İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 23 Aralık 2015 Ankara
Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Sıkı para politikası duruşunun ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle yıllık kredi büyüme hızları makul düzeylerde seyretmektedir. Dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler ve tüketici kredilerinin ılımlı seyri cari dengedeki iyileşmeyi desteklemektedir. Avrupa Birliği ülkelerinin talebindeki artışın da katkısıyla büyüme kompozisyonu net ihracat lehine değişmektedir. Enerji fiyatlarındaki gelişmeler enflasyonu olumlu yönde etkilemeye devam etmektedir. Bununla birlikte, birikimli döviz kuru hareketleri çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmeyi geciktirmektedir. Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurlardaki gelişmeler dikkate alınarak para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir. Küresel para politikalarındaki normalleşmenin başlaması ile birlikte oynaklıklarda gözlenen düşüşün kalıcı olması halinde önümüzdeki toplantıdan itibaren para politikasındaki sadeleşme adımlarına başlanabilecektir. 2
Sunum Planı 1. İktisadi Faaliyet 2. Dış Denge 3. Enflasyon 4. Parasal ve Finansal Koşullar 3
İKTİSADİ FAALİYET VE DENGELENME 4
03/ 06/ 09/ 12/ 03/11 06/11 09/11 12/11 03/12 06/12 09/12 12/12 03/13 06/13 09/13 12/13 03/14 06/14 09/14 12/14 03/15 06/15 09/15 GSYİH büyümesi dayanıklı ve istikrarlı seyrini korumaktadır. 20 15 GSYİH Büyümesine Katkılar (Yüzde Puan) Stok Değişimi Net İhracat Nihai Yurt İçi Talep GSYİH 5 0-5 - Kaynak: TÜİK Son Veri: 2015 Ç3 5
01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 1 Güven endekslerinde son dönemde kayda değer bir toparlanma gözlenmiştir. Tüketici Güveni 90 25 Yatırım Eğilimi ve İstihdam Beklentisi (Mevsimsellikten Arındırılmış) Yatırım Eğilimi İstihdam Beklentisi 0 85 20 80 90 75 15 80 70 70 65 60 5 60 50 Bloomberg HT TÜİK-TCMB (sağ eksen) 55 50 0 Kaynak: Bloomberg HT, TÜİK, TCMB. Son Veri: Bloomberg HT Anketi için Kasım 2015, TÜİK-TCMB Anketi için Aralık 2015 Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Kasım 2015. 6
01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 01/14 03/14 05/14 07/14 09/14 11/14 01/15 03/15 05/15 07/15 09/15 11/15 Sanayi üretiminde ılımlı artış eğilimi sürerken sipariş göstergeleri iyileşmiştir. Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış) Kayıtlı Siparişler (Anket Sonucu) (Son 3 ay, Mevsimsellikten Arındırılmış) 130 78 20 125 77 76 15 İhracat Yurt İçi 120 75 74 5 115 73 0 1 Sanayi Üretimi KKO (sağ eksen) 72 71-5 5 70 - Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Sanayi Üretimi, Ekim 2015. KKO, Kasım 2015. Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Kasım 2015. 7
05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 İstihdamdaki istikrarlı artış devam etmektedir. 52 Katılım Oranı (yüzde) 28 15 İşsizlik Oranı (yüzde) 51 İstihdam (Milyon kişi, sağ eksen) 27 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (yüzde) 50 26 13 49 25 48 47 46 24 23 11 45 44 22 21 9 43 20 42 19 7 Kaynak: TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi, TCMB. Son Veri: Eylül 2015. 8
DIŞ DENGE 9
09 0609 19 04 09 0211 0711 1211 0512 12 0313 0813 0114 0614 1114 0415 0915 09 0609 19 04 09 0211 0711 1211 0512 12 0313 0813 0114 0614 1114 0415 0915 Son dönemde jeopolitik gelişmeler ihracat artışını sınırlamıştır. Rusya ya İhracat (Aylık, Milyon ABD Doları) Irak a İhracat (Aylık, Milyon ABD Doları) 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 0,0 0,0 1400,0 1200,0 00,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 Kaynak: TÜİK Son Veri: Ekim 2015.
07 0507 0907 08 0508 0908 09 0509 0909 01 05 09 0111 0511 0911 0112 0512 0912 0113 0513 0913 0114 0514 0914 0115 0515 0915 60 Avrupa ekonomilerinde gözlenen toparlanma büyümeyi ve dengelenmeyi desteklemektedir. Avrupa Birliğine İhracat (12 aylık birikimli, milyar Euro) 55 50 45 40 35 30 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Ekim 2015. 11
01 03 05 07 09 11 0111 0311 0511 0711 0911 1111 0112 0312 0512 0712 0912 1112 0113 0313 0513 0713 0913 1113 0114 0314 0514 0714 0914 1114 0115 0315 0515 0715 0915 Petrol fiyatlarındaki düşüşün cari denge üzerindeki olumlu etkisinin sürmesi beklenmektedir. 65 Enerji İthalatı (12-Aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) 60 55 50 45 40 35 30 25 Kaynak: TÜİK Son Veri: Ekim 2015. 12
02/03 07/03 12/03 05/04 /04 03/05 08/05 01/06 06/06 11/06 04/07 09/07 02/08 07/08 12/08 05/09 /09 03/ 08/ 01/11 06/11 11/11 04/12 09/12 02/13 07/13 12/13 05/14 /14 03/15 08/15 Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi tarihi düşük seviyelere yakın seyretmektedir. Reel Efektif Döviz Kuru (TÜFE Bazlı, 2003=0) 140 140 130 130 120 120 1 1 0 0 90 90 80 80 Son Veri: Kasım 2015. 13
04/09 08/09 12/09 04/ 08/ 12/ 04/11 08/11 12/11 04/12 08/12 12/12 04/13 08/13 12/13 04/14 08/14 12/14 04/15 08/15 Cari işlemler dengesinde yakın dönemde önemli bir iyileşme gözlenmiştir. 2 Cari İşlemler Dengesi (Mevsimsellikten Arındırılmış, 3 Aylık Hareketli Ortalama, Milyar ABD doları) 2 1 1 0 0-1 -1-2 -2-3 -3-4 -4-5 -5-6 -6-7 -8 Cari İşlemler Dengesi Cari İşlemler Dengesi (enerji ve altın hariç) Cari İşlemler Dengesi (altın hariç) -7-8 Kaynak: TCMB. Son Veri: Ekim 2015. 14
/ 12/ 02/11 04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 Bu doğrultuda, önümüzdeki dönemde birikimli cari işlemler dengesindeki iyileşmenin devam edeceği öngörülmektedir. -30 Cari İşlemler Dengesi (12 Ay Birikimli, Milyar ABD Doları) -35-40 -45-50 CİD CİD (altın hariç) -55-60 -65-70 -75-80 Kaynak: TCMB. Son Veri: Ekim 2015. 15
/ 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 Ekim 2015 itibarıyla cari işlemler açığı finansmanının tamamı uzun vadeli borçlanma ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile sağlanmaktadır. (12-aylık birikimli, Milyar ABD doları) 85 Portföy ve Kısa Vadeli** DYY ve Uzun Vadeli* CA 75 65 55 45 35 25 15 5-5 Kaynak: TCMB. *Uzun vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün uzun vadeli net kredi kullanımlarını ve banka, özel sektör ve Hazine nin tahvil ihraçlarını kapsamaktadır. **Kısa vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün net kısa vadeli kredi kullanımları ve bankalardaki mevduatları kapsamaktadır. Son Veri: Ekim 2015. 16
01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 09/14 /14 11/14 12/14 01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 Finansal sektörün yabancı para çekirdek dışı yükümlülüklerinin vadesi 2015 yılı boyunca uzamaya devam etmiştir. 60 Çekirdek-Dışı YP Yükümlülüklerin Vade Dağılımı (Yüzde Pay) 55 50 1 Yıla Kadar 45 40 3 Yıldan Uzun 35 30 25 Zorunlu Karşılık Tedbirleri 20 Kaynak: TCMB Son Veri: 4 Aralık 2015. 17
ENFLASYON 18
08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 Döviz kuru hareketlerinin gecikmeli etkileriyle enflasyon göstergelerindeki yükseliş sürmüştür. (Yıllık Yüzde Değişim) 13 12 TÜFE ÖKTG-H ÖKTG-I 11 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Kasım 2015. 19
01 08 0311 11 0512 1212 0713 0214 0914 0415 İthalat fiyatlarındaki düşüş döviz kurundan enflasyona geçiş etkisini kısmen telafi etmektedir. İthalat Fiyat Endeksi (20=0) 260 2 İthalat Fiyatları (TL) 160 1 İthalat Fiyatları (USD) 60 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son gözlem: Ekim 2015. 20
08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 Yakın dönemde bir yıl sonrası için enflasyon beklentileri artarken, iki yıl sonrası için beklentiler göreli olarak yatay seyretmektedir. 8,5 8,0 Enflasyon Beklentileri (Yüzde) 7,5 12 aylık 7,0 6,5 6,0 24 aylık 5,5 5,0 Kaynak: TCMB. Son Veri: Aralık 2015. 21
Parasal ve Finansal Koşullar 22
01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 09/14 11/14 01/15 03/15 05/15 07/15 09/15 11/15 Gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımları zayıf bir seyir izlemektedir. 40 35 30 25 20 15 5 0-5 - -15-20 -25-30 -35-40 Gelişmekte Olan Ülkelere Hisse Senedi ve Tahvil Akımları (Milyar ABD doları, 4 Haftalık Hareketli Toplam) Tahvil Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları Kaynak: EPFR. Son Veri: 16 Aralık 2015. 23
04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 700 600 Gelişmekte olan ülkelerin risk primi göstergeleri oynak seyrini korumaktadır. Ülkelerin ve Bölgelerin Risk Primleri (Baz Puan) EMBI Avrupa EMBI Türkiye EMBI Latin Amerika EMBI Asya 700 600 500 500 400 400 300 300 200 200 0 0 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 21 Aralık 2015. 24
02/11 04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 Gelişmekte olan piyasaların döviz kuru oynaklarında yakın dönemde bir miktar azalış gözlenmiştir. İma Edilen Döviz Kuru Oynaklığı (1 Ay, Yüzde) 35 35 30 30 25 Gelişmekte Olan Ülkeler* Türkiye 25 20 20 15 15 5 5 0 0 Kaynak: Bloomberg Gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Çek C., G. Afrika, Endonezya, Romanya para birimlerinin ABD doları karşısında ima edilen oynaklığı kullanılmıştır. Son Veri: 21 Aralık 2015. 25
05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 09/14 /14 11/14 12/14 01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 12/15 13 Para politikasındaki sıkı duruş gerekli görülen süre boyunca sürdürülecektir. Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizleri Faiz Oranları (Yüzde) TCMB Ortalama Fonlama Faizi 1 Haftalık Repo Faizi 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 12 11 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TCMB Son Veri: : 21 Aralık 2015. 26
01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 12/15 Küresel para politikalarının normalleşmeye başlamasıyla birlikte küresel oynaklık göstergelerinde bir miktar azalış gözlenmiştir. 40 35 VIX (yüzde) MOVE (baz puan,sağ eksen) VIX ve MOVE Oynaklık Endeksleri (5 Günlük Ortalama) 130 115 30 0 25 85 20 70 15 55 40 Kaynak: TCMB *Taralı alan 16 Aralık 2015 deki Fed faiz artırımından sonraki dönemi göstermektedir. Son Veri: 21 Aralık 2015. 27
05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 09/14 /14 11/14 12/14 01/15 02/15 03/15 04/15 05/15 06/15 07/15 08/15 09/15 /15 11/15 12/15 Oynaklıklarda gözlenen düşüşün kalıcı olması halinde önümüzdeki toplantıdan itibaren para politikasındaki sadeleşme adımlarına başlanabilecektir. 13 12 11 9 8 7 6 5 4 Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizleri Faiz Oranları (Yüzde) TCMB Ortalama Fonlama Faizi 1 Haftalık Repo Faizi 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 3 Kaynak: TCMB Son Veri: : 21 Aralık 2015. 28
Sadeleşmeye Yönelik Teknik Hazırlıklar Sadeleşme Öncesinde Rezerv opsiyon mekanizmasının (ROM) dengeleyici özelliğinin güçlendirilmesi (2016 Yılı Para ve Kur Politikası Metni, 46. paragraf). Sadeleşme Öncesinde ve Sürecinde Teminat koşullarına yönelik tedbirler (2016 Yılı Para ve Kur Politikası Metni, 20. paragraf). 29
04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 /14 12/14 02/15 04/15 06/15 08/15 /15 12/15 Getiri eğrisi yataya yakın konumunu korumaktadır. 12 Faiz Oranı (Yüzde) 5 Yıllık Piyasa Faizi 3 Aylık Piyasa Faizi 12 8 8 6 6 4 2 5 Yıl-3 Ay Farkı 4 2 0 0-2 -2 Kaynak: TCMB. Son Veri: 21 Aralık 2015. 30
01/ 04/ 07/ / 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 /14 01/15 04/15 07/15 /15 Son dönemdeki düşüşe rağmen tüketici kredisi faiz oranları yüksek seyrini korumaktadır. 21 Tüketici Kredi Faizleri (Yüzde) 19 17 15 13 11 Diğer Otomobil Konut 9 7 Kaynak: TCMB. Son Veri:11 Aralık 2015. 31
01/11 03/11 05/11 07/11 09/11 11/11 01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 09/14 11/14 01/15 03/15 05/15 07/15 09/15 11/15 Sıkı para politikası duruşunun ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle yıllık kredi büyüme hızlarındaki azalış sürmektedir. Toplam Kredi Büyümesi (Yıllık Değişim, Yüzde) 40 35 30 25 20 15 Kaynak: TCMB. Son Veri: 11 Aralık 2015. Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil), TGA Hariç Kur Etkisinden Arındırılmış. 32
01 03 05 07 09 11 0111 0311 0511 0711 0911 1111 0112 0312 0512 0712 0912 1112 0113 0313 0513 0713 0913 1113 0114 0314 0514 0714 0914 1114 0115 0315 0515 0715 0915 1115 Ticari kredilerin tüketici kredilerine göre daha hızlı büyümesi fiyat istikrarına, finansal istikrara ve dengelenme sürecine katkı yapmaktadır. 50 Ticari ve Tüketici Kredi Büyümesi (Yıllık Yüzde Değişim) 50 45 45 40 40 35 35 30 30 25 20 Ticari 25 20 15 Tüketici 15 5 5 0 0 Kaynak: TCMB. Son Veri: 11 Aralık 2015. Tüm Bankacılık Sektörü (Mevduat bankaları, Katılım bankaları ve Kalkınma/Yatırım bankaları). 33
Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Sıkı para politikası duruşunun ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle yıllık kredi büyüme hızları makul düzeylerde seyretmektedir. Dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler ve tüketici kredilerinin ılımlı seyri cari dengedeki iyileşmeyi desteklemektedir. Avrupa Birliği ülkelerinin talebindeki artışın da katkısıyla büyüme kompozisyonu net ihracat lehine değişmektedir. Enerji fiyatlarındaki gelişmeler enflasyonu olumlu yönde etkilemeye devam etmektedir. Bununla birlikte, birikimli döviz kuru hareketleri çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmeyi geciktirmektedir. Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurlardaki gelişmeler dikkate alınarak para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir. Küresel para politikalarındaki normalleşmenin başlaması ile birlikte oynaklıklarda gözlenen düşüşün kalıcı olması halinde önümüzdeki toplantıdan itibaren para politikasındaki sadeleşme adımlarına başlanabilecektir. 34
İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 23 Aralık 2015 Ankara