EKONOMİK GELİŞMELER Eylül 2012 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
İÇİNDEKİLER 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 3 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 6 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 6 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği.. 3 Grafik 2 : Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret. 4 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2012 yılı ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %10,3 lük artışla 349 630 Milyon TL olmuştur. 2012 yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %2,9 luk artışla 28 838 Milyon TL olmuştur. 2011 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %18,1 lik artışla 1 298 062 Milyon TL, sabit fiyatlarla % 8,5 lik artışla 114 889 Milyon TL olmuştur. 2011 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 17 553 TL, ABD doları cinsinden 10 469 Dolar olarak hesaplanmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2012 yılı ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,2 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %1,8 artmıştır. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri 2012 yılı Haziran döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 240 bin kişilik bir artış ile 73 milyon 561 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 1 milyon 141 bin kişi artarak 54 milyon 680 bin kişiye ulaşmıştır. Haziran 2012 döneminde işgücüne katılma oranı % 50,8 tir. 2012 yılı Haziran döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,4 puanlık azalışla % 50,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 1 puanlık azalışla % 71,7, kadınlarda ise 0,1 puanlık artışla % 30,6 dır. Tarım dışı istihdam 721 bin kişi artmıştır. 2012 yılı Haziran döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 676 bin kişi artarak 25 milyon 577 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 45 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 721 bin kişi artmıştır. Haziran 2012 döneminde istihdam edilenlerin % 25,6'sı tarım, % 18,6 sı sanayi, % 7,5 i inşaat, % 48,2'si ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında inşaat sektörünün istihdam edilenler içindeki payında herhangi bir değişim söz konusu değilken, hizmetler sektörünün payının 1 puan arttığı, buna karşılık tarım sektörünün payının 0,9 puan, sanayi sektörünün payının 0,3 puan azaldığı görülmektedir. İşsizlik oranı % 8 dir. Haziran 2012 döneminde 2 milyon 408 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 9,4'tür. İşe yeni başlayan veya iş değiştirenlerin % 28,2'si 25-34 yaş grubundadır. Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 16,7 si "sanayi", % 34,2'si "hizmetler", % 23,9'u "inşaat" sektöründe, % 25,2'si ise "tarım" sektöründe işe başlamıştır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2
İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2012 yılı Ağustos ayında, 2011 yılının aynı ayına göre ihracat %14,5 artarak 12 874 milyon dolar, ithalat %4,8 azalarak 18 736 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 8 434 milyon dolardan 5 862 milyon dolara geriledi. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2012 yılı Ağustos ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %14,5 artarken, ithalat %0,9 azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2012 Ağustos ayında bir önceki aya göre ihracat %10,9 artarken, ithalat %0,9 azaldı. 2011 Ağustos ayında %57,1 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2012 Ağustos ayında %68,7 ye yükseldi. Avrupa Birliği nin ihracattaki payı % 33,6 ya geriledi. 2011 Ağustos ayında %43,8 olan Avrupa Birliği nin ihracattaki payı, 2012 Ağustos ayında %33,6 ya geriledi. AB ye yapılan ihracat, 2011 yılının aynı ayına göre %12,1 azalarak 4 330 milyon dolar olarak gerçekleşti. İhracatta kıymetli taşlar ve metaller ilk sırada. 2012 Ağustos ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, kıymetli taşlar ve metaller (2 352 milyon dolar) olurken; bu fasılı demir ve çelik (989 milyon dolar), kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları (957 milyon dolar), motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları (798 milyon dolar) ve elektrikli makina ve cihazlar (725 milyon dolar) izledi. Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği İhracatın %59,6 sını KOBİ ler gerçekleştirdi. 2011 yılında 52 495 girişim ihracat, 63 351 girişim ithalat yaptı. İhracatın %59,6 sı 0-249 kişi çalışan ve KOBİ olarak değerlendirilen girişimler tarafından gerçekleştirildi. İthalatın ise %39,9 u KOBİ ler tarafından yapıldı. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3
İhracatta 0-9 kişi çalışan mikro girişimlerin payı %15,2 olurken, %25,7 si 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimler, %18,7 si 50-249 kişi çalışan orta ölçekli girişimler ve %40,2 si 250+ kişi çalışan girişimler tarafından gerçekleştirildi. İthalatın %60 ı 250+ kişi çalışan büyük girişimler tarafından gerçekleştirilirken, 0-9 kişi çalışan mikro ölçekli girişimlerin payı %6,5, 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimlerin payı %15,3 ve 50-249 kişi çalışan orta ölçekli girişimlerin payı %18,2 oldu. Dış ticarette sanayi sektörü ilk sırada Girişim ana faaliyetleri esas alındığında ihracatın %59,4 ü, ithalatın ise %52,9 u sanayi sektöründe faaliyet gösteren girişimler tarafından yapıldı. Ana faaliyeti ticaret olan girişimlerin ihracattaki payı %36,5, ithalattaki payı ise %32,5 düzeyinde gerçekleşti. Grafik 2. Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret Sanayi sektörü ihracatının %63,6 sı 250+ kişi çalışan büyük girişimler tarafından yapıldı. Ticaret sektörünün ihracatında ise %46,8 payla 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimler en yüksek paya sahip grup oldu. Sanayi sektörü tarafından yapılan ithalatta %74,3 payla 250+ kişi çalışan büyük girişimler, ticaret sektörü tarafından yapılan ithalatta ise %30,6 payla 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimler ilk sırada yer aldı. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4
Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre % 3,8 arttı. Nisan, Mayıs ve Haziran aylarından oluşan II. Dönemde turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre %3,8 artarak 5 576 155 275 $ oldu. Turizm gelirinin %82,1 i yabancı ziyaretçilerden, %17,9 u ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu dönemde yapılan harcamaların 4 303 772 880 $ ını kişisel, 1 272 382 395 $ ını ise paket tur oluşturmaktadır. 2012 II. Dönemde kişi başına ortalama harcama 598 $ dır. Bu dönemde yabancıların ortalama harcaması 544 $, yurtdışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ortalama harcaması ise 1 095 $ dır. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %0,2 azaldı. 2012 yılı II. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 9 323 460 kişidir. Bunun 8 412 308 kişisini yabancı, 911 152 kişisini ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturmaktadır. Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %15 azaldı. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre %15 azalarak 1 126 908 259 $ olmuştur. Bunun 1 083 287 299 $ ı kişisel, 43 620 960 $ ı ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 687 811 vatandaşın kişi başı ortalama harcaması 668 $ dır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TÜFE de aylık değişim %1,03 olarak gerçekleşti. 2012 yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,03, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,34, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,19 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,53 artış gerçekleşmiştir. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %2,26 ile çeşitli mal ve hizmetler grubunda gerçekleşmiştir. Eylül ayında endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %2,14, ulaştırmada %1,65, haberleşmede %1,54, lokanta ve otellerde %1,48, konutta %0,82, alkollü içecekler ve tütünde %0,29, ev eşyasında %0,24, eğlence ve kültürde %0,09, sağlıkta %0,05 artış, eğitimde %-1,19, giyim ve ayakkabıda %-2,62 düşüş gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %18,88 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Konut (%12,05), gıda ve alkolsüz içecekler (%10,39), lokanta ve oteller (%9,74) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ÜFE de aylık değişim %1,03 olarak gerçekleşti. 2012 yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,03, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,72, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,03 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,65 artış gerçekleşmiştir. Aylık değişim tarım sektöründe %1,40, sanayi sektöründe %0,95 olarak gerçekleşti. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %-0,88 düşüş, bir önceki yılın aynı ayına göre %12,09 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,80 artış gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,06, bir önceki yılın aynı ayına göre %2,55 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,04 artış gerçekleşmiştir. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %7,44 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı alt sektöründe gerçekleşti. Sanayinin üç sektöründen; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,52, imalat sanayi sektöründe %0,94, elektrik, gaz ve su sektöründe %0,92 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%7,44), mobilya ve diğer imalatlar (%3,89), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%2,89), metal cevheri (%1,85), iletişim teçhizatı imalatı (%1,81), gıda ürünleri ve içecek imalatı (%1,32), elektrikli makine ve cihazların imalatı (%1,30), maden kömürü ve linyit (%1,25), tekstil ürünleri imalatı (%1,19) alt sektörlerdir. Buna karşılık basın yayım (%-1,38), ana metal sanayi (%-0,42), büro makineleri imalatı (%-0,30), metal eşya sanayi (%-0,11) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 6