Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme Bölümü Teknoloji ve Yenilik Yönetimi Dersi Yağ nereye gidiyor? Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker 1 Sahibi veya yöneticisi olduğunuz firma ayçiçek yağı satın alıyor. Tedarikçi firma teslimatı 1 tonluk tanker kamyonlarla yapmaktadır. Üretim kontrol kayıtlarınızda bir terslik görüyorsunuz. Tankerlerden boşaltılan yağ eksik! Her tankerde yaklaşık 30 litre kayıp var. 2 Yağ nereye gidiyor? Yağ nereye gidiyor? Ölçüm aletleri tekrar kontrol ediliyor, tanklarda ve tankerlerde sızdırma olup olmadığı inceleniyor, hiçbir şey bulunamıyor. Tankın iç duvarlarında süzülen yağ miktarı, buharlaşma, sıcaklık farkları, vs. hesaplanıyor ama sonuç aynı; kaybın nedeni bulunamıyor. 3 Tedarikçi tesiste, firmanızdan gönderilen temsilcinin gözü önünde dolum yapılıyor. Kötü niyet şüphesi ile, teslimat yapan kamyonlar takip ediliyor. Araçların yolda durmadıkları ve sürücülerin tanktan hiç yağ boşaltmadığı teyit ediliyor. Sonuç; yağ yine eksik çıkıyor! 4
Yağ nereye gidiyor? Sizce yağ nereye gidiyor? Tamamlayıcı nitelikte üç kavram Yenilikçilik Girişimcilik 5 6 Nedir? Nedir? Yenilikçiliğin kaynağıdır demiştik Yazında yaratıcılığın tek bir tanımını bulmak neredeyse olanaksızdır. Çoğu zaman özel, sıra dışı bir şey olarak nitelenir. Bu bakış açısı ile, yaratıcılığı sadece belirli insanların sahip olduğu bir özellik olarak görebiliriz (!) Kimi zaman sanatsal mizaç ile hatta daha da ileri gidilerek zihinsel bozukluk, delilikle ilintilendirilir Bu bakış açılarında yaratıcılık; gizemli ve sihirli mucizevi-, analiz edilmesi zor bir olgudur. 7 8
Nedir? Nedir? Bir diğer bakış açısı ile; düşünme veya problem çözme ile ilintilendirilir. Bu bakış açısında yaratıcılık zihinsel bir olay olarak görülür. Zihinde yer alan ve fikirlerle ilintili bir şeydir. Fiziksel eylem ve nesnelerden çok kafanızda yaptığınız bir şeydir. Bir düşünme biçimi olarak yaratıcılık; çoğu zaman rasyonelliğe veya mantığa ters bir şey olarak tanımlanır. Yaratıcı olmak; herhangi bir şey hakkında sıra dışı veya alışılmadık biçimde düşünmek bilinen çerçevenin dışına çıkabilmektir- 9 10 Nedir? Görüldüğü gibi bu kavram farklı bakış açıları ile farklı yorumlanabilir. Bir şey çok açıktır ki; yenilik yapmak, yeni bir şey yaratmak demektir. O halde yaratıcılıktan kastimiz ne olmalıdır? Bir yetenek veya kişilik özelliği mi? Belirli beceriler mi? Bir düşünme disiplini mi?... 11 1) Bir yetenek olarak doğuştan gelen bir özellik midir? Eğer öyleyse, yenilik yapmak için yaratıcı insanlar bulmak gerekir. yaratıcı insan neye benzer? Onları nasıl buluruz? İşletmeler insanları işe alırken yaratıcı olup olmadıklarını nasıl bilebilir? 12
Bir yetenek olarak Acaba yaratıcılığın kodu sayılabilecek bir takım yetkinlikler var mı? Psikologların uzun yıllar süren çalışmaları yaratıcı kişiliğin temel unsurlarını ortaya çıkarmıştır 13 Kar Tanesi modeli konusunda bir yetenek haritası 1. Kaosa ve karmaşıklığa karşı yüksek tolerans gösterir. 2. Problem arama yeteneğine sahiptir. 3. Zihinsel hareketliliğe sahiptir. fikirleri ters yüz eder- 4. Risk almaya isteklidir. 5. Kendi yaptığı işe nesnel yaklaşabilir. eleştiri kabul eder ve yararlanır- 6. Öz-motivasyonu vardır. işi yapmak kendi başına bir amaçtır. Bir şey yaratmaya tutkuyla yaklaşır- 14 Bir yetenek olarak Bunlara ideal bir yenilikçide aranacak özellikler gözüyle bakılabilir. Ancak böyle bireyleri yönetmek kolay mıdır? Yaratıcı bireylerle çalışmanın kolay olmadığı sıkça söylenir. Arkadaşları tarafından kişisel çıkar peşinde koşan, yıkıcı ve kural tanımaz biri olarak görülebilirler Gruplardan dışlanırlar yalnız yaratıcı olurlar Bu noktada yöneticilerin desteği çok önemlidir. 15 2) Bir beceri olarak Bu bakış açısına sahip insanlar yaratıcılığı; öğrenilmesi mümkün bir beceri olarak görürler. ; belirli insanların değil, herkesin geliştirebileceği birtakım eylemlerden oluşan bir bütündür. Bu bakış açısı, yaratıcılığı herkesin erişebileceği bir şey haline getirme çabasıdır. 16
Bir beceri olarak Bir beceri olarak Bu bakış açısında yaratıcılık genellikle yaratıcı düşünme haline gelir. Yaratıcı düşünme çoğu zaman normal düşünmenin tersi olarak tanımlanır. Normal düşünme; mantıksal, rasyonel ve analitik düşünme olarak görülür. Yaratıcı düşünme ise mantık dışı, duygusal, rasyonel olmayan bir Normal düşünme; alışkanlıklarını koruma eğilimindedir. Yaratıcı düşünme ise; bilinen çerçevenin dışını çıkarak düşünmek demektir. 17 18 düşüncedir. Değerlendirme; Her türlü düşünme gibi, yaratıcı düşünme de, disiplin altına alındığında olumlu sonuç verir. Yaratıcı düşünme, her şey olabilir demek değildir. Etkili olabilmesi için belirli bir amaca yönelik olmalıdır. 19 Değerlendirme; Yaratıcılığa, rasyonel ve mantıklı olmayı bir yana bırakacak kadar büyük değer vermek tehlikelidir. Yöneticiler, yaratıcı düşünmenin daha geniş bir bütünün (yenilik süreci) parçası olduğunu bilirlerse onun karşısında kendilerini daha rahat hissedeceklerdir 20
Alçıyı kesmek Eskiden, bez alçılardan önce; kırık, çıkık alçılarını, tedavi süresi sonunda cilde dokunmadan ve zarar vermeden çıkartmak zordu. Siz mucit olsanız ne önerirdiniz? Sen de yaratıcı olabilirsin Unutmayın artık bir yönteminiz var! Şimdi yapamıyorsan, önceden yap! Önümüzdeki hafta görüşmek dileğiyle Yrd. Doç. Dr. M. Volkan TÜRKER 21 22