EKONOMİK GELİŞMELER Ekim 2012 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
İÇİNDEKİLER 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 3 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 6 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 6 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği.. 3 Grafik 2 : Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret. 4 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2012 yılı ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %10,3 lük artışla 349 630 Milyon TL olmuştur. 2012 yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %2,9 luk artışla 28 838 Milyon TL olmuştur. 2011 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %18,1 lik artışla 1 298 062 Milyon TL, sabit fiyatlarla % 8,5 lik artışla 114 889 Milyon TL olmuştur. 2011 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 17 553 TL, ABD doları cinsinden 10 469 Dolar olarak hesaplanmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2012 yılı ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,2 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %1,8 artmıştır. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri 2012 yılı Ağustos döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 193 bin kişilik bir artış ile 73 milyon 716 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 1 milyon 107 bin kişi artarak 54 milyon 841 bin kişiye ulaşmıştır. Ağustos 2012 döneminde işgücüne katılma oranı % 50,7 dir. 2012 yılı Ağustos döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık azalışla % 50,7 dir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,9 puanlık azalışla % 71,9, kadınlarda ise 0,1 puanlık artışla % 30,1 olarak gerçekleşmiştir. Tarım dışı istihdam 623 bin kişi artmıştır. 2012 yılı Ağustos döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 483 bin kişi artarak 25 milyon 367 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 140 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 623 bin kişi artmıştır. Ağustos 2012 döneminde istihdam edilenlerin % 25,9'u tarım, % 18,7 si sanayi, % 7,5 i inşaat, % 48'i ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmetler sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1,4 puan artarken, tarım sektörünün payının 1 puan, sanayi sektörünün payının 0,1 puan, inşaat sektörünün payının ise 0,2 puan azaldığı görülmektedir. Yaptığı işten ötürü herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların oranı, önceki yılın aynı dönemine göre 3,5 puanlık azalışla % 40,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektöründe sosyal güvenlikten yoksun çalışanların oranı % 84,8 den % 84,6 ya, tarım dışı sektörlerde % 28,4 ten % 24,6 ya düşmüştür. İşsizlik oranı % 8,8 dir. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 76 bin kişi azalarak 2 milyon 445 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 0,4 puanlık azalış ile % 8,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 0,7 puanlık azalışla % 10,9, kırsal yerlerde ise 0,1 puanlık artışla % 4,8 olmuştur. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2
İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2012 yılı Eylül ayında, 2011 yılının aynı ayına göre ihracat %21 artarak 13 013 milyon dolar, ithalat %6,4 azalarak 19 838 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 10 453 milyon dolardan 6 825 milyon dolara geriledi. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2012 yılı Eylül ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %21 artarken, ithalat %2,6 azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2012 Eylül ayında bir önceki aya göre ihracat %6,8 azalırken, ithalat %4,1 arttı. 2011 Eylül ayında %50,7 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2012 Eylül ayında %65,6 ya yükseldi. Avrupa Birliği nin ihracattaki payı % 39,2 ye geriledi. 2011 Eylül ayında %44,6 olan Avrupa Birliği nin ihracattaki payı, 2012 Eylül ayında %39,2 ye geriledi. AB ye yapılan ihracat, 2011 yılının aynı ayına göre %6,4 artarak 5 104 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2012 Eylül ayında en fazla ihracat yapılan ülke Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) oldu. Bu ülkeye yapılan ihracat 2011 yılı Eylül ayına göre %452,3 artarak 1 394 milyon dolar (1 144 milyon doları altın ihracatı) olurken, BAE yi sırasıyla Almanya (1 116 milyon dolar), Irak (981 milyon dolar), İngiltere (788 milyon dolar) ve Rusya (603 milyon dolar) takip etti. Rusya Federasyonu ithalatta ilk sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat geçen yılın aynı ayına göre %11,3 artarak 2 439 milyon dolar olarak gerçekleşti. Rusya Federasyonu nu sırasıyla Çin (1 820 milyon dolar), Almanya (1 804 milyon dolar) ve ABD (1 446 milyon dolar) izledi. İhracatta kıymetli taşlar ve metaller ilk sırada. Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3
İhracatın %59,6 sını KOBİ ler gerçekleştirdi. 2011 yılında 52 495 girişim ihracat, 63 351 girişim ithalat yaptı. İhracatın %59,6 sı 0-249 kişi çalışan ve KOBİ olarak değerlendirilen girişimler tarafından gerçekleştirildi. İthalatın ise %39,9 u KOBİ ler tarafından yapıldı. İhracatta 0-9 kişi çalışan mikro girişimlerin payı %15,2 olurken, %25,7 si 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimler, %18,7 si 50-249 kişi çalışan orta ölçekli girişimler ve %40,2 si 250+ kişi çalışan girişimler tarafından gerçekleştirildi. İthalatın %60 ı 250+ kişi çalışan büyük girişimler tarafından gerçekleştirilirken, 0-9 kişi çalışan mikro ölçekli girişimlerin payı %6,5, 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimlerin payı %15,3 ve 50-249 kişi çalışan orta ölçekli girişimlerin payı %18,2 oldu. Dış ticarette sanayi sektörü ilk sırada. Girişim ana faaliyetleri esas alındığında ihracatın %59,4 ü, ithalatın ise %52,9 u sanayi sektöründe faaliyet gösteren girişimler tarafından yapıldı. Ana faaliyeti ticaret olan girişimlerin ihracattaki payı %36,5, ithalattaki payı ise %32,5 düzeyinde gerçekleşti. Grafik 2. Çalışan Sayısına Göre Dış Ticaret Sanayi sektörü ihracatının %63,6 sı 250+ kişi çalışan büyük girişimler tarafından yapıldı. Ticaret sektörünün ihracatında ise %46,8 payla 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimler en yüksek paya sahip grup oldu. Sanayi sektörü tarafından yapılan ithalatta %74,3 payla 250+ kişi çalışan büyük girişimler, ticaret sektörü tarafından yapılan ithalatta ise %30,6 payla 10-49 kişi çalışan küçük ölçekli girişimler ilk sırada yer aldı. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4
Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre % 4,1 azaldı. Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. Dönemde turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre %4,1 azalarak 8 957 384 030 $ oldu. Turizm gelirinin %79,2 si yabancı ziyaretçilerden, %20,8 i ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu dönemde yapılan harcamaların 6 792 022 938 $ ını kişisel, 2 165 361 092 $ ını ise paket tur oluşturmaktadır. 2012 III. Dönemde kişi başına ortalama harcama 576 $ dır. Bu dönemde yabancıların ortalama harcaması 534 $, yurtdışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ortalama harcaması ise 820 $ dır. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %3,7 arttı. 2012 yılı III. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 15 552 120 kişidir. Bunun 13 276 114 kişisini yabancı, 2 276 006 kişisini ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturmaktadır. Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %12,1 azaldı. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre %12,1 azalarak 918 257 900 $ olmuştur. Bunun 818 615 924 $ ı kişisel, 99 641 976 $ ı ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 379 205 vatandaşın kişi başı ortalama harcaması 666 $ dır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TÜFE de aylık değişim %1,96 olarak gerçekleşti. 2012 yılı Ekim ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,96, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,36, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,80 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,53 artış gerçekleşti. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %6,81 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşti. Ekim ayında endekste yer alan gruplardan konutta %3,31, ulaştırmada %2,06, gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,66, haberleşmede %1,30, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,78, lokanta ve otellerde %0,67, ev eşyasında %0,50, alkollü içecekler ve tütünde %0,48, eğitimde %0,28, sağlıkta %0,04 artış, eğlence ve kültürde %0,20 düşüş gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %11,75 ile konut grubunda gerçekleşti.çeşitli mal ve hizmetler (%10,70), lokanta ve oteller (%9,39), gıda ve alkolsüz içecekler (%7,87) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ÜFE de aylık %0,17 artış gerçekleşti. 2012 yılı Ekim ayında Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %0,17, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,90, bir önceki yılın aynı ayına göre %2,57 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,80 artış gerçekleşti. Aylık değişim tarım sektöründe %0,02, sanayi sektöründe %0,21 olarak gerçekleşti. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,86 düşüş, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,81 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,85 artış gerçekleşti. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,27, bir önceki yılın aynı ayına göre %1,59 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,80 artış gerçekleşti. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %3,15 giyim eşyası imalatı alt sektöründe gerçekleşti. Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; imalat sanayi sektöründe %0,37 artış, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,12, elektrik, gaz ve su sektöründe %1,01 düşüş olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler giyim eşyası imalatı (%3,15), ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%1,38), tekstil ürünleri imalatı (%1,10), ağaç ve mantar ürünleri imalatı (%1,06), metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı (%0,82), motorlu kara taşıtlarının imalatı (%0,76), suyun toplanması, arıtımı ve dağıtımı (%0,73), kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (%0,72), gıda ürünleri ve içecek imalatı (%0,67) alt sektörleridir. Buna karşılık metal cevheri madenciliği (%-2,48), iletişim teçhizatı imalatı (%-2,34), büro makineleri imalatı (%-1,83), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%-1,53), tıbbi, hassas ve optik aletler imalatı (%-1,40), ana metal sanayi (%-1,29), elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı (%-1,22) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 6