Sunum İçeriği Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve İlgili Mevzuat Yerüstü Su Kirliliğin Kontrolüne İlişkin Uluslararası Yaklaşımlar Ülkemize Yönelik Öneriler Nilüfer Çayı Alt Havzası Uygulama Örneği Nilüfer Çayı Alt Havzası nın Genel Durumu Su Kütleleri ve Tipleri Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi Çevresel Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi GTMY Çalışması Sonuç ve Öneriler 2
Sunum İçeriği Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve İlgili Mevzuat Yerüstü Su Kirliliğin Kontrolüne İlişkin Uluslararası Yaklaşımlar Ülkemize Yönelik Öneriler Nilüfer Çayı Alt Havzası Uygulama Örneği Nilüfer Çayı Alt Havzası nın Genel Durumu Su Kütleleri ve Tipleri Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi Çevresel Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi GTMY Çalışması Sonuç ve Öneriler 3
SÇD Ana Hedefleri a) sucul ve karasal ekosistemler ve kalitesi b) sürdürülebilir su kullanımı c) öncelikli ve öncelikli tehlikeli maddeler d) yeraltı su kirliliği e) sel ve kuraklık etkileri 4
SÇD Uygulama Döngüsü Havza Karakterizasyonu Tedbirler Programı Baskı ve etkiler Çevresel Hedefler İzleme 5
Çevresel Hedefler Sosyal ve ekonomik boyut Üst ölçekli planlar Su kalitesi ve miktarı Biyolojik Hidromorfolojik Fiziko-kimyasal Kimyasal 6
Su Kalitesi Sınıflandırması 7
Çevresel Kalite Standartları Alıcı ortam standardı İzleme sonuçlarının değerlendirilmesinde limit değer İyileştirme gereklilikleri Deşarj standartlarının geliştirilmesi 8
Çevresel Kalite Standartları Belirli kirleticiler Öncelikli maddeler Ulusal düzeyde AB düzeyinde ÇKS < ÇKS Çok iyi/iyi > ÇKS Orta 9
Çevresel Kalite Standartları 2013/39/AB Direktifi 2015 2021 2027 ÇKS değerinde değişiklik yapılmayan kirleticiler ÇKS değeri sıkılaştırılan kirleticiler ÇKS değeri yeni belirlenen kirleticiler 10
Çevresel Kalite Standartları akut etkiler kısa dönemli maruziyet verileri MAK-ÇKS kronik etkiler uzun dönemli maruziyet verileri YO-ÇKS 2013/39/AB Direktifi Kıtaiçi Yerüstü Suları Diğer Yerüstü Suları Direktif Kimyasal CAS No YO-ÇKS MAK-ÇKS YO-ÇKS MAK-ÇKS Sıra No Adı (µg/l) (µg/l) (µg/l) (µg/l) 1 Alaklor 15972-60-8 0,3 0,7 0,3 0,7 2 Antrasen 120-12-7 0,1 0,1 0,1 0,1 3 Atrazin 1912-24-9 0,6 2 0,6 2 11
Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi LOQ = Ölçüm limiti C = Analiz sonucu LOQ %30 ÇKS C < LOQ C = LOQ/2 Analiz sonucu olmayan aylar değerlendirmeye alınmaz Ortalama YO-ÇKS MAK-ÇKS 12
Tedbirler Programı AB mevzuatı gereklilikleri Sürdürülebilir su kullanımı TEMEL TEDBİRLER Su kalitesinin korunması Yeraltı sularının korunması TAMAMLAYICI TEDBİRLER 13
Sunum İçeriği Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve İlgili Mevzuat Yerüstü Su Kirliliğin Kontrolüne İlişkin Uluslararası Yaklaşımlar Ülkemize Yönelik Öneriler Nilüfer Çayı Alt Havzası Uygulama Örneği Nilüfer Çayı Alt Havzası nın Genel Durumu Su Kütleleri ve Tipleri Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi Çevresel Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi GTMY Çalışması Sonuç ve Değerlendirme 14
Su Kirliliği Kontrolüne İlişkin Yaklaşımlar Tarımsal kirlilik yönetimi Mevcut en iyi teknikler Su kirliliği kontrolü Kirlilik yükü hesaplamaları Deşarj standartları Seyrelme faktörü Karışım bölgesi 15
Mevcut En İyi Teknikler Endüstriyel Emisyonlar Direktifi hammadde ve enerji tasarrufu kirliliğin kaynağında önlenmesi, geri kazanımı boru sonu tekniklerle kirlilik yüklerinin azaltımı Avrupa Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Bürosu 31 adet sektör için MET Referans Dokümanı 2 adet ek kılavuz doküman 2 adet MET Taslak Referans Dokümanı 16
Mevcut En İyi Teknikler 1. Seramik Üretimi Sanayi 2. Kimya Sanayiinde Atıksuların ve Atık Gazların Arıtılması ve Yönetimi 3. Depolamadan Kaynaklanan Emisyonlar 4. Enerji Verimliliği 5. Demirli Metaller İşleme Sanayi 6. Gıda, İçecek ve Süt Endüstrisi 7. Endüstriyel Soğutma Sistemleri 8. Yoğun Kümes Hayvancılığı ve Domuz Yetiştiriciliği 9. Demir ve Çelik Üretimi 10. Büyük Yakma Tesisleri 11. Büyük Hacimli İnorganik Kimyasallar - Amonyak, Asit ve Gübre Sanayi 12. Büyük Hacimli İnorganik Kimyasallar Katılar ve Diğer 13. Büyük Hacimli Organik Kimyasal Sanayi 14. Madencilik Faaliyetlerinde Artık ve Atık Kayaların Yönetimi 15. Cam Üretimi 16. Organik Özel Kimyasallar 28. Deri Tabaklama Sanayi Üretimi 29. Tekstil Sanayi 17. Demirli Olmayan Metal Sanayi 30. Atık Yakma Kontrol Tebliği 18. Çimento, Kireç ve Magnezyum 31. Atık Arıtma Oksit İmalat Sanayi 32. Ekonomi ve Ortamlararası 19. Klor-Alkali Üretimi Etkiler (Ek kılavuz) 20. Polimerlerin Üretimi 33. İzlemenin Genel İlkeleri (Ek 21. Kağıt Hamuru ve Kağıt Sanayi kılavuz) 22. Özel İnorganik Kimyasalların Üretimi 23. Madeni Yağ ve Gaz Rafinerileri 24. Mezbahalar ve Hayvansal Yan Ürünleri Endüstrileri 25. Demirhaneler ve Dökümhaneler Endüstrisi 26. Metal ve Plastik Maddelerin Yüzey İşlemesi 27. Organik Solventler Kullanılarak Yapılan Yüzey İşlemleri Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve 14 Aralık 2011 ve 28142 sayılı RG 34. Ahşap Panel Üretimi (Taslak) 35. Kimyasallarla Ahşap ve Ahşap Ürünlerinin Korunması (Taslak) 17
Deşarj Standartları Deşarj Standartları Teknoloji Bazlı Deşarj Standartları Su Kalitesi Bazlı Deşarj Standartları Sektöre ÖzgüTeknoloji Bazlı Standartlar Duruma ÖzgüTeknoloji Bazlı Standartlar 18
Su Kalitesi Bazlı Deşarj Standartları SÇD Kombine yaklaşım Çevresel Kalite Standartları Emisyon Limit Değerleri 19
Deşarj Standartları Ülkemizde, Konvansiyonel parametreler ve bazı metaller SKKY Deşarj standartları Teknoloji bazlı sektöre özgü Tehlikeli maddelere ilişkin standart bulunmamakta Mevcut standartların değerlendirilmesi Tehlikeli maddelere ilişkin standart geliştirilmesi MET bazlı deşarj standartlarına geçilmesi 20
Seyrelme Faktörü Sabit seyreltme faktörü: tüm ülke genelinde aynı deşarj standardı genellikle küçük deşarjlar için kullanılır uygulama ve yönetim açısından kolay Alana bağlı seyreltme faktörü: nehirlerin ve deşarjların debisinin bilinmesi gerekli en kötü senaryo olan ortalama minimum nehir akısı ve beklenen maksimum atıksu deşarjı değerlendirilmeli yönetim açısından kolay 21
Karışım Bölgesi Yaklaşımı 2008/105/AT sayılı Direktif Madde 4 Su kütlesinin karışım bölgesinden sonrasının etkilenmemesi şartı ile deşarj noktasının yakınındaki alanlarda bir veya daha fazla maddenin ÇKS yi aşabileceği Amaç: deşarjlardan kaynaklanan kirliliğin olumsuz etkilerini sınırlandırmak Zorunluluk yok Bağlayıcı olmayan Teknik Doküman 22
Hollanda Karışım Bölgesi Yaklaşımı genişliğin 10 katı Maksimum 1000 m Avusturya 100 m genişliğe kadar 1000 m 100 m den geniş olanlarda genişliğin 10 katı Rehber Doküman Türkiye genişliğin 10 katı su kütlesi uzunluğunun % 10 unu aşmaması koşulu 23
Kirlilik Yükü Hesaplamaları Noktasal ve yayılı kaynaklı yükler Yük-odaklı yaklaşım Kaynak-odaklı yaklaşım Günlük Toplam Maksimum Yük (GTMY) Yaklaşımı Deşarj izinleri Hedeflenen kalitenin sağlanamadığı durumlarda Havzanın karakterizasyonu Bağlantı analizi Paylaşım analizi 24
GTMY Yaklaşımı Kirleticinin belirlenmesi Kirleticinin mevcut seviyesinin belirlenmesi Kirlilik kaynakları Su kütlesinin alabileceği kirletici miktarının hesaplanması Azaltım ihtiyacının hesaplanması Tedbirlerin belirlenmesi 25
GTMY Hesaplamaları Modelleme yaklaşımı Karmaşık Kapsamlı veri ihtiyacı Simülasyon çeşitleri Olasılıksal veri üretimi Modelsiz yaklaşımlar Paydaşlarla paylaşımı ve anlaşılması kolay 26
Sunum İçeriği Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve İlgili Mevzuat Yerüstü Su Kirliliğin Kontrolüne İlişkin Uluslararası Yaklaşımlar Ülkemize Yönelik Öneriler Nilüfer Çayı Alt Havzası Uygulama Örneği Nilüfer Çayı Alt Havzası nın Genel Durumu Su Kütleleri ve Tipleri Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi Çevresel Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi GTMY Çalışması Sonuç ve Öneriler 27
Ülkemize Yönelik Öneriler Çevresel kalite hedefleri Genel kimyasal ve fiziko-kimyasal parametreler Sınıflandırmada AB uyumu Öncelikli maddeler ve belirli kirleticiler Çevresel Kalite Standartları Müzakere Pozisyon Belgesi OSİB çalışmaları YSKYY revizyonu 28
Ülkemize Yönelik Öneriler Temel ve Tamamlayıcı Tedbirler Ulusal mevzuatın gereklilikleri Atıksu arıtımının sağlanması AB mevzuatı uyumu Deşarj standartları MET bazlı deşarj standardı Seyrelme faktörü GTMY yaklaşımı 29
Sunum İçeriği Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve İlgili Mevzuat Yerüstü Su Kirliliğin Kontrolüne İlişkin Uluslararası Yaklaşımlar Ülkemize Yönelik Öneriler Nilüfer Çayı Alt Havzası Uygulama Örneği Nilüfer Çayı Alt Havzası nın Genel Durumu Su Kütleleri ve Tipleri Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi Çevresel Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi GTMY Çalışması Sonuç ve Öneriler 30
Nilüfer Çayı Alt Havzası Genel Durum 2013 yılı; Evsel ve endüstriyel deşarjlar Memba 135.878 m 3 /gün Nilüfer Çayı Mansap 513.302 m 3 /gün 31
Nilüfer Çayı Alt Havzası Su Kütleleri ve Tipleri 16 nehir su kütlesi 7 tip 7 göl su kütlesi 3 tip Hasanağa deresi yoğun noktasal baskılar 32
Nilüfer Çayı Alt Havzası Baskılar Noktasal Kaynaklı Baskılar Kentsel baskılar Endüstriyel baskılar Organize Sanayi Bölgeleri Islah Organize Sanayi Bölgeleri Münferit sanayi tesisleri Düzenli Depolama Alanları Yayılı Kaynaklı Baskılar 33
Nilüfer Çayı Alt Havzası Su Kütleleri Üzerindeki Noktasal Baskılar Su Kütlesi Kodu Su Kütlesi Adı Baskı unsurları SUN_042 Aksu Deresi Hastavuk A.Ş. AAT Nestle Waters Gıda ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. AAT SUN_044 Deliçay Bursa Çimento Fabrikası A.Ş. Endüstriyel AAT Bursa Çimento Fabrikası A.Ş. Evsel AAT Erikli Su ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT Erikli Su ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. Evsel AAT Yeşim Tekstil San. ve Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT S.S Yeşil Çevre Arıtma İşletmesi Kooperatifi AAT BUSKİ Doğu Kentsel AAT SUN_051 Nilüfer Çayı Demirtaş OSB AAT Martaş Marmara Tarımsal Ürünleri Değerlendirme A.Ş. Endüstriyel AAT EÜAŞ Bursa Doğalgaz Kombine Çevrim Sant. Endüstriyel AAT EÜAŞ Bursa Doğalgaz Kombine Çevrim Sant. Evsel AAT Nilüfer/Nilüferköy Kentsel Doğrudan Deşarj SUN_052 Ayvalı Dere Saydam Tekstil San. Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT BTSO OSB AAT Nilüfer OSB AAT BUSKİ Batı Kentsel AAT Kayapa TOKİ Konutları Paket AAT Kayapa Islah OSB Doğrudan Deşarj Nilüfer/Yaylacık Doğrudan Deşarj SUN_053_1 Nilüfer Çayı Nilüfer/Yolçatı Doğrudan Deşarj Başköy Islah OSB SUN_053_2 Hasanağa Deresi Hasanağa OSB Delphi Otomotiv Sistemleri Ltd. Şti. Evsel AAT Delphi Otomotiv Sistemleri Ltd. Şti. Endüstriyel AAT Penguen Gıda Endüstriyel AAT Hasanağa TOKİ Konutları Paket AAT SUN_053_3 Nilüfer Çayı Bursa Deri OSB AAT 34
Nilüfer Çayı Alt Havzası Su Kütlelerine Göre Çevresel Hedefler Memba İçme suyu amaçlı En sıkı hedef Mansap YSKYY 35
Çevresel Hedefler-Ulusal Mevzuat Genel kimyasal ve fiziko-kimyasal kalite unsurları SÇD Çok iyi İyi Orta YSKYY I II III - IV Öncelikli maddeler Belirli kirleticiler Metaller Çevresel hedef ÇKS 36
Çevresel Hedefler-Ulusal Mevzuat Belirli kirleticiler TMKK Projesi BİKOP Projesi KIYITEMA Projesi 130 madde 293 madde 138 madde Taslak Çevresel Kalite Standartları Mevzuata aktarılacak 37
Çevresel Hedefler-Ulusal Mevzuat Önceliklendirme çalışması sırasında, Alıcı ortamlarda tespit edilen konsantrasyonları (alıcı ortamdaki konsantrasyonları önerilen YO-ÇKS değerinin % 10 undan yüksek olanlar listeye alınmıştır.) Tehlikelilik özelikleri Kirleticilerin analiz edilebilirliği AB üye ülkelerinde belirli kirletici olarak seçilip seçilmedikleri bilgisi (yalnızca destekleyici unsur olarak ele alınmıştır.) dikkate alınmıştır. Belirli kirleticiler ve ÇKS leri 100 aday belirli kirletici 38
Çevresel Hedefler-Ulusal Mevzuat Metaller YSKYY AP < ÇKS ÇH =ÇKS AP ÇKS ÇH = ÇKS+AP Önerilen yaklaşım AP < %10 ÇKS ÇH =ÇKS AP %10 ÇKS ÇH = ÇKS+AP AP: arka plan konsantrasyonu ÇKS: çevresel kalite standardı ÇH: çevresel hedef 39
Çevresel Hedefler-Mevcut Durum Genel kimyasal ve fiziko-kimyasal kalite unsurları 40
Çevresel Hedefler-Mevcut Durum Genel kimyasal ve fiziko-kimyasal kalite unsurları 2013 yılı DSİ analiz sonuçları İzleme Noktası Kodu Q anlık m 3 /s 017 2,743 084 1,811 040-197 1,5727 130 0,134 046-004 5,941 048 5,941 KOİ mg/l BOİ mg/ L NO 3 mg/ L NO 2 mg/l NH 4 mg/l TP mg/l DO mg O 2 /L Cd µg/l Cu µg/l Ni µg/l Zn µg/l YSKYY ye göre sınıfı C 2,25 4,67 0,43 0,012 0 0,16 10,1 0,035 1,003 6,7 0,975 S I II I III I II I I I I I III C 3,1 1,5 0,33 0,009 0,04 0,12 10,5 0,12 2,303 3,8 6,87 S I I I II I II I I I I I II C 102,025 52 0,725 0,0735 9,23 0,883 3,75 - - - - S IV IV I IV IV IV III - - - - IV C 7,55 2 0,775 0,019 0,066 0,1475 10,1 0 0,995 5 14,33 S I I I III I II I I I I I III C 30,8 4,5 1,175 0,186 3,21 0,38 7,625 - - - - S II II I IV IV III II - - - - IV C 98,3 73,5 0,725 0,0808 9,73 0,985 3,625 - - - - S IV IV I IV IV IV III - - - - IV C 70,57 34 0,3 0,042 8,72 1,6575 0,775 - - - - S IV IV I III IV IV IV - - - - IV C 84,8 20,3 0,4 0,0525 7,5 0,7675 5,175 - - - - S IV IV I IV IV IV III - - - - IV 41
Çevresel Hedefler-Mevcut Durum Öncelikli maddeler ve belirli kirleticiler 42
Öncelikli maddeler ve belirli kirleticiler TMKK Projesi kapsamında alıcı ortam izleme sonuçlarından ÇKS nin üzerinde tespit edilenler Parametre Tayin Limiti (µg/l) YO- ÇKS (µg/l) MAK- ÇKS (µg/l) NİLÜFER ÇAYI-NİLÜFER BARAJI MEMBA NİLÜFER ÇAYI-GÖBELYE (N19) S 01 S 04 Yaz Sonbahar Kış İlkbahar Ortalama Yaz Sonbahar Kış İlkbahar Ortalama Aldrin 0,00092 T.E. 0,0097 T.E. 0,034 0,02185 T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. Dieldrin 0,00079 Σ = - T.E. T.E. T.E. 0,029 0,029 T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. 0,001 Endrin 0,00092 T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. 0,1616 0,1616 Hekzaklorosiklohek zan 0,004 0,02 0,04 T.E. 0,035 T.E. 0,0066 0,0208 T.E. 0,31 0,002 T.E. 0,156 Nikel 0,6 4 34 60 5 2,9 3,3 17,8 4 65 15,8 30,3 28,775 Çinko 1 100 231 250 35 0,5 4,66 72,54 150 167 188 210,7 178,925 Alüminyum 1 1000 1000 1010 314 75,2 68 366,8 50 650 337 849 471,5 Bakır 2 30 30 20 87 1 1 27,25 30 15 16,1 3,4 16,125 Diklorometan 1,9 20 - T.E. 64 T.E. 0,95 32,475 T.E. T.E. 0,95 0,95 0,95 1,2-dikloroetan 0,6 10 - T.E. 24,6 T.E. T.E. 24,6 T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. Endosulfan 0,004 0,005 0,01 T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. T.E. 0,116 0,116 PCB-28 0,005 0,005 0,02 T.E. 0,01 T.E. T.E. 0,010 T.E. T.E. 0,025 T.E. 0,025 C10-13 Kloroalkanlar Tespit edilmeyenler Çevresel Hedefler-Mevcut Durum 0,133 0,4 1,4 T.E. T.E. 0,067 0,067 0,067 T.E. 1,100 0,067 0,067 0,411 Tespit limitinin altında olanlar LOD nin yarısı olarak tabloya işlenmiştir ÇKS'yi aşmayanlar ÇKS'yi aşanlar 43
GTMY Uygulaması Havza Karakterizasyonu Bağlantı Analizi Paylaşım Analizi Paydaş Katılımı 44
GTMY Uygulaması KOİ, TP, nikel Hekzaklorosiklohekzan YK = yükleme kapasitesi NKYP = tüm noktasal kaynaklara ait kirlilik yükü payları YKYP = yayılı kaynaklara ait kirlilik yükü payları (arka plan kirletici miktarlarını da kapsamaktadır) 45
KOİ Bağlantı Analizi Noktasal kirlilik kaynakları Tesislerin AAT kapasite verileri SKKY deşarj standartları Arıtılmamış evsel atıksu debi ve konsantrasyonları Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Arıtılmamış endüstriyel atıksu debi ve konsantrasyonları Benzer üretim yapan sanayi verileri Alıcı ortam debi ve konsantrasyon verileri DSİ SVT Eksik memba verileri 1. sınıf su kalitesi varsayımı Güvenlik Payı % 10 hava yolu ile gelebilecek yükler, ağaçlardan ya da doğadan gelebilecek yükler (yaprakların çürümesi gibi), sedimandan gelebilecek yükler, debisinin düşük olması ve üzerinde baskı unsuru bulunmaması sebebiyle su kütlesi olarak belirlenmemiş dolayısıyla hesaplamalara dâhil edilmeyen kollardan gelen yükler, öngörülmeyen diğer kirletici kaynaklar mevsimsel değişikliklerden kaynaklanabilecek farklılıklar 46
KOİ Bağlantı Analizi Su Kütlesi Baskı Unsuru İlgili Mevzuat Deşarj standardı (mg/l) SUN_042 160 (2sa) Aroma Meyve Suları ve Gıda Sanayi SKKY Tablo 6.1 110 (24sa) A.Ş. AAT Taslak SKKY Tablo 6.1 160 (2sa) 500 (2sa) SKKY Tablo 5.15 SUN_042 Hastavuk A.Ş. AAT 400 (24sa) Taslak SKKY Tablo 5.15 500 (2sa) SUN_042 170 (2sa) Nestle Waters Gıda ve Meşrubat SKKY Tablo 5.3 160 (24sa) San. Tic. A.Ş. AAT Taslak SKKY Tablo 5.3 160 (2sa) SUN_044 Bursa Çimento Fabrikası A.Ş. SKKY Tablo 7.5 - Endüstriyel AAT Taslak SKKY Tablo 7.5-180 (2sa) *SKKY Tablo 21.1 Bursa Çimento Fabrikası A.Ş. Evsel 120 (24sa) SUN_044 AAT *Taslak SKKY Tablo 21 140 (2sa) KAAY Tablo 1 125 SUN_044 160 (2sa) Erikli Su ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. *SKKY Tablo 6.1 110 (24sa) Endüstriyel AAT *Taslak SKKY Tablo 6.1 160 (2sa) 180 (2sa) *SKKY Tablo 21.1 Erikli Su ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. 120 (24sa) SUN_044 Evsel AAT *Taslak SKKY Tablo 21 140 (2sa) KAAY Tablo 1 125 400 (2sa) *SKKY Tablo 10.2 300 (24sa) Yeşim Tekstil San. ve Tic. A.Ş. SUN_044 *Taslak SKKY Tablo 10.2 400 (2sa) Endüstriyel AAT *SKKY Tablo 20.7 - *Taslak SKKY Tablo 20.7 - SUN_044 400 (2sa) S.S Yeşil Çevre Arıtma İşletmesi *SKKY Tablo 19 300 (24sa) Kooperatifi AAT *Taslak SKKY Tablo 19 300 (2sa) KAAY Tablo 1 125 SUN_044 BUSKİ Doğu Kentsel AAT *SKKY Tablo 21.4 120 (2sa) 90 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) 400 (2sa) *SKKY Tablo 19 SUN_051 Demirtaş OSB AAT 300 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 19 300 (2sa) SUN_051 150 (2sa) Martaş Marmara Tarımsal Ürünleri *SKKY Tablo 5.9 100 (24sa) Değerlendirme A.Ş. Endüstriyel AAT *Taslak SKKY Tablo 5.9a 160 (2sa) SUN_051 EÜAŞ Bursa Doğalgaz Kombine *SKKY Tablo 20.7 - Çevrim Sant. Endüstriyel AAT *Taslak SKKY Tablo 20.7 - SUN_051 180 (2sa) EÜAŞ Bursa Doğalgaz Kombine *SKKY Tablo 21.1 120 (24sa) Çevrim Sant. Evsel AAT *Taslak SKKY Tablo 21 140 (2sa) SUN_051 SUN_52 SUN_52 SUN_52 SUN_52 SUN_52 SUN_52 SUN_52 Nilüfer/Nilüferköy Kentsel Doğrudan Deşarj Saydam Tekstil San. Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT BTSO OSB AAT Nilüfer OSB AAT BUSKİ Batı Kentsel AAT Kayapa TOKİ Konutları Kentsel AAT Kayapa Islah OSB Doğrudan Deşarj Nilüfer/Yaylacık Doğrudan Deşarj SUN_53_1 Nilüfer/Yolçatı Doğrudan Deşarj SUN_53_2 Hasanağa OSB SUN_53_2 SUN_53_2 Delphi Otomotiv Sistemleri Ltd. Şti. Evsel AAT Delphi Otomotiv Sistemleri Ltd. Şti. Endüstriyel AAT SUN_53_2 Penguen Gıda Endüstriyel AAT SUN_53_2 Hasanağa TOKİ konutları SUN_53_3 Bursa Deri OSB SKKY Tablo 21.2 160 (2sa) 110 (24sa) Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) SKKY Tablo 10.2 400 (2sa) 300 (24sa) Taslak SKKY Tablo 10.2 400 (2sa) *SKKY Tablo 19 400 (2sa) 300 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 19 300 (2sa) SKKY Tablo 19 400 (2sa) 300 (24sa) Taslak SKKY Tablo 19 300 (2sa) *SKKY Tablo 21.4 120 (2sa) 90 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) SKKY Tablo 21.2 160 (2sa) 110 (24sa) Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) *SKKY Tablo 19 400 (2sa) 300 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 19 300 (2sa) SKKY Tablo 21.2 160 (2sa) 110 (24sa) Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) SKKY Tablo 21.2 160 (2sa) 110 (24sa) Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) *SKKY Tablo 19 400 (2sa) 300 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 19 300 (2sa) *SKKY Tablo 21.1 180 (2sa) 120 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 21 140 (2sa) SKKY Tablo 18.2 400 (2sa) 300 (24sa) Taslak SKKY Tablo 18.2 300 (2sa) *SKKY Tablo 5.9 150 (2sa) 100 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 5.9a 160 (2sa) *SKKY Tablo 20.7 - *Taslak SKKY Tablo 20.7 - SKKY Tablo 21.3 140 (2sa) 100 (24sa) Taslak SKKY Tablo 22 125 (2sa) *SKKY Tablo 12 300 (2sa) 200 47 (24sa) *Taslak SKKY Tablo 12 300 (2sa)
Kirlilik kaynakları bazında KOİ yük hesaplaması özeti Kaynak Debi (m3/gün) Yük (kg/gün) % * GTMY (50 mg/l* Q mansap ) 753.504,31 37.675,22 Güvenlik payı (% 10) 3.767,52 3,54 İzin verilen (GTMY Güvenlik payı) 33.907,69 Mevcut toplam noktasal (NKYP) 497.475,62 104.886,49 98,47 Evsel atıksu 330.161,62 40.109,61 37,66 Arıtılmış evsel atıksu 329.400,00 39.586,00 37,16 Arıtılmamış evsel atıksu 761,62 523,61 0,49 Endüstriyel atıksu 64.776,88 60,82 Münferit sanayi tesisleri 15.724,00 3.940,88 3,70 OSB ve ıslah OSB 151.590,00 60.836,00 57,12 OSB arıtılmış atıksu 150.590,00 59.836,00 56,18 OSB arıtılmamış atıksu 1.000,00 1.000,00 0,94 Membadan gelen 256.028,69 1.628,13 1,53 Mevcut toplam 753.504,31 106.514,63 Giderim ihtiyacı (Mevcut toplam İzin verilen) *% = Yük *100/Giderim ihtiyacı 72.606,93 68,17 48
Paylaşım Analizi - KOİ Senaryo 1: SKKY deşarj standartlarının uygunluğunun değerlendirilmesi Senaryo 2: Taslak SKKY deşarj standartlarının uygunluğunun değerlendirilmesi Senaryo 3: Membadan başlayarak her bir su kütlesinde çevresel hedeflere ulaşılması maksadıyla azaltım yüzdelerinin hesaplanması Senaryo 4: Çevresel hedeflerin sağlandığı membada yer alan su kütlelerinin azaltım senaryosuna dâhil edilmemesi Senaryo 5: Tüm alt havzanın bir bütün olarak değerlendirilerek her bir su kütlesinde eşit yüzde azaltım senaryosunun uygulanması Senaryo 6: Tüm alt havzanın bir bütün olarak değerlendirilerek her bir su kütlesinde eşit yüzde azaltım senaryosunun uygulanması ve her bir su kütlesinin mansabında çevresel hedeflerin sağlanması Senaryo 7: Karışım bölgesi yaklaşımının değerlendirilmesi 49
Paylaşım Analizi - KOİ Cmansap = 141,20 mg/l, Çevresel kalite hedefi=50 mg/l Senaryo 1: SKKY Senaryo 2: Taslak SKKY Cmansap=140,03 mg/l Cmansap=122,68 mg/l Deşarj standartları, çevresel kalite hedeflerini sağlamak için yetersiz!!! 50
Paylaşım Analizi - KOİ Noktasal kaynak Senaryo 5 Senaryo 6 Giderim öncesi SKKY deşarj standardı Hastavuk A.Ş. AAT 183,41 155,00 500,00 Nestle Waters Gıda ve Meşr. San. Tic. A.Ş. AAT 58,69 49,60 160,00 Bursa Çimento Fabrikası A.Ş. Evsel AAT 51,35 43,40 140,00 Erikli Su ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT 58,69 49,60 160,00 Erikli Su ve Meşrubat San. Tic. A.Ş. Evsel AAT 51,35 43,40 140,00 Yeşim Tekstil San. ve Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT 146,72 124,00 400,00 S.S Yeşil Çevre Arıtma İşletmesi Kooperatifi AAT 110,04 93,00 300,00 BUSKİ Doğu Kentsel AAT 45,85 38,75 125,00 Demirtaş OSB AAT 110,04 93,00 300,00 Martaş Marmara Tarımsal Ürünleri Değerlendirme A.Ş. Endüstriyel AAT 58,69 49,60 160,00 EÜAŞ Bursa Doğalgaz Kombine Çevrim Sant. Evsel AAT 51,35 43,40 140,00 Nilüfer/Nilüfer Mahallesi Kentsel Doğrudan Deşarj 58,69 49,60 160,00 Saydam Tekstil San. Tic. A.Ş. Endüstriyel AAT 146,72 124,00 400,00 BTSO OSB AAT 110,04 93,00 300,00 Nilüfer OSB AAT 110,04 93,00 300,00 BUSKİ Batı Kentsel AAT 45,85 38,75 125,00 Kayapa TOKİ Konutları Paket AAT 58,69 49,60 160,00 Kayapa Islah OSB Doğrudan Deşarj 110,04 93,00 300,00 Nilüfer/Yaylacık DD 58,69 49,60 160,00 Nilüfer/Yolçatı DD 58,69 49,60 160,00 Hasanağa OSB 110,04 93,00 300,00 Delphi Otomotiv Sistemleri Ltd. Şti. Evsel AAT 51,35 43,40 140,00 Delphi Otomotiv Sistemleri Ltd. Şti. Endüstriyel AAT 110,04 93,00 300,00 Penguen Gıda Endüstriyel AAT 58,69 49,60 160,00 Hasanağa TOKİ Konutları Paket AAT 51,35 43,40 140,00 51 Bursa Deri OSB 110,04 93,00 300,00
Paylaşım Analizi - KOİ BTSO OSB ve Nilüfer OSB sonrası Senaryo 7 Kirlilik kaynakları birbirine çok yakın Karışım bölgesi içinde Azaltım uygulanmayacak 52
TP Bağlantı Analizi Noktasal kirlilik kaynakları Tesislerin AAT kapasite verileri SKKY deşarj standartları Arıtılmamış evsel atıksu debi ve konsantrasyonları Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Evsel atıksu Nüfüsu 10.000 in üstünde olanlar Arıtılmamış Endüstriyel atıksu debi ve konsantrasyonları Benzer üretim yapan sanayi verileri Alıcı ortam debi ve konsantrasyon verileri DSİ SVT Eksik memba verileri 1. sınıf su kalitesi varsayımı Yayılı kaynaklı yükler Model verileri Güvenlik Payı % 10 Diğer endüstriler Diğer evsel atıksular 53
TP Bağlantı Analizi Su Kütlesi Baskı Unsuru İlgili Mevzuat SUN_042 Hastavuk A.Ş. AAT SKKY Tablo 5.15 SUN_044 S.S Yeşil Çevre Arıtma İşletmesi Kooperatifi AAT SKKY Tablo 19 BUSKİ Doğu Kentsel AAT KAAY Tablo 2 1 Deşarj standardı (mg/l) 3 (2sa) 2 (24sa) 2 (2sa) 1 (24sa) SUN_051 Demirtaş OSB AAT SKKY Tablo 19 2 (2sa) 1 (24sa) BTSO OSB AAT SKKY Tablo 19 2 (2sa) 1 (24sa) 2 (2sa) Nilüfer OSB AAT SKKY Tablo 19 SUN_52 1 (24sa) BUSKİ Batı Kentsel AAT KAAY Tablo 2 1 Kayapa Islah OSB Doğrudan Deşarj SKKY Tablo 19 2 (2sa) 1 (24sa) 2 (2sa) Hasanağa OSB SKKY Tablo 19 SUN_53_2 1 (24sa) Hasanağa TOKİ konutları KAAY Tablo 2 2 SUN_53_3 Bursa Deri OSB SKKY Tablo 19 2 (2sa) 1 (24sa) 54
Kirlilik kaynakları bazında TP yük hesaplaması özeti Kaynak Debi (m3/gün) Yük (kg/gün) % GTMY (0,16 mg/l* Q mansap ) 753.504,31 120,56 Güvenlik payı (% 10) - 12,06 1,34 İzin verilen (GTMY Güvenlik payı) - 108,50 Mevcut toplam noktasal (NKYP) 497.475,62 539,75 72,24 Evsel atıksu 330.161,62 338,47 37,63 Arıtılmış evsel atıksu 329.400,00 329,90 36,68 Arıtılmamış evsel atıksu 761,62 8,57 0,95 Endüstriyel atıksu 167.314,00 311,29 34,61 Münferit sanayi tesisleri 15.724,00 0,11 0,01 OSB ve ıslah OSB 151.590,00 201,18 34,60 OSB arıtılmış atıksu yükü 150.590,00 301,18 33,48 OSB arıtılmamış atıksu yükü 1.000,00 10,00 1,11 Membadan gelen 256.028,69 26,86 2,99 Yayılı kaynaklar (YKYP) - 222,85 24,78 Mevcut toplam 753.504,31 899,47 Giderim ihtiyacı (Mevcut toplam İzin verilen) - 790,96 87,94 55 *% = Yük *100/Giderim ihtiyacı
TP Paylaşım Analizi Cmansap = 1,19 mg/l, Çevresel kalite hedefi=0,16 mg/l Senaryo: Tüm alt havzanın bir bütün olarak değerlendirilerek her bir su kütlesinde eşit yüzde azaltım senaryosunun uygulanması Su Kütlesi Baskı Unsuru Giderim sonrası deşarj standardı (mg/l) SUN_042 Hastavuk A.Ş. AAT 0,37 3 S.S Yeşil Çevre Arıtma İşletmesi Kooperatifi AAT 0,25 2 SUN_044 BUSKİ Doğu Kentsel AAT 0,12 1 SUN_051 Demirtaş OSB AAT 0,25 2 SUN_52 BTSO OSB AAT 0,25 2 Nilüfer OSB AAT 0,25 2 BUSKİ Batı Kentsel AAT 0,12 1 Kayapa Islah OSB Doğrudan Deşarj 0,25 2 Hasanağa OSB 0,25 2 SUN_53_2 Hasanağa TOKİ konutları 0,25 2 SUN_53_3 Bursa Deri OSB 0,25 2 Giderim öncesi deşarj standardı (mg/l) İlave tedbir alınması gerekli 56
Bağlantı Analizi - Nikel Nikel parametresi ÇKS değerleri Direktif Sıra No Kimyasal Adı CAS No Kıtaiçi Yerüstü Suları YO-ÇKS (µg/l) MAK-ÇKS (µg/l) 23 Nikel 7440-02-0 4 34 Nikel analiz sonuçları (µg/l) İzleme noktası mevkii İzleme noktası kodu 1.izleme 2.izleme 3.izleme 4.izleme Yaz Sonbahar Kış İlkbahar Ortalama Nilüfer Barajı Memba S 01 60 5 2,9 3,3 17,8 Göbelye S 04 4 65 15,8 30,3 28,78 57
Paylaşım Analizi - Nikel Senaryo 1: YSKYY AP < ÇKS ÇH =ÇKS AP ÇKS ÇH = ÇKS+AP Senaryo 2: Önerilen yaklaşım AP < %10 ÇKS ÇH =ÇKS AP %10 ÇKS ÇH = ÇKS+AP AP=0 µg/l Senaryo 1 AP=2,9 µg/l Senaryo 2 AP=2,9µg/L GTMY (g/gün) 3.014,02 3.014,02 5.199,18 Güvenlik payı (g/gün) 301,40 301,40 519,92 Arka Plan Yükü (g/gün) 0,00 2.185,16 2.185,16 İzin verilen yük (g/gün) 2.712,62 527,45 2.494,10 Deşarj standardı (µg/l) 16,98 3,30 15,61 59
Sunum İçeriği Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve İlgili Mevzuat Yerüstü Su Kirliliğin Kontrolüne İlişkin Uluslararası Yaklaşımlar Ülkemize Yönelik Öneriler Nilüfer Çayı Alt Havzası Uygulama Örneği Nilüfer Çayı Alt Havzası nın Genel Durumu Su Kütleleri ve Tipleri Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi Çevresel Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi GTMY Çalışması Sonuç ve Öneriler 60
Sonuç Havzanın karakterizasyonunun yapılması su kütleleri,tipleri, baskı ve etkiler İzleme programlarının oluşturulması düzenli izleme çalışmaları Çevresel hedeflerin belirlenmesi Mevzuatın uyumlaştırılması ÇKSlerin geliştirilmesi mevzuata aktarılması Metaller için arka plan konsantrasyonu yaklaşımı Su kalitesi durumunun değerlendirilmesi İyileşme ihtiyacının belirlenmesi Tedbirlerin belirlenmesi 61
Sonuç Noktasal ve yayılı kaynaklı kirlilik Su kalitesinde iyiye gidişin görülmemesi Tedbirler ve etkinliğinin gözden geçirilmesi Biyolojik kalite unsurlarında iyileşme görülmemesi ÇKSlerin sıkılaştırılması Uygulamalara yönelik hukuki boyutun değerlendirilmesi Teknik ve finansal açıdan uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi 62
Öneriler Öneri Paketi 1; Uzun vade MET lerin uygulanması MET Referans Dokümanları nın hazırlanması Mevzuat altyapısının düzenlenmesi Teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi Tarımsal kirlilik yönetimi İyi tarım uygulamaları Eylem Programları MET bazlı deşarj standartlarının geliştirilmesi Teknik ve finansal açıdan uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi GTMY yaklaşımının uygulanması Çevresel kalite hedeflerinin sağlanamadığı durumlarda Öneri Paketi 2; Deşarj standartları Kısa vade Genel kimyasal ve fiziko-kimyasal parametreler SKKY deşarj standartları Tehlikeli maddeler seyrelme faktörü Denetim Standartlara uyumun sağlanması Temel tedbirler Arıtılmamış atıksuların su kaynaklarına doğrudan girişinin önlenmesi GTMY yaklaşımının uygulanması Çevresel kalite hedeflerinin sağlanamadığı durumlarda Kütle dengesi ya da Monte Carlo simülasyonu 63
ARZ EDERİM 64