ELEKTRONİK SEKTÖRÜ RAPORU (2012/2)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI ELEKTRONİK SEKTÖRÜ RAPORU (2012/2) Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1

İçindekiler Şekiller Listesi... 3 Kısaltmalar Listesi... 3 YÖNETİCİ ÖZETİ... 4 1.SEKTÖRÜN GENEL DURUMU... 4 1.1.Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu... 4 1.2.Sektörün Türkiye deki Genel Durumu... 5 1.3.Sektörün Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler... 5 1.4.Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler... 6 1.5.Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler... 7 1.6.Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı... 7 1.7.Sektörün Üretim Değeri... 7 1.8.Sektörün Cirosu... 7 1.9.Sektörün Katma Değeri... 8 1.10.Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri... 8 1.11.Sektörün Dış Ticareti... 8 1.12.Sektörün Maliyet Bileşenleri... 8 1.13.Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu... 9 2. SEKTÖRÜN SON 6 AYLIK DEĞERLENDİRİLMESİ... 9 2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi... 9 2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi... 9 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi... 10 2.4. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi... 10 KAYNAKÇA... 11 2

Şekiller Listesi Grafik-1: Elektronik Sanayi Üretim, İthalat ve İhracat Değerleri (Milyar ABD Doları).... 5 Grafik-2: Elektronik Sektörü Alt Sektörlerinin Üretim Rakamları (Milyon ABD Doları).... 5 Grafik-3: 2011 Yılı Elektronik Sektörü Alt Sektörlerinin Dış Ticareti (Milyon ABD Doları)... 8 Grafik-4: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin 2012 Yılı İlk 6 Aylık Üretim Endeksi(2005=100)... 9 Grafik-5: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama, Yüzde).... 10 Grafik-6: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı Aylık Sanayi ve Ciro Endeksi (2005=100)..10 Kısaltmalar Listesi AB ABD AR-GE DECT GSM LCD PABX POS TCMB TESİD TÜİK TV WTO Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Araştırma Geliştirme Digital Enhanced Cordless Telecommunications (Geliştirilmiş Dijital Telsiz İletişimleri) Global System for Mobile Communications (Mobil İletişim İçin Küresel Sistem) Liquid Crystal Display (Sıvı Kristal Ekran) Private Automatic Branch Exchange (Otomatik Özel Santral) Point of Sale (Satış Noktası) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türk Elektronik Sanayicileri Derneği Türkiye İstatistik Kurumu Televizyon World Trade Organisation (Dünya Ticaret Örgütü) 3

YÖNETİCİ ÖZETİ 1960 lı yıllardan sonra montaj sanayinin gelişmesiyle, Türkiye ekonomisinde kendine yer bulan Elektronik Sanayi, son yıllarda hızla gelişerek bütün sanayi dalları için vazgeçilmez bir sektör durumuna gelmiştir. Sektör sürekli gelişmekte olup, aynı zamanda hızlı bir değişim ve dönüşüm içerisindedir. Sektör yüzyılımızın en nitelikli işgücünü barındıran sektörü haline gelirken, tek başına bir sanayi sektörü olmaktan çıkmış, artık diğer tüm sektörlerin gelişmesine katkıda bulunan ve verimlilik artışını sağlayan bir sektöre dönüşmüştür. Elektronik sektörü 2011 yılında 12 milyar ABD Doları üretim ve yaklaşık 6,5 milyar ABD Doları ihracat ile ülkemizin önemli sektörleri arasında yer almıştır. 1.SEKTÖRÜN GENEL DURUMU 1.1.Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Dünyada elektronik sektörü, hızla büyüyen ve gelişen bir yapıya sahiptir. Elektronik sanayine öncelik veren bir politika izleyen ülkelerin, kısa sürede gelişmişlik düzeyinde önemli bir ilerleme kaydettiği görülmektedir. Malezya, Singapur, Güney Kore gibi ülkeler kalkınmalarını elektronik sektörüne yaptıkları ve yapılacak yatırımlara bağlamışlardır. Batı Avrupa ülkeleri Uzak Doğu ve Kuzey Amerika ile yarışta yine bu sektörü öne almışlardır. Özellikle, Finlandiya ve İsveç gibi ülkeler bu alanda çok başarılı örnekler sergilemişlerdir. Bu politikanın temelinde ise Ar-Ge ye verilen önem ve destek yer almaktadır. Sektör, dünya üretim hacminde çalıştırdığı işçi sayısı, sanayinin tüm alanları üzerindeki etkisi nedeniyle dünyanın lider sanayilerinden biridir. Dünyanın önde gelen elektronik ihracatçı ülkeleri arasında Çin, ABD, Güney Kore, Hong Kong, Japonya, Almanya ve Singapur yer almaktadır. Dünyada elektronik ithalatında önemli ülkeler arasında Çin, ABD, Hong Kong, Almanya, Singapur, Japonya, İngiltere, Meksika ve Güney Kore yer almaktadır. Sektörde üretim, yoğun olarak televizyon alıcılarında gerçekleşmekte olup, bu ürün grubunu diğer tüketim cihazları izlemektedir. Geçmiş yıllarda televizyon sektöründe Avrupa nın en önemli üretim üssü olan ülkemiz LCD ve plazma TV teknolojisine geçmede yaşadığı gecikme nedeniyle ciddi pazar kayıpları yaşamıştır. AB teşvikleri ve büyüyen pazarla Uzak Doğulu üreticiler Doğu Avrupa da üretime başlamışlardır. Birçok Uzak Doğulu firma özellikle Doğu Avrupa da LCD modülü üretimi ve LCD montaj tesisleri kurarak LCD panel TV lerde AB de önemli pazar payları elde etmişlerdir. 4

1.2.Sektörün Türkiye deki Genel Durumu 2011 yılında üretim 12.047 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Grafik-1: Elektronik Sanayi Üretim, İthalat ve İhracat Değerleri (Milyar ABD Doları) Kaynak: TESİD Üretimin %32,8 i Tüketici Elektroniği, %18,9 u Telekomünikasyon Cihazları, %20,4 ü Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar, %13,6 sı Bilgisayar Cihazları, %8,6 sı Savunma Elektroniği ve %5,6 sı Bileşenler alt sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Grafik-2: Elektronik Sektörü Alt Sektörlerinin Üretim Rakamları (Milyon ABD Doları) Kaynak: TESİD 1.3.Sektörün Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Sektör tarafından üretilen ürün yelpazasi çok geniştir. Bileşenlerden tüketici elektroniğine, telekomünikasyon cihazlarından bilgisayar cihazlarına, profesyonel ve endüstriyel cihazlardan savunma elektroniğine kadar çok sayıda alt sektöre ait ürün üretilmektedir. Teknolojik gelişimin çok hızlı olması sektör tarafından üretilen ürün yelpazesini her geçen gün artırmaktadır. 5

1.4.Sektörün Alt Sektörleri veetkileşim Halinde Olduğu Başlıca Sektörler I- Bileşenler Alt Sektörü Bileşenler, cihaz imalatında kullanılan her türlü mamulü üreten bir alt sektördür. Elektroniğin tüm alt sektörlerini ilgilendiren bileşenler, elektronik dışında, otomotiv, ölçüm cihazları, tıbbi ve analitik cihazlar, saat, fotoğrafçılık cihazları, optik cihazlar ile taşımacılık gibi sektörlerin de önemli bir parçası durumundadır. Devre elemanları (direnç, kondansatör vb.), bobin ve trafolar, baskı devreler, tunerler, uzaktan kumanda cihazları, bağlantı elemanları, kalın film devreler, ince film devreler, röleler, akustik elemanlar, cihaz kabloları ve aksesuarlar bileşenler alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. II- Tüketici Elektroniği Alt Sektörü Genel olarak, son kullanıcılar tarafından kullanılan tüm yazılı, işitsel ve görsel ürünler ile aksesuarlar bu alt sektörün ürün ve ürün gruplarını oluşturmaktadır. Televizyon, video cihazları, ses cihazları, anten ve yükselticiler, uydu alıcıları, yazar kasa, pompa kasa, POS cihazları, elektronik hesap makineleri, monitör, audio-videokasetler, elektronik terazi ve baskül tüketici elektroniği alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. III- Telekomünikasyon Cihazları Alt Sektörü Telekomünikasyon sektörü, çok hızlı gelişmesiyle, bilgi ve otomasyon çağının en önemli itici güçlerinden birini oluşturmaktadır. Özellikle son 20-30 yıl içinde bilgi teknolojilerinin ekonomik ve sosyal yaşamın her alanında kullanılmasına yol açan gelişmeler, telekomünikasyon hizmetlerinin yenilikçi ve yaygın uygulamaları ile gerçekleşmiştir. Ana şebeke santralleri, PABX (Otomatik Özel Santral), GSM ve DECT gibi telsiz telefon sistemleri, telefon makineleri, multipleks cihazları, radyo link sistemleri, fiber optik hat teçhizatı, data modem / radyo modem, mobil ve sabit telsizler, bakır telekom kabloları, fiber telekom kabloları, dağıtım çatıları, servis sağlayıcılar, bilgi teknolojileri ve ilgili hizmet sektörü yazılımları telekomünikasyon cihazları alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. IV- Bilgisayar Cihazları Alt Sektörü Bilişim teknolojilerinin işlemci tarafını oluşturan cihazlardan oluşur. Bilgi işlem makineleri ve ilgili birimler, aksesuarlar, yazılımlar, veri merkezi altyapı donanım ve yazılımları bilgisayar cihazları alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. V- Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Alt Sektörü Özellikle bilişim teknolojileri ile birlikte üretim süreçlerinin gerçekleştirilmesini ve kontrolünü sağlamakta kullanılan cihazlardan oluşmaktadır. Kesintisiz güç kaynakları, invertörler, konvertörler, endüksiyon ocakları, redresörler, motor hız kontrol cihazları, otomasyon sistemleri, sinyalizasyon ve alarm sistemleri, otomotiv elektroniği, taksimetreler, takometreler, araç takip sistemleri, ölçü ve test aletleri, tıbbi 6

elektronik, elektromekanik donanımlar, ses ve görüntü sistemleri, güvenlik Belge sistemleri Başlığı profesyonel ve endüstriyel cihazlar alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. VI- Savunma (Askeri) Elektroniği Alt Sektörü Silahlı kuvvetler için insan unsurunun yanı sıra en büyük itici güç ve kuvvet çarpanını oluşturan savunma sanayi, silahlı kuvvetlere taktik, stratejik ve savunma amacına yönelik silah sistemleri ile donanım ve yazılımlarını tasarlayan, geliştiren ve üreten bir sektör olup, bu teçhizatın elektronik bölümü savunma elektroniği alanını oluşturmaktadır. Telsiz haberleşme sistemi, elektro optik teçhizat, radar, atış kontrol ve güdüm sistemi, elektronik harp, dost/düşman tanıma cihazları, seyrüsefer cihazları, komuta kontrol terminalleri, simülatör ve eğitim sistemleri, mayın arama detektörleri, savunma amaçlı yazılım, kripto savunma elektroniği alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. Günümüzdeki teknolojik yenilikler büyük oranda elektrik ve elektronik sektöründeki gelişmelere dayanmaktadır. Diğer birçok sektördeki teknolojik ilerlemeler kendi alanlarındaki bilimsel çalışmaların yanı sıra elektrik ve elektronik sektörü tarafından gerçekleştiren yenilik ve gelişmelere bağlıdır. Elektrik ve elektronik sektörü bu özelliğiyle özellikle makine, motorlu araç, sağlık ve kimya sektörleriyle çok yakından ilgili ve bu sektörler için girdi sağlayan bir sektördür. 1.5.Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Sektör ile ilgili firmalar Türkiye nin birçok bölgesinde faaliyet göstermekle beraber bir çok sektörde olduğu gibi elektronik sektörüne ait firmalar daha çok Marmara, İç Anadolu ve Ege Bölgelerinde faaliyet göstermektedir. 1.6.Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı Sektör yaklaşık 50.000 kişilik istihdam, 6,5 milyar ABD dolarlık ihracat hacmiyle reel sektörler arasında önemli bir yer işgal etmektedir. Sektörle ilgili mühendislik ve hizmet alanında da 18 milyar ABD doları iş hacmi ve 100.000 kişilik istihdam yaratılmıştır. 1.7.Sektörün Üretim Değeri TÜİK (NACE Rev. 2) verilerine göre satışa dayalı stok değişimelerini ve mal ve hizmetlerin yeniden satışını içeren birim tarafından üretilen miktarı ölçen değer olarak tanımlanan üretim değeri 2009 yılında büro makineleri ve bilgisayar imalatı (NACE Rev.2 Kod 30) için 6 milyar TL, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı (NACE Rev.2 Kod 32) için 9 milyar TL, tıbbi aletler; hassas ve optik aletler ile saat imalatı (NACE Rev.2 Kod 33) için ise 2,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 1.8.Sektörün Cirosu Sektörün 2009 yılında ciro rakamları, büro makineleri ve bilgisayar imalatı (NACE Rev.2 Kod 30) için 6,2 milyar TL, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı (NACE Rev.2 Kod 32) için 9,5 milyar TL, ; hassas ve optik aletler ile saat imalatı (NACE Rev.2 Kod 33) için ise 2,4 milyar TL dir. 7

1.9.Sektörün Katma Değeri Sektörün 2009 yılı faktör maliyeti ile katma değeri, büro makineleri ve bilgisayar imalatı (NACE Rev.2 Kod 30) için 1,8 milyar TL, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı (NACE Rev.2 Kod 32) için 1,2 milyar TL, ; hassas ve optik aletler ile saat imalatı (NACE Rev.2 Kod 33) için ise 970 milyon TL dir. 1.10.Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri Sektörde 2011 yılında Ar-Ge harcamaları yaklaşık 250 milyon dolar olup, toplam ciroya göre oranı %2 dir. Türkiye genelinde bu oranın % 0,8 civarında olduğu düşünülürse elektronik sanayinin Ar-Ge çalışmalarına verdiği önem ortaya çıkmaktadır. 1.11.Sektörün Dış Ticareti 2011 yılında ihracat rakamı 2010 yılına göre %16,3 oranında artmış ve 6.498 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. İhracatın %30,8 ini Tüketici Elektroniği, %14,8 ini Bileşenler, %38,3 ünü Telekomünikasyon Cihazları, %14,3 ünü Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar, %1,8 ini Bilgisayar Cihazları alt sektörü gerçekleştirmektedir. Grafik-3: 2011 Yılı Elektronik Sektörü Alt Sektörlerinin Dış Ticareti (Milyon ABD Doları) Kaynak: TÜİK, TESİD (Savunma Elektroniği dış ticaret rakamları ilgili oldukları cihaz alt sektörleri içinde yer almaktadır. İthalat rakamı da 2010 yılına göre %15,3 oranında artarak 2010 yılında 14.511 milyon ABD doları iken 2011 yılında 16.726 milyon ABD doları olmuştur. İthalatın %35,5 i Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar, %25,4 ü Telekomünikasyon Cihazları, %17,7 si Bilgisayar Cihazları, %10,7 si Tüketici Elektroniği ve %10,7 si Bileşenler alt sektörü tarafından yapılmaktadır. 1.12.Sektörün Maliyet Bileşenleri Sektörün maliyet bileşenleri yerli firmaların küresel rakipleri ile rekabet edebilmeleri açısından büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde işgücü maliyeti AB ile kıyaslandığında düşük olmasına rağmen Uzak Doğu ve özellikle de Çin ile rekabet edebilecek seviyede değildir. Ayrıca elektronik sektörü çok dinamik bir sektör olduğu için küresel bazda rekabet için Ar-Ge 8

harcamalarına büyük önem vermek gerekmektedir. Bu harcamalar firmalar Belge için Başlığı maliyet oluşturmaktadır fakat rekabetin çok fazla olduğu elektronik sektöründe ayakta kalabilmek için kaçınılmazdır. Bununla birlikte enerji, makine-teçhizat, hammadde ve malzeme de sektör için önemli maliyetler oluşturmaktadır. 1.13.Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu 2023 yılı için yapılan tahminlerde, dünya ihracatının 34 trilyon dolara, elektrik-elektronik sektörü ihracatının ise 7 trilyon dolara ulaşacağı öngörülmektedir. Bu rakam, sektör ihracatının toplam ihracata oranının yüzde 21'e çıkacağına işaret etmektedir. Sektörde özellikle gömülü yazılımın payının artacağı beklentisi hâkimdir. 2. SEKTÖRÜN SON 6 AYLIK DEĞERLENDİRİLMESİ 2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin 2012 yılı ilk 6 aylık üretim endeksine bakıldığında yılın ilk aylarında 65 seviyelerinde olan endeks ilk 6 aylık dönemin sonuna doğru artmıştır. Grafik-4: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 2012 Yılı İlk 6 Aylık Üretim Endeksi (2005=100) Kaynak: TÜİK 2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 2012 yılı ilk 6 aylık kapasite kullanım oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre önemli oranda artmıştır. Kapasite kullanım oranı yılın ikinci 3 ayında düşse de 2012 yılı ilk 6 aylık dönemde ortalama olarak %79 seviyelerinde gerçekleşmiştir. 9

Grafik-5: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama, Yüzde) Kaynak:TCMB 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi 2011 yılında ihracat rakamı 2010 yılına göre %16,3 oranında artmış ve 6.498 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. İthalat rakamı da 2010 yılına göre %15,3 oranında artarak 2010 yılında 14.511 milyon ABD doları iken 2011 yılında 16.726 milyon ABD doları olmuştur. 2.4. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi Grafik-6: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı Aylık Sanayi ve Ciro Endeksi (2005=100) Kaynak: TÜİK Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı ve elektrikli teçhizat imalatı aylık sanayi ve ciro endeksi Grafik-6 da verilmiştir. Endeks 2012 yılı başlarında 160 seviyelerinde iken bu oran ilk 6 aylık dönem sonunda 400 seviyelerine çıkmıştır. 10

KAYNAKÇA TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu TCMB, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TESİD, Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneği, www.tesid.org.tr WTO, World Trade Organisation Dünya Gazetesi 11