PSİKOPATOLOJİ Psikopatoloji, normal dışı davranışların, du şu ncelerin ve duyguların oluşum su reci ve dogası ile ilgilenen bilimsel disiplindir.
Bir davranışın psikopatolojik olup olmadığına karar vermek çok zordur. Bir kişide bir patolojinin olduğu kolaylıkla tanınabilmekte ancak, bunlara niçin patolojik dendiği konusunda sorulacak bir sorunun yanıtı zor... Çünkü, psikopatoloji pek çok önemli boyutu kapsamakta ve psikopatoloji konusunda karar verilirken bu boyutlara farklı ağırlıklar verilmekte
Örneğin bir kişinin uykusuzluğu konusunda nasıl karar vereceğiz?... Bir kişinin profesyonel bir yardım alması gerekir diyebilmemiz için bazı ölçütlere ihtiyaç var Bu ölçütler açık, kapsamlı, geniş ve genellenebilir olmalı. Bir davranışın normal ya da patolojik olup olmadığına karar verilebilmesi için gereken ölçütler genellikle şu şekilde sınıflandırılır:
1. Normlardan sapma a) istatistiksel normlar b) Sosyal normlar c) Gelişimsel normlar 2. Davranışın uyumsuzluk derecesi 3. Davranışın sıklığı, şiddeti ve süresi 4. Bireyin bilişsel ve zihinsel işlev görme düzeyi 5. Duygusal dışavurum ve kontrol 6. Gerçeğin algılanması 7. Sosyal ilişkilerle baş etme
İstatistiksel Normlar NORMLARDAN SAPMA Bu ölçüte göre anormal davranış, istatistiki olarak hesaplanan ortalamanın dışında kalan davranışlardır. Kısacası, çoğunluğun yaptığı normal, daha az kişinin yaptığı anormaldir.
Sosyal Normlar Bir davranışa ancak sosyal normların kapsamı bağlamında anlam verebiliriz. Kültürel normlar, davranış hakkında kabullenilebilir beklentiler ve standartlar getirir. Oysa, kültürel normların yere göre değişebildiğini biliyoruz. Örneğin İlk cinsel deneyim bazı toplumlarda normal... Zamana göre de değişebilir. Antik Yunan ve Roma da eşcinsellik normal ve istendik bir davranış...
Gelişimsel Normlar Özellikle çocuklarda bir davranışın anormal olup olmadığına karar vermek için normal gelişim sürecini bilmek gerekir. Örneğin gece altını ıslatan bir çocuk... Gelişimsel normdan olan sapma arttıkça, davranışın anormalliğine karar vermek daha kolay olmakta. Ayrıca, bu sapmaya anormal demek için sapmanın sıklıkla gecikmiş, geri kalmış boyutta olması gerekir.
UYUMSUZ DAVRANIŞ Bir davranışı gösteren birey kendi yaşamının gereklerini yerine getirebiliyor mu? işi var mı? Aile, arkadaş vb. ile birlikte mi? gibi konular önemli. Bu açıdan ele alındığında bu ölçüt sosyal normlara benziyor. Örneğin kişi işe sarhoş giderse sosyal normu çiğnemiş olacak ve işten atılma olasılığı yüksek olacaktır. Bu ölçüt içinde bireyin rahat olması kavramı da yer alıyor. Birey o davranış ile mutlu mu mutsuz mu?
DAVRANIŞIN SIKLIĞI, ŞİDDETİ VE SÜRESİ Bir davranışın normal dışı olup olmadığını belirleyebilmek için ne sıklıkla ortaya çıktığının bilinmesi önemli. Gece altını ıslatan bir çocuğun yaşının yanı sıra... Uykusuzluk..., hafif mi, şiddetli mi? Uykuya dalmada mı, uykuyu sürdürmede mi sorun var? Ne kadar süredir devam ediyor?, herhangi bir yaşam koşuluna bağlı mı? Tüm bu bilgiler edinilmeden uykusuzluğun anormal bir yakınma olduğu konusunda karar verilmesi olanaksızdır.
BİREYİN BİLİŞSEL İŞLEV GÖRME DÜZEYİ Normal insanların kendi zihinsel kapasitelerine uygun davranmaları beklenir. Sağlıklı ve akıllı 20 yaşında bir insan adını, adresini hatırlamıyorsa bu davranışının anormal olarak değerlendirilmesi güç değil. Ancak, bireyin zihinsel gelişiminin yaşına uygun olmadığı hakkında bilgimiz varsa; yani birey zihinsel özürlü ise bu davranışının kendi zihinsel işlev görme düzeyine uygun olduğunu düşünürüz. Özetle, bireyin zihinsel kapasitesi ile performansı arasında fark varsa anormal kararını vermek daha kolay olmakta.
DUYGUSAL DIŞAVURUM VE KONTROL Duygusal dışavurum ve kontrol bozukluklarına daha çok psikotikler, ilaç alışkanlığı olanlar ve cinsel sapmalarda rastlanır. Beklenen bir davranışın yetersiz olması, hiç olmaması veya aşırı bir şekilde ortaya çıkması söz konusudur. Örneğin sevilen birinin kaybı durumunda... Aynı şekilde birey, kontrol konusunda da aşırıya kaçıyor veya hiç kontrol koyamıyorsa patoloji akla gelmektedir. Örneğin duygularını sürekli olarak aşırı kontrol eden, ya da duygu patlamaları yaşayan biri...
SOSYAL İLİŞKİLERLE BAŞ ETME İnsanlar bir arada yaşar ve birbirleriyle ilişki içindedirler. Bu ilişkilerin arkadaşça, karşılıklı saygı çerçevesinde, sorumluluk duygusu içinde olması söz konusudur. İnsanların kişilerarası ilişkilerle başa çıkmalarında karşılaşılan zorluklar pek çok alanda güçlüğe neden olur. Bunlar çoğunlukla içe çekilme, izolasyon, şüphecilik, korku, başkalarından nefret etme, iş birliği yapmama gibi davranışlar şeklinde kendini gösterir.
RUHSAL BOZUKLUĞU TANIMLAMA DSM- IV- TR, 2013 Bozukluk bireyin içinde meydana gelir. Düşünce, hissetme ya da davranışta klinik düzeyde anlamlı güçlükleri vardır. Zihinsel işlevselliği destekleyen süreçte işlev bozukluğu içerir. Duruma karşı gösterilen tepki, kültüre özgü bir tepki değildir..
RUHSAL BOZUKLUĞU TANIMLAMAK Kişisel Sıkıntı Sosyal Normların İhlali Ruhsal Bozukluk Yeti Yitimi İşlev Bozukluğu
Kişisel Sıkıntı: Davranış kişinin sıkıntı yaşamasına neden oluyorsa kişinin davranışı bozukluk olarak sınıflandırılabilir. Yalnız tüm sıkıntı veren davranışlar sıkıntı değildir. Örnek oruç tutmaya bağlı açlık ya da doğum ağrısı gibi.
Yeti Yitimi: hayatın önemli bir alanında bozulma ruhsal bozukluğu tanımlayabilir. Örneğin madde kötüye kullanmaya bağlı sosyal ya da mesleki bozulma iş ya da aile ilişkilerini etkileyebilir.
Sosyal Normlara Uymamak: Örneğin obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilerin tekrarlayan ritüelleri, ya da şizofreni bozukluğu olan kişilerin duyduğu hayali sesler ile konuşmalar sosyal normlara uymayan davranışlardır. Sosyal normlar etnik gruplar ve kültürler arasında farklılık gösterir.
İşlevsellikte Bozulma: Dsm`nin işlev bozukluğu tanımı; özel olarak davranışsal, psikolojik ve biyolojik işlev bozukluğunun hepsinin birbiri ile ilişkili olduğu gerçeğine değinir. Yani beyin davranışı etkiler ve davranış beyni etkiler.
DSM-IV-TR Eksen I Klinik Bozukluklar Eksen II Gelişim Bozuklukları ve Kişilik Bozuklukları Eksen III Genel Tıbbi Durum Eksen IV Psikososyal ve Çevresel Sorunlar DSM-5 Psikiyatrik ve Tıbbi Tanılar Psikososyal ve Bağlamsal Faktörler Eksen V Genel İşlev Değerlendirme Ölçeği Engellilik
TANI DSM 5 Tanısı DSM IV Tanısı İki uçlu I bozukluk, o sırada ve son zamanlarda manik epizod Yüksek kan basıncı (Yüksek tansiyon) Eksen I iki uçlu I bozukluk, manik Eksen II yok Eksen III yüksek kan basıncı Eksen IV barınma sorunları (evsiz) Eksen V gaf:20