Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, E-Posta: kibritci@dialup.ankara.edu.tr! "!!! ##! 1 #! $ Maastricht ölçütleri çerçevesinde 15 AB ülkesinden 11 %# #& % ' ( &!! #! # # )! )!!! ' ##!! '! & *,! # -..-!! $-..-,&** % ' # onun yerini /# &! ) & 0 &! '! $ 1 & 2 (! convergence) ölçütleri AB ('! # ) ) 2 ) )!###! "!) $ * #! ) & -..- % ' 3 # #! # /#, 4% *, 1!! "! # $%&& &'&$! 2 ( )! makroekonomik *!!!(!!!! #! #,#( -./0 http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 1
3 5#*, &4% *, 67*,67 -..., # ' "'! $ )"&58 *,#& 9# 0 & ) ' &!2/#! $/# &#&9# 0 ) ' '58 '! $!"#$%" & -* ( 1 2. 3 1 2 40 ABD Japon Yen'ine Türk Sterlini'ne Alman Euro'ya 49.75 72.39 2.75 15.69 15.69 Japon Yeni -33.22 93.14 15.12 29.61 29.61-41.99-48.22-40.40-32.89-32.89-2.68-13.13 67.78 12.59 12.59-13.56-22.85 49.01-11.19 0.00 Euro -13.56-22.85 49.01-11.19 0.00 Kaynak: TCMB, 3 5". 46. # # 7-890!.!! 2! itibaren, 11 ülke için geçerli olan http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 2
Kaynak: TCMB, http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 3
!" Kaynak: TCMB,!" #$$$ % & ' (# (''') *, -,,. http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 4
58,("#!2,# " ' '#! &* #/#,# '!! 4% -$*" 2 /:;#)!7*, %!& 4% -,!! $ *#.$<<!"#"$!%&"/# &*=>*?@.$@! &5: 2' % * ) # & * > -... "!? -.! ")"! $!&*, #AEuro çapraz kurunun -...,) #&58 *=>* /#?B-$#?6-$.! & *>-... (? *@$< #! # $ 4 C "' # ' -... *, ) (' # ( ) # $ 4% B& 58 -... #?--$.&/#?=$@#! # $ 5 4 Bu senaryoya göre gerek TL/US$ gerekse TL/8! 4!! : 4!! 5 );&9<= 4!! : 4/4 );&8 : 1! -#! (0 : 4!! >!! $ ( )? "! 4!!! ##!!! $ $! #!! ( $ Dolar/8 #* *!(!!! http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 5
# # " "!! Kaynak: TCMB, # /#,*>-..-"! )! ##! ' # ) (!!! D! ( '! %!!& %!#!&ii) Euro bölgesindeki " ' "! )!! #! (iii)** sabitlenmesi nedeniyle kur %! # *! ( '! # -" # ' ' & (3) &! )!! # $ #E *, # ) 58 )!! # /# 5 ) '!###! # '! #! $ amaçla, önce Bölüm 2 de, söz konusu etkilerin analizine yönelik mevcut yerli ve # E ( # & "! B, & Euro nun #! ##! ' # '! ) &!! '! " $F!&# "'! # $ http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 6
2. Literatür /#,)! 5 ' # ) ( #!!& 5# - B,!#! $ 5#-B, &! '&/#,() 5 makroekonomik etkilerde "'! $ &( # ( &"'#!& ) /#, #! #!' # #! )"! $ )"& 5# -,!! # G-!# &Euro nun (1)5,! ( ( & (2) %! ) & B Türk finans sistemi, (4) Türkiye deki kamu! # # "! & G %!' & (6)5, ) #! ) %#! ' # #)"! $0 G-!"! # "' &(!( ekonometrik veya zaman serisi tahmin yöntemlerinin!! #!$ 6!! ) ")"! ) & )& /#, #!>!!!$ 5#B, *<!(#/#,7 # 8! ' ($!& 5 ' (! %#&* mal ( ( - finansal sermaye hareketleri ve (3) söz konusu ülkelerin finansal ve döviz kuru sistemleri üzerinde #! $ 6!! @$$ -./.06! ( http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 7
89:::: 89:::: 89:::: 89:::: 89:;:< 89:<:= 89:<>; 89:<>= 89:<>? 89:<;; 89:<;; 89:<;= 89:<;@ 89:<;A 89:?:: 89:?:: 89:?:: 89:?:: 89:?:9 89:?;9 89:A:: 89:A;=! " # # $ % & ' ( ' ) * $ * " % #,! * -. (% /,0 )11 * 2 $ * " * # %! 3 0 1 $* 1! 3! * 4 5 1 $ * 6 7)-* )% $ &*! "!# $ % $ & ' () *, % % $ % %! -!.//! $0 ' &1 0 &1 89:9:: 89:9:: 89:8:: 89>::: 89>:::!" - /- - %, % internette http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 8
B) 6 * * - * 7 " 0C "!. 4- ( 6%! B" 4!! - * % % ) - % B! $#)!) * 4"% 1 * $ $)6 $) B1! "!# $ % $ & ' () *, % % $ % %! -!.//! $0 ' &1 0 &1 89>::: 89>::: 89>:>? 89>>:: 89>>:: 89>>:: 89>>:< 89>;:= 89>;:= 89>;:= 89>;:= 89>;:= 89>;:= 89>;>> 89>;;; 88:>:A 88:;:= 88:;:= 88:@:: 88:@:: 88:@:: 88:@:: 88:@:: 88:@:: 88:<:: 88:?:@ 88:8::!" - /- - %, % internette http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 9
!"!# $ $% $& '! ($ # "! )! *! $ "," #!! # # -!!-," #!! # $ #! $ #. # "! / 012222 012322 042522 042622 042122 042124 042132 047772 047822 047828 047877 002222 002722 002722 002322 002376 002622 9 :; < = > 9 :; < = > < =? @ = > AB < =? @ 9! " # $ % # $ & ' # # ( ) * % % $ ) % %,-- ) $. ' &/. &/ )!" - /- - %, % internette http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 10
H #!& ) & ( #! /#, # ( #!! &% # ) (# (!! $ #7 # ) # & & #,!#/#,!! ()# görülmektedir. 3. #'() 8 "'! ) & /#, )! # (!) # $I &"'# ( ) %!! &! ) '!!!")"!! $ /#, E & makroekonomik-mikroekonomik, #>#'& >! &!> #&!>"' "&! ( >! (& % ( & Euro nun bir # )! )" % $/#, # # (!! &("& '! )! $ ) #& ("!#!!# ) & # & A /#, #!! ##! J'!!# $! ) " &Union Bank K, ;, *= (!! & 5: 2' 4 2, /! *,!! # internet üzerinde ( DAAKKK$!$)#$ A AA/;L7$(!!# M 4 /#, N!! C! O' /!$ Euro nun Türkiye http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 11
##! ' ) #! # ise, '()))*)'!& /#,! ' " #! $ 7 Tablo 4 ve 5 te önerilen bu iki analiz çerçevesinden ilki, Bekx (1998) in /#, # #! #! $ /# & ( )! " # D *! #& (2)2 # B Muhasebe birimi olarak. Euro nun kamusal kesim %!#"'! %! #& herbiriyle ilgili olarak, /#, & 5# 6, ) & ( D * /#,! %! #!& - /#, "! #!& B Euro nun bir %!#!&6 Euro nun kamu kesimince bir r ezerv para olarak!&g /#, )!(#! ve (6) /#, # #!$ #& /#, & ( % ) $ Tablo 4: *%#$&,"-(." Biçim ve Derecesine Göre Türkiye Ekonomisine Etkilerini Analiz Çerçevesi Euro nun Bir Para Olarak Saklama Mübadele Olma Muhasebe Birimi Olma Euro'nun %. 0 Euro'nun rezerv para kaynaklanabilecek etkiler Euro'nun 1 veya araç para 2&. -- 3 Euro'nun % kaynaklaabilecek etkiler Euro'nun Euro'nun kur / 7,#( -./06 86! *!!!!% -.0 Kurumsal etkiler, (2) $*!! -A0 "! -10 ticaret etkileri, (5) finansal piyasa etkileri, (6) döviz kuru etkileri ve para ikamesi etkisi. http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 12
/#, ' " # &' üstünlüklerinin &! '%! $ 1!& "' # '!!!!#! ) )"'! $&5#6, &/#,#& ) %!' ) #!! '!! #! $ & 5# 6,! ' )!!& Euro nun,--," #) $ Tablo 5 teki sütunlarda, /#, ) # "! ) ( %! $ & Euro nun )! (() '! # ' %! ) $ ** " ' ( % /#, "! # " ' kompozisyonu etkisi bu tür etkilere örnek olarak gösterilebilir. Dinamik (veya zamana!&)!'* )! $ 7 ' "! & '! ) # & 5# G, % # '! %! $ # ' "! # -..6 # "! # &! ) # $&&) ) (% %! $ http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 13
Tablo 5: *!/- &% 0,%1- Etkiler Etkiler Mevzuat Uyumu ve Etkileri Ekonomik Politikalar ve Reformlar Üzerindeki Etkiler Statik Etkiler.% 4 ve döviz kompozisyonu etkileri reformlar (sosyal güvenlik, 1 (1999) Orta Dönemde Uzun (2000-2001) Dönemde (2002-2003) sermaye finans ticaret,... ticaret, büyüme, sermaye istihdam, fiyatlar,... düzenlemeleri gecikir veya yenileri gerekirse Çok Uzun Dönemde (2004-...) iktisat???, döviz, mal, hizmet, para ve sermaye % mal, hizmet, para ve sermaye % finansal ve ticaretle ilgili düzenlemeler ile, mikro düzeydeki kur, para, maliye, ticaret, -& 5& 5. teknoloji %)! '! % #! & 5# G, # ) " % '$ # & /#, )! # AB nin! ) # (! ) & ) % '!! )!###! )! ##! #! '$"&#' &AB nin kendi içinde # & # # Euro nun yeni bir para olarak!&( '! % "!!! - 8 8!!!!! B!C (!! 86 (!!!! BC http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 14
O!' Euro ya geçen AB ülkelerininkine uydurmak '#!!# )# '$'!& ) #! ) gözüken, gelecekteki!###! # %#! ' )#% '$ 8 & /#, # # #!%'"!!#! &##! ' # ) (' '!!! $ ) "') #&!! çok önemli bir nedeni, konunun ekonometri ve zaman serisi analiz tekniklerini )!(')#!!$Euro ya geçilmesiyle AB ülkeleri içinde! ) )! # (!!! & ' (! gelmemesi belki bu gerekçeyle bir ölçüde makul görülebilir. ) )& '## ) istatistiki! ) # $ ) ) ) ) & /#, # ex (! #' '(P# '!'# $ &!!( # $Ruhashyankiko (1998 *&!& ) "!! $0'&!E** )!*! #!& # ' "! "' önkabulunden ##$)!#EEuro ya geçilmesiyle belirsizlikte meydana gelen bu '!& N' % & 7 # ' 5 (! ( %#! $ N! # http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 15
' #! (!# & L(( #& ** ' %! # ' &! ) (!! #$ /!# & "' ( #! ( # ' # '! 7 # ülkelerinde) yerli sanayinin, /#, )! #!' " ##$Ruhashyankiko ya göre, /#,#&)! # (!!!! ( '! # $& & #! ( AB ye ( (' & #!( #!! ( #! (! # "& - ' # (!# (#)! $ Bu bildiride, Euro ya geçilmesinin Türkiye gibi bir üçüncü ülke ekonomisi üzerindeki #(!)! ) "' &# '! $Euro nun & L(( # *= * '! ' #! '!!! '!) # $ http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 16
Kaynakça 9 Bekx, Peter (1998): The Implications of the Introduction of the Euro for Non-EU Countries, European Commission, Euro Paper No. 26.,#( -./0% B8?9 Euro and EU-Membership: An Evaluation from the Turkish Macroeconomic 7C,2D&8)EF "! * EMU and the Outside World "!..!./ F$ # -% http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/euroturk.pdf) Ruhashyankiko, Jean-Francois (1998): Will the Euro Hurt the Industrialization of Europe Southern Trading 7GC,2D&8)EF "! * EMU and the Outside World "!..!./ F$ # -% http://www.kof.ethz.ch/tm/emuconf/ruhas.pdf) Ruhashyankiko, Jean-Francois (1999): Impact of Euro on the Production Structure and Export Performance of MENA countries: Evidence from Industrial Panel Data, IMF Working Paper WP/99/12. (% $%&&HHH"&I&&"&H&.&H.4 "0 9!" ( #!!!! #(!*ca internette http://dialup.ankara.edu.tr/~kibritci/eurotcmb.pdf 17