ANTİ DÜZ KAS ANTİKORU ASMA; Anti Smooth Muscle Antibody; Kanda düz kaslara karşı antikor varlığını araştıran laboratuvar testidir. Otoimmün hastalıklar denilen hastalıklarda vücut kendi dokusuna karşı savaş açar ve antikorlar ile dokulara saldırır. Siroz gibi bazı hastalıklarda vücut bu antikorları yapmaya başlayabilir. Anti Düz Kas Antikoru için normal değerler: Normalde anti düz kas antikoru negatif tir. Anti Düz Kas Antikoru varlığı ne demektir? Pozitif sonuç: Kronik aktif hepatit, Siroz, İnfeksiyöz mononükleozis, Otoimmün hepatit varlığını gösterir. Test otoimmün hepatitler ile sistemik lupus eritematozus un ayrımında kullanılır ANTİ NÜKLEER ANTİKOR ANA; ANA panel; Otoimmün hastalıklar vücudun kendi dokusuna karşı savaşması sonucu ortaya çıkan hastalıklardır. ANA laboratuar testleri bu
hastalıkların teşhisinde kullanılır. Bkz: Otoimmün hastalıklar. Otoimmün hastalıkların teşhisinde bir çok test kullanılır Anti Nükleer Antikor testi özellikle Sistemik Lupus Eritematozus ( SLE) gibi otoimmün hastalıkların teşhisinde kullanılır. Ayrıca artrit, döküntü, göğüs ağrısı gibi şikayetlerin varlığına tanı koymak amacıyla bakılan testlerden birisidir. Anti Nükleer Antikor için normal değerler: ANA negatif tir. Ana sonucu titre olarak verilir. 1:40 pozitif, 1:60 negatif vb. Anti nükleer antikor varlığı ne anlama gelir? Otoimmün hastalıklar, Sistemik lupus eritematozus ( SLE), Sjogren sendromu, Sistemik skleroz, Romatoid artrit, Myozit ( iltihabi kas hastalıkları), İlaca bağlı lupus eritematosus, Kollajen vasküler hastalıklar, Tiroid hastalıkları, Kronik karaciğer hastalıkları. SLE hastalarının yakınlarında hastalık olmasa bile ANA testi pozitif olabilir. ANA pozitifliği araştırma gerektirir. Diğer antikorlara da bakılmalıdır. Bir kişide ANA pozitif ise hastalık bulgusu yoksa hayatı boyunca SLE gelişme riski sadece % 5 dir.
AMNİYOSENTEZ Gebelik sırasına bebeğin genetik hastalıkları ve doğumsal anormalliklerini tespit amacıyla doğum kesesinden alınan sıvının incelenmesidir. Doğum kesesinden alınan küçük miktarda sıvıdan çalışılan bir laboratuar testidir. Amniyosentez doğumsal anormallikler, genetik hastalıklar ve metabolizma hastalıklarının bebek doğmadan tespitine yarayan laboratuar testidir. İşlem öncesinde kan gurubu ve Rh tayini yapılmalıdır. Anne Rh negatif ise anneye Rhogam yapılmalıdır. ( Daha sonraki gebeliklerde kan uyuşmazlığını önlemek amacıyla). Amniyosentez ne için yapılır? Bebekte doğum öncesinde kromozomsal ve genetik anormalliklerin tespiti amacıyla yapılır. Anansefali, Down sendromu, Metabolik hastalıklar, Spina bifida ve diğer nöral tüp defektlerinin tespiti, Rh uyuşmazlığı, Bebekte gelişen enfeksiyonların tespiti, Bebeğin akciğerlerinin ne kadar geliştiğinin tespiti, Aileden geçen genetik hastalıkların tespiti amacıyla yapılır. Amniyosentez için normal değerler: Amniyosentezde normal olarak genetik ve kromozomsal bozuklukların tespit edilmemesi, bilirübin ve alfa feto protein seviyelerinin normal olması beklenir. Anormal sonuçlar ne anlama gelir? Amniyosentezde anormal sonuçlar bebekte kromozom anormallikleri, metabolik anormallikler ve sağlık problemleri
olacağını gösterir. Amniyosentez bu gibi hastalıkların çocuk doğmadan tespitine imkan sağlar. Birçok hastalığın DNA analizi ile tespiti mümkündür. Amniyosentezin riskleri nelerdir. Amniyosentezin riski çok düşüktür. Çok nadir olarak: Bebekte enfeksiyon, Amniyos sıvı kaçağı, Vajinal kanama, Düşük olabilir. 4lü test de gebelikte bebek hakkında çok değerli bilgiler verir. Referanslar: 1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics:Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap 7. 2. Druzin ML, Smith JF Jr, Gabbe SG, Reed KL. Antepartum fetal evaluation. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap 11. 3. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal Diagnosis and Fetal Therapy. In: Cunningham FG, Leveno KL, Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13.
AMİNOASİTÜRİ İdrarda Aminoasit; İdrarda anormal miktarda aminoasit bulunmasıdır. Aminoasitler proteinlerin yapı taşlarıdır. Birçok aminoasit çeşidi vardır. İdrarda anormal miktarda aminoasit bulunması metabolik hastalıkları gösterir. Metabolik hastalıkların erken teşhisi ve tedavisi zeka geriliği ve gelişme bozukluklarını önleyebilir. İdrarda aminoasit laboratuvar testi bu hastalıkların erken teşhisinde kullanılır. Aminoasidüri idrarda çalışılan bir testtir. İdrarda Aminoasit için normal değerler: Her bir aminoasit için normal değerler: mikromol / dl olarak verilmiştir. Alanine Çocuk: 65 190 Erişkin: 160 690 Alpha-aminoadipic acid Çocuk: 25 78 Erişkin: 0 165 Alpha-amino-N-butyric acid Çocuk: 7 25 Erişkin: 0 28 Arginine Çocuk: 10 25 Erişkin: 13 64 Asparagine Çocuk: 15 40 Erişkin: 34 100 Aspartik asit Çocuk: 10 26 Erişkin: 14 89
Beta-alanine Çocuk: 0 42 Erişkin: 0 93 Beta-amino-isobutyric acid Çocuk: 25 96 Erişkin: 10 235 Carnosine Çocuk: 34 220 Erişkin: 16 125 Citrulline Çocuk: 0 13 Erişkin: 0 11 Cystine Çocuk: 11 53 Erişkin: 28 115 Glutamic acid Çocuk: 13 22 Erişkin: 27 105 Glutamine Çocuk: 150 400 Erişkin: 300 1,040 Glycine Çocuk: 195 855 Erişkin: 750 2,400 Histidine Çocuk: 46 725 Erişkin: 500 1,500 Hydroxyproline Çocuk: ölçülemez Erişkin: ölçülemez Isoleucine Çocuk: 3 15 Erişkin: 4 23 Leucine Çocuk: 9 23 Erişkin: 20 77 Lysine
Çocuk: 19 140 Erişkin: 32 290 Methionine Çocuk: 7 20 Erişkin: 5 30 1-methylhistidine Çocuk: 41 300 Erişkin: 68 855 3-methylhistidine Çocuk: 42 135 Erişkin: 64 320 Ornithine Çocuk: 3 16 Erişkin: 5 70 Phenylalanine Çocuk: 20 61 Erişkin: 36 90 Phosphoserine Çocuk: 16 34 Erişkin: 28 95 Phosphoethanolamine Çocuk: 24 66 Erişkin: 17 95 Proline Çocuk: ölçülemez Erişkin: ölçülemez Serine Çocuk: 93 210 Erişkin: 200 695 Taurine Çocuk: 62 970 Erişkin: 267 1,290 Threonine Çocuk: 25 100 Erişkin: 80 320 Tyrosine Çocuk: 30 83
Erişkin: 38 145 Valine Çocuk: 17 37 Erişkin: 19 74 İdrarda aminoasitleri arttıran sebepler: Alkaptonüri, Canavan hastalığı, Sistationinüri, Sistinozis, Fruktoz intoleransı, Galaktozemi, Hartnup hastalığı, Homosistinüri, Hiperamonemi, Hiperparatiroidi, Metilmalonik asidüri, Multipl myelom, Ornitin transkarbamilaz eksikliği, Osteomalazi, Propionik asidemi, Riketsiya, Maple Şurup idrar hastalığı, Tirozinemi tip I, Tirozinemi tip II, Viral hepatitler, Wilson hastalığı, İdrarın uygun şartlarda toplanması doğru sonuç için çok önemlidir. Test 6 haftadan küçük bebeklere yapılamaz. Doğru sonuç için çocuğun son 48 saat içinde proteinli gıda alması gerekir. Test kromatografi yöntemiyle çalışılır. Aminoasidüri tespit edilmiş çocukların erken tedavisi zeka geriliğini önler.
AMİLAZ Amilaz pankreas ve tükürük bezinden salgılanan enzimdir. Şekerlerin sindirilmesini ve emilmesini sağlar. Pankreas bezinin iltihapları ve tıkanmalarında, tükürük bezlerinin iltihaplarında kanda amilaz artar. Amilaz birçok hastalıkta yükselir ancak özellikle pankreas ve tükrük bezi hastalıklarının teşhisinde amilaz testi değerlidir. Test kanda yada idrarda bakılır. Test öncesinde alkol alınması sonucu bozar. Bazı ilaçlar test sonucunu bozar: Aspirin, Doğum kontrol ilaçları, Kolinerjik ilaçlar, Asparaginaz, Metil dopa, Opiatlar ( kodein, meperidin, morfin), Tiazid diüretikler amilaz testinin sonucunu bozar. Amilaz testi ne için yapılır? Akut pankreatit teşhisi ve takibi amacıyla, Kabakulak teşhisi, Kronik pankreatit takibi, Pankreas psödokist takibi amacıyla yapılır. Amilaz için normal değerler: Erişkin: 25 35 Unit/ Lt bazı laboraturlarda 40-140 U/L dir. Kanda amilazı arttıran sebepler: Akut pankreatit, Pankreas kanseri,
Over kanseri, Akciğer kanseri, Kolesistit, Safra taşı tıkanması, Ciddi gastroenteritler, Tükrük bezi tıkanması, Tükrük bezi iltihapları, Kabakulak, Barsak tıkanmaları, Makro amilazemi, Pankreas veya safra kanalı tıkanması, Perfore ülser, Tubal gebelik ( dış gebelik ), Amilaz miktarını düşüren sebepler: Pankreas kanseri, Pankreas zedelenmesi ve hasarları, Böbrek hastalıkları, Gebelik toksemisi. Referanslar: 1. Owyang C. Pancreatitis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 147. 2. Tenner S, Steinberg WM. Acute pancreatitis. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:chap 58. ANTİ MİTOKONDRİAL ANTİKOR
AMA; Otoantikor; Hücrelerin bir parçası olan mitokondri kısmına karşı gelişen antikordur. Mitokondri hücrelerin enerji üreten kısmıdır ve önemli bir parçasıdır. Vücudun kendi dokularına karşı savaş açtığı hastalıklara otoimmün hastalıklar denir. Anti mitokondrial antikor otoimmün hastalıkların araştırılmasında kullanılan bir laboratuar testidir. Aç karnına alınan kandan bakılır. Anti mitokondrial antikor ne için bakılır? Test primer bilyer siroz teşhisinde kullanılır. Safra kaynaklı sirozlar ile hepatit, alkol, tıkanmaya bağlı siroz ve karaciğer problemlerinin birbirinden ayrılmasında kullanılır. Anti Mitokondrial Antikor için normal değerler: AMA normalde negatif tir. AMA pozitifliği ne anlama gelir? Anti mitokondrial antikor testi primer bilyer siroz teşhisinde kullanılır. Ayrıca diğer otoimmün karaciğer hastalıklarında da pozitif olur. ALKALİ FOSFATAZ İZOENZİMLERİ ALP İzoenzimleri; Alkali fosfataz tüm dokularda bulunan ancak karaciğer ve kemiklerde yoğun olarak bulunan bir enzimdir. ALP izoenzimleri yüksek ALP miktarının hangi dokudan kaynaklandığını bulmak
için yapılan laboratuar testleridir. Bkz: Alkali Fosfataz Test aç karnına alınan kandan bakılır. Bazı ilaçlar Alkali Fosfataz testi sonuçlarını bozar: Allopürinol, Antibiyotikler, Ağrı kesici ilaçlar ( NSAİ), Doğum kontrol ilaçları, Diyabet ilaçları, Klorpromazin, Kortizon, Erkeklik hormonları, Metildopa, Narkotik ilaçlar, Propranolol, Trankilizanlar, Trisiklik anti depresan ilaçlar Alkali Fosfataz test sonuçlarını bozar. Alkali fosfataz izoenzim testi ne gösterir? ALP testi yüksek ise yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını tespit amacıyla ALP izoenzimleri ne bakılır. Aşağıdaki hastalıkların teşhisine yardımcı olur. Kemik hastalıkları, Karaciğer, safra kesesi ve safra yolu hastalıkları, Karın ağrılarının kaynağının tespiti, Paratiroid bezi hastalıkları, Vitamin D eksikliği, Alkali Fosfataz İzoenzimleri için normal değerler: Erişkin: 20 140 IU/L dir. Çocuklarda daha yüksektir. Çocuklarda büyüyen kemikler ALP değerini yükseltir. Büyüme dönemlerindeki çocuklarda ALP değeri 500 IU/L dek çıkabilir. Bu yüzden Alkali fosfataz testi
çocuklara yapılmaz, Yüksekliği bir hastalığı göstermez. Alkali Fosfataz İzoenzimleri testi ne için yapılır? ALP izoenzimleri ALP yüksekliğinin karaciğerden mi kemiklerden mi kaynaklandığını araştırmak amacıyla yapılır. ALP arttıran sebepleri birbirinden ayırmak için yapılır birçok dokuda ALP mevcuttur bu yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını anlamak amacıyla ALP izoenzimlerine bakılır. Aşağıdaki hastalıkalrın birbirinden ayrılmaıs içi nalp izoenzimleri bakılır: Kemik hastalıkları, Kırık, Kırıkların iyileşme dönemleri, Kemik tümörleri, Hiperparatiroidi, Paget hastalığı, Safra taşları, Safra yolu hastalıkları, Karaciğer hastalıkları, Hepatit, Lenfoma, Lösemi. ALP düşüren sebepler: Kötü beslenme ( malnutrisyon), Protein eksikliği, Wilson hastalığı. Hastalık bulguları yoksa normal değerden hafifçe yüksek değerler bir hastalığa işaret etmez. Referanslar: Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73. ALFA FETO PROTEİN AFP; Alfa feto protein; Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür. AFP testi ne için yapılır? Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla, Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla, Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla yapılır. Gebelik sırasında AFP amniyosentez ile birlikte değerlendirilerek bebekte spina bifida, spinal ve nöral tüp defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır. Alfa feto protein için normal değer: Erişkin: < 40 mcg/l dir. Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir? Kanserler Testis, Over, Safra kesesi, safra yolu kanserleri, Mide,
Pankreas kanseri. Karaciğer sirozu, Karaciğer kanseri, Malign teratoma, Hepatit. Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile birlikte ) sebepleri nelerdir? Doğum defektleri: Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu), Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu), Gastroşizi, Omfalosel, Spina bifida, Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu), Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ). Genetik anormallikler ( Down sendromu), Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı, Rahim içi bebek ölümü, İkiz, üçüz.. gebeliklere bağlı olabilir. Referanslar: 1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap 7. 2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 74. 3. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL, Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13.
ALFA 1 ANTİ TRİPSİN Alpha-1 antitrypsin; A1AT test; Kanda bulunan alfa-1 antitripsin miktarının ölçüldüğü laboratuvar testidir. Alfa-1 antitripsin karaciğerde yapılır ve akciğer ile karaciğeri korur. Alfa-1 antitripsin eksikliği amfizem ve nadir karaciğer hastalıklarına ( siroz ) neden olur. Eksikliği genetiktir aileden gelir. Alfa 1 anti tripsin için normal değerler: Bu değer laboratuvarlar arasında değişiklik gösterir. Alfa 1 antitripsin seviyesini düşüren sebepler. Siroz, Amfizem, Karaciğer tümörü, Tıkanma sarılığı, Portal hipertansiyon. Referanslar: 1. Anthonisen N. Chronic obstructive pulmonary disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 88. ALERJİ TESTLERİ
Allergy testing; Patch tests allergy; Scratch tests allergy; Skin tests allergy; RAST test; Alerji testleri birkaç guruptan oluşan laboratuar testleridir. Testin amacı kişinin alerjisi olduğu düşünülen madde veya maddelerin tespitidir. Birkaç çeşit alerji test metodu vardır bunlar arasında en sık lullanılanlar : Deri testi, Eliminasyon tipi alerji testleri, Kan testleri ( spesifik IgE, Radiyoallergosorban RAST test ) dir. Deri Testleri; PRİCK test en sık kullanılan alerji test metodu dur. Alerji yaptığı düşünülen maddelerden küçük miktarlar deri üstüne konur ve deride kızarıklık kaşıntı olup olmadığına bakılır. Kol veya sırta yapılır. Kısa sürede (15 20 dk) cevap alınır. aynı anda birçok alerjen madde test edilebilir. Deri içine enjeksiyon yoluyla da yapılabilir (intradermal deri testi). PATCH test alerjen içeren bantların deriye yepıştırılıp 48 saat bekletilir 24 ve 48. Saatlerde bakılarak değerlendirilir. Deri testleri aşağıdaki alerjilerin teşhisinde çok değerli güvenilir ve hızlı sonuç verir: Gıda alerjileri, Alerjik rinit ve astım alerjenlerinin tespitinde: Küf, Polen, Hayvan tüyü vb., Penisilin alerjisi, Venom alerjisi, Alerjik dermatit tespitinde deri testleri hızlı ve güvenilir sonuç verir.
Eliminasyon Testleri Eliminasyon testleri özellikle gıda alerjilerinin tespitinde kullanılan bir test yöntemidir. Sorumlu olduğu düşünülen madde gıdadan çıkarılarak hastanın şikayetleri değerlendirilir. Uzun ve zahmetli bir test yöntemidir. Kan Testleri Kanda yapılan alerji testleridir. Kan içinde alerjiye neden olan spesifik IgE antikorlar ortaya çıkarılmaya çalışılır. Deri testi yapılamadığı yada yardımcı olmadığı zaman başvurulan bir yöntemdir. Eozinofil sayısı ve Total IgE ile birlikte Spesifik IgE bakılır. Provokasyon Testleri Kontrollü şartlarda alerjisi olduğu bilinen madde verilerek reaksiyona bakılır. Gıda ve solunum alerjilerinde yapılır. Doktor kontrolünde yapılmalıdır. Deri testleri yapılmadan önce alerji ilaçları kesilmelidir. Alerji testleri en çok aşağıdaki şikayetler nedeniyle istenir: Alerjik rinit, astım, Anjioödem, Gıda alerjileri, Kontak dermatit, Penisilin alerjisi tespiti için. Dikkat: penisilin ve penisilin türevi ilaçlar deri yoluyla alerji testi test edilebilecek tek ilaçtır. Diğer ilaçların deri yoluyla alerji testlerinin yapılması son derece sakıncalıdır. Alerji testleri için normal değerler: Normal erişkinde alerji testlerinin negatif olması beklenir. Pozitif değer bu alerjen maddeye hassasiyet olduğunu gösterir.
Hassasiyet her zaman alerjik reaksiyon yapacak anlamına gelmez. Ev tozuna hassasiyetiniz olabilir ancak ev tozu sizde her zaman alerji, astım yapacak anlamına gelmez. Testde hassasiyet belirmesine karşın günlük hayatta bu maddeye karşı hiçbir reaksiyonunuz olmaya bilir. Referanslar: 1.Bernstein IL, Li JT, Bernstein DI, Hamilton R, et al. American Academy of Allergy, Asthma and Immunology; American College of Allergy, Asthma and Immunology. Allergy diagnostic testing: an updated practice parameter. Ann Allergy Asthma Immunol. 2008 Mar;100(3 Suppl 3):S1-148. 2.Demoly P, Bousquet J, Romano A. In vivo methods for the study of allergy. In: Adkinson NF Jr, ed. Middleton s Allergy: Principles and Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2008:chap 71. 3.Gober MD, DeCapite TJ, Gaspari AA. Contact dermatitis. In: Adkinson NF Jr, ed. Middleton s Allergy: Principles and Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2008:chap 63