0-7 yaş arası dönemde çocukların görme ve işitme yetenekleri, fiziksel özellikleri, beceri ve zihin kapasiteleri ve diğer kabiliyetleriyle ilgili bilinmesi gerekenler 0-1 Yaş Arası Çocuk Gelişimi 0-1 ay arasında - Yüzükoyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir. 4. haftada, başını tutabilir ve kaldırabilir. Eli kapalıdır. Avucunun içine küçük bir nesne dokundurulduğunda sıkıca yakalar. - Yüksek sese tepkide bulunur. - Gözü, yakın bir nesne üzerinde kısa süre sabitleşebilir. Gözünün, parlak renkler ve şematik şekiller üzerinde biraz daha fazla kaldığı izlenebilir. - Tatlı, tuzlu, ekşi, acı besinleri ayırt edebilir. 1. ve 4. aylar arasında - Omzunu ve başını kontrol etmeye başlar. - 3. ve 4. aylar içinde desteklendiğinde kısa bir süre oturabilir. Başını dik tutabilir. Kollarına dayanarak doğrulabilir. - Görme duyusu gelişmiştir. Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir. Gözü, ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır. - Görme ve işitme yeteneğinin işbirliği görülür. Sesin geldiği yöne bakar. - Çevreye ilgisi artar, ayak seslerine, beslenme, banyo gibi hazırlıklara tepki verir. - Sosyal gülme tabir edilen gülücükler 2. ayın sonundan itibaren görülmeye başlar. -Sesleri taklit etme yeteneği gelişir. - Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder. - Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder. Avuç içi ile yakalar. Her şeyi ağzına götürür. - Eller hafif açıktır. 4. ve 10. aylar arasında - Göz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya rastlar. - Sırtüstü yatarken yanına dönebilir. 5. aydan itibaren emekleme denemelerine başlar. 7. ayda, sürünme ve emekleme gelişir. 8. ayda bebek, tam olarak dönebilmektedir. - Katı mamaları, 4. ayın sonu ve 5. ay içinde yiyebilir. - Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya başlar, taklit yeteneği gelişmektedir.
- 6. ay içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme başlar. Seçicilik görülür. - Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır. 6. ay içinde tereddütlü yakalama görülür. 8 ve 9. aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda başlar. Aynı ay içinde hangi elini seçtiğini belli edebilir. Sonra bu eli değiştirebilir. - Destekle oturabilir. Omuz ve baş kontrolü gelişmiştir. 7. ay içinde desteksiz oturabilir. - Yardımla ayakta durabilir. Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür. - Nesneleri bir elinden diğerine geçirebilir. 10. ve 12. aylar arasında - Yardımsız ayağa kalkabilir. Tutunarak yürür. Erken yürüyen bebekler yürümeye başlayabilirler. Ortalama yürüme zamanı 13-15 ay arasıdır. - Yatma durumundan oturmaya geçebilir. Düşmeden, eğilebilir. - Çevrede gördüğü davranışları taklit edebilir. - Parmaklarını deliklere sokmaya çalışır; halkaları yakalar. - Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır. - Üç küpü yan yana getirmeye çalışır. - Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir. Amaç-sonuç bağlantısını kurabilmektedir. Bu bir zeka belirtisidir. Kaybolan nesneleri, o nesneleri ilk kez nerede gördüyse orada arar. - Topu karşısındaki kişiye atma denemeleri yapar. - Bazı küçük çıkarımlar yapmaya başlar. Annesinin kalkmasını gideceğine dair bir işaret olarak algılar ve ağlayabilir. - Yabancılardan çekinmeye ve korkmaya başlar. - Kendi kendine yemek yemek ister. Kaşığı kullanmaya çalışır. - Kahkaha ile gülebilir. Sevgi gösterir. 2-3 Yaş Arası Çocuk Gelişimi İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdır ve her şeyi araştırıp keşfetmek ister. Çok cesaretlidir; çocuğun bu denli araştırıcı bir doğaya sahip olması yetişkinleri korkutabilir. Çocuğun kısıtlanmadan denetlenmesi gerekebilir. Dikkat süresi 2-5 dakika gibi çok kısadır. Ancak kendisine çok ilginç gelen şeylere daha uzun bir süre dikkat gösterebilir.
Bu dönemde çocuk sık sık hayır kelimesini kullanır. Hatta çok hoşlandığı bir şey teklif edildiğinde bile hayır diyebilir. Bu nedenle ona Yemek yiyelim mi? diye sormak yerine, Öğle yemeği zamanı geldi şeklinde mesajlar verilmelidir. İki yaşındaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Merak duygusunun bir sonucu olarak, sık sık ne, niçin, nerede gibi sorular sorar. Ancak çocuklar kullanabildikleri kelimelerden çok daha fazlasını anlayabilirler. 2-3 yaşa arasındaki çocuk, aşağıdaki aktiviteleri yapabilir. - Erişebileceği bir yerdeki oyuncaklarını alıp yeniden yerleştirebilir. - 2-5 dakika sürecek kısa hikâyeleri dinleyebilir. - Çocuklarla tekerlemeli parmak oyunlarını tekrarlayabilir. - Dramatik oyunlar oynayabileceği şapka, çanta, küpe gibi aksesuarlardan faydalanabilir. 18. ve 24. aylar arasında - Rahatlıkla sandalyede oturabilir. - Elinden tutulduğunda, merdivenleri inip çıkabilir. Tek ayaküstünde atlayabilir. Atlarken iki ayağını birden kullanamaz. - Koşabilir; ancak anî dönüşlerde dengesini kaybeder. - Kaşığı doğru tutar ve ağzına götürebilir. - Araç kullanarak, ulaşmak istediği nesneyi yakalayabilir. - Tekerlekli arabayı çekebilir. Topa tekme vurabilir. - Bebeğinin gözünü, kulağını, ağzını v.b organlarını gösterebilir. - Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir. - Objelerle ilgili etkinliklerde, yatay kavramına doğru bir yöneliş izlenir. - Doğrudan algı alanında olmayan, ancak daha önce gördüğü bir olayı taklit yoluyla ortaya koyabilir. - İlgi alanında dikkat toplama ve hatırlama süresi, yaklaşık 15 dakika dolaylarındadır. - Yeni etkinlikler dener; beceremediğinde, önceden ustalaştığı benzer bir davranışı tekrarlayarak çözüm arar. Düşüncelerini taklit yoluyla, davranış ve tavırlarıyla ortaya koyar. - Kendisinden istenen basit şeyleri yerine getirebilir. Örneğin, oyuncaklarını sepete koyabilir. - Kitap sayfalarını üçer-beşer çevirebilir; zaman zaman tek tek çevirmeyi de başarabilir. - Kâğıdı katlamaya çalışır.
- Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir. - Bir kelimelik cümleler çoğunlukta olmakla birlikte, iki kelimelik zaman zaman da üç kelimelik cümleler kurabilir. - Özyönelimi çok güçlüdür, sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez. Mutluluk ve haz duygularını yoğun biçimde belli eder. Utanma, korku, öfke ve kıskanma duyguları belirir. - Diğer çocuklara ilgisi artmıştır. Onlarla birlikte olmak ister. - Tuvaletini kontrol etmeye başlar. 3-4 Yaş Arası Çocuk Gelişimi Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılıdır, kontrol gücü artmıştır. Daha istekli, ilgili, arkadaş canlısı ve daha bağımsızdır. Hikâye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanır. Dikkat süresi hâlâ çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hatalı konuşmaya devam etmekle birlikte daha anlaşılır sözler söylemeye başlar. Kelime hazinesi 1000 kelimeye ulaşmıştır. Arka arkaya, iki üç emri yerine getirebilir. Suyla yapılan aktivitelerden hoşlanır. Zihinsel Gelişimi Şu Aktiviteleri Yapmaya Yeterlidir: 1. Üç objeyi seçip sayabilir. a. Masaya çatal, kaşık, tabak koymak b. Bahçeden üç ayrı çiçek seçip toplamak 2. Dört-altı rengi tanıyıp eşleştirebilir (önce kırmızı, yeşil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor). a. Bir daireyi her biri farklı renk olacak şekilde altı eşit parçaya bölüp çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleştirmesi istenebilir. b. Altı tane renkli kutu ve yine aynı renklerde altı tane torbayı çocuğa vererek, uygun renkteki torbasını uygun kutuya koyması istenebilir. c. Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulması istenebilir. 3. Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir. 4. Tek ayak üzerinde durup zıplayabilir; parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar. 5. Koşmayı daha iyi becerir; köşeleri rahatlıkla döner, hızını arttırabilir ve azaltabilir. Zaman zaman tökezler ve düşer. 6. Ayakkabılarını (genellikle ters olsa da) giyebilir, ancak bağcıklarını bağlayamaz. 7. Basit giysileri giyebilir ve çıkarabilir.
8. Küpleri üst üste koymada ustalaşmıştır. 9-10 küple kale yapabilir. 9. Su dolu bir bardağı taşıyabilir, suyunu içebilir. Çatalla yemek yemeye başlar. Kaşık kullanmada ustalaşmıştır. 10. Kâğıdı yandan katlayabilir. Gösterildiği halde genellikle köşelerinden katlayamaz. 11. Köşeli, dikey çizgiler çizebilir. Bir insanı normal çizemez. Yavaş yavaş yuvarlak çizgilere de başlar. 12. Tuvalet ihtiyacını belirtir. Ancak zaman zaman oyuna daldığında ya da gece uyurken haber vermekte gecikebilir. 13. Yuvarlak, kare, üçgen şekilleri eşleştirip yerine yerleştirebilir, ancak bu şekilleri çizemez. 14. Özellikle dilde, bu eşleştirme yeteneği belirgindir. Objeleri kolayca sınıflayabilir, tanımlayabilir, kıyaslayabilir. 15. Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir. 16. Durmadan soru sorar. 17. Kendisine verilen tepkilerden davranışlarının onaylayıp onaylanmadığını anlayabilir, çıkardığı sonuçlara göre davranışlarını değiştirebilir. 18. Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir. 4 5 Yaş Arası Çocuk Gelişimi El becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vücudun baş bölümlerinin bulunduğu resimler çizebilir. Büyük parça yap-boz ları yerleştirebilir. Hikâyelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuşarak yetişkinin sabrını dener. Aşağıdaki aktiviteleri yapabilir. 1. İki uzun çizgi çizme a. Uzunluğu hakkında bilgi verildikten sonra renkli kurdeleleri istenilen boyda kesebilir. b. Üç-dört farklı uzunluktaki samanı kesip onları uzunluklarına göre sıraya koyabilir. 2. Dört ve daha fazla sayı sayma a. Zıplarken sayı saymayı becerebilir. b. Arkadaşlarını sayabilir. c. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak alabilir. d. Meyveyi dört parçaya bölebilir.
e. Grup kararlarını oylayıp her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayabilir. 3. Altı rengi isimlendirme ve tanıma a. Gün boyunca karşılaştığı nesnelerin renklerini anlatabilir. Örneğin: Kırmızı ışık, yeşil ağaç, sarı muz gibi. b. Bir grup nesneyi renklerine göre ayırıp benzerliklerini ve farklılıklarını söyleyebilir. 4. Koşarak daha kontrollüdür. 5. Bir bacağı üzerinde daha uzun süre dengede durabilir. Fakat sekme becerisini 5 yaşına doğru kazanabilir. 6. Top yakalama becerisi artmıştır. El-göz işbirliği gelişmiştir. 7. Elini, yüzünü yıkayabilir. Dişini fırçalar. 8. Kendi başına giyinebilir, düğmelerini ilikleyebilir. Saçını tarar. 9. Ayakkabısını doğru giyer, bağcıklarını ancak bir süre sonra bağlayabilir. 10. Dökmeden bir kaptan diğerine su boşaltabilir. Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir. 11. Diğer çocuklarla yarışmaya girer. 12. Paylaşabilir. 13. Özyönelimi hâlâ yoğun olmakla birlikte başkalarının varlığı ve hakları hususunda bilinçlenme başlamıştır. 14. Büyük küçük kavramları gelişmiştir. Ancak orta ölçüyü ayırt edemez. 15. Kâğıdı köşeli katlamakta hâlâ güçlük çekmektedir ama zaman zaman bunu başarır. 16. Birkaç harf yazabilir. Kitap sayfalarını rahatlıkla, tek tek çevirebilir. 17. Makası kabaca kullanabilir. 18. Masal dinlemeyi sever. Dikkat süresi 10-15 dakika arasındadır. 19. Üç tekerlek kullanımında ustalaşmıştır. 20. Ana renklerin isimlerini rahatlıkla kullanır. 21. Eksik çizilmiş resimlerdeki bir-iki eksiği görebilir. 22. Kabaca üçgen ve kare çizebilir. Artı ve çarpı işaretlerini yapabilir. 23. İnsan resmini bir baş ve ona bağlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek çizer. Beden bu çizimde yer almaz.
24. İki-üç kişilik grup oyunlarına katılır. 25. Boyu 5-6 cm, ağırlığı 1,5-2 kg artış gösterir. 5 6 Yaş Arası Çocuk Gelişimi Motor becerileri biraz daha gelişmiştir. Yine de harfleri ve sayıları ters yazabilir. Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye başlar. Saatin; akrep ve yelkovanın temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gördüğünde tanıyabilir. Dikkat süresi artmakla birlikte yetişkinlere oranla hâlâ çok kısadır. Gerçekle hayali çok zor ayırt edebilir. Bu dönemde çocuk aşağıdaki aktiviteleri yapabilir: 1. İsmini tanıma a. Elbiselerinin görünmeyen bir yerine adını yazın ve bunu fark edip etmeyeceğini ölçün. b. Çalışmalarına ismini yazması için onu cesaretlendirin. 2. Birden yirmiye kadar ezbere sayabilir. a. Masadaki çocukları saymasını isteyin. b. Peçeteleri saydırın. c. Tabakları saydırın. 3. Birden beşe kadar olan sayıları yazabilir. 4. İlk, orta ve son pozisyonlarını anlayabilir. a. Üç oyuncak arabayı ardı ardına dizip ilk, orta ve son kavramları hakkında konuşabilirsiniz. 5. Koşma, sekme ve atlama esnasında vücut hareketleri tam bir denge içindedir. 6. Küçük kas gelişimi ileri düzeydedir. Kalemi rahatlıkla kullanabilir. 7. Kesme ve yapıştırma etkinliklerine ilgi duyar. 8. Kare ve üçgen şekilleri rahatlıkla kopya edebilir, ancak baklava biçiminin kenarlarını çizerken hâlâ güçlük çekmektedir. 9. Karşılaştırmalar yapabilir. Kendini eleştirebilir. 10. Çevresini denetlemek ister. 11. İnsan resmini, baş, bacaklar ve ayaklar olarak çizer. Bedenin bu çizimde yer alması, altıncı yaşa doğru gerçekleşebilir.
12. Objeleri 10 a kadar sayabilir. 13. Büyüklük küçüklük kavramlarından sonra orta yarım ve ikisinin arası kavramlarında da gelişme görülür. 14. Olaylarla zamanı birleştirmeye başlamıştır. Sabah ve akşamı bilir. Televizyonda sevdiği dizinin zamanını hatırlamaya başlar. 15. Bilgi toplayıcı sorular sorar. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. 16. Basit kelimeleri özellikle kendi adını kopya etmek ister; deney fırsatı verildiğinde başarılı olur. 17. Para ile alışveriş yapabilir. 18. Düzen duygusu gelişmiştir. Çevresini denetlemek ister. Ayakkabılarının bağlarını bağlayabilir. 19. Eksik insan ve eşya resimlerini tamamlayabilir. 20. Önceleri olduğu gibi, sık sık korku ile sarsılmaz. Kendine ve çevresine güvenir. Gerçek ve hayal arasında ayrım yapmaya başlar. 21. Yaptığı işin görülüp beğenilmesini ister. 22. Sosyal uyum için gerekli davranışları, çevresinde gördüğü örnekleri taklit etme yoluyla kazanır. 23. Benlik kavramı iyice gelişmiştir. Özdeşleşmek üzere seçtiği kişi gibi hareket etmeye özen gösterir. 24. Boyu 5-6 cm, ağırlığı 1,5-2 kg artış gösterir. 6 7 Yaş Arası Çocuk Gelişimi Canlı ve coşkulu bir yaradılışın olan çocuk, yeteneklerini yeni şeylerle denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemeler konusunda çok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımını atabilir. Fakat öğrendikleri hâlâ sadece gözleme dayalı olduğu için soyut düşünemez. Beş yaşa oranla daha güzel üçgen çizebilir, kareyi daha doğru biçimde kopya edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye başlamıştır. 1. Ev içi ve ev dışı etkinliklerde çok canlıdır. 2. El becerisinin sağlayabileceği olanakları keşfetmiştir. Bloklarla çeşitli yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır. 3. El işi çalışmalarını severek yapar. Rahatlıkla keser, yapıştırır, katlar ve şekil verebilir. 4. Top ve ip oyunlarını sever. Erkek çocukların genellikle top, kız çocuklarının ise ip oyunlarını yeğledikleri görülür.
5. Oyunlarda kız-erkek ayrımı görülmeye başlar. Grup oyunlarına duyulan istek artmıştır. 6. Çizgileri daha gerçekçidir. İnsan resmini, baş, gövde, kollar ve bacaklarını belirterek tam çizebilir. 7. Şekilleri tanır ve eşleştirebilir. Harfleri kopya edebilir, adını yazabilir. 8. Resim boyamayı ve resim yapmayı sever. 9. Pasif kelime dağarcığı ilköğretim için gerekli görülen zenginliğe ulaşmıştır. 10. Kendi görüş açısından sağ ve sol tarafını ayırt edebilir, ancak diğer bir kişinin sağ ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker. 11. Basit alışverişleri rahatlıkla yapabilir, paraları tanır. 12. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları, kaba bir biçimde şekillenmeye başlamıştır.