EGZERSİZ VE STRES TESTİ Prof. Dr. Erdal ZORBA
EGZERSİZ VE STRES TESTİ Şüphesiz çeşitli aerobik egzersizler dolaşım sisteminin fonksiyonel kapasitesini artırır. Ayrıca Koroner kalp hastalıklarının (CHD) belirlenmesinde, çeşitli fiziksel testler ve stres testi (eforlu EKG) uygulanır. Bunun dışında CHD ye karşı tedavi fonksiyonları ve önemli koruyucu olarak da hizmet edebilir. Dinlenme anında 12 yerde alınan EKG kardiak çarpması, ritim bozukluğunu, ödem, kan analiz ve kronik akciğer hastalıkları hakkında bilgi verebilir.
Niçin Stres Testi Yapılır? Normal görünümde kadın ve erkeklerde kalp krizinin belirtileri sessiz olması sebebiyle gizli olan kalp rahatsızlıkları EKG de görünmez. Kroner kalp rahatsızlıklarının ancak %30 u dinlenme anındaki EKG de gözükür, düzenli yoğun egzersizlerde ise yaklaşık %80 anormallikler bulunur. Birçok örneklerdeki göğüs semptomlar egzersiz ile ilişkisi değerlendirilmesi ve tekrardan düzenlenmesi için 40 yaşının üzerindeki göğüs ağrılarının veya egzersiz sırasında veya dinlenme anında sol kol veya omuzdaki ağrıların ilişkisi belirlenebilir.
Niçin Stres Testi Yapılır? Kalbin rahatsızlığının tedavisine yönelik egzersiz programları korunmak için yapılır. Stres testinin sonuçlarına göre düzenlenecek egzersiz programına çeşidi, sıklığı, süresi ve yoğunluğu bireyin fonksiyonel kapasitesine göre planlanır. Testin tekrarlarında ise programlar sayesindeki gelişmelerin belirlenmesi ve programın güvenliğinin kabul edilmesi için gereklidir. Kan basıncındaki anormallikleri ortaya çıkarmak. Egzersiz ile sistolik kan basıncındaki normal artışımızdan daha fazla gözükmesine karşın dinlenme anındaki kan basıncında normal görünüm vardır. Bu egzersizdeki yüksek tansiyon kalp dolaşım sistemindeki gelişme anlamlı olabilir.
Niçin Stres Testi Yapılır? Kalp-dolaşım sistemindeki gelişmelerin belirlenmesi değişik müdahalelere cevap vermesi (ilaç,diyet vs) gözlenir. Fonksiyonel aerobik kapasitesinin belirlenmesi için gereklidir.
Stres Testi Kime Yapılmalı? Eğer birisi 35 yaş altında ise daha önceden kalp-dolaşım rahatsızlığı geçirmemişse ve 2 yıl içerisinde risk faktörü olarak gözüken tıbbi bir gelişim bilinmiyor ise, hiçbir özel tıbbi açıklama olmaksızın egzersiz programlarına kabul edilir. Eğer kişi 35 yaşın altında fakat CHD olayına sahip veya risk faktörleri ile anlamlı bir bağlantı mevcut ise egzersiz programlarına başlamadan önce tıbbi kontroller yapılmalıdır. 35 yaşın üzerindeki bütün bireyler için tıbbi gelişmelere egzersizin yararlı etkilerindeki artıştan önce yönlendirilmelidir. Bu tıbbi gelişim alanında uzman bir doktor nezaretinde egzersiz testinden önce egzersiz esnasında ve sonra EKG monitöründe takip edilmeli.
Kardiyovasküler gerilimde egzersiz anındaki tehlikeler Erken ventricular kasılmalarda (PVS) görünüşün tekrarlanması. Gelişen göğüs ağrıları ST segmentinde 2.00 mm veya daha fazla uzunlukta gözükmesi Kalp atımındaki ani artışın kardiovaskülerdeki bir problemden kaynaklanabilir. Egzersizin yükü artırıldıkça sistolik kan basıncındaki egzersize bağlı olarak kan basıncında ve kalp atımındaki artmalar. Diastolik kan basıncını normalden en az 20 mmhg veya 10 mmhg ye kadar artması Baş ağrısı, göz kararması, rengin solması, derinin soğuk terlemesi, bitkin hal, aşırı nefes zorlaması.
KALP DOLAŞIM RAHATSIZLIKLARI İÇİN EGZERSİZ KURALLARI Bir egzersiz programına başlamadan önce tıbbi özelliklerin belirlenmesi için 35 yaş üstündeki insan genel olarak yönlendirilir. azından bu özellikler kişinin fiziksel azından bu özellikler kişinin fiziksel durumu, ailesinin geçmişi ve sağlık durumunu içermelidir. Bu bilgiler çok yüzeysel olmasına rağmen gereklidir.
Aerobik egzersizin belirlenmesinde Haftalık Tahmini VO 2 kişisel örneklemeler Max VO 2 % Enerji seviyesi 1 12.3 50 3.5 Yürümek 3 mph (20 dak/mil) Egzersiz seviyesi Süresi Mesafesi 12 0.6 2 13.0 54 3.7 Yürümek 3 mph 15 0.75 3 14.0 58 4.0 Yürümek 4 mph (15 dak/mil) 20 1.3 4 15.0 62 4.3 Yürüme-jogging 4.3 mph 20 1.4 (14 dak/mil) 5 16.0 66 4.6 Yürüme-jogging 4.5 mph (13 dak/mil) 6 17.0 70 4.9 Yürüme-jogging 4.7 mph (12 dak/mil) 7 18.0 74 5.1 Yürüme-jogging 5 mph (12 dak/mil) 20 1.5 20 1.6 20 1.7 8 19.0 78 5.4 Yürüme-jogging 5 mph 25 2.1 9 19.0 78 5.4 Yürüme-jogging 5.5 mph (11 dak/mil) 25 2.3 10 20.0 82 5.8 Yürüme-jogging 5.5 mph 30 2.7
Kalp - Dolaşım Sistemini Geliştirici Değişik Egzersizler Enerji Seviyesi Aktivite Yorum 1.5-2.0 m. veya 2.0-2.5 cal/dk. veya Küçük parça çamaşırları yıkamak Yerleri süpürmek gibi hafif ev işleri Çok düşük enerji seviyesi ve çok aralıklı yükü artırmak. 120 150 kal/saat 1.0 mil / saat gezinti yürüyüşü Eğer kapasite çok düşük değilse dayanıklılıkta gelişme yeterli olmaz. 2.0-3.0 m. veya 2 mil / saat yürüyüş Gezinti yürüyüşünün aynısı 2.5-4.0 cal/dk.veya 150 240 kal / saat Golf, el arabası Beceri ve kol kaslarında minimal kuvvet gelişir. Fakat dayanıklılığı artırmak için yük yeterli değil. Aynı zamanda çok aralıklı yapılır. 3.0-4.0 m. veya 3.04-5 cals /dk. veya Camları temizlemek, yerleri silmek veya elektrik süpürgesiyle temizlik Eğer 20-30 dak. Devamlı yapılırsa yeterli bir egzersiz olur.
Kalp - Dolaşım Sistemini Geliştirici Değişik Egzersizler Enerji Seviyesi Aktivite Yorum 240 300 cals/saat Bowling oynamak. Çok aralıklı ve dayanıklılığı geliştirmek için yeterli yük yoktur. 4.0-5.0 m.veya 5-6 cals/dk. Veya 3 mil / saat yürümek Eğer kapasite düşük ise yeterince hareketli bir egzersizdir. 6 mil / saat bisiklet sürmek. Uygun bir çalışma. Yerleri temizlemek Bu işi en az 2 dakikalık sürede yapılırsa yeterli dayanıklılık egzersizi olur. 300-360 cals/saat 3.5 mil / saat yürümek. Genellikle aerobik egzersiz için iyi bir hareket 8 mil / saat bisiklet sürmek. Uygun bir çalışma olabilir.
Kalp - Dolaşım Sistemini Geliştirici Değişik Egzersizler Enerji Seviyesi Aktivite Yorum Masa tenisi badminton veya voleybol çift kişilik tenis Bir çok calisthenics ve bale egzersizleri. Bazıları Risklidir. Değişik hareketlerle devam eden oyun dayanıklılığa yararlı olabilir. Fakat aralıklıdır. Becerileri geliştirebilmek için oldukça kolaydır. Eğer belirlediğiniz hedef oranınıza benzemeyen devam eden oyunlar değilse çok yararlı olmaz. Beceriler arzu edilen noktaya ulaşabilir. Eğer devam eden ritim ve tekrar yapılırsa arzu edilen dayanıklılık gelişir. Bunlar izometrik egzersizleri içerir. Örneğin; Şınav çekmek ve oturup kalkmak. Muhtemelen kalp- dolaşım sisteminin gelişmesi için yararlı değildir.
Kalp - Dolaşım Sistemini Geliştirici Değişik Egzersizler Enerji Seviyesi Aktivite Yorum 5.0-6.0 m. veya 6-7 cals/dk. Veya 4 mil/saat yürümek Dinamik aerobik ve sonunda yararlı çalışma. 360-420 cals / saat 100 mil/saat bisiklet kullanmak. Uygun bir çalışmadır. Buz veya tekerlikli paten Eğer devamlı yapılırsa amaca ulaşır. 6.0-7.0 m. veya Dinamik aerobik ve sonunda 5 mil / saat yürümek 7-8 cals/dk. Veya çalışma 420-480 cals/saat 11 mil / saat bisiklet kullanma Aynı etkiyi yapar. Ferdi tenis Su kayağı Risklidir. Eğer tenisci 3 hareketliliğini sürdürür ve becerikli (tekniği iyi) bir oyuncu tarafından 30 dk. veya daha fazla oynanırsa yararlı gelişme olabilir. Toplamı izometriktir. Kalp hastaları veya adayları için oldukça risklidir.
Kalp - Dolaşım Sistemini Geliştirici Değişik Egzersizler Enerji Seviyesi Aktivite Yorum 7.0-8.0 m. veya 8-10 cals / dk. 5 mil jogging koşmak Dinamik aerobik dayanıklılığı oluşturan egzersizdir. 480-600 cals/saat 12 mil/saat bisiklet kullanmak. Yaklaşık aynı değerler elde edilir. Đniş kayağı Bazı Durumlarda Risklidir. Genellikle kayak yapmak dayanıklılığın gelişmesi için çok kısadır. Teleski izometrik olabilir. Yararlı becerileri baskındır. Yükseklik stresine bağlı egzersiz bazı kalp hastaları için çok büyük tehlike oluşturur. 8.0-9.0 m. veya 5,5 mil/saat koşmak En iyi durumdur. 10-11 cals 13 mil/saat bisiklet kullanmak. Yaklaşık aynı değerlere elde edilir.
Kalp - Dolaşım Sistemini Geliştirici Değişik Egzersizler Enerji Seviyesi Aktivite Yorum 600-660 cals / saat squash (kapalı tenis oyunu)veya hentbol (uygulama sezonu veya ısınmada) Dayanıklılık geliştirilmesinde genellikle çok aralık verdiği için etkilidir. Beceri gelişir. Yaklaşık 10 m. veya 11 cals/dk. veya 660 cals /saat Koşular 6 mil/saat = 10 met. 7 mil/saat = 11.5 met. 8 mil/saat = 13.5 met. En iyi gelişim görülür. Müsabaka veya squash Sıcak bir oda içerisinde müsabakalar çerçevesinde fiziksel durum en iyi durumda değil. Herhangi biri için tehlikelidir. Tekli tenis gibi.
KARDİAK RİSK İNDEKSİ 1. YAŞ ( 10-20 ARASI ) ( 21-30 ) ( 31-40 ) ( 41-50 ) ( 51-60 ) ( 60 -... ) Puanlama 1 2 3 4 6 8 2. KALITIM Eğer hiç hasta akraba yok ise 1 akraba, 60 yaş üzeri 2 akraba 60 yaş üzeri 1akraba 60yaş altı 2 akraba 60 altı 3 akraba 60 altı Puanlama 1 2 3 4 6 8 3. KĐLO 5 LBS den aşağı standart kilodan aşağı ise -5 ile +5 lbs arası ise 6-20 lbs arası ise 21-35 lbs arası ise 36-50 lbs arası ise 51-65 lbs arası ise Puanlama 0 1 2 3 5 7 4.SĐGARA (GÜNDE) Kullanmayan tek veya çift sigara 10 dan az sigara 20 sigara 30 sigara 40 sigara ve fazlası Puanlama 0 1 2 4 6 10 5.EGZERSĐZ Yoğun çalışma ve Rekreatif etkinlik yapanlar Orta çalışma ve rekreatif etkinlik yapanlar Masa başı iş ve yoğun rekreatif etkinlik yapanlar Masa başı iş ve orta rekreatif etkinlik yapanlar Masa başı iş ve hafif rekreatşif etkinlik yapanlar Hiçbir şekilde egzersiz yapmayan bireyler Puanlama 1 2 3 5 6 8 6. KOLESTEROL VE DĐETTEKĐ YAĞ ORANI Kolesterol 180 mg. Aşağısında ve hayvansal ve katı yağ olmayan diet Kolesterol 181-205 mg.ve %10 yağ içeren diet Kolesterol 206-230 mg. ve %20 yağ içeren diet Kolesterol 231-255 mg. ve %30 yağ içeren diet Kolesterol 256-280 mg. Ve %40 yağ içeren diet Kolesterol 281-330 mg. ve %50 yağ içeren diet Puanlama 1 2 3 4 5 7 7. KAN BASINCI 100 üzerindeki okumalar 120 üzerindeki okumalar 140 üzerindeki okumalar 160 üzerindeki okumalar 180 üzerindeki okumalar 200 ve üzeri okumalar Puanlama 1 2 3 4 6 8 8.CĐNSĐYET Bayan 40 yaş altı Bayan 40-50 yaş arası Bayan 50 yaş üstü Erkek Kısa boylu erkek Kel ve kısa boylu erkek Puanlama 1 2 3 5 6 7
Kardiak risk testi puanlanması 6-11 puan: ortalama altı çok az risk 12-17 puan:ortalama altı risk 18-24 puan: normal risk ortalaması 25-31 puan: orta derece risk 32-40 puan: tehlikeli düzeyde risk 41-62 puan: acil durum! doktorunuza görünün.