- I. SIFATLAR Varlıkların durumlarını, renklerini, biçimlerini, sayılarını, sıralarını, yerlerini vs. özelliklerini belirten sözcüklere sıfat denir. Sıfatlar, isimlerden önce gelir ve isimlerle birlikte kullanılırlar. Kocaman bir bahçenin içinde uzun kavak ağaçları Bir bahçenin içinde kavak ağaçları Çocuk parkında oynayan güzel çocuklar, ellerinde kırmızı balonlar Çocuk parkında oynayan çocuklar, ellerinde balonlar Genç adam, yaşlı adama yer verdi otobüste Adam, adama yer verdi otobüste Yukarıdaki cümlelerde koyu ile yazılan kelimeler birer sıfattır.sıfatları cümleden çıkardığımızda anlam eksilmesini görüyoruz.özellikle son cümleden sıfatları çıkardığımızda cümle anlaşılmaz bir hale geliyor. Tekrar tanımlayacak olursak varlıkların durumlarını, renklerini, biçimlerini, sayılarını, sıralarını, yerlerini vs. özelliklerini belirten sözcüklere sıfat denir.örneğin kırmızı, büyük, küçük, yaşlı, eski, yeni, güzel, çirkin gibi kelimeler birer sıfattır. (Türk dilbilgisinde bu kelimeler tek başlarına kulanıldığında sıfat değildir, sadece isimdir. Ancak kırmızı kalem şeklinde bir isimle beraber kulanılırsa o zaman sıfat özelliği kazanır, bu durumda kırmızı kalem sıfat tamlaması olmuş olur.eğer bu kelimeler bir fiilin önünde kullanılırsa o zaman bunlara zarf denilir.) Almanca da ise jung (genç), grün (yeşil), gut (iyi) gibi kelimeler birer sıfattır. Cümlede tek başlarına kullanılabilir, fiili niteliyorsa yine zarf görevi görür. Fakat Almanca da bu şekilde tek başına kullanılan sıfat sayısı çok azdır. Sıfatların büyük bir bölümü yanında bir isim olmasını gerektirir, zaten sıfatın asıl görevi de herhangi bir varlığı nitelemektir.dolayısıyla tek başına kırmızı kelimesini sıfat olarak algılamaktansa kırmızı balon sözcüklerindeki kırmızı sözcüğünü sıfat olarak algılamak daha yerinde olacaktır. 1 / 6
Almanca da en çok kullanılan sıfatlardan bazıları şunlardır : gut : iyi schlecht : kötü hässlich : çirkin schön : güzel grün : yeşil (ve tüm renkler birer sıfattır) jung : genç alt : yaşlı faul : tembel gesund : sağlıklı krank : hasta tief : alçak hoch : yüksek fleissig : çalışkan klein : küçük neu : yeni alt : eski klug : akıllı sauber : temiz lang : uzun... Sıfatların tek başlarına kullanılması ile ilgili verilebilecek çok fazla bilgi yoktur.burada bizim inceleyeceğimiz asıl konu sıfatların en fazla kullanıldığı yer olan sıfat tamlamalarıdır. - II. SIFAT TAMLAMALARI Bir veya daha fazla sıfatın, bir veya daha fazla ismi, renk, biçim, sayı vb. bakımından nitelediği kelime gruplarına sıfat tamlaması denir. Örneğin kırmızı balon, yeşil kravat, hızlı işlemci, genç adam, uzun kavak ağacı, gibi kelime grupları birer sıfat tamlamasıdır. Türkçe de sıfat tamlamaları bir sıfat ve bir ismin yanyana gelmesiyle oluşurken, Almanca da sıfat tamlamaları için aşağıdaki genel kalıp kullanılır: ARTİKEL + SIFAT + İSİM 2 / 6
Yukarıdaki kalıpta da görüldüğü gibi sıfatlar artikel ile isim arasında yer alır. Almanca da belirli, belirsiz, olumsuz belirsiz gibi artikel türleri olduğundan dolayı, sıfatlar da artikele uyum sağlamak zorundadır ve her artikele göre sıfatlar farklı ekler alır.bu arada, sıfatların aldığı eklerin sadece artikele göre değiştiğini söylemek yanlış olur. Sıfatların aldığı ekler, artikele, ismin tekil veya çoğul oluşuna, ismin haline göre değişir. ARTİKELİ DER DİE DAS OLAN İSİMLERLE TAMLAMA YAPMA KURALI ARTİKEL + SIFAT + SIFATA EKLENEN E TAKISI + İSİM İsim : das Buch : Kitap Tamlama : das rote Buch (Kırmızı kitap) İsim : der Mann : Adam Tamlama : der alte Mann (Yaşlı adam) İsim : die BLume : Çiçek Tamlama : die kleine Blume (Küçük çiçek) Örneklerde görüldüğü gibi, der-die-das artikellerinden hangisini kullanırsak kullanalım, sıfata -e takısı ekliyoruz. Yukarıdaki örnekler tekil isimler içindi, şimdi çoğul isimlere bakalım. Bildiğiniz gibi çoğul isimlerle die artikeli kullanılıyordu. Çoğul isimlerle tamlama yaparken bu kez -e takısını değil, -en takısını kullanacağız yani sıfata -en takısını ekleyeceğiz. 3 / 6
İsim : die Bücher : Kitaplar Tamlama : die roten Bücher (Kırmızı kitaplar) İsim : die Männer : Adam Tamlama : die alten Männer (Yaşlı adamlar) İsim : die BLumen : Çiçekler Tamlama : die kleinen Blumen (Küçük çiçekler) ARTİKELİ EIN EINE OLAN İSİMLERLE TAMLAMA YAPMA KURALI Bildiğimiz gibi der ve das artikellerinin belirsizi ein, die artikelinin belirsizi eine dir. O halde ein artikeliyle bir tamlama yapılacaksa: EIN + CİNSİYETSİZ İSİMLER İÇİN (DAS) SIFATA ES TAKISI EKLENİR + İSİM EIN + ERİL CİNS İSİMLER İÇİN (DER) SIFATA ER TAKISI EKLENİR + İSİM EINE + DİŞİ CİNS İSİMLER İÇİN (DIE) SIFATA E TAKISI EKLENİR + İSİM Yukarıdaki kuralı da diğerleri gibi ezberlemek lazımdır. İsim : der Mann : Adam Tamlama : ein alter Mann (Yaşlı bir adam) 4 / 6
İsim : die BLume : Çiçek Tamlama : eine kleine Blume (Küçük bir çiçek) İsim : das Buch : Kitap Tamlama : ein rotes Buch (Kırmızı bir kitap) Hatırlayacağınız gibi, ein ve eine artikelleri çoğulda kullanılmıyordu. Dolayısıyla çoğul isimler için şöyle bir kural verilebilir: SIFATA E TAKISI EKLENİR + İSİM İsim : der Mann : Adam Tamlama : alte Männer (Yaşlı adamlar) İsim : die BLume : Çiçek Tamlama : kleine Blumen (Küçük çiçekler) İsim : das Buch : Kitap Tamlama : rote Bücher (Kırmızı kitaplar) Yukarıda tekil isimlerle kullanılan sıfatlardan örnekler verdik. Örneklerin tamamı yalın halde bulunan isimlerden oluştu. Önümüzdeki derslerde ismin diğer halleri için sıfatlara eklenen ekleri inceleyeceğiz. Bir de Almanca da ismin hallerine göre sıfatlar; -İ haliyle kullanılan sıfatlar, -E haliyle kullanılan sıfatlar ve -İn haliyle kullanılan sıfatlar olmak üzere üçe ayrılırlar.önümüzdeki konularda 5 / 6
bunlara da yer vereceğiz. Başarılar dileriz. 6 / 6