ÇALIŞMA ORTAMI İş Sağığı ISSN 1302-3519 Güveniği İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 146 İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK Rüyada Bie Rahat Yok İstatistikere Çocuk-2014: Mızrak Çuvaa Sığmamış - 3 Geeceğimizin Tehikeerinin Farkında Omak Topum Hekimiğine Gönü Verener - 23 Benzen ie Çaışan İşçierin Umut Işığı Muzaffer Aksoy İş Sağığında En Yaygın ve En Hataı Kuanıan Önem: Maske! Yangın ve Patamaar Bigi - Deneyim Payaşımı Ve Web Siteerimiz İzmir e Göç Hayatımız Trafik İki Dakika Düşün: Tehikeyi Tanıyaım : www.fisek.org.tr Dökümhanede Çaışma Ortamında Gaz Öçümü ÇALIŞMA ORTAMI Bu bir HAKEMLİ dergidir. Yıı. 5 n 3. Yıı ü n n 25 ü Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu s ü tit mı nı s n Ödemek İster misiniz? k E a Orta e ş i Mayıs F - Haziran ışm 2016 1 a Ç
Çocuk Haber Rüyada Bie Rahat Yok Taner AKPINAR* U NICEF (Bireşmiş Mieter Çocukara Yardım Fonu), dünya geneinde, her beş dakikada bir çocuğun şiddete uğradığını rapor etmektedir. UNICEF hazıradığı bir video ie bu duruma dikkat çekiyor ama hazıramasa daha mı iyi ourdu acaba! Video da, bir çocuk, şiddetin binbir türüne karşı koruyucu sihiri iksirerin satıdığı bir eczaneye gidip, kendi uğradığı şiddet türü için geiştirimiş oan iksirden bir şişe amak üzereyken deprem ouyor ve eczane yıkııyor. Sonra anıyoruz ki, çocuk rüya görüyor ve bu videoyu hazırayan UNICEF, çocuğun, hiç değise rüyasında, sihiri iksiri aıp şiddetten korunmasına izin vermeden eczaneyi başına yıkıyor. Sonra da, video, Aşı yok (şiddetten korunmaya yöneik aşı kastediiyor herhade). Yanızca sen varsın. (There is no vaccine. There is ony you) şekinde, açıkçası hissesinin ne oduğunu tam anayamadığımız bir kıssa ie bitiyor. (1) Böyesi beyhude biinç aşıama kampanyaarının işe yaracağını kimse bekemiyor osa gerektir. Çocukar bu tür zırvaıkar yerine gerçekçi çözümer bekiyor. Dünya geneinde çatışmaar son bumuyor ve 7 yaş atı 87 miyon çocuk çatışma bögeerinde binbir kötüüke yaşamaya devam ediyor. 2 Bu bögeerde, 6-15 yaş arası 109,2 miyon çocuk eğitime devam edemiyor. 3 Suriye ve Irak daki iç savaş bitecekmiş gibi görünmüyor. Savaştan canı yanan 14 miyon çocuk artık bu durumdan kurtumayı bekiyor. Savaş boyunca teme insani gereksinimere erişemeyen 2 miyon çocuk artık bu gereksinimerinin karşıanmasını, okua gidemeyen 2,6 miyon çocuk da okua dönmeyi bekiyor. 4 Türkiye de buunan ve 500 bin i okudan uzak oan ve birçoğu başta sokak satıcıığı omak üzere birsürü farkı işerde çaışan topam 1 miyon 420 bin Suriyei çocuk ükeerine, everine ve okuarına geri dönmek istiyor. 5 Nijerya, Kamerun, Çad ve Nijer ükeerinde Boko Haram ın yerinden ettiği topam 1,3 miyon çocuk everine kavuşmayı, okuarından uzak oan 670 bin çocuk, kapaı buunan 1.800 okuun yeniden açımasını ve okuarına geri dönmeyi bekiyor. Besenme sorunu yaşayan yakaşık 200 bin çocuğa teme gereki gıda maddeerini bumayı ve aieerinden ayrıan 5.000 çocuk geri aieeriye biraraya gemeyi bekiyor. 6 Yemen deki çocukar çatışmaarın son bumasını, çatışmaar nedeniye kapanan 3584 oku yeniden açımasını ve eğitimden geri kaan yakaşık 2 miyon çocuk, eerinden aınan eğitim oanakarını kendierine geri verimesini bekiyor. Bir de kesintiye uğrayan ve 15 miyondan daha faza kişinin erişemediği sağık hizmeterine yeniden erişebimeyi, çatışmaardan zarar gören tarım ve baıkçıık gibi teme geçimik üretim aanarı yeniden cananmasını bekiyorar. 7 Güney Sudan da, 2013 yıından beri devam eden çatışmaarda eerine siah veriip çatışmaara dahi edien çocukar buna bir son verimesini bekiyorar. 320 bin i müteci konumunda buunan evinden uzakta topam 750 bin çocuk evine dönmeyi ve yeniden açıan okuarında eğitime devam etmeyi bekiyorar. 8 Türkiye de, gezici-geçici tarım işe- * Yrd.Doç.Dr., Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü 2 ÇALIŞMA ORTAMI
Çocuk Haber rinde çaışmak için hasat mevsimerinde yoara koyuan 1 miyondan faza kişi artık çocukarını da beraber götürmek zorunda kamamayı bekiyor. Böyeike çocukar çaışmak zorunda kamayacakarı gibi, temiz su ve kanaizasyon gibi tme atyapı oanakarının omadığı yererde barınmak zorunda da kamamayı, çaışmak yerine okua gidebimeyi, mahrum kadıkarı aşı ve diğer sağık hizmeterine de erişebimeyi bekiyorar. 9 Türkiye de, şu günerde, Ensar Vakfı nın yurtarında çocukarın tecavüza uğradığının ortaya çıkması büyük çapı bir tartışma yaratmış durumda. Önceike, gazeteerde rastgee bir tarama yapıdığında bie görüüyor ki, bu ükede çocukar sistematik oarak tecavüze uğruyor. Eazığ ın Karakoçan İçesi ne bağı bir köyde, 15 yaşındaki S.A. adı kızın 8 yaşından itibaren cinse istismara uğramasıya igii oarak araarında 70 yaşındaki bir kişinin buunduğu 9 sanık hakkında Niteiki Cinse istismar suçundan dava açıdı. 11 şüphei ise yaşarının küçük oması nedeniye dava dosyaarı ayrıdı. 10 Sinop un Gerze içesinde 4 erkek çocuğa cinse taciz ve tecavüzden yargıanan Rafet Ermiş isimi dernek başkanı 24 yı hapis cezasına çarptırıdı. 11 Artvin in Yusufei İçesi ndeki Anadou İmam Hatip Lisesi nde 17 yıdır Kur an ve Arapça Öğretmeniği yapan 46 yaşındaki Rüstem A., küçük yaştaki erkek çocuğa defaarca tecavüz ettiği iddiası ie tutukandı. 12 Bu oanar karşısında, anaşıdı ki, poitik iktidara, insani, vicdani, ahaki vb duygu ve değerer üzerinden eeştirerek sorumuuk adırmak oanakı deği, çünkü yöndeki eeştirierin onarın nezdinde beş paraık değeri omadığı ortada. Diğer taraftan, bu oanarın hukuka, insan hakarına, demokrasiye vb aykırı oduğu yönündeki söyemeri ön pana çıkartarak nara atmanın bir anamı omadığı da ortada, zira pratik karşıığı omayan bu kavramara bir yere varıamayacağı da aşikar. Artık buna karşı koyma noktasında yeni yoar ve yeni yodaşıkar aramanın zamanı gedi de geçiyor. Dipnotar (1) http://www.unit9.com/project/a-vaccinefor-vioence (2) http://www.unicef.org/media/ media_90745.htm (3) http://www.un.org/apps/news/story. asp?newsid=52979#.vxiodnrg7x5 (4) http://chidrenofsyria.info/syria-crisis-4- years-on/ (5) http://www.diken.com.tr/turkiyenin-cocuk-isci-sorunu-ankarada-sokakta-caisanarinyerini-suriyeier-adi/ (6) http://fies.unicef.org/media/fies/ Beyond_Chibok.pdf (7) http://www.unicef.org/infobycountry/ yemen_85651.htm (8) http://www.unicef.org/infobycountry/ southsudan_74635.htm (9) https://www.unicefturk.org/cocukdostutarim/ (10) http://www.taraf.com.tr/bir-koytecavuzu-yedi-yi-seyretti/ (11) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ turkiye/460272/kuran_kursunda_tecavuze_24_ yi_hapis.htm (12) http://odatv.com/imam-hatipte-birtecavuz-skandai-daha-2403161200.htm ÇALIŞMA ORTAMI 3
Yaşam İstatistikere Çocuk-2014: Mızrak Çuvaa Sığmamış - 3 Geeceğimizin Tehikeerinin Farkında Omak Giriş Yerine Bireşmiş Mieter in Çocuk Hakarına Dair Sözeşmesi (ÇHS), çocukarın yaşama, insana yakışır bir yaşam öçününe erişim, eksiksiz biçimde geişme, cinse sömürüden korunma, zararı etkierden, sömürüden korunma gibi teme hakarı oduğuna vurgu yaparak çocukarın bu teme hakarının korunması ve sağanmasında deveti teme sorumu oarak beiremiştir (Web-1). TÜİK in İstatistikere Çocuk-2014 adı istatistiki dereme çaışmasındaki çocuk yaşta yap(tır)ıan eviiker, çocuk anneik ogusu, çocukarın çaış(tırı)ması, çocuk yoksuuğu ve suça karış(tırı)an/itien çocukara igii verieri bu bağamda değerendirimeidir. Veriere baktığımızda, çocukarımızın önemi bir böümünün teme hakarının korunması ve sağanmasında devetin sorumuuğunu yerine getirdiğini söyemek pek oanakı görünmemektedir. Basına ve medyaya yansıyan oayara bakıdığında, çocukarımız yerine, beirtien konuarda onara zarar verenerin devet/hükümet tarafından korunduğu bie söyenebiir. Bu çaışma, TÜİK in İstatistikere Çocuk-2014 deremesini igii oguar çerçevesinde inceemektedir. Fotoğraf, www.gundem.miiyet.com.tr/cocuk_ geinin adresinden aınmıştır. Çocuk: Evi ve Anne Ükemizde, çocuk yaşta yap(tır)ıan eviiker önemi bir sorundur, kanayan bir yaradır. Ataerki ve geenekse topum yapısı içerisinde çocuk yaşta yap(tır) ıan eviiker, özeike kız çocukarının topumdaki eşitsiz konumunu pekiştirerek yaşamsa oanakarını ve seçe- * Yrd.Doç.Dr. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İktisadi İdari Biimer Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü Umur AŞKIN * Tabo-1: 16-17 Yaş Grubunda Evenen Çocukar ve Topam İçindeki Oranarı (*) Yı Topam Evenme Evenen Çocuk Evenen Çocukarın Sayısı Sayısı Topam İçindeki Oranı (%) Erkek Kız Erkek Kız 2002 510.155 2.592 37.263 0,5 7,3 2005 641.241 2.270 51.944 0,4 8,1 2008 641.973 2.214 49.703 0,3 7,7 2011 592.775 1.860 42.700 0,3 7,2 2014 599.704 1.670 34.629 0,3 5,8 Kaynak: TÜİK, (2015) İstatistikere Çocuk - 2014, TÜİK:Ankara, syf:23 (*) Bu çaışmada gerek taboarda gerekse metin içerisindeki verierin bir böümü doğrudan taboarın atında verien kaynakardan aınırken bir böümü de kaynakardaki verierden yazar tarafından hesapanmıştır. nekerini azatmaktadır (Aydemir, 2011). Çocukukarını yaşayamadan, geneike kendierinden yaşça büyük erkekere evendirien bu çocukarın eviikeri, sosya bir sorun oduğu kadar, birçok sorunun ortaya çıkmasına yo açan süreçeri de içinde barındırmaktadır. TÜİK verierine göre, topam (resmi) evenme sayısı içerisinde 16-17 yaş grubundaki evi çocuk nüfus oranı son yıarda düşme eğiimi göstermektedir (Tabo-1). Ancak çocuk yaşta evendirien kız çocukarının sayısı ve oranı bu düşüşe karşın yüksektir. Ükemizde 2014 yıında resmi yoa yapıan eviikerdeki her yüz geinden yakaşık atısı çocuk gein dir. 2002-2014 yıarı arasında çocuk damat sayısında sayısa ve oransa oarak düşüş eğiimi göze çarpmaktadır. Çocuk gein sayısı 2007 yıına kadar süreki artmış; bu yıdan sonra az da osa düşme eğiimine girmiş görünmektedir (1). 2014 yıındaki resmi eviikerde 1.670 çocuk damat ve bunun 21 kat daha fazası çocuk gein buunmaktadır. Kız çocukarının bir eşya oarak görüüp (Web-3) erken yaşta (zora) evendirimesi süregitmektedir. Doğu ve Güneydoğu Anadou bögeerinde yapıan her bin resmi eviiğin yakaşık 92 si, İç Anadou Bögesinde her yüz resmi eviiğin yedisinde çocuk gein sorunu göze çarpmaktadır (TÜİK, 2015:24). Resmi kayıtara yansımayan, imam nikahı (2) kıydırıarak yap(tır)ıan çocuk yaştaki eviiker de düşünüdüğünde durum resmi istatistikere yansıyandan daha kötüdür. Önümüzdeki yıarda eğitim sisteminde 4+4+4 şekinde gerçekeştirien dönüşüm sonucunda okudan uzakaş(tırı)an ve uzakaş(tırı) acak kız çocukarının anneerinin dizinin dibinde oturtuacağını bekemek iyimserik oacaktır. Çocuk geinerin birçoğu için çocuk anne ik durumu da söz konusudur. 2001-2013 yıarı arasında 15 yaşından küçük doğum yapan çocuk anne sayısı yakaşık %90 oranında azasa da önemi bir sorundur. Kız çocukarı, oyuncak bebek ie oynamaarı gereken bir yaşta kucakarındaki bebekerin bakım ve sorumuukarını üstenmektedirer. 15-17 yaş grubundaki çocuk anneerde 2001-2013 yıarı arasında yakaşık %60 ık bir azama söz konusudur. Tabo-2 deki 2013 yıındaki veriere 18-19 yaş araığında doğum yapanarı ekediğimizde bu yaş grubundakierin topam doğum yapanar içerisinde %5,25 ik bir ağırıkarı buunmaktadır (T.C. Sağık Bakanığı, 2014:64)- çocuk gein ve çocuk anne sorununun asında gösterienden daha ciddi oduğu görüecektir. 18-19 yaş araığında anne oanarın önemi bir kısmının çocuk gein oduğu biinmeidir. Sağık Bakanığı verierine göre sağık kuruuşarında gerçekeşen doğumarın tüm doğumar içindeki oranı, Türkiye geneinde, 2002 yıında %75 iken 2013 yıında %98 oarak gerçekeşmiştir. Bu oran, 2013 yıında Güneydoğu Anadou Bögesinde Türkiye ortaamasına eşittir. Ancak Doğu Anadou Bögesinde yakaşık %90 ie Türkiye ortaamasının atındadır (T.C Sağık Bakanığı, 2014: 61). Çocuk gein sorunun en ciddi biçimde yaşandığı bu bögeerde, çocuk anne sorunu resmi kaynakara yansıyandan daha büyüktür. Çaış(tırı)an Çocukar Çocuk işçiiği ya da farkı bir deyişe çocukarın çaış(tırı)ması, insani geişim açısından ciddi bir sorundur. Çocukarın çaış(tırı)ması, başta eğitim hakkı omak üzere çocukarın birçok 4 ÇALIŞMA ORTAMI
Yaşam Tabo-2: Çocuk Annenin Yaş Grubuna Göre Doğumar Yı Doğum Yapan Çocuk Anne Yaş Grubu Çocuk Anneerin Topam Doğum Sayısı 15 ve atı 15 17 Yapanar İçindeki Oranı (%) 2001 53.578 2.730 50.848 4,0 2004 37.447 1.943 35.504 3,1 2007 35.331 1.468 33.719 2,7 2010 29.888 644 29.244 2,4 2013 20.700 326 20.374 1,6 Kaynak: TÜİK, (2015) İstatistikere Çocuk - 2014, TÜİK:Ankara, syf: 46 teme hak ve özgürükerinin, istekeri dışında eerinden aınmasına, fizikse, sosya, kütüre, duygusa geişimerinin kesintiye uğramasına ve birçok açıdan zarar görmeerine yo açmaktadır. Tüm bunar, çocukarın çaıştırımasının sınırandırımasına ve yasakanmasına yöneik çok sayıda uusa ve uusararası düzeneme buunmasına karşın ortaya çıkmaktadır. Birçok teme insan hak ve özgürükerine aykırı bir durum omasına karşın, çocukar ev işerinde ve ekonomik işerde çaış(tırı)maktadır. Çaış(tırı)an çocukar ükemizde de önemi bir sorundur. TÜİK in 1994 yıında 6-14 yaş grubunu kapsayan çaışan çocukar anketi ie ortaya konan durumun ciddiyeti ve yo açtığı sorunar biinmesine karşın, çocukarın çaış(tırı) masının önüne geçecek gerçekçi poitikaar üreti(e)mediği için sorun tüm acımasızığıya süregitmektedir. Tabo-3 de 2006-2012 yıarı arasında çaış(tırı)an çocukarın yaş grubu ve cinsiyete göre çeşiti değişkenere göre dağıımarı verimektedir. 2012 yıı verierine göre, Türkiye geneinde 6-17 yaştaki çocukarın yakaşık %5,9 u, Çaışan Çocukar Vakfı Fotoğraf Arşivi - 2008, Çağa Cömert kentse bögeerdekierin yakaşık %4 ü, kırsa bögeerdekierin ise yakaşık %10 u geir getirici bir işte çaış(tırı) maktadır. Bu oranar erkek çocukarı için sırasıya %7,9; %5,9 ve %11,9 iken kız çocukarında sırasıya %3,7; %2 ve %7,3 tür (TÜİK, 2013:1-2). 2006 verieri ie karşıaştırıdığında çaış(tırı)an çocuk sayısındaki artış süregitmektedir. 2006-2012 yıarı arasında, özeike 6-14 yaş grubunda ekonomik işerde çaışan kız çocukarının sayısında %13,7 ik Yaş Grubu ve Cinsiyet Kurumsa Omayan Nüfus Tabo-3: Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Kurumsa Omayan Nüfus ve İstihdam, Kent-Kır 2006 2012 İstihdam Ediener İstihdam Oranı Kurumsa Omayan Nüfus (Bin) Ekonomik İşerde Çaışanar (Bin) İstihdam Oranı (%) Ev İşerinde faaiyette buunanar (bin) Topam Kent Kır Kent Kır Kent Kır Kent Kır Topam 6-17 15025 890 5,9 15247 10139 5109 400 493 3,9 9,6 5479 2024 6-14 11378 285 2,5 11386 7567 3819 79 214 1,0 5,6 3888 1402 15-17 3647 605 16,6 3861 2572 1290 322 279 12,5 21,6 1591 622 Erkek 6-17 7677 601 7,8 7775 5157 2617 302 312 5,9 11,9 2460 783 6-14 5809 190 3,3 5794 3845 1948 57 128 1,5 6,6 1829 572 15-17 1868 411 22,0 1981 1312 669 246 184 18,8 27,5 631 211 Kız 6-17 7349 289 3,9 7472 4982 2490 98 181 2,0 7,3 3020 1241 6-14 5569 95 1,7 5592 3722 1870 22 86 0,6 4,6 2059 830 15-17 1780 194 10,9 1880 1260 620 76 95 6,0 15,3 960 411 Kaynak: TÜİK, (2013) Çaışan Çocukar-2012, TÜİK:Ankara, syf:1-4 ÇALIŞMA ORTAMI 5
Yaşam Yaş Grubu ve Cinsiyet Okua Devam Etmeyen Çocuk Okua Devam Eden Çocuk Sayısı Tabo-4: Okua devam durumuna göre çaışan çocukar, 2012 Okua Devam Etmeyen Çocuk Sayısı Okua Devam Eden Çocuk Sayısı KENT KIR KENT KIR Topam Ekonomik İşerde Çaışan Ev İşerinde Faaiyette Buunan Topam Ekonomik İşerde Çaışan Ev İşerinde Faaiyette Buunan Topam Ekonomik İşerde Çaışan Ev İşerinde Faaiyette Buunan Topam Ekonomik İşerde Çaışan Ev İşerinde Faaiyette Buunan Topam 6-17 1297 13950 639 203 252 658 244 251 9500 197 5227 4451 248 1773 6-14 319 11067 154 16 52 166 37 60 7414 62 3836 3653 177 1342 15-17 978 2884 486 187 200 492 208 191 2086 134 1391 798 72 431 Erkek 6-17 628 7146 340 161 60 289 150 38 4818 141 2400 2329 162 745 6-14 133 5660 76 10 14 58 14 7 3770 46 1815 1891 114 565 15-17 483 1486 264 151 46 231 136 31 1048 94 585 438 48 180 Kız 6-17 669 6804 300 42 192 118 94 213 4682 56 2827 2122 86 1028 6-14 186 5406 78 6 38 26 23 53 3644 16 2021 1762 63 777 15-17 816 1397 222 36 154 92 72 160 1038 40 806 360 24 251 Kaynak: TÜİK, (2013) Çaışan Çocukar-2012, TÜİK:Ankara, syf:5-6 artış gerçekeşmiştir (TÜİK, 2013:1). 4+4+4 sistemi ie birikte örgün eğitim sisteminden ayrımaar nedeniye 13-14 yaş grubunda çaış(tırı)acak çocuk sayısında artışın ortaya çıkma oasıığı da yüksektir. Geir getirici bir işte çaış(tırı) an çocukarın %55,2 sini kırsa bögedeki çocukar ouşturmaktadır. Bu durumun teme nedeni kırsada yoksuuğun daha yoğun yaşanmasıdır. 2012 yıı verierine göre, Türkiye de yakaşık her iki çocuktan biri (%49,2) ev işerinde çaış(tırı)maktadır. Bu oran kentse bögeerde %54 iken kırsa bögeerde yakaşık %40 tır. Bu oranın kırsa bögeerde görece düşük omasının Çaışan Çocukar Vakfı Fotoğraf Arşivi - 2007, Ercan Yogiden nedeni geir getirici bir işte çaış(tırı)an çocukarın kırsada daha yüksek omasıdır. 2006-2012 yıarı arasında her yaş grubunda ev işerinde faaiyette buunan çocuk sayısında artış gerçekeşmiştir. Türkiye geneinde 6-17 yaş grubu her yüz çocuktan 55 i bir şekide çaıştırımaktadır (TÜİK, 2013:4). 15-17 yaş grubundaki çocukarın ise %57,3 ü ev işerinde çaıştırımaktadır. Bu yaş grubunda, ev işerinde çaıştırıan kız çocukarının oranı, Türkiye geneinde %72,9 iken kentse bögeerde %76,2 dir (TÜİK, 2013:3). Kentse bögeerde çocukar ev işerinde daha yoğun oarak çaıştırımaktadır. Tabo-4 çaış(tırı)an çocukarın eğitimdeki durumarını göstermektedir. Türkiye de 6-17 yaş grubundaki her bin Tabo-5: Yaş gruparına göre ekonomik faaiyet kou ve işteki durumun dağıımı Ekonomik Faaiyet Kou İşteki Durum Yaş Grubu ve Cinsiyet Tarım Sanayi Hizmeter Ücreti/Yövmiyei Ücretsiz Aie İşçisi Kent Kır Kent Kır Kent Kır Kent Kır Kent Kır Topam 6-17 31 368 162 56 208 69 324 145 71 342 6-14 11 189 30 10 38 15 45 25 33 189 15-17 20 179 132 46 170 55 280 121 38 153 Erkek 6-17 19 216 127 42 156 54 246 107 51 200 6-14 8 109 23 7 26 11 32 18 24 110 15-17 12 107 104 34 130 43 214 88 28 91 Kız 6-17 11 152 35 14 51 15 78 38 19 142 6-14 3 80 7 2 12 3 13 6 9 79 15-17 8 72 28 11 40 12 66 32 10 63 Kaynak: TÜİK, (2013) Çaışan Çocukar-2012, TÜİK:Ankara, syf:7-9 6 ÇALIŞMA ORTAMI
Yaşam çocuktan 85 i okua devam etmemektedir. Bu oran 15-17 yaş grubunda %25,3 tür. 15-17 yaş grubundaki kız çocukarının %25,7 si okua devam etmez iken erkekerde bu oran %25 tir. 6-17 yaş arasında okua gitmeyen erkek çocukarının %65,1 i; kız çocukarının ise %80,8 i çaışmaktadır. Okua gitmeyen çaışan çocukarın (6-17 yaş grubu) %47,1 i, 6-14 yaş grubunun %14,5 i, 15-17 yaş grubunun ise %50,3 ü ekonomik işerde çaış(tırı) maktadır. Türkiye geneinde okua giden 6-17 yaş arasındaki çocukarın %3,2 si, kentse bögeerde %2 si, kırsa bögeerde ise %5,6 si ekonomik işerde çaış(tırı) maktadır. 6-14 yaş grubu için bu oranar sırasıya %2,2; 8,3 ve %4,8 iken 15-17 yaş grubunda sırasıya %7,1; %6,4 ve %9 dur. Okua giden 6-17 yaş grubu çocukarın %50,2 si, 6-14 yaş grubu çocukarın %46,8 i, 15-17 yaş grubu çocukarın ise %63,2 si (çocuk ve yaşı bakımı, temizik, yemek gibi) ev işerinde çaış(tırı)maktadır. Kentse bögeerde okua giden ve ev işerinde çaış(tırı)an çocukarın oranı her yaş grubunda kırsa bögeye göre daha yüksektir. Aynı şekide okua giden kız çocukarı, her yaş grubunda okua giden erkek çocukarına göre ev işerinde daha yoğun bir şekide çaıştırımaktadır. Kentse bögeerde yaşayan ve okua giden kız çocukarı kırsa bögeerdeki yaşıtarına göre daha faza ev işerinde çaıştırımaktadır. Kentte okua giden çocukar arasında ev işerinde faaiyette buunanarın sayısı artmaktadır. Tabo-5 çaışan çocukarın ekonomik faaiyet koarını ve işteki durumarını göstermektedir. Çaışan çocukarın çoğu güvencesiz çaışmanın en yaygın oduğu tarım sektöründe (%44,6) çaış(tırı) maktadır. 2006-2012 döneminde tarım sektöründe çaış(tırı)an çocuk sayısında %22,4 ük bir artış gerçekeşirken bu sektörde çaışan erkek çocuk sayısı %37,2 artmıştır. Tarım sektöründe çaış(tırı)an çocukarın %59,1 ini erkeker ouşturmaktadır. Bu sektörde çaış(tırı)anarın çocukarın önemi bir kısmı ücretsiz aie işçisidir. Türkiye geneinde ekonomik faaiyette buunan çocukar içerisinde ücretsiz aie işçiiğinin oranı %46.4 tür. Bu oran, erkekerde %40,8 iken kız çocukarında %57,9 dur. Ücreti oarak çaış(tırı)an erkek çocukarının oranı %57,4 iken kız çocukarında bu oran %41,7 dir. 2012 yıının 2006 yıı ie karşıaştırmasında, kırsada, her yaş grubunda (15-17 yaş grubu kız çocukarı dışında) ücretsiz aie işçiiğinde sayısa ve oransa artış sözkonusudur. Bu dönemde, ücretsiz aie işçisi oarak çaıştırıan çocukarda %26,2 ik bir artış gerçekeşmiştir (TÜİK, 2013:8). 2006-2012 döneminde sanayi ve hizmet sektörerinde çaışan çocuk sayısında rakamsa ve oransa düşüş söz konusudur. Ancak 15-17 yaş grubunda hizmet sektöründe çaışanarda %9,2 ik bir artış ortaya çıkmıştır. Bu yaş grubunda hizmet sektöründe çaış(tırı) an kız çocuğu sayısında ise %40,5 ik bir artış gerçekeşmiştir (TÜİK, 2013:7). Hangi sektörde çaıştırıırarsa çaıştırısınar, çocukarın çoğunuğu (%82,9) aieye ekonomik katkı amacıya çaıştırımaktadır. TÜİK (2015:101) verierinde, aie geirine katkı (%41,4), aienin ekonomik faaiyetine yardımcı omak (%28,7), kendi gereksinimerini karşıamak (%6,8) ve aie isteği (%6) gibi ayrı sınıfandırıan çaışma nedenerinin hepsinin özünde ekonomik köker buunmaktadır. Bir diğer ifadeye geir dağıımı, yoksuuk sorunudur. Yoksuuk, kırda kente göre daha yoğun yaşanmaktadır. Kırda aieye ekonomik katkı amaçarıya çaış(tırı)anarın oranarı yakaşık %92,1 dir. TÜİK, verieri farkı grupandırma ie Mızrağı çuvaa sığdırmak için çabaamış görünmektedir. Çocuk ve Yoksuuk Yoksuuk, çocukarın yaşama, büyüme ve geişme için gereksinim duydukarı özdekse, zihinse ve duygusa kaynakardan yoksun biçimde yaşamasına, hakarından yeterince yararanamamasına, geişmesi oanakı yetierini ve yetenekerini geiştirememesine ve topumsa yaşama tam ve eşit üyeer oarak katıamamasına (UNICEF, 2005:18) yo açmaktadır. Çocukukta yaşanan yoksuuğun etkieri çocukuktan başayarak yaşam boyu sürmekte ve kendi çocukarını da etkiemektedir. Doğumda yaşam bekentisinin düşüküğü, sağıksız çevre, yetersiz besenme, ako ve sigara kuanımı, sosya güvence eksikiği, sağık hizmeterini tam kuanamama, sınırı eğitim, çocuk yaşta çaış(tırı) ma, dışanmışık, güçsüzük, suça itime gibi oumsuzukar (Dedeoğu, 2004:52; Hamzaoğu, 2004:54-7; Ceyan, 2006) çocuk yaşarda deneyimenen yoksuuğun yansımaarı oarak karşımıza çıkmaktadır. Ükemizde istatistiki veriere yansıyan ve yansımayan boyutarı ie yoksuuk önemi bir sorundur. 2013 yıı verierine göre, geçimine etki edecek düzeyde yardım aan haneerin oranı %20,7 dir. Geçimine etki edecek düzeyde yardım aan ve hanesinde 0-17 yaşta en az bir üyesi buunan hane oranı ise %12,6 oarak verimiştir. Türkiye de çocuk nüfusun yakaşık %32,5 i yoksudur. Kız çocukarının yoksuuk oranı %33,1 ie erkek çocukarınkinden (%32) daha Tabo-6: Geiş nedenine göre güvenik birimine geen veya getirien çocukar 2009 2011 2013 Topam Erkek Kız Topam Erkek Kız Topam Erkek Kız Suça Sürükenme 68 344 61 151 7 193 84 916 76 405 8 511 115 439 102 350 13 089 Mağdur 61 645 34 776 26 869 88 582 47 532 41 050 121 717 66 353 55 364 Kayıp Buunan 5 081 2 018 3 063 10 067 4 254 5 813 16 218 6 421 9 797 Sokakta Çaışma 3 579 3 078 501 1 712 1 426 286 1 574 1 327 247 Evden Kaçma 3 195 1 381 1 814 3 222 1 514 1 708 2 821 1 209 1 612 Kurumdan Kaçma 827 462 365 1 106 548 558 1093 556 537 Kaynak:TÜİK, (2014) Güvenik Birimine Geen Veya Getirien Çocukar 2013, TÜİK:Ankara, syf:1 ÇALIŞMA ORTAMI 7
Yaşam Yı Tabo-7: Yaş grubuna göre ceza infaz kurumuna giren çocuk hükümüer, 2009-2013 Yaş Grubu Çocuk Topamı 12-14 15-17 Topam Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Türkiye Topamı Çocukarın Topam İçindeki Oranı(%) 2009 74404 1087 1064 23 179 8 885 15 1,5 2010 88480 1443 1402 41 184 7 1218 34 1,6 2011 80096 1665 1622 43 217 6 1405 37 2,1 2012 115505 3069 2978 91 408 16 2570 75 2,7 2013 161711 6132 5967 165 1102 35 4865 130 3,8 Kaynak: TÜİK, (2015) İstatistikere Çocuk - 2014, TÜİK:Ankara, syf:111 yüksektir. Kız çocukarın eğitimerini sürdür(e)meme ve erken even(diri)me sorunarının önemi teme nedenerinin başında yoksuuk gemektedir. Yoksu çocukarın yoksu ferter içindeki oranı ise %44,3 tür. Bu oran, Güneydoğu Anadou Bögesinde %55,8 iken Doğu Anadou Bögesinde yakaşık %51,4; kentse bögeerde %44,8 iken kırsada %47,5 tir (TÜİK, 2015:102-103). Yoksu çocukarın niteiki bakım hizmeterine erişimeri ve oku öncesi eğitime katıma şansarı düşük düzeydedir. Çocuk yoksuuğunda 2007-2013 yıarı arasında sayısa bir artış gerçekeştiği ve oransa oarak da yüzde otuzar seviyesinde seyrettiği görümektedir (TÜİK, 2015:102-103). TÜİK in Geir ve Yaşam Koşuarı Araştırması, 2014 yıı sonuçarına göre Gini katsayısı bir önceki yıa göre 0,009 puan düşüş ie 0,391 oarak tahmin edimiştir. Bu durum, geir dağıımında bir önceki yıa göre iyieşme anamı taşımaktadır (Web-2). Madayonun öteki tarafına bakıdığında ise farkı bir manzara ie karşıaşımaktadır. OECD raporunda yer aan veriere göre Türkiye, Gini katsayısı bakımından OECD içinde yer aan topam 34 üke arasında 32. sırada yer amaktadır (OECD, 2014). TÜİK, kentse ve kırsa bögeer için ayrı ayrı yoksuuk sınırarı beireyerek yoksu çocuk sayısını vermektedir. Bu Fotoğraf, www.cumhuriyet.com.tr/archive/2014/2/28/45995_resource adresinden aınmıştır. durum, bögese düzeydeki topam yoksu sayısının Türkiye geneindeki yoksu sayısında daha az çıkmasına yo açmaktadır. İBBS 1. Düzey de yoksu çocuk topamı 5.675.000 oarak buunurken Türkiye deki yoksu çocuk sayısı 7.393.000 oarak verimiştir (TÜİK, 2015:103). Çocuk, Şiddet ve Suç Topumun en incinebiir kesimi oan çocukarı suç ie birikte anmak, sorunun hem büyüküğünü hem de çok boyutuuğunu göstermektedir. Çocuk suçuuğu, çocuğa etki eden, onu biçimendirip kendine göre bir şeki veren topumsa yapının (Fişek vd., 2008:XXII) bir yansıması oarak suç un ne öçüde tabana yayıdığının, kuşaktan kuşağa geçtiğinin önemi bir göstergesidir. Suçun tabana yayıması, Bizi nası bir geecek bekemektedir? sorusunun da yanıtıdır aynı zamanda Suçu çocuk yoktur, bir şekide suça sürükenen çocuk vardır. Suça sürükenen çocuk ise çocuğun yodan çıkarıdığını ve topumun bu durumu öneyecek ekonomik ve sosya poitikaarı ouştur(a)madığını bize anatmaktadır. Tabo-6 ve Tabo-7 ükemizde, çocuk ve suç arasındaki iişkinin farkı yönerini göstermektedir. Türkiye de suça sürükenme nedeniye 2009-2013 yıarı arasında suça sürükenen (3) çocuk sayısı %68,9 artmıştır. Suça sürükenen kız çocukarındaki artış %81,9 ie suça sürükenen erkekere (%67,4) göre daha fazadır. Mağdur çocukardaki artış daha dramatiktir. Aynı dönemde mağdur çocuk (4) sayısı %197,4 oranında artarken mağdur kız çocukarındaki artış %206 oarak gerçekeşmiştir. Özpoat ve Soak (2011:51) mağdur çocuk sayısını 2009 yıı için 288.457, 2010 yıı için ise 328.385 oarak buguamışardır. Bu rakamar, TÜİK in aynı yıar için verdiği rakamarın sırasıya yakaşık 4.7 ve 4.3 katıdır. Yazarar, 2008-2010 yıarı arasında çocuk mağduriyet oranında %34,6 ık bir artış hesapamışardır. Çocukarımız giderek suçun daha çok öznesi ve suçtan daha çok zarar göreni omaktadır. 2013 yıında suça karış(tırı)an çocukarın %70 ini 15-17 yaş grubundaki çocukar ouşturmaktadır. Bu yaş grubunda suça karış(tırı)an çocukarın %89,6 sı erkektir. Aynı yı suça karış(tırı) an çocukarın yakaşık %36,9 u yaraama, %28,6 sı hırsızık, %9 u uyuşturucu veya uyarıcı madde kuanmak, satmak ve satın amak suçarına karış(tırı)mışardır (TÜİK, 2014:11). Bu suçara karış(tırı) anarın çoğunuğu erkek ve 15-17 yaş grubundadır. Suça karış(tırı)an çocukarın %85,2 si adi birimere sevk edimiştir. Suça karış(tırı)an çocukarın yakaşık %13,6 sı aiesine tesim edimiştir. Mağdur çocukarın ise %87,8 i aiesine tesim ediirken %4,8 i sağık, eğitim ya da sosya kurumardan birine tesim edimiştir (TÜİK, 2014:10). Anayasamızın 41. maddesi, devet, her türü istismara ve şiddete karşı çocukarı koruyucu tedbireri aır demesine karşın, evde, okuarda, bakım yererinde, çocuk everinde, yetiştirme yurtarında ve cemaat everinde çocukara karşı cinse istismar ve şiddet uyguayanar, çocukardan çok daha faza devet/hükümet tarafından koruma atına aınmaktadır. Suça sürükenerek ceza aan ve ceza infaz kurumuna giren çocuk hükümü sayısı da artmıştır. Bu artışı daha acıkı yapan ise çocuk hükümü oranının topam hükümü içindeki oranının süreki artmasıdır. 2009 yıında çocuk hükümüerin topam hükümüer içindeki oranı %1,5 iken, bu oran, süreki artarak 2013 yıında %3,8 e uaşmıştır. 2009-2013 8 ÇALIŞMA ORTAMI
Yaşam yıarı arasında çocuk hükümü sayısı ise yakaşık 5.7 kat artmıştır (Tabo-7). Tüm bu oumsuzukara sorunu çocuk adaet sistemini de ekemek gerekmektedir. Sonuç Yerine TÜİK in İstatistikere Çocuk-2014 adı istatistiki deremesi, veri sunumunda çocuğu bir birey oarak görmemek başta omak üzere, eksikiker taşımakta; çocukarın öze sorun aanarını doğrudan kapsayacak veri seti sunmamaktadır. Buna karşın, ükemizde çocuk gein, çocuk damat, çocuk anne, çocuk yaşta çaıştırıma, çocuk yoksuuğu çocuk yaşta suça sürükenme ve sosya poitika biiminin sorun edindiği birçok sorunun ciddi düzeyerde yaşandığını göstermektedir bizere... Bu durum, çocukarımızın eseniker içinde yaşamadığını, çeşiti öçütere göre önemi eşitsizikerin öznesi odukarını da göstermektedir. Çocukarımızın çocukuk döneminden başayarak tüm yaşamarı oumsuz bir biçimde etkienmekte; geecekeri ve geeceğimiz tehikeye düşmektedir. Türkiye, ÇHS yi (bazı maddeerine çekince koyarak) 27 Ocak 1995 tarihinde yürürüğe soktu. Ancak ükemizde çocuk ogusunun ÇHS nin istediği bütünseikte ee aındığını söyemek oanakı değidir. Uusararası ve uusa yükümüüker, beirsiz bir çocuk poitikası izenerek yerine getirimeye çaışımaktadır. Çocukarı teme hak ve özgürükerini ouşturmayı ve geiştrimeyi hedefeyen sosya poitika uyguamaarı yetersiz, eşgüdümsüz ve dağınıktır. Sosya poitika aanında egemen oan düşünce biçimi, devet-yurttaş iişkisinden daha çok hayır/sadaka işini teme amaktadır. Sosya devetten daha çok dinse içeriki, sadaka (veren) devet düşüncesi egemen kıınmak istenmekte; uyguama ve poitikaar buna göre şekiendirimektedir. Çocuğun birey oarak görümediği ve agıanmadığı bir topumsa ve yönetse yapıda çocuk hakarı kütürünü topumda yereşik kımak da zor omaktadır. Türkiye, Bireşmiş Mieter Çocuk Hakarına Dair Sözeşmesi (ÇHS) başta omak üzere, insan ve çocuk hakarıya igii birçok uusararası sözeşmenin tarafı oarak çocukarın teme hak ve özgürükerinin korunması ve geiştirimesi noktasında önemi sorumuukar yükenmiştir. Sorumuukarın yerine getirimesi noktasında, topumsa ve yönetse yapıarda çocuk hakarı kütürünün ouşturuması ik yapıması gerekener arasındadır. Devet ve hükümet görevier başta omak üzere, çocuğa birey oarak yakaşımasını sağayacak duyarııkarın geiştirimesi için hükümeter, bağımsız sivi topum örgüterinin, uusararası kuruuşarın girişimerini destekemei ve bu aandaki girişimerin artmasını sağayacak güçü, işevse ve sorunara odakanmış poitaar geiştirme noktasında esnekiğe kavuş(turu)maıdır. Bu yoa, hem kurumarın sorumuukarı geiştiriebiir hem de çocuk hakarı poitikası geiştirimesinde ve uyguanmasında sürekiik sağanabiir. Çocukarın içinde buundukarı ve geecekte karşıaşabieceği tehikeeri tespit ederek bu aandaki bigi eksikikerini giderecek, çocukarın teme hakarının korunması ve geiştirimesi noktasında yere, bögese ve uusa düzeyde üretiecek poitikaara çağdaş anamda ve gerçekten katkı sunabiecek (STK ar, üniversiteer gibi) paydaşarın igii süreçere etkin katıımını sağayacak her türü düzeneme en kısa sürede gerçekeştirimeidir. Dipnotar (1) 2002 yıında evenen erkek çocuk sayısı 2.592 iken evenen kız çocuk sayısı 37.263 tür. Aynı yı yapıan eviiker içerisinde çocuk damat oranı %0,5 iken çocuk gein oranı %7,3 oarak gerçekeşmiştir. Bu rakam ve oranar 2007 yıı için sırasıya 2.279, 50.723, %0,4 ve %7,9; 2013 yıı için sırasıya 1.866, 37,481, %0,3 ve %6,2 oarak gerçekeşmiştir (TÜİK, 2015a:23). (2) Geçmiş yıarda dini nikah oarak da adandırıan imam nikahının gerçekeştiriebimesi için resmi nikah ın yapıması zorunuydu. Resmi görevi din adamarının önemi bir böümü resmi evenme begesi ni görmeden dini nikahı kıymaktan çekinmekteydi. Kıyanar, şikayet durumunda ceza aabiiyorardı. Günümüzde ise imam nikahı kıydırmak için resmi din görevisine pek gereksinim duyumamaktadır. (3) Suça sürükenen çocuk: Kanunarda suç oarak tanımanan bir fiii işediği iddiası ie hakkında soruşturma veya kovuşturma yapıan ya da işediği fiiden doayı hakkında güvenik tedbirine karar verien çocuğu, ifade eder. (4) Mağdur, bireyse veya topu oarak, fizikse veya zihinse, duygusa zarar, ekonomik kayıp veya teme hakarın önemi derecede çiğnenmesini içeren zarardan etkienen kişiyi ifade eder; suçun sonuçarını doğrudan doğruya üzerinde hisseden kişidir. Mağdur çocuk, kanunun suç oarak niteediği oayarda fizikse, sosya, ekonomik, cinse, psikoojik vd. yönerden zarara uğrayan çocuk tur. Çocukar şiddet, yaraama, cinse istismar, kötü muamee ve diendirme başta omak üzere birçok suç teşki eden oayda mağduriyet yaşamaktadırar. Türk Ceza Kanunu nda, çocukarın mağdur oarak yer aabieceği iki yüzden faza suç türü tarif edimiştir. Kaynakça Aydemir, Evan ( 2011) Eviik mi Evciik mi? Erken ve Zora Eviiker: Çocuk Geiner, USAK Sosya Araştırmaar Merkezi, http://www.usak.org. tr/images_upoad/fies/11-08%20eviik%20mi%20 evciik%20mi.pdf Ceyan, Cesur (2006) Yoksuuğun Çocuk Suçuuğuna Etkisi, http://www.rehabiitasyon.com/action/ makae/1/yoksullugun_cocuk_suclulugu- NA_ETKISI-1615 Dedeoğu, Necati (2004) Sağık ve Yoksuuk, Topum ve Hekim, Cit:19, Sayı:1 (51-3) Fişek, A. Gürhan, Can U. Ciner ve Taner Akpınar (2008), Çocuk Suçuuğu nda Öncü Çaışmaar ve İki Doktora Tezi (Dr. Hicri Fişek ve Dr. Naci Şensoy), AÜHFD, Cit:57, Sayı:2 (XVII-XXIX) Hamzaoğu, Onur (2004) Yoksuarın Sağığı: Ne Durumda, Etken Ne, Sorun Nası Çözüür?, Topum ve Hekim, Cit:19, Sayı:1 (54-7) OECD, (2014) Income Inequaity Update Rising İnequaity: Youth And Poor Fa Further Behind, http://www.oecd.org/socia/oecd2014-income-inequaity-update.pdf Özpoat, Vahap ve Adem Soak (2011), Türkiye nin Çocuk Mağduriyeti Haritası, Hegem Yayınarı: Ankara T.C Sağık Bakanığı, (2014) Sağık İstatistikeri Yıığı 2013, Türkiye Cumhuriyeti Sağık Bakanığı Sağık Araştırmaarı Gene Müdürüğü:Ankara TÜİK, (2013) Çaışan Çocukar-2012, TÜİK:Ankara TÜİK, (2014) Güvenik Birimine Geen Veya Getirien Çocukar 2013, TÜİK:Ankara TÜİK, (2015) İstatistikere Çocuk - 2014, TÜİK:Ankara UNICEF (2005). The State of the Word s Chidren 2005: Chidhood Under Threat, Unicef: New York Web 1: http://www.unicef.org/turkey/crc/_ cr23a.htm Web 2: http://www.tuik.gov.tr/prehaberbuteneri. do?id=18633 Web 3: STK Raporu: Türkiye de Çocuk Hakarının Durumu 2001-201, http://www.cocukhakariizeme.org/ wp-content/upoads/ngo-report-tr.pdf Ne yapımaı? 1. Çaışma ortamına giren herkese (ortam gaz - öçümü yapacakara da); çaışma ortamında, çaışma sırasında ouşabiecek tehike-er, bunarın riskeri ve aınabiecek önemer konusunda bigiendirme (eğitim) yapımaı ve kaydedimeidir. 2. Çaışma ortamında, önceden yapıan risk değerendirmesinde beirtien Kişise Koruyucu Donanımar ; orada buunan herkese (işyeri sahibi, yöneticier, çaışanar ve çaışma ortamı öçümü yapmaya geenere) verimei, (gerekirse) bunarın nası kuanıacağı öğretimei, 3. Döküm ama ve kaıpara dodurma sırasında ; dökümcüer için onayanmış (ısıya dayanıkı, uzun kou) iş ebisesi, iş güveniği ayakkabısı, iş güveniği gözüğü, yüz siperiki bareti omayanarın sahada buunmasına izin verimemeidir, 4. Döküm ama ve potaara dodurma işini yapan çaışanar ie, bu işem sırasında çaışanarın sunuk (maruz) kaabieceği gazı öçenere; gazara karşı fitrei (Örneğin :ABEK fitrei yarım yüz maskesi) kuandırımaıdır. 5. Dökümhanede buunan kadırma araçarı (vinçer) yetkii - uzman kişierce en geç üç ayda bir kontro edimeidir. 6. Vinçi kuananar (operatörer) vincin güveni kuanımı konusunda eğitim ve sertifika amış omaıdırar. 7. Dökümhane de; çaışma ortamında gaz, toz, gürütü ve terma konfor öçümü yapmaya geenerden; (a) İşe giriş ve periyodik sağık raporarı, (b) yapacakarı işe igii risk değerendirmesi, (c) yapacakarı çaışma ie igii iş sağığı ve güveniği eğitim sertifikası ve (d) SGK bidirgeeri de firmaarının / kuruuşarının akradidasyon begeeri ie birikte istenmeidir. İKİ DAKİKA DÜŞÜN > Sayfa 23 ün yanıtı ÇALIŞMA ORTAMI 9
Anımsa Benzen ie Çaışan İşçierin Umut Işığı Muzaffer Aksoy Muzaffer Aksoy un en büyük kazanımarından biri aiesi omuştur. 18 Mart 1915 te Çanakkae Zaferi ie aynı gün doğduğu için ona Muzaffer dedier; iki yı sonra da can kardeşi Muammer dünyaya gedi. Can kardeşer, kardeş omanın ötesinde, birbirerinin en yakın arkadaşı, en sevgii varıkarı oarak büyüdüer, okua bie birikte başadıar. Cumhuriyet o yı ian edimişti. İki kardeş Cumhuriyet okuarında, Cumhuriyet in getirdiği değerere yetiştier. İk kuşağın o büyük heyecanını, üküerini payaştıar. Yaşamarı boyunca, kuşakarının pek çok temsicisi gibi, o ükeerin gerçekeşmesine katkıda buunmak, kendi aanarında ortaya koyacakarı üstün başarıara daha öteye taşımak için uğraştıar. Dedeeri İbradi (Antaya) kadısı Ai Rıza bey, babaarı hukuk öğrenimi sonrası önce hakim sonra 5 dönem Antaya Mietvekii oan Numan beydi. Anneeri bir vai kızıydı. Babaarı çok yerinde bir karara, iseyi Antaya da deği, İstanbu Erkek Lisesi nde okumaarına karar vermişti. Aie çok az bir araya geiyordu ama bağarı çok kuvvetiydi. Lise yıarındayken aiesinin İstanbu a taşınmasına karşın, Baba Numan bey, iyi bir disipin amaarı düşüncesiye can kardeşerin yurtta kamayı sürdürmeerini istemişti. Muzaffer Aksoy un oğu Atia, can kardeşer hakkında şöye yazıyor: Lise ve üniversite dönemerinde çok okumuşar. Yani Marx okumuşar, bütün sosya demokratarı okumuşar, Amanya daki sosya demokrat hareketi takip etmişer, hümanist fesefeyi özümsemişer vb... O anamda babam yanız bir uzman değidi, aynı zamanda bir kütür adamıydı. Kütürünü ası oarak ise yıarında temeendirmiş. Sonraki yıarda, mesek yaşamı başadıktan sonra buna vakti kamıyor. Müzik, resim, edebiyat... Gençiğinde çok okumuş; Thomas Mann dan Abert Camus ye kadar. O arada müthiş güçü bir formasyon amışar. Tabii kendi çabaarıya yapmışar bunu, ama müthiş sağam bir eğitim... TOPLUM HEKİMLİĞİNE GÖNÜL VERENLER - 23 A. Gürhan FİŞEK* Lise sonrası Muammer hukuk fakütesine ve Muzaffer tıp fakütesini seçerek, farkı yoar izedier ve o aanarda sivridier. Prof.Dr.Muzaffer Aksoy, 1940 yıında İstanbu Tıp Fakütesi nden mezun omuştur. Öğrenciiğinin sürdüğü yıar, Türkiye de dünyanın en ünü biim adamarı arasında yer aan ve Hiter zumünden kaçmak zorunda kaan Amanca Konuşan Müteci Profesörerin Türkiye de görev yaptıkarı döneme denk gemiştir. Bunun yanı sıra Muzaffer Aksoy, her zaman büyük öğretmener ve yo göstericiere yanyana omuştur. Bu birikimerin de hakkını vermiş; fakütede arkadaşarı arasında dahi oarak anımıştır. Tıp Fakütesi nden mezun oduğunda, öğrencier adına konuşmasını, ünü Mii Eğitim Bakanı Hasan Ai Yüce ie İstanbu Üniversitesi nin çağdaş düzeyini yakaamasında en etkii adardan biri oan Rektör Prof.Dr.Cemi Bise in önünde yapmıştır. Bu ortam onun için büyük bir kazanım omuştur. Hee Türkiye de Hematoojinin (Kan Hastaıkarı Biiminin) kurucusu oan Prof.Dr.Erich Frank tan uzmanık eğitimi aması ve daha sonra birikte çaışma oanağı buması onu daha da yetkineştirmiştir. Prof.Dr.Erich Frank, öümüne kadar (13 Şubat 1957) Türkiye de kamıştır; onu Hematooji Böümü nün ik başkanı oarak kabu edersek, Prof.Dr. Muzaffer Aksoy da Prof. Dr. Muzaffer Aksoy (18 Mart 1915-13 Şubat 1957) böümün üçüncü sıradaki başkanıdır (1968). Aksoy un öğretmeni Prof.Dr.Frank, ik araştırmaarında yüksek tansiyonun nedeneri üzerinde durmuş; Bresau Tıp Fakütesi nde Oskar Minkowski nin yanında çaıştığı sırada kan hastaıkarı konusunda önemi araştırmaar yapmıştır. İstanbu daki araştırmaarını ise ası igi aanı şeker hastaığının tedavisi ve insüinin etkieri üzerinde yoğunaştırmıştır. Ayrıca kaıtsa bir kansızık * Prof.Dr., Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gene Yönetmeni ve Ankara Üniversitesi Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü - İş Hukuku ve Sosya Güvenik Anabiim Daı Öğretim Üyesi 1935, Heybeiada - Aksoy kardeşer anne ve nineeriye ne kadar mutuar. En arkada Muammer, soda Muzaffer, Nineeri Güsüm Hanım ve anneeri Nadire Hanım a birikte. 10 ÇALIŞMA ORTAMI
Anımsa türü oan Akdeniz kansızığı üzerinde durdu ve karbonhidrat metaboizmasına iişkin araştırmaar yapmıştır (https:// tr.wikipedia.org/wiki/erich_frank ). 1947 yıında uzmanığını tamamayan Muzaffer Aksoy un görev yeri Akdeniz kıyıarıydı. Doayısıya başta orak biçimi anemi omak üzere bir çok kan hastaığının yoğun oduğu bu bögede, öğretmeninin çaışmaarını sürdürdü. Buradaki çaışmaarını, ABD de ünü tıp dergisi Nature den başamak üzere bir çok uusararası yayına dönüştü. Bu yayınar, onun çok erken yaşarda, dünya biim çevreerinde tanınmasına yo açtı. Daha sonra yurt dışında eğitimini geiştiren Aksoy, İstanbu a dönmüş ve akademik dünyaya girmiştir. Önce Beyoğu İk Yardım Hastanesi ne ve sonra Vakıf Gureba Hastanesi ne atanmış; böyece İstanbu Üniversitesi Tıp Fakütesi, II.İç Hastaıkarı Kürsüsü ve hematooji grubu ve aboratuvararıya yeniden yakın çaışma oanağına kavuşmuştur. Bu dönem, çaışmaarında, hem Türk ve hem de ABD i mesektaşarının yardımıya, yeni tip bir hemogobin bumuştur. Bu oguya, hemogobin-istanbu adı verimiştir. Anemi (kansızık) çaışmaarının yanı sıra, ösemi üzerine çaışmaarı da önemidir. Ama onu bizim ve dünyanın gündemine getiren en önemi konu benzen in yo açtığı ösemi oguarı dır. Bir gün, Prof.Dr.Muzaffer Aksoy, her zamanki gibi, kinikte hasta bakmaktadır. Ama ünü tıp biim adamı Bernardino Ramazzini nin, hekimere öğütü akındadır : Hastaya, adından önce meseğini sor. O da öye yapar. Hastaarına hep Muammer Aksoy yedek subay, Muzaffer Aksoy tıp öğrencisi. 1939-1940. Tıp Fakütesi. Resmin arkasına şöye yazmış: Büyük Türk doktoru Huusi Behçet e staj senesinde. Sağdan: Burhan Söyemezoğu, Sarı Ekrem, Hamdi Ağar, ben, Prof. Huusi Behçet, Asım İstanbuu. mesekerini sorar. Üstüste ösemi oguarının, ayakkabı sayacısı (tutka sürücüsü) oarak çaışan işçierden çıktığını görünce, işyeri ziyareterine ve işyeri ortam inceemeerine başar. İşyererinin çaışma koşuarı çok kötüdür. Ancak 1960 ara kadar ayakkabıcıar, geenekse yöntemere tutka hazıradıkarı için, benzenin tutka içinde kuanıması söz konusu omamış; doayısıya hastaık görümemiştir. Ama 1960 sonrası, geenekse tutka hazırama yöntemeri terkediip, yerine ticari ürüneri aınmaya başanmıştır. Bu ticari ürünerin içerisinde, eritici niteiği en yüksek ve fiyatı en ucuz oan benzen kuanımaktadır. İşyererinde sıkıka rastanımaktadır. Bu saptamaar, Prof.Aksoy un benzenin ösemi ie igisi üzerine yoğunaşmasını getirmiştir. Çaışmaara 1960 yıında başar. Arkadaşarıya birikte, istatistik yöntemerden de yararanarak, 21 yıda benzen kuanıan işyererinde çaışan 29.000 işçinin sağık taramasından geçmesi sağanmıştır. İşçi taramaarı, İstanbu da Gedikpaşa ve Beyazıt ın ara sokakarındaki ayakkabı imaathaneerinde gerçekeştirimiştir. Bunun yanı sıra benzenin üretidiği Zongudak Kok Fabrikası, Ereği ve Karabük teki fabrıkaarda da inceemeer yapımıştır. Sonunda bir çok çaışmadan sonra, dünyada yankı yapan sonuca uaşmıştır: Benzen, ösemiden sorumudur. Prof. Aksoy, sonuçarını ABD de ünü tıp dergisi Bood da 1974 yıında yayınamıştır. Ükemizde, çaışmaarın sonuçarının günük gazeteerde yazı, röportaj ve demeçer ie duyurumasından sonra, benzene çaışan işçieri ve özeike ayakkabıcıarı çok tedirgin etmiştir. Onarda bir panik havası yaratmış ve ayakkabı imaathaneerindeki işçierin direnişine yo açmış; benzen kuanımı sınıranmış ve bu değişikik ösemi oguarının azamasına yo açmıştır. Bu da dünya çapında rastanan ik veri omuştur. ÇALIŞMA ORTAMI 11
Anımsa Bu sonucun diğer önemi yankısı ABD de ortaya çıkmıştır. ABD Çaışma Bakanığı ve OSHA (İş Sağığı Güveniği Kurumu), benzen kuanımının işyeri ortamında 10 ppm den 1 ppm e düşürümesini kararaştırmışardır. Bu da çok büyük davaara konu omuştur. Büyük şirketer, cana başa bu yasağı kadırmaya çaışmışardır. Bu davaarda bir numaraı tanık Prof.Dr.Muzaffer Aksoy dur. 1977 yıında, çetin sorguamaar ve mücadeeerden sonra, insanık kazanmış ve Aksoy un tezi doğrutusunda, benzenin ufak miktararda bie ösemiye yo açtığı kabu edimiştir. 1987 yıında ABD de ünü yayın everinden birinin isteği üzerine, Benzene Carcinogenicity adı bir kitabın atı böümünden ikisini yazmıştır. Bu kitap onu, biim dünyasının ömezeri arasına sokmuştur. Prof.Dr.Muzaffer Aksoy un Türkiye de benzen konusunda yayınanmış kitaparı ve makaeeri de buunmaktadır. Yanızca ükemizde deği, bütün dünyada benzenin sanayide kuanımının yasakanması girişimerinin başangıcı oan bu duyuru, bir çok işçinin canının kurtarımasına oanak vermiştir. Bugün ükemizde, tutkaarda benzen kuanımının engeenmiş oması doayısıya, sorun kontro atına aınmış buunmaktadır. Prof.Aksoy (1915-2001) çaışmaarıya bir çok ödü amıştır : TÜBİTAK Biim Ödüü (1969) TÜBA Şeref Üyeiği (1993) Türk Tabiperi Biriği Hizmet ve Onur Begesi (1985) Türk Hematooji Derneği Onur Üyeiği (1985) Kütür Bakanığı Bigi Çağı Ödüü (1991) Sedat Simavi Ödüü (1981) Mezuniyet töreninde konuşma yaparken. Arkada sağda zamanın Mii Eğitim Bakanı Hasan Âi Yüce ve soda İstanbu Üniversitesi Rektörü Prof. Cemi Bise. Eczacıbaşı Biim Ödüü (1988) Türk Tabiperi Biriği Nusret H.Fişek Hak Sağığı Ödüü (1996) 3.Uusa İşçi Sağığı Onur Ödüü (1998) Ramazzini Biim Ödüü (İtaya, 1984). Ama onun için en büyük ödüü topum hekimiğine yaptığı katkıardır. Bu sayede bir çok can kurtarmıştır. Bugün benzene bağı ösemi oguarına rastamıyorsak, bunu, onun çabaarına borçuyuz. Yaşamı boyunca bir çok mutuuk tadan, başarıya imza atan ve öğrencierinin Löseminin Umut Işığı oarak adandırdığı Prof.Dr.Muzaffer Aksoy, 1990 yıında da en büyük acıyı tatmıştır. Can kardeşi ünü Anayasa Profesörü Prof.Dr.Muammer Aksoy, evinin önünde, hunharca bir cinayete kurban gitmiştir. Biim insanarının yaşamının ne kadar ince bir ipiğin ucunda oduğunun en önemi kanıtı oan bu cinayetin, nedeneri onun aydın kişiiğinde sakıdır. Katieri ise haâ karanıkarda sakı... Prof.Dr. Muzaffer Aksoy aboratuvarda çaışırken... 1957. Beyoğu İk Yardım Hastanesi nde çaıştığı yıarda. OKUMA LİSTESİ: Nurse Durue, Çiğdem Atay, Orhan Uutin (2005) : Biime Adanmış Bir Ömür Muzaffer Aksoy, Türkiye Biimer Akademisi Yayınarı, Ankara. https://tr.wikipedia.org/wiki/erich_ Frank Muzaffer Aksoy (1980) : Benzen (Benzo) Sağığa Etkieri ve Öneme Yoarı, TÜBİTAK Yayını, Ankara. Muzaffer Aksoy (1984) : Üke Sağığı, Araştırmaar ve Haka Yansıması, 14 Mayıs 1984 Cumhuriyet Gazetesi / Oayar ve Görüşer. 12 ÇALIŞMA ORTAMI
İş Sağığı Güveniği İş Sağığında En Yaygın ve En Hataı Kuanıan Önem: Maske! Mustafa TAŞYÜREK* mustafatasyurek@fisek.org.tr Uyguayan ve yapan, karar verenden daima daha kuvvetidir (1) K. Atatürk Bizim mii içkimiz ayran(dır) Yoğurdun suandırııp çakaanmasıya yapıan içecek oan ayran; M.S. 552-745 yıarı arasında hüküm süren Göktürker ekşiyen yoğurdun ekşiiğini azatmak için üzerine su ekerer. Böyece tesadüfen ayran ortaya çıkmıştır (2). Her ne kadar ABD Atanta da ik formüü 1886 yıında John S. Pemberton tarafından ouşturuan koa (3) ; ükemizde yıda 2,6 miyar itre tüketimesiye bizim mii içkimiz ayran tüketimini 6 ya katamış osa da, ayran Türk mutfağına ait en yaygın içecekerdendir (4,5). Ayranın yarararı nedir? Prof. Dr. Ziya Mocan ayranın faydaarını şöye sıraıyor: Antibakteriye, bakterierin içeride üremesine enge our, mide ve bağırsaktaki zararı bakterierin üremesini engeer ve bakterieri temizer. Bu nedene antioksidan etkisi vardır. Zehirenmeerde ayran kuanıır. Beseyicidir, kasiyum ve magnezyumdan zengindir. Sıvı ve minera kaybını karşıar (6). Zehirenmeerde ayran kuanıır! Sağık ve güvenik kütürümüze yereşmiş, her türü zehirenmede Türkiye de çok yaygın kuanıan ayran ucuz, her yerde koay buunabiecek yere ve mii bir iş sağığı önemi oabiir mi? Sıkça karşıaşıan örnek oayara bakarak bu soru (asında) çok koay yanıtanabiir. Oay 1: 23.04.2013 * Kim. Müh., İş Sağığı+İşetme Yönetimi Biim Uzmanı Çaışma Bakanığı Eski İş Güveniği Müfettişi (1978-1985) İş Güveniği Uzmanı (A Sın ıfı Sertifikaı) Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Denetim Kuruu Üyesi Bursa nın İnegö içesinde bir kotuk imaathanesinde 23.04.2013 tarihinde çıkan yangının dumana kapadığı işyerinde; işyeri sahibinin 6 ayık köpeği yarı baygın hade kendini dışarı attı. Dumandan zehirenerek yürümekte zoruk çeken, yarı baygın hadeki köpeğe çevredeki vatandaşar zehirenmemesi için ayran içirmeye çaıştı. Ancak yavru köpek ayağa kadırıamadı (7).[Çünkü hayvan yangın dumanını soumuştu]. Oay 2: 23.08.2015 İstanbu Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakütesi Hastanesinin Gene Cerrahi Anabiimdaı binasının atında buunan atık merkezinde trafodan kaynakanan yangın çıktı. Asansör kaboarının tutuşmasıya büyüyen yangın tüm merkezi sardı. Çaışmaar sırasında dumandan etkienen itfaiye ererine ayran dağıtıdı (8). Oay 3: 09.04.2016 İstanbu-Bursa-İzmir Otoyou Projesi nin Bursa-Gemik arasındaki 1250 metre uzunuğunda oan Seçukgazi Tünei nde yaıtım mazemesi kapandığı sırada yangın çıktı. Yangında kaynak makineeri yanarken oksijen tüperi infiak eıtti. Patamaar devam ederken tünee giren itfaiye ekiperi aeveri 2 saat süren çaışma ie kontro atına aabidi. Bazı itfaiye ereri dumandan etkienince kendierine ayran ve su veridi (9). İşyeri Kimyasaarı Vücuda Nası Girer? Yangın dumanının sounmasının etkierini ortadan kadırmak ya da hafiftetmek için neden insanara ve hayvanara ayran içiriiyor? Bir kimyasa(ın) bir kişinin sağığı için tehikei oması için, ik önce vücuda temas etmesi ya da girmesi gerekir ve kimyasaın vücut üzerinde bazı biyoojik etkiye sahip oması gerekir. Dört (beş) ana yo vardır. 1. Souma (sounum), 2.Cit / ten teması, 3. Sinidirim sistemi (yutma ve yeme), 4. Enjeksiyon, [+ 5. Göz emiimi (göze kaçma/temas etme)] you. Kirenmiş (kontamine omuş) havanın sounması işyeri [çaışma ortamı] kimyasaarının vücuda girişinin en yaygın youdur. Bazı kimyasaara (aniin gibi), temas edidiğinde, bu kimyasa kan doaşımına deri youya geçebiir. Daha az sıkıka, işyeri kimyasaarının [yiyecek veya sigara (veya eer) kontamine omuşsa] yanışıka yutuması oabiir. Bu nedene, işçier (çaışanar) toksik kimyasaara maruz kaabieceği yererde herhangi bir şey yememei, içmemei ve (hatta) sigara içmemeidir. İşyerinde kiri (kontamine omuş) hava sounabiir. Hava ağız ve burun youya çekiir ve daha sonra akciğerere gider. Ortaama bir insan yakaşık bir dakikada 12 kez nefes aır - verir. 12 inhaasyonun (nefes aıp vermenin) her birinde yakaşık 500 m hava getirir. Bir insan dinenme anında dakikada 6 itre, ağır çaışma anında 75 itreden faza hava sour. 8 saatik bir iş günü içinde, 2800 itreden faza hava akciğerere girer/çıkar. 8 saatik orta aktivitede ki bir çaışmada ise 8,5 m³ üzerinde hava sour (Zor çaışma koşuarında bu değer 10 m³ kadar çıkabiir). Akciğerin yüzey aanı dinenirken 28 m² iken, derin nefes aırken 93 m² our (10). Sounan Havanın Kaitesi Sounan havanın oksijen içeriği (v/v) % 19.5-23.5, [Norma havadaki oksijen oranı (hava hacminin) yakaşık %20,9 u ] Hidrokarbon (yoğunaşmış) içeriği havada 5 mg/m 3 veya daha az, Karbon monoksit (CO) içeriği 10 ppm (miyonda on kısım) ya da daha az, Karbon dioksit (CO 2 ) içeriği 1000 ppm veya daha az oması gerekirken, Hissediebiir koku omaması gerekir. Ortamdaki havanın sounması (akciğererin yukarıda beirtien geniş yüzeyerine temas etmesi) ie kan doaşımına doğrudan (anında) giriş oabiir. Kana karışan (sounan havadaki oası zararı) etmener kan doaşımı ie tüm vücüda yayıır. ÇALIŞMA ORTAMI 13