REHBERLİK VE İLETİŞİM 7 Yrd. Doç. Dr. M. İsmail BAĞDATLI mismailbagdatli@yahoo.com
İletişim Süreci KAYNAK Kodlama MESAJ Kod Açma ALICI KANAL Geri Besleme
KANAL
Sözlü İletişim
Dinleme
Amaca ulaşabilmek ancak konuşan ve dinleyenin ortak çaba ve sorumluluğu ile mümkün olacaktır. Her iki tarafın birbirini anlaması önemlidir. İşitme ve dinleme birbirinde farklı fiillerdir. İşitme fizyolojik, dinleme ise psikolojiktir.
İşitme, Ses dalgalarının dış kulaktan kulak zarına iletildiği orta kulakta mekanik titreşimlere, iç kulakta da beyine giden sinir akımlarına dönüştüğü bir süreçtir.
Dinleme, Bireyin seslerin ve konuşma görüntülerinin farkında olmasıyla ve onlara dikkatini vermesi ile başlar. Belli işitsel işaretleri tanıması ve hatırlamasıyla sürer ve anlamlandırmasıyla son bulur.
İyi Dinlemeyi Engelleyen Faktörler
1- Konuyu ilginç bulmamak. Hangi konu ilginçtir? Bize ilginç gelen bir konu başkasına gelmeyebilir. Veya gerçekten ilginç olduğu için mi biz bir konuya yöneliriz?
Mesela, Televizyonda gösterilen futbol maçı ve hayvanlar alemini gösteren belgesel. Acaba hangisi ilginçtir? İlginç olan nedir?
İlginç olmayan konu yoktur! Sadece ilgilenmeyen insan vardır!
Konu zihnimizi yoracak kadar, ya da bizi düşünce üretmeye zorlayacak kadar zor olduğunda ilginç değil şeklinde etiketleyerek kaçarız.
O konunun bizimle ilişkisini kurmaya, o konu ile ilgili görüş geliştirmeye başlayınca, çalışma sorumluluğunu yüklenince iyi bir dinleyici olma yolunda adım atmış olabiliriz. Öğrenci öğretmenin anlattığı bir konuyu ilginç bulmadım diyerek hayal alemine dalmamalıdır. Anlatılanlarla gerçek hayat arasında bağ kurarak konuyu kendisi için ilginç hale getirebilir.
2- Konuşanda kusur bulmaya çalışmak. Konuşmacının fiziksel kusurlarına, konuşma hatalarına, yoğunlaşmak yerine ne söylediğini anlamak gereklidir.
3- Konuşmadaki bazı noktalara aşırı duyarlılık göstermek. Dinleyici gereğinden fazla heyecanlandığında konuşmayı bütün olarak kavrayamaz. Bazı noktalara aşırı duyarlı bazı noktaları da küçümser bir tutum takınır.
Mesela, öğretmen dersin ortasında bu konuyu imtihanda soracağım derse öğrenciler o andan itibaren konuya daha duyarlı hale gelirler. Fakat daha önce dinlemedikleri ve yeterince duyarlı olmadıkları bölüm için ise huzursuzluk söz konusu olacaktır. Buradaki kaygı öğrenmeyi engelleyecektir.
4- Sahte dikkat. Dinler gibi görünmektir. Kafamızda başka bir konu varken konuşmacıyı dinler gibi görünebiliriz. Hatta evet der gibi başımızı sallarız. Konuşmacı da dinlendiğini düşünür. Öğrenci dersi kendini vererek dinlerse dersi derste öğrenme fırsatı yakalar.
5- Dikkatin kopmasına sebep olmak ya da aldırmamak. Aklımıza farklı konular gelebilir. Ders sırasında dersten sonra yapacaklarımızı düşünebiliriz. Bazı öğrenci hemen toparlanıp kendini derse verir. Bazısı buna aldırmaz ve hayale devam eder.
6- Düşünce hızından yeterince yararlanmamak. Konuşurken bir dakikada ortalama 150 sözcük ağzımızdan çıkar. Yaklaşık 600-750 arası sözcük ise insanın zihninden bir dakikada geçebilir. Konuşana göre dinleyen daha çok düşünme imkanına sahiptir. Bunu kullanırsa konuyu daha iyi anlamlandırıp kavrayabilir.
Dinleme Becerilerini Nasıl Geliştirebiliriz?
Yönelmeli dinleme: Bir öykü ya da ders sunulmadan önce öğrencilere derse rehber olabilecek bazı davranışlar ya da sorular verilir. Kısa okuma parçaları ile ve bir iki davranışla başlanılır. Giderek parçanın uzunluğu ve davranışların ya da soruların sayısı ve karmaşıklığı arttırılır.
Yönergeli izleme: Öğrencilere bireysel olarak veya grup halinde teybe kaydedilmiş yönergeler verilir ve bunları yapmaları istenir. Çalışma sonunda öğrencinin etkinlik sonucu çıkardığı ürünü inceleyerek işitsel yönergeleri izleme becerisi değerlendirilebilir.
Öğretmen yönergeleri okuyabilir de fakat sadece bir defa okumaya dikkat etmelidir. Bu şekilde hem öğrenci zamana değer vermeyi öğrenecek, hem de öğrencinin dinlemeye alışması sağlanacaktır.
Ana fikirler, ayrıntılar ya da sonuçlar için dinleme: Öğrencilere okunan bir metnin ana fikrini bulup yazmaları söylenir.
Dinlemede bağlamdan (sözün gelişinden) faydalanma: Özellikle küçük yaştaki öğrencilerde eksik sözlerle verilen cümleleri dinleyerek boşluklara gelebilecek en uygun kelimeyi bulması istenir.
Sununun özetlenmesi: Öğretmen yaptığı sözel bir sunumu öğrencilerden özetlemelerini ister.
İlişkili ve ilişkisiz bilgileri ayırt etme: Sözlü olarak sunulan bir metnin ana fikrini belirlemeleri ve bundan sonra bu fikri destekleyen öteki fikirleri ilişki sırasına göre ifade etmeleri istenir. İlkokul öğrencileri için bir teknik de, cümlelerdeki ilişkisiz sözcükleri veya paragraftaki ilişkisiz cümleyi bulmaları istenir.
TEŞEKKÜR EDERİM... mismailbagdatli@yahoo.com