardiyografik De erlendirmesi 555 Kardiyak Amiloidoz 556 Restriktif Kardiyomiyopati 556 Konstriktife Karfl Restriktif Kalp Hastal 556 Endokardiyal Fibroelastoz ve Hipereozinofilik Sendrom 559 Önerilen Okumalar 560 Bölüm 20 Konjenital Kalp Hastal klar 561 Çeviri: Dr. Omaç Tüfekçio lu, Dr. Burcu Demirkan ve Dr. Kaz m Bafler Ekokardiyografik De erlendirme Anatomiye Segmenter Yaklafl m 562 Kardiyak Situs 562 Ventriküler Morfoloji 563 Büyük Arter Ba lant lar 564 Sa Ventrikül Girifl Anomalileri 565 Sol Ventrikül Girifl Bozukluklar 566 Pulmoner Venler 566 Sol Atriyum 567 Mitral Kapak 570 Sa Ventriküler Ç k fl Yolunun Anomalileri 571 Sa Ventrikül 571 Pulmoner Kapak 573 Pulmoner Arter 573 Sol Ventrikül Ç k fl Yolu Anomalileri 575 Subvalvüler Darl klar 576 Valvüler Aortik Stenoz 578 Supravalvüler Aortik Stenoz 580 Aorta Koartasyonu 581 Kardiyak Septasyonda Anormallikler 584 Atriyal Septal Defekt 584 Ventriküler Septal Defekt 590 Endokardiyal Yast kç k Defekti 600 Anormal Vasküler Ba lant lar ve Yap lar 600 Patent Duktus Arteriyozus 600 Anormal Sistemik Venöz Ba lant lar 602 Anormal Pulmoner Venöz Ba lant lar 603 Koroner Dolafl m Anomalileri 608 Konotrunkal Anomaliler 612 Fallot Tetralolojisi 612 Büyük Damarlar n Transpozisyonu 615 Çift Ç k ml Sa Ventrikül 621 Persistan Trunkus Arteriozus ve Aortopulmoner Pencere 623

çindekiler xiii Ventriküler Geliflim Anormallikleri 623 Tek Ventrikül 624 Triküspit Atrezisi 626 Cerrahi S ras nda ve Sonras nda Ekokardiyografik De erlendirme 628 Sistemik Arter Pulmoner Arter Shuntlar 628 Fontan Prosedürü 629 Sa Ventrikül-Pulmoner Arter Konduitleri 630 Önerilen Okumalar 632 Bölüm 21 Aorta Hastal klar 633 Çeviri: Dr. Do an Erdo an ve Dr. Bayram Ali Uysal Normal Aortik Anatomi 633 Ekokardiyografik De erlendirme 634 Aortik Dilatasyon ve Anevrizma 637 Marfan Sendromu 640 Sinüs Valsalva Anevrizmas 643 Aortik Diseksiyon 645 Ekokardiyografik Tan 646 ntramüral Hematom 653 Aortik Diseksiyonun Do al Seyri ve Komplikasyonlar 655 Aortik Ateroma 657 Aortan n Di er Muhtelif Patolojileri 661 Aort Koarktasyonu 661 Aortik Yalanc Anevrizma 661 Aortik Travma 661 Aortan n Enfeksiyonlar 662 Aortik Trombüs 663 Takayasu Arteriti 664 Önerilen Okumalar 665 Bölüm 22 Yo un Bak m Ünitesi (YBÜ) ve Operatif/Perioperatif Uygulamalar 667 Çeviri: Dr. Mehmet Uzun Dahiliye Yo un Bak m Birimlerindeki Hastalar n De erlendirilmesi 667 Hipotansiyon ve fiok 667 Hipoksinin De erlendirilmesi 671 Acil Bölümde Ekokardiyografi 671 Kalp Durmas Sonras Ekokardiyografi 673 Ameliyattan Önce, S ras nda ve Sonras nda Ekokardiyografi 673 Mitral Kapak Cerrahisinde Ekokardiyografinin Rolü 676 Triküspid Kapak Onar m 687 Aort Kapak fllemlerinde Ekokardiyografinin Rolü 687 Çeflitli Uygulamalar 692 Kalp Cerrahisinin Ameliyat S ras nda Oluflan Di er Komplikasyonlar 693 Kalp D fl fllemlerin Ameliyat S ras nda zlemi 696 Kalple lgili fllemlerin Geç Dönem Komplikasyonlar 696 Ameliyat D fl ve Giriflimsel fllemlerin zlenmesi 698 Giriflimsel Kalp fllemleri 700 Kateterizasyon Laboratuvar ndaki Di er Uygulamalar 708 Önerilen Okumalar 708 Bölüm 23 Kitleler, Tümörler ve Emboli Kaynaklar 711 Çeviri: Dr. Necla Özer Normalin Varyantlar ve Artefaktlar: Yanl fl Pozitif Bulgu Nedenleri 711 Ekokardiyografinin Rolü 712 Kardiyak Tümörler 712 Primer Tümörler 712 Kalbin Metastatik Tümörleri 717

xiv çindekiler ntrakardiyak Trombüsler 720 Sol Ventrikül Trombüsleri 720 Sol Atriyal Trombüs 726 Sa Atriyal Trombüs 731 Spontan Eko Kontrast 731 Sistemik Embolide Ekokardiyografinin Rolü 732 Psödotümörler ve Di er Kardiyak Kitleler 736 Önerilen Okumalar 739 Bölüm 24 Sistemik Hastal klarda Ekokardiyografi ve Klinik Problemin Çözümü 741 Çeviri: Dr. Sümeyye Güllülü Ekokardiyografi ve Sistemik Hastal klar 741 Hipertansiyon 741 Diyabetes Mellitus 743 Tiroid Hastal klar 743 Kronik Böbrek Yetersizli i 744 Ba Dokusu/Otoimmün Hastal klar 746 Sistemik Lupus Eritematozis 746 Antifosfolipid Antibody Sendromu 747 Skleroderma/Raynaud Fenomeni 747 Marfan Sendromu 748 Kronik Karaci er Hastal ve Siroz 750 Kronik Obstrüktif Akci er Hastal 752 Pulmoner Hipertansiyon 753 Çeflitli Hastal klar 757 Sarkoidoz 757 Hemokromatoz 758 Müsküler Distrofi/Glikojen Depo Hastal 758 Hipereozinofili 758 Karsinoid Sendrom 759 Orak Hücre Anemisi 759 nsan mmünyetmezlik Virüsü 759 Diyet- laç Valvülopatisi 760 Obezite 760 Klinik Sunumlar ve Problemlerin Çözümü 760 Konjestif Kalp Yetersizli i 760 Dispnenin De erlendirilmesi 761 Akut Pulmoner Emboli 762 Ekokardiyografik Bulgular 762 Atriyal Fibrilasyon 763 Nörojenik Miyokardiyal Stunning 766 Senkop 767 Kardiyak Aritmilerin De erlendirilmesi 767 Kemoterapi S ras nda ve Öncesinde Hastalar n De erlendirilmesi 768 Radyasyona Ba l Kardiyak Hastal k 768 Atlet Kalbi ve Atletik Yar flmalar için Tarama 769 Gebelikte Kalp 770 leri Yafl n Etkileri 772 Önerilen Okumalar 773 NDEKS 775 DVD ÇER KLER Konferanslar Akut Miyokart nfarktüsü Aortik Sendromlar Atriyal Fibrilasyon Mitral Yetersizlik Video Atlas

Çeviriye Katk da Bulunanlar Prof. Dr. Osman Akdemir Maltepe Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Hakan Ak ll Konya Akademi Hastanesi Dr. Gökhan Altunbafl Selçuk Üniversitesi Meram T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Dr. Akif Arslan Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Mehmet Ali Astarc o lu Kartal Kofluyolu Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. Necmi Ata Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Fatih Aygün Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Saide Aytekin Florence Nightingale Hastanesi Kardiyoloji Klini i Uzm. Dr. Kaz m Bafler Türkiye Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. Cahide Soydafl Ç nar Ege Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Bahad r Da deviren Maltepe Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Dr. Emre Demir Ege Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Burcu Demirkan Türkiye Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. rem Dinçer Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Abdullah Do an Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. Do an Erdo an Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. Zehra Gölbafl Türkiye Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. Sümeyye Güllülü Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Cemil Gürgün Ege Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. H. Yekta Gürlertop Trakya Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Dr. Suzan Hatipo lu Kartal Kofluyolu Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. H. Asuman Kaftan Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. Cihangir Kaymaz Kartal Kofluyolu Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i xv

xvi Çeviriye Katk da Bulunanlar Dr. Emrullah K z ltunç Gazi Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Kurtulufl Özdemir Selçuk Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. Nihal Özdemir Kartal Kofluyolu Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. Necla Özer Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. Mehmet Özkan Kartal Kofluyolu Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Uzm. Dr. L. Elif Sade Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Asife fiahinarslan Gazi Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Doç. Dr. Yusuf Tavil Gazi Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Hacer Ceren Tokgöz Kartal Kofluyolu Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Doç. Dr. Omaç Tüfekçio lu Türkiye Yüksek htisas E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Uzm. Dr. Selcen Yakar Tülüce zmir Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi Kardiyoloji Klini i Prof. Dr. Dilek Ural Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Dr. Bayram Ali Uysal Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Mehmet Uzun GATA Haydarpafla E itim Hastanesi Kardiyoloji Klini i Yrd. Doç. Dr. Hüseyin U ur Yaz c Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Prof. Dr. Aytül Belgi Y ld r m Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal Uzm. Dr. Yelda Tayyareci Florence Nightingale Hastanesi Kardiyoloji Klini i

Önsöz Ekokardiyografi, kardiyoloji prati inde temel ve tamam yla entegre olmufl olgun bir teknolojiye evrilmifltir. Neredeyse tüm kalp hastal biçimlerinin tedavisinde önemli bir rol oynar. Modern ultrason platformlar ve gerçek zamanl üç boyutlu ekokardiyografi, Doppler doku görüntülemesi ve speckle tracking gibi yeni görüntüleme yöntemleri do rulu u art rm fl ve uygulama alanlar n geniflletmifltir. Daha önceki bask larda oldu u gibi Feigenbaum s Echocardiography eserinin 7. Bask s da a rl kl olarak ekokardiyografinin kan tlanm fl kullan mlar na odaklanmaktad r ve as l olarak klinik ekokardiyografi prati iyle ilgilenenler hedeflenmektedir. Uygun oldu unda en yeni teknikler ve uygulamalara da yer verdik ama ancak klinik kullan mda fayda gösterilmiflse. Biz bu yeni yöntemlerin geleneksel yaklafl mlar n yerini nas l al p onlar iyilefltirdi ini ve rekabet eden modalitelerle nas l karfl laflabileceklerini göstermeye çal flt k. Ancak mümkün oldu unca platforma özgü referanslar vermekten uzak durmaya çal flt k ve bunun yerine teknolojinin jenerik ve klinik olarak önemli uygulanmas na odakland k. Ekokardiyografik tan daki birçok soruna görüntüyü alan kiflinin de il hekimin perspektifinden bakmaya çal flt k. Ekokardiyografideki yeni fleyleri anlat rken bilgiyi klinik ba lamda vermenin en faydal oldu una inan yoruz. Bunun sebeplerinden birisi ekokardiyograf olarak bizlerin ayn zamanda klinisyen ve konsültan olmam zd r. Biz sadece bir rapor sunmuyoruz; ayn zamanda bunu, eko bulgular n ba lama oturtmas için klinik tavsiye ile de destekliyoruz. lave olarak görüntülemenin kullan lma oranlar ndaki yo- un bask lar sebebiyle biz bir ekokardiyogram n ne zaman ve ne s kl kta yap laca dahil olmak üzere kan ta dayal k lavuz kullan m sunmaya çal flt k. Biz özellikle mümkün oldu unda ekokardiyografi kullanmak için yeni gelifltirilen Uygunluk Kriterlerini dahil ettik. Bu titizlikle haz rlanm fl olan kriterler bir ekokardiyografi istemenin uygun oldu u ve uygun olmad dönemlerle ilgili tavsiyeler vermektedir. Yedinci bask diastolik fonksiyon ve hipertrofik ve restriktif kardiyomiyopati hakk nda yeni bölümler içermektedir. Klinik problem çözmede ekokardiyografi kullan lmas hakk nda da bir bölüm yer almaktad r. lüstrasyonlar ve örnekler kapsaml bir flekilde güncellenmifltir ve flekillerin ço u hakk nda video görüntüleri sunmak için bir DVD dahil edilmifltir. DVD de mitral regurijitasyon ve atriyal fibrillasyon gibi önemli konular hakk nda mini dersler de haz rlad k. Bunlar n metindeki didaktik bilgiyi desteklemesi ve örnekler ve klinik ba lam sunmas beklenmektedir. Son olarak bu yedinci bask daha önceki alt dan önemli bir farkl l k içermektedir. Bu kitap Dr Feigenbaum un yazar ya da yard mc yazar olarak yer almad ilk bask d r. Harvey ilk bask y 1972 de yay nlam flt r. 239 sayfa kal nl nda olan bu metin tamam yla M modu tekni ine odaklanm flt. Bu ve sonraki bask lar hekimler ve sonograflardan oluflan bir nesli e itmifltir. Harvey birço u ekokardiyografiyi içeren di er tutkular na odaklanmak için ders kitab yazarl ndan ayr lmaya karar vermifltir. Buna ra men bu kitab okuyan herkes için onun gölgesinin hala hissedildi ini ve etkisinin tüm kitap boyunca aflikar oldu unu görmek flafl rt c olmayacakt r. William F. Armstrong Thomas Ryan xvii

Çeviri Editörünün Önsözü De erli Meslektafllar m, Kalp-damar hastal klar n n tan ve tedavisinde en s k kullan lan yöntem olan Ekokardiyografinin en tan nm fl, en güzel kitab olan Feigenbaum un kitab n n en yeni bask s n n çevirisini sizlere sunmaktan çok büyük bir mutluluk duydu umuzu belirtmeliyim. Herbir bölümün, ülkemizin en önde gelen ekokardiyografi uzmanlar nca çevrildi ini göreceksiniz. Bu de erli hocalar m za, bu eflsiz katk lar için sonsuz teflekkürlerimi sunar m. Kitab n çevirisi s ras nda genellikle çevirmenlerin tercihlerine müdahale edilmemifltir; her zaman kulland m z terimler ve kelimeler genellikle aynen b rak lm flt r. fiekiller ve tablolar elden geldi ince çevrilmifl, baz yerlerde ise olduklar gibi b rak lm fllard r. Bu nedenle hatalar ve eksikler varsa aff m z dileriz; yapaca n z öneri ve elefltirileri bizzat bana iletmenizi rica ederim. Böylece sonraki bask larda daha do ru bir çeviri yapabilece iz. Çeviri kitab m z n bu alanla ilgili tüm meslektafllar m za faydal olaca na inan yor, bu vesileyle bu kitab bizlere kazand ran Günefl T p Kitabevleri yöneticilerine de flükranlar m z sunuyoruz. Sayg lar mla, Prof. Dr. Çetin Erol xix

Bölüm 1 Ekokardiyografinin Hikayesi Harvey Feigenbaum, M.D. Çeviri: Dr. rem Dinçer Tan sal ultrason ve daha özel olarak kardiyak ultrason hakk nda birçok hikaye yaz lm flt r (1-6). Bunlar n hepsi bu alan de iflik bak fl aç lar ndan anlatmaktad r. Hikayeye 20. yüzy ldan, Romal lar zaman ndan veya aradaki herhangi bir zamandan bafllanabilir. Eko kelimesinin ilk defa Romal mimar Vitruvius taraf ndan kullan ld söylenmektedir (7). Fransiskan keflifl Marin Mersenne (1588-1648) sesin h z n ilk ölçtü ü için s kl kla ses biliminin babas olarak an l r (7). Di er bir fizikçi Robert Boyle (1627-1691) sesin ilerlemesi için belirli bir ortam gerekti ini tan mlam flt r (7). Abbe Lazzaro Spallanzani (1727-1799) s kl kla ultrasonun babas olarak an l r (8). Abbe Lazzaro Spallanzani, yarasalar n kör oldu unu fakat duyulamayan seslerin eko yans - malar n kullanarak bir yerden baflka bir yere gittiklerini göstermifltir. 1842 de Christian Johann Doppler (1803-1853) ses kayna hareket ediyorsa ses dalgas n n aral n n de iflti ini göstermifltir (9). Kayna n ve gözlemcinin göreceli hareketi ile ses dalgas aral aras ndaki matematiksel iliflki üzerinde çal flm flt r. Ultrason dalgalar n n oluflturulabilmesi Curie ve Curie nin piezoelektirisiteyi bulmas ile 1880 y l nda gerçekleflmifltir (10-11). Baz kristalize materyaller e er bask lan rsa karfl l kl yüzeylerin elektrikle yüklendiklerini fark etmifllerdir. Daha sonra bu olay n tersinin de do ru oldu unu fark etmifllerdir. E er bir kristale elektrik potansiyeli uygulan rsa elektrik yükünün polaritesine ba l olarak kristaller bask lan p yeniden aç l r ve bu durumda yüksek frekansl ses üretilebilir. ngiliz mühendis L. F. Richardson 1912 de eko tekni inin sualt objelerin tespitinde kullan labilece ini göstermifltir. Daha sonra birinci Dünya savafl s ras nda Paul Langevin e sesi kullanarak düflman denizalt lar n tespit etme görevi verildi. Buda sonar n geliflmesini sa lad (3). Sokolow (12) 1929 da metal hatalar n n tespitinde yans yan sesi kullanan bir metod tan mlad. Amerikal mühendis Floyd Firestone (13) 1942 de bu metodu kullanmaya bafllad ve patent ald. Metal hatalar n n tespitinde kullan lan bu yöntem daha sonra t pda kullan lmaya bafllanan tekniktir. Avusturyal Karl Dussik(14) ulturasonu t pta tan sal olarak ilk kullanan kiflidir. lk olarak 1941 de beyin ventriküllerinin tasla n ç karmakta kullanmay denemifltir. Bu yaklafl m ultrasonun yans mas n de il ultrason dalgalar n n iletilmesini kullanm flt r. kinci Dünya savafl ndan sonra savafl s ras nda gelifltirilen sonar gibi birçok metot bar flç l amaçlarla ve t pta kullan lmaya bafllanm flt r. Alman araflt r c W.D. Kiedel (15) kalbin incelenmesinde ultrasonu kullanm flt r. Onun tekni inde ultrason dalgalar n n kalbin üzerinden geçmesi gö üsün di er duvar ndan geçen ultrason dalgalar n n etkisini kaydetmeye dayan yordu. Bu metodun amac kardiyak hacimleri belirlemekti. Firestone taraf ndan tan mlanan çarpma yans maya dayal ultrason kalbin incelenmesinde ilk olarak sveçli Dr. Helmut Hertz taraf ndan bafllat lm flt r. Dr. Helmut Herz, Fireston un çal flmalar n biliyordu ve 1953 de hasar vermeyen tetkik için kullan lan ticari ultrasonoskop ald. Daha sonra sveç Lund da kardiyolog olarak çal flan Dr. Inge Edler ile beraber çal flmaya bafllad. kisi bu ticari ultrasonoskopu kalbin incelenmesinde kullanmaya bafllad lar. Bu birliktelik bugün bildi imiz klinik ekokardiyografinin bafllang c kabul edilir. lk cihaz n (fiekil 1.1) duyarl l düflüktü. Bafllang çta sadece kalbin arka yüzündeki yap lar kaydedebiliyorlard. Geriye dönüp bak ld nda bu ekolar muhtemelen kalbin arka duvar ndan geliyordu. Cihazlar n biraz modifiye ettiklerinde mitral ön kapa görebilmeye bafllad lar. Bununla beraber birkaç y l bu ekonun mitral ön kapaktan geldi ini anlamad lar bu ekonun sol atriumun anterior duvar ndan kaynakland n düflündüler. Baz otopsi çal flmalar ndan sonra ekonun gerçek kayna n anlayabildiler. Edler (17) kalp ultrasonu ile ilgili birçok çal flma yapt. Halen kullan lan çok say da kardiyak eko ilk onun taraf ndan tan mland. Bununla beraber Edler (18) taraf ndan klinik ekokardiyografinin tan mlanan prensibi mitral darl n n tespitidir. Mitral darl olan hastalarda olmayan kiflilere göre mitral anterior kapa n farkl hareket etti ini fark etmifltir. Bu nedenle 1950 lerin ortalar ile 1960 lar n bafl nda yap lan çal flmalar esas olarak bu hastal kla ilgilidir. sveç te yap lan çal flmalar Almanya da Dr. Sven Effert in önderli inde ço alt lm flt r (19,20). Onlarn yay nlar 1950 lerin sonlar nda bafllam flt r ve Edler in mitral darl n tan mlayan çal flmalar n n benzeridir. Effert ve grubu taraf ndan (20) yap - lan dikkate de er bir gözlem sol atrial kitlenin tespitidir. Almanya da Schmitt ve Braun (21) kardiyak ultrason ile çal flmaya bafllam flt r ve Edler ve Effert in yapt klar n tekrar eden çal flmalar n 1958 de yay nlam fllard r. Edler ve arkadafllar (22) 1960 da Roma da yap lan Üçüncü Avrupa Kardiyoloji Kongresinde bilimsel bir film göstermifllerdir. Edler ve arkadafllar 1961 de Acta Medica Scandinavica in ek say s nda kardiyak ultrasonla ilgili kapsaml bir derleme yay nlam fllard r. Bu derleme 10 y ldan uzun bir süre bu konuda ki en kapsaml derleme ola- fiek L 1.1. Edler ve Hertz taraf ndan ilk ekokardiyogramlar n kaydetmek için kullan lan ilk ultrosonoskop (Ultrosound cardiography. Acta Med Scand Suppl 370 1961;170:30 dan al nm flt r). 1

2 Feigenbaum Ekokardiyografi rak kalm flt r. Derleme ve filmde Edler ve arkadafllar mitral darl, sol atrial tümörler, aort darl, anterior perikardiyal s v n n tespiti ile ilgili ultrasonik tekinikleri tan mlam fllard r. Bafllang çtaki çabalar na ra men ne Edler nede Hertz kardiyak ultrasonun bu kadar geliflece ini tahmin etmiyorlard. Helmut Hertz esas olarak ultrason dalgalar n n kaydedilmesi ile ilgiliydi. Bu süreçte mürekkep püskürtme teknolojisini gelifltirdi, kardiyak ultrason alan nda sadece birkaç y l çal flt. Kariyerinin geri kalan k sm nda mürekkep püskürtme teknolojisi üzerinde çal flt ve birçok patent ald. Ayn zamanda ilk ultrason cihaz n ona veren Siemens Firmas na dan flmanl k yapt. Bununla beraber kardiyak ultrason alan nda çok fazla geliflme olmayaca n düflündü ünden bu alana girmek istemedi (Effert, kiflisel iletiflim, 1996). Edler de kardiyak ultrason alan nda daha fazla teknik gelifltirmedi. 1976 y l nda emekli olana kadar genellikle mitral darl k, daha nadir olarak da mitral yetersizli i alan nda çal flt. Hiçbir zaman perikardiyal efüzyon veya ventrikül fonksiyonu ile ilgili yeni teknikler üzerinde çal flmad. Çin, kardiyak ultrasonun y llar önce kullan ld di er bir ülkedir. 1960 l y llar n bafllar nda Shanghai ve Wuhan daki araflt r c lar kalbi incelemek için ultrason cihazlar n kullan yorlard. Bafllang çta A-mode ultrason kullan rken daha sonra M- mode kaydedici gelifltirdiler (24,25). Araflt r c lar mitral darl ile ilgili Edler ve Effert in çal flmalar n n benzerlerini yapt lar. Çinli araflt r c lar n yapt en önemli geliflme fetal ekokardiyografi (27) ve hidrojen peroksit ve karbon dioksidi kullanarak yapt klar kontrast ekokardiyografi olmufltur (28). Amerika Birleflik Devletlerinde ekokardiyografi ç kar lm fl kalbi inceleyen John J Wild, H.D. Crawford ve John Reid (29) ile bafllad. Miyokart infarktüsünü tan mlad lar ve bu bulguyu 1957 y l nda American Heart Journal da yay mlad lar. Wild ve Reid doktor de illerdi. Reid mühendisdi ve doktora yapmak için Pennsylvania Üniversitesine gitti. Doktora yaparken kalbi ultrasonla inceleme konusuyla ilgilenmeye devam etti. Philadelphia da kardiyolog olarak çal flan Claude Joyner ile iflbirli i yapt. Reid ultrasonoskap gelifltirdi ve Joyner ile beraber Edler ve Effert in mitral darl ile ilgili yapt çal flmalar tekrar eden çal flmalar yapt lar. Çal flmalar 1963 y l nda Circulation dergisinde yay nland. Bu çal flma kalbin incelenmesinde ak m yans - mal ultrasonun kullan ld ilk klinik çal flma idi. Ben 1963 y l ndan sonra ekokardiyografi ile ilgilenmeye bafllad m. O s rada hemodinami laboratuar nda kardiyak kateterizasyon ve anjiyografinin k s tl l klar yla u rafl yordum. fiu anda kapal olan bir flirketin ultrason cihaz ile kardiyak hacimleri ölçen cihaz n n reklam n gördüm. Bu iddea daha sonra as ls z ç kt. Bununla beraber Amerikan Kalp Birli i nin (American Heart Association) 1963 de Los Angeles deki toplant s nda ilk defa ultrason cihaz n gördüm ve ileticiyi gö üs duvar ma yerlefltirdim ve kalbimin arka duvar ndan gelen hareketli ekoyu gördüm. Bu eko kesinlikle Herz ve Edler in 10 y l önce gördü ü ekonun ayn s yd. Firma yetkilileri bu sinyalin nas l olufltu u ile ilgili bilgiler verdiler. Ben onlara kalbin arkas ndaki s v n n farkl bir sinyal verip vermedi ini sordum, firma yetkilileri s v n n ekosuz oldu unu söylediler. Indiana ya döndü üm zaman nörologlar n ultrason cihaz oldu unu ve beynin orta hatt n incelemekte kulland klar n ö rendim. fians ma cihaz nadir olarak kullan ld ndan cihaz ödünç alabildim. Hastalar incelemeye bafllad m ve sol ventrikül arka duvar n n ekosunu kaydedebildim. Perikardiyal efüzyonu olan bir hasta aramaya bafllad m. Tahmin edilebilece i gibi eko bofl alan saran iki ayr eko gördüm. Posteriordaki eko hareket etmiyordu, halbuki anterior eko kalbin hareketi ile hareket ediyordu. Hayvan labaratuar nda bu bulguyu araflt rmaya bafllad m bu benim kardiyak ultrason kariyerimin bafllang c oldu. Perikardiyal efüzyon ile ilgili bu ile makale JAMA da 1965 y l nda yay nland (31). Ekokardiyografi hikayesinin bu dönemi ekokardiyografinin bafllang ç dönemini içerdi i düflünülse de ayn dönemde Japon araflt r c lar da kalbin incelenmesinde ultrasonun kullan lmas ile ilgili çal flmalara bafllam fllard. 1950 li y llar n ortalar nda Osaka Üniversitesinden Satomura, Yoshida, Nimura kalbin incelenmesinde Doppler teknolojisini kullan yorlard. 1950 li y llar n ortas nda çal flmalar n yay nlamaya bafllad lar (32,33). Bu çal flmalar bugün kulland m z Doppler ultrasonun temelini oluflturmufltur. Kardiyak ultrason birçok kiflinin çabalar ile son 50 y lda geliflmifltir. Bu geliflme fizikçi, mühendis ve klinisyenlerin ortaklafla çal flmas sonucu olmufltur. Kardiyak ultrason tekniklerinin her birinin ayr hikayesi vard r. Ekokardiyografi isminin de kendine ait bir hikayesi vard r. Edler ve Hertz bu tekni i k saltmas UCG olan ultrason kardiyografi olarak adland rm fllard r. Ultrason kardiyografi kullan fls z hantal bir isimdi. 1950 li y llar n ortas ile 1960 l y llar n bafl nda t bbi tan da kullan lan ultrason beynin orta hatt n n incelenmesinde kullan lan A mode teknikti. ntrakraniyal kitle varl nda orta hat ekosunda kayma gözleniyordu. Bu teknik ekoensefolagrafi olarak biliniyordu. Kalbin incelenmesinin ad da ekokardiyografi olmal yd. Ekokardiyografinin k saltmas da ECG olmal yd ama bu k saltma elektrokardiyografi için kullan l yordu. K saltma olarak eko da kullan - lamazd çünkü ekoensefalografiden ay rt edilemezdi. Daha sonra ekokardiyografi ismi kullan lmaya baflland. Art k eko k saltmas sadece ekokardiyografi için kullan lmaktad r baflka herhangi bir ultrason tekni i ile kar flmamaktad r. Farkl Ekokardiyografi Tekniklerinin Geliflimi Ekokardiyografinin hikayesi, ekokardiyografinin A- mod, M- mod, kontrast, iki boyutlu, Doppler, transösefagial, ve intravasküler gibi de iflik uygulama yöntemlerinin geliflmesi ile ilgilidir. Doppler hikayesi uluslar aras ve gerçekten uzundur. Japonlar 1950 li y llar n ortalar nda Doppler ultrason ile ilgili çal flmaya bafllam fllard r (32,33). Amerikal araflt r c lar örne in Seattle dan Robert Rushmer Doppler tekni ini kullanan ilk araflt r c - lardand r. Dr. Rushmer tan nm fl bir kardiyak fizyoloji uzman idi. Daha sonra John Reid Seattle a geldi ve Rushmer in grubuna kat ld ve bu grup Doppler teknolojisini gelifltirdi. Mühendislerden biri olan Donald Baker ilk vurulu (pulsed) Doppler cihaz - nu gelifltirdi (35). Eugene Strandness Seatlleda çal flan bir damar cerrah idi ve periferik arter hastal nda Doppler ultrasonu kullan yordu (36). Avrupal araflt r c lar da Doppler teknolojisini aktif olarak kullanmaktayd. Frans z araflt r c lar Peronneau (37) ve daha sonra Kalmanson kardiyovasküler sistemin de erlendirilmesinde Doppler ultrasonunun kullan lmas ile ilgili kapsaml yaz lar yazd lar. Doppler ultrasonla ilgili en önemli geliflme Holen (39) ve Hatle (40) n Doppler ultrason ile hemodinamik de erlendirmelerin yap labilece ini bulmas ile oldu.

Bölüm 1 Ekokardiyografinin Hikayesi 3 Araflt r c lar Bernoulli eflitli inin modifiye halinin daralm fl kapak gradiyentinin hesaplanmas nda kullan labilece ini gösterdiler. Aort stenozunda Doppler ultrason ile gradiyent hesaplanmas ile ilgili yay n Doppler ekokardiyografinin klinikte önemli bir teknik olmas n sa layan önemli bir geliflmedir. Kontrast ekokardiyografi Rochester Üniversitesinden Gramik ve ark (41) beklenmedik bir gözlemi ile ortaya ç km flt r. ndocyanin yeflili boyas ile indikatör dilüsyon testi yap lan bir hastaya ultrason yaparken boyan n enjeksiyonu ile beraber hastan n kardiyovasküler sisteminde bir eko bulutu fark ettiler. Asl nda Joyner serum fizyolojik enjeksiyonu s ras nda benzer gözlemde bulunmufltu fakat raporlamam flt. Gramiak n bu bulguyu bir toplant da sundu unu ve sol ventrikül bofllu unun ekokardiyografik de erlendirilmesinde kulland n duydum. Jamil Tajik ve Jim Seward n baflkanl nda çal flan Mayo klinik araflt - r c lar kontrast tekni ini sa -sol flant olan hastalar n de erlendirilmesinde kullanmaya bafllad lar. Kontrast ajanlar ticari olarak üretilmeye baflland. Küçük eko üreten kabarc klar periferik damardan verildikten sonra kalbin sol taraf n n görüntülenmesinde kullan labilmektedir (44). ki boyutlu ekokardiyografinin uzun ve çekici bir öyküsü vard r. Kardiyak ultrasonun her bir bölümünde oldu u gibi iki boyutlu ekokardiyografide de uluslaras katk mevcuttur. ki boyutlu ultrasonik inceleme Douglas Howry gibi ilk araflt r c lar n vücudun farkl bölgelerini incelemesi ile bafllam flt r. nceleme için kulland ilk cihazlar n transduseri B29 silah z rh n n halkas na ba lanm flt (45). Japonlar kalbin iki boyutlu görüntülenmesi için cihazlar üretmiflti (46). Japonlar özenli su banyolar ve inceleme teknikleri kulland lar (fiekil 1.2). Rochester Üniversitesinden Gramiak ve arkadafllar (47) ultrasonik sinamotografiyi yaratmak için yeniden yap land r lm fl iki boyutlu M mode tekni ini kulland lar (fiekil 1.3). New York tan Donald King (48) kalbin iki boyutlu görüntüsünün ortaya ç kmas için durup hareket eden tip bir teknik gelifltirdi (fiekil 1.4). En önemli geliflme Roterdam dan mühendis Nicholas Bom un do rusal taray c (linear scanner) bulmas ile oldu (fiekil 1.5) (49). Birden fazla kristali kullanarak gerçek zamanl kalbin dikdörtgensel görüntüsünü ç karabildiler. Bu teknik sonuç S STOL D YASTOL fiek L 1.3. Mitral kapa n yalanc -gerçek zamanl kesitsel yeniden yap land r lm fl M mode incelemesini gösteren filmden kareler. Geniflletilmifl iki kare mitral kapa n sistol ve diyastolde ki pozisyonunu gösteriyor (ok) (Gramiak R, Waag R, Simon W. Cine ultrasound cardiography. RAdiology 1973; 107:175, izinle). olarak kalbin görüntülenmesinde özellikle kotlar n gölgesi nedeniyle kullan lamamas na ra men, iki boyutlu görüntülemenin temelini oluflturdu. Ayn zamanda kalp d fl nda ki di er organlar n iki boyutlu incelemesinede temel teflkil etti. Gerçek zamanl iki boyutlu ekokardiyografi do rusal taray c dansa sektör taray c ile pratik hale gelmifltir. Bafllang çta taray c cihazlar mekanikti. Ulusal Sa l k Enstitütüsünden Griffith ve Henry BÖLÜM 1 Ekokardiyografinin Hikayesi TARAYICI SU BANYOSU TRANSDUSER KALP D YAFRAM HASTA POZ SYONU fiek L 1.2. Kalbin kesitsel ekogramlar n mekanik sektör görüntüleyici ve su banyosu kullanarak görüntüleyen ilk sistemlerden biri (Ebia T, Oka S, Tanaka N ark. The Ultrasono-tomography of the heart and the great vessels in living human subjects by means of the ultrasonic reflection tecnique. J Heart J 1967;8:331, izinle) fiek L 1.4. Kalbin elektrokardiyografi yönlendirmeli birleflk kesitsel incelemesi. AMV, anteriyor mitral kapakc k, AW, aortan n anteriyor duvar, AV, aort kapa, CW, gö üs duvar, PW, aortan n posteriyor duvar, VS, interventriküler septum (King DL, Steeg CN, Ellis K. Visualization of ventricular septal defect by cardiac ultrasonography. Circulation 1973;48:1215, izinle).