TEMEL KAVRAMLAR ÖLÇME VE DEĞERLENDIRME Ölçme Temel Kavramlar Ölçek, ölçüt, birim Doğrudan ve dolaylı ölçme Ölçek türleri Sınıflama (Nominal) Sıralama (Ordinal) Eşit aralıklı ölçek (Interval) Oranlı ölçek (Ratio) Değişken kavramı Ölçütüne göre Bağıl Mutlak Amaçlarına göre Tanıma yerleştirme Biçimlendirme Sonuç görme Ölçme Nedir? Ölçülebilecek Bazı Özellikler Varlıkların belli bazı niteliklere sahip olup olmadığını, eğer sahip ise bunun derecesini tespit etme işidir. Ölçme, bir niteliğin gözlenip gözlem sonucunun sayılarla veya başka sembollerle gösterilmesi işidir. Uzunluk, Yükseklik, Sıcaklık, Nem, Deprem şiddeti, Elektrik, Hız, Hacim, Bilgi, Zeka, Renk, Güzellik, Ahlak, Öğrenme, Doğrudan Ölçme Doğrudan Ölçme Ölçülen özellik ile kullanılan ölçme aracının niteliği benzerdir. Ölçülecek özellik doğrudan ölçülür. Hata yapma ihtimali daha azdır. Geçerliliği ve güvenirliği daha yüksektir. Cetvel, metre kullanarak uzunluk ölçme, Kefeli terazi kullanarak ağırlık ölçme, Öğrenci sayısını tespit etme. Maçtaki seyirci sayısını tespit etme. 1
Dolaylı Ölçme Dolaylı Ölçme Hata ihtimali daha yüksektir. Hata ihtimali daha yüksektir. Eğitimdeki ölçmeler böyledir. Eğitimdeki ölçmeler böyledir. Öğrenme miktarını ölçme. Öğrenme miktarını ölçme. Öğrencinin tutumunu ölçme. Öğrencinin tutumunu ölçme. Sıcaklık ölçme. Sıcaklık ölçme. Yaylı terazi ile ölçme. Yaylı terazi ile ölçme. Ölçek Nedir? Ölçmede Birimler Belli birimde bölmelenmiş ölçme aracıdır. Metre Termometre Litre Tutum ölçeği Cm, kg, C, adet, tutam, çay kaşığı, birer birim ifade etmektedir. Doğal birim: bir öğrenci, iki elma, Standart birimler: metre, saat, kw, Ölçmede sıfır noktası. Ölçmede Birim Ölçme Aracı Ölçmede kullanılacak birimlerde bulunması istenen üç özellik: 1. Birimlerin eşitliği (metre-kulaç), 2. Birimlerin genelliği (kg-libre), 3. Kullanılış amacına uygunluğudur. Doğal araçlar: Parmak, Kulaç, Adım, Yapay araçlar: Terazi, Metre, Sayaç, Termometre, Barometre, saat, 2
Ölçme Birimi Ölçüt Birim ölçme aracını evrenselleştirir, herkes tarafından aynı anlaşılır. Ölçülen özellik ve kullanılan ölçme aracına göre puan, metre, kg, dakika, santigrat derece vb. Birim duyarlılığın da bir göstergesidir. Bazı özelliklerin ölçülmesinde de derecelendirme ölçekleri kullanılır. Ölçme sonuçlarının karşılaştırılmasında esas alınan ve ilgili karar süreci boyunca değiştirilmeyen niceliklerdir. Ölçüt olmaksızın değerlendirme yapılamaz. Ölçüt değiştikçe değerlendirme de değişir. Mutlak ölçüt Bağıl (norm) ölçüt Ölçek Ölçek Türleri Ölçülen özellikler tespit edilen sonuçlarına göre: Sayısal olarak ifade edilebilir: Sadece tam sayı değerini alan özellikler. Bir kişi, iki futbolcu Ondalık değer alabilen özellikler. 81,5 gr Altın, sıcaklık 24,55 C. Sayısal değer alamayan, sadece sıfatlarla ifade edilen özellikler. İyi, güzel, Sınıflama (Nominal) Sıralama (Ordinal) Eşit Aralıklı (Interval) Eşit Oranlı (Ratio) Sınıflama Ölçeği (Nominal) Sıralama Ölçeği (Ordinal) Varlıkları benzerliklerine göre sınıflandırma: Cinsiyete göre: kadın-erkek, Evlilik durumuna göre: evli-bekar-dul, Dini inançlarına göre: Müslüman-Hıristiyan-Yahudi, Plaka numarasına göre: 13 plakalı il. Kıyaslama yüzeysel. Varlıkları bir özelliğe sahip olma miktarı bakımından sıralama. Başarı sırası, Boy sırası, Başlangıç noktası ve sıralar arası mesafeler eşit değil. 3
Eşit Aralıklı Ölçek (Interval) Oranlı Ölçek (Ratio) Birimler arasındaki fark eşittir. Başlangıç noktası belli değil, kullanışlı bir nokta başlangıç noktası olarak seçilir. Öğrencinin Türkçe dersindeki başarısı. Termometre, takvim, puanlar. Sıfır noktası gerçek yokluk anlamındadır. Sonuçlar üzerinde her türlü işlem yapılabilir. Ağırlık, uzunluk gibi. Kıyaslama en yüksek seviyede. Değişken? Değişken Türleri Bir durumdan diğerine farklı değerler alabilen özelliklere değişken denir. Boy uzunluğu, ağırlık, zeka düzeyi, tutum, başarı, cinsiyet, milliyet,, dil, ırk, ekonomik düzey, sosyal satatü vb. Değişken olmayan özelliklere sabit denir. Pi sayısı, Plank sabiti, Değişkenlerin ölçülmesi gerekir. Nicel - Nitel Sürekli - Süreksiz Bağımlı - Bağımsız Nicel-Nitel Değişken Sayılarla ifade edilen değişkenlere nicel değişken denir. Bu değişkenler bir büyüklük gösterir. Boy uzunluğu, Ağırlık, Zeka düzeyi, vb Sembollerle ya da sıfatlarla ifade edilebilen değişkenlere nitel değişken denir. Sayılarla ifade edilse bile bu sayılar bir büyüklük ifade etmez. Cinsiyet, Milliyet, Din, vb.. Sürekli-Süreksiz Değişken İki değeri arasında başka bir değer bulunabilen değişkenler sürekli değişkenlerdir. Örneğin uzunluk km, m, cm, mm vb gibi sınırsız küçüklükte olabilir. Ağırlık, uzunluk, zeka düzeyi, yaş, vb İki değeri arasına sınırlı sayıda değer alan değişkene süreksiz değişken denir. Süreksiz değişkenler listelenebilir. Cinsiyet (Kadın, erkek), Irk (Türk, Alman, Fransız ), Sosyal satatü (Zengin, otadirek, fakir ) 4
Bağımlı-Bağımsız Değişken Nedir? Bir başka değişkene göre değişen değişkene bağımlı değişken denir. Ölçme sonuçlarının bir ölçütle veya ölçütler takımıyla kıyaslanıp bir karara (yargıya) varılması sürecidir. Bağımlı değişkeni etkileyen değişkene bağımsız değişken denir. Ölçüte Göre Mutlak Bağıl Neden sonuç ilişkisine benzerdir. Neden olan bağımsız sonuç olan ise bağımlı değişkendir. Bağımlı ve bağımsız değişken durumu göre değişebilir. Örneğin bir durumda bağımlı değişken olan değişken başka bir durumda bağımsız değişken olabilir. Amacına Göre Tanıma ve Yerleştirme Biçimlendirme-Yetiştirme Sonuç Görme Tanıma ve Yerleştirmeye Dönük Öğrencinin mevcut durumunu ortaya koymak amaçlanır. Bu sebeple iki tür değerlendirme yapılır. Hazırbulunuşluğu belirleme Düzey belirleme Bireyin bir öğrenme konusunun gerektirdiği fiziksel, zihinsel ve duygusal olgunluğa sahip olmasına hazırbulunuşluk denir. Tanıma ve Yerleştirmeye Dönük Bu tür değerlendirmede daha çok aşağıdaki testlerden yararlanılır. Tutum ölçekleri Kişilik testleri Özel ve genel yetenek testleri İlgi envanterleri Problem çözme testleri Kelime işlemleri Okuma-anlama testleri Hazırbulunuşluk testleri Biçimlendirme-Yetiştirmeye Dönük Bu testlerde temel amaç öğretim sürecinin etkililiğini, varsa eksik ve hatalarını bulma ve giderme için gerekli tedbirleri almaktır. Anlık değerlendirme Ara değerlendirme Öğretim süreci devam ederken ölçme ve değerlendirme yapmak önemlidir. Biçimlendirme-Yetiştirmeye Dönük Bu tür değerlendirmede daha çok aşağıdaki testlerden yararlanılır. Öğrenme testleri Uygulama testleri Kuizler Ünite testleri Sorun belirleme testleri Gözlemler Görüşmeler 5
Sonuç Görmeye Yönelik Sınıfta Kullanılan Ölçme Türlerinin Karşılaştırılması Bu değerlendirme şekli çıktıların değerlendirilmesi, ürünün değerlendirilmesi, sonucun değerlendirilmesi, tümel değerlendirme gibi farklı adlarla bilinir. Bu değerlendirmenin amacı istenilen hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığının belirlenip sistemin, öğretmenin ve öğrencinin hakkında yargıda bulunulur. Öğrenmeler sıklıkla başarı testleriyle ölçülür. Kritik davranışların kazanılıp kazanılmadığı kontrol edilir. Ölçme Odağı Örneklem Seçimi Öğretim Sürecinden Önce Düzey Hazırbulunuşluk Belirleme Gerekli ön koşul becerileri Seçilmiş becerilerin sınırlı bir örneklemi Madde Zorluğu Kolay ve orta zor Yapılma Zamanı başında Sonuçların Kullanımı Giriş eksikliklerini gidermek amaçları Bütün amaçların geniş bir örneklemi Tam olarak orta zorlukta başında Öğretim planlaması yapmak Öğretim Süreci Esnasında Sorun Formatif Belirleme Öğretimin önceden belirlenmiş bölümleri Öğrenme etkinliklerinin sınırlı bir örneklemi Öğretim alanına göre değişebilir Periyodik olarak süreç esnasında Gelen dönütlere göre öğrenmeyi geliştirmek En yaygın öğrenme hataları Özel hataların sınırlı bir örneklemi Orta zor Süreçte ihtiyaç duyuldukça Öğrenme hatalarını gidermek Öğretin Sonrasında Tümel amaçları Bütün amaçların geniş bir örneklemi Tam olarak orta zorlukta sonunda Öğretimi değerlendirmek ve başarıyı belirlemek 6