RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR 1

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR İran ın Ramsar kentinde 1971 yılında imzalanan ve sulak alanların korunmasını ve akılcı kullanımını hedefleyen kısaca RAMSAR SÖZLEŞMESİ adıyla anılan sözleşmeye Türkiye 30 Aralık 1993 tarihinde taraf olmuş, Sözleşme 94/5434 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 17.05.1994 tarihi ve 21937 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 2

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR Sözleşmeye taraf olmakla, ülkemizdeki sulak alanlar uluslararası sözleşmelerle korunması söz konusu olmuştur. Başlangıçta su kuşları özelinde düzenlenmiş ancak günümüzde Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi olan Ramsar Sözleşmesi ile taraf olan 145 ülke sulak alanları koruma altına alınmıştır. 3

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR 1994 yılında Ramsar Sözleşmesine taraf olduktan sonra ilk olarak 2002 yılında yayımlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ile sulak alanlarımız etkin bir şekilde koruma altına alınmıştır. 4

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR Ramsar Sözleşmesine; Sulak alanlar; doğal veya yapay, devamlı veya geçici, sürekli veya mevsimsel, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan su altında kalan yerler olarak tanımlanmaktadır. 5

RAMSAR SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE DE KABUL EDİLEN RAMSAR ALANLARI 1. 1994 yılında Kayseri de Sultansazlığı, 2. Balıkesir de Nemrut Kalderası, 3. Kırşehir de Seyfe Gölü, 4. Mersin de Göksu Deltası, 5. Burdur ve Isparta da Burdur Gölü, 6. 1998 yılında Samsun da Kızılırmak Deltası, 7. Bursa da Uluabat Gölü, 6

RAMSAR SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE DE KABUL EDİLEN RAMSAR ALANLARI 8. İzmir de Gediz Deltası, 9. Adana da Akyatan Lagünü, 10. 2005 yılında Adana da Yumurtalık Lagünleri, 11. Konya da Meke Maarı, 12. 2006 yılında Konya da Kızören Obruğu 13. 2009 yılında Kars ta Kuyucuk Gölü 14. 2013 yılında Bitlis te Nemrut Kalderası 7

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR. 8

RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR. 9

SULAK ALANLARIN ÖNEMİ Sahip olduğu biyolojik çeşitlilik nedeniyle dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilen sulak alanlar; doğal işlevleri ve ekonomik değerleriyle yeryüzünün en önemli ekosistemleridir. Sulak alanlar; Yeraltı sularını besleyerek veya boşaltarak, taban suyunu dengeler. Sel sularını depolayarak, taşkınları kontrol ederek, kıyıları deniz suyunun girişini önleyerek bölgenin su rejimini düzenlerler. Bulundukları yörede nem oranını yükselterek, başta yağış ve sıcaklık olmak üzere yerel iklim elemanları üzerinde 10 olumlu etki yaparlar.

SULAK ALANLARIN ÖNEMİ Tortu ve zehirli maddeleri alıkoyarak ya da besin maddelerini (azot, fosfor gibi) kullanarak suyu temizler. Tropikal ormanlarla birlikte yeryüzünün en fazla biyolojik üretim yapan ekosistem leridir. Başta balıklar ve su kuşları olmak üzere gerek ekolojik değeri, gerekse ticari değerleri yüksek, zengin bitki ve hayvan çeşitliliği ile birçok türün yaşamasına olanak sağlarlar. Yüksek bir ekonomik değere sahiptirler. Balıkçılık, tarım ve hayvancılık, saz üretimi, turizm ve ulaşım olanaklarıyla 11 bölge ve ülke ekonomisine önemli katkı sağlarlar.

RAMSAR KRİTERLERİ Ramsar Sözleşmesi kriterlerine göre Türkiye de 135 Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan belirlenmiştir. Ancak bu 135 alandan 14 tanesi Ramsar Alanı olarak kabul edilmiştir. Bu alanların çoğu barındırdığı su kuşları ve balık türleri açısından uluslararası öneme sahiptir. Ramsar kriterleri şunlardır: 12

RAMSAR KRİTERLERİ 1. Bir sulak alan eşine az rastlanır veya sıra dışı biyo-coğrafi bölgedeki sulak alanlara dair özgül bir örnek oluşturuyorsa; (nadirlik, tipiklik) 2. Bir sulak alan kayda değer miktarda nadir, tehlikeye düşebilir veya tehlike altındaki bitki ve hayvan türlerini destekliyorsa veya bu türlerin bir veya daha fazla bireylerini (kayda değer sayıda) içeriyorsa; 13

RAMSAR KRİTERLERİ 3. Bir sulak alan flora ve faunanın özellikleri ile kalitesinde dolaylı bir bölgenin ekolojik ve genetik çeşitliliğini sürdürebilmek için özel bir değere sahipse veya; Bir sulak alan, endemik bitki veya hayvan türleri veya toplulukları açısından özel bir değere sahipse veya; Bir sulak alanın değerlerini, verimliliğini veya çeşitliliğini gösterecek özellikteki su kuşu gruplarından önemli sayıda su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 14

RAMSAR KRİTERLERİ 4. Bir sulak alan, bitki veya hayvanların biyolojik öngülerinin kritik safhalarında bu bitki ve hayvan türlerine habitat olması açısından özel bir öneme sahipse uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 5. 20.000 su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslar arası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 15

RAMSAR KRİTERLERİ 6. Popülasyonlar hakkında veri edinmenin mümkün olduğu yerde bir sulak alan, su kuşlarının bir tür ya da alt türlerinin popülasyonundaki bireylerin %1 ini düzenli olarak destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 7. Önemli bir oranda doğal balık alt türlerini, veya ailelerini, yaşam evrelerini, sulak alanın yararları ve/veya değeri, dolayısıyla küresel biyolojik çeşitliliğine işaret eden türler arası ilişkileri ve/veya popülasyonları barındırıyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir 16

RAMSAR KRİTERLERİ 8. Sulak alanın içinde veya buna bağlı başka bir yerde, balıklar için önemli bir besin kaynağına sahipse, yumurtlama ortamı ise veya yavru balıkların beslenme ve barınma ortamı ve/veya balıkların göç yolu üzerinde bulunuyorsa uluslararası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 9. Sulak alan, sukuşları dışında sulak alana bağlı tür veya alttürlerin dünya popülasyonunun %1 ni düzenli olarak bulunduruyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 17

NEMRUT KALDERASI RAMSAR ALANI 18

19

20

ALAN TANIMI NEMRUT KALDERASI Nemrut Krater Gölü, Van Gölü nün batısında, Tatvan, Ahlat ve Güroymak ilçesi sınırlarında yer alan ve son olarak 1441 yılında püsküren bir volkanın krateridir. Yaklaşık 10 kilometrelik genişliğiyle dünyanın en büyük kraterlerinden biridir. Üzerindeki krater gölü, dünyanın en büyük ikinci kaldera gölüdür. 21

ALAN TANIMI NEMRUT KALDERASI Zirvede ikisi devamlı, üçü mevsimlik olmak üzere beş göl bulunmaktadır. Nemrut göllerinin en büyük olanı Nemrut Gölü dür. Bu gölün ortalama derinliği 100 m civarındadır. Eliptik sekle sahip olan Nemrut Kalderası 27x18 km boyutları ve 377,5 km3 volkanik malzeme hacmine sahiptir. Nemrut Kalderası, Türkyenin en büyük, Avrupanın 4. Büyük ve dünyanın 16. büyük kalderasıdır. İçinde göl olan dünyanın ikinci büyük kalderası durumundadır. 22

NEMRUT KALDERASI RAMSAR ALANI. 23

NEMRUT KALDERASI RAMSAR ALANI. 24

NEMRUT KALDERASI RAMSAR ALANI. 25

KORUMA STATÜLERİ NEMRUT KALDERASI Nemrut Kalderası, 31.10.2003 tarihinde Tabiat Anıtı olarak ilan edilmiştir. 26

27

KORUMA STATÜLERİ NEMRUT KALDERASI Nemrut Kalderası Ramsar Alanı, 9 uluslararası öneme sahip sulak alan kriterinden 1 ini karşılamaktadır. Bunlar; 28

HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ Nemrut Kalderası tabanının batı yarısı göl ile kaplıdır. Zirvede ikisi devamlı, üçü mevsimlik olmak üzere beş göl bulunmaktadır. Nemrut göllerinin en büyük olanı yarım ay şeklindeki Nemrut Gölü dür. Bu gölün ortalama derinliği 100 m civarındadır. Alınan su örneklerinde suyun renksiz, kokusuz, içme suyu lezzetinde olduğu tespit edilmiştir. Ilıca Gölü, Nemrut Gölünden bir lav akıntısı ile ayrılmıştır Ilıca Gölü içinde ve çevresinde çok sayıda sıcak su kaynağı yer almaktadır. En önemlisi, gölün kuzey doğusunda yer alan sıcak su kaynağıdır. Bu kaynaktan çıkan suyun sıcaklığı kış aylarında 40 dereceye, yaz aylarında 60 dereceye kadar 29 çıkmaktadır. NEMRUT KALDERASI

30

JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ NEMRUT KALDERASI Kaldera nın içerisinde çok sayıda lav çıkış merkezi, lav hunisi, sıçratma konisi, sıcak su kaynakları ve 6 adet mağara mevcuttur. Göllerden en büyüğü olan Nemrut Gölü, bir hilal şeklinde ve 15 km² lik bir yüzölçümüne sahiptir. Gölün deniz seviyesinden yüksekliği 2247 metre, Van Gölü nden ise 600 metre yüksekliktedir. 31

JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ NEMRUT KALDERASI Volkanik malzeme; cüruf, sünger taşı ve obsidyenden oluşmaktadır. Yöredeki kayaçlar incelendiğinde bazalt, andezit ve trakitlerden oluşan ve akışkan türleri ile kül, tüf, pomza ve ignimbirit gibi volkanik yağış ile oluşan kayaçlardan meydana geldiği görülür. 32

BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ Yaşam alanları (Habitatlar) NEMRUT KALDERASI Nemrut Gölü nün kuzey doğu kısmında küçük sazlık alanlar mevcuttur. Yine Ilıkgöl ün doğu kısmında küçük sazlıklar mevcuttur. 33

YABAN HAYATI Bitki Örtüsü Nemrut Kalderası nın küçük bir kapalı havza niteliği taşıması, yağışın yeterli oluşu, göllerin kaldera içinde geniş yer kaplaması, bitkiler için yeterli miktarda nemin bulunmasını sağlar. Böylece birçok bitki türü burada yaşama ortamı bulur. Nemrut Kalderası nın daha çok iki göl çevresinde yoğunluk kazanmış başlıca ağaç, ağaçcık ve çalı türleri şunlardır: Titrek kavak (Populus tremula), Bodur ardıç (Juniperus communis subsp. nana), Çınar yapraklı akçaağaç (Acer platanoides), NEMRUT KALDERASI 34

YABAN HAYATI Bitki Örtüsü Kuş üvezi (Sorbusumbellate, Sorbus torminalis, Sorbus tamaschjanae, Sorbus aria), Adi cehri (Rhamnus frangula), Meşe (Quercus pinnatiloba), Saplı meşe veya akmeşe (Quercus robur subsp. Pedunculiflora), Dağ muşmulası (Cotoneaster nummularia), Erik (Prunus divaricata), NEMRUT KALDERASI 35

YABAN HAYATI Bitki Örtüsü Beyaz söğüt (Salix alba), Söğüt (Salix pedicellata, Salix cinera), Boylu ardıç (Juniperus excelsa), Barut ağacı (Frangula alnus) ve Kokulu kiraz ağacı (Cerasus mahalep). NEMRUT KALDERASI 36

37

YABAN HAYATI Kuşlar NEMRUT KALDERASI Alanda üreyen kadife ördek ve kaya kartalı ile özel koruma alanı statüsü kazanan Nemrut Kalderası nda kızıl akbaba da kuluçkaya yatar. Birçok göçmen kuş türünün uğrak yeri olan Nemrut Gölü nde, avcıların düzensiz ve kontrolsüz avlanmaları sonucu tür sayısı azalmıştır. 38

YABAN HAYATI Memeliler NEMRUT KALDERASI Tilki, ayı gibi yaban hayvanlarına rastlanmaktadır. Dağ keçisi ise tamamen tükenmiştir. 39

DOĞAL KAYNAK KULLANIMI NEMRUT KALDERASI Alan sınırları içinde yerleşim olmadığından alanda sadece civar köylerden hayvan otlatılmasına izin verilmektedir. 40

YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR 1. AHLAT YÖRESİ'NİN TURİZM POTANSİYELİ NEMRUT KALDERASI ÖZET Araştırmamıza konu olan Ahlat Yöresi, Doğu Anadolu Bölgesi nin Van Bölümünde yer alır. Ahlat ve çevresi, topografik açıdan önemli birimlere sahiptir. Araştırma sahasının güneyinde Van Gölü, kuzeydoğusunda Süphan, güneybatısında Nemrut ve kuzeybatısında Bilican volkanik dağları yer almaktadır. Tabii ve tarihi değerler itibariyle bir cazibe merkezi olan Ahlat, eski çağlardan günümüze kadar önemli bir şehir olma özelliğini korumuştur. Ahlat Yöresi 'nde Urartu, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait bir çok tarihi yapı mevcuttur. Bu araştırmadaki amacımız, Ahlat ve çevresinin doğal ve kültürel değerler bakımından sahip olduğu turizm potansiyelini ortaya koymak ve bu potansiyelden yararlanmayı sağlamak için katkıda bulunmaktır. 41

YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR 2- BİTLİS İLİ JEOTERMAL SU KAYNAKLARI ÖZET NEMRUT KALDERASI Bitlis ilinde sıcaklığı 37,5-59,5ºC arasında değişen üç jeotermal alan mevcuttur. Bu alanlar Nemrut (Ilıgöl) jeotermal alanı, Çukur (Norsin) jeotermal alan, Ilıcaköy (Taggermav) jeotermal alanıdır. Kaynakların bir kısmı yüksek sıcaklığa sahip olup, hipertermal sulardandır. Bu jeotermal su kaynaklarından romatizma ve cilt hastalıkları basta olmak üzere çesitli hastalıkların tedavi edilmesi amacıyla yararlanılmaktadır. Ancak, jeotermal kaynaklar yeterli tesislere sahip olmayıp, değerlendirilmeden atıl bir durumda beklemektedir. Yörede atıl durumdaki bu büyük jeotermal potansiyelden sadece kaplıca turizmi alanında ve sınırlı oranda yararlanılmaktadır. Bu jeotermal potansiyel, kaplıca turizmi yanında ısıtma, seracılık alanlarında da değerlendirilebilir. 42

YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR 3- Turizm Coğrafyası Açısından Nemrut Kalderası ÖZET. NEMRUT KALDERASI 43

YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR 4- Bitlis İli nden Anadolu Yer Sincabı İçin Yeni Lokalite Kaydı ÖZET NEMRUT KALDERASI Bu çalışma ile, Anadolu Yer Sincabı (Spermophilus xanthoprymnus) için yeni bir lokalite tespit edilmiştir. Ayrıca, Spermophilus xanthoprymnus Bitlis İli nden ilk kez kaydedilmiştir. Spermophilusxanthoprymnus un hibernasyon periyodunun Eylül ayı ortalarında başladığı ve Mayıs ayında sona erdiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte Astragalus sp., Ferula sp., Rumex sp., Senecio sp. ve Stipa sp. türlerinin alanın hakim bitki örtüsünü oluşturduğu saptanmıştır. 44

YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR 5- SOSYO-EKONOMİK KALKINMA AÇISINDAN BİTLİS İLİ TURİZM ARZ POTANSİYELİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET NEMRUT KALDERASI Bu çalışmada Bitlis ili turizm potansiyeli tespit edilerek il ve bölge ekonomisi açısından kullanılabilirliğinin tespiti amaçlanmıştır. Çalışma ile ilgili literatür taraması ve istatistiki veriler yanında bölge hakkında ilgili kurum ve kuruluş temsilcileri ile de görüşülmüştür. Amaç doğrultusunda TRB2 bölgesinin sosyal ve ekonomik durumu analiz edilmiş ve turizm sektörü açısından bölge illeri karşılaştırılmıştır. Bitlis ilinin turizm arz potansiyeline sahip olduğu düşünülen turizm varlıkları envanteri çıkarılmış ve Bitlis ili turizm sektörü SWOT analiz yapılmıştır. Son olarak Bitlis ilinde turizm sektörünün harekete geçirebilmesi için politika önerilerinde bulunulmuştur. 45