FELSEFE DERSİ MÜZÂKERE KONULARI Bu dosyadaki maddeler, 2014 Haziran döneminde yapılan mesleki çalışmalardan seçilmiştir. Bilindiği gibi Haziran döneminde; İHL Meslek Dersleri, DKAB ve Kültür Dersleri öğretmenlerimizin katılımıyla komisyonlar oluşturuldu. Bu komisyonlar, belirlenen ana başlıklar çerçevesinde ilgili dersleri müzakere ettiler ve dile gelen görüşler raportörler tarafından yazıya geçirildi. İllerde birleştirilerek gönderilen bu dosyalardan seçilen bazı önemli maddeler Eylül-2014 Mesleki Çalışmalarda öğretmenlerimizin görüş alışverişine ve müzâkerelerde bulunmasına esas olması için buraya alınmıştır. Bu metin, yayınlanmış bir eser, akademik bir çalışma veya Din Öğretimi Genel Müdürlüğünce hazırlanan bir rapor değildir. Ortaöğretim kurumları yönetmeliğinde belirtilen mesleki çalışmalar çerçevesinde, alan öğretmenlerinin görüşlerinden oluşan ve birbirinden farklı teklifleri de içeren bir metindir. Emeği geçen öğretmenlerimize teşekkür ederiz. 1
A. DERSİN ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARIYLA İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. İmam Hatip Lisesi meslek dersleri içerik bakımından felsefe ile iç içedir. Ayrıca programda ders dağılımları yerinde olup, konular daha da çoğaltılmalıdır. Seçmeli derslerde durum aynı olup konu başlıklarına bağlı kalmalıdır. Programlar öğrenciyi düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik olmalıdır. 2. Felsefe dersi çok yönlü düşünme, soyut düşünme, felsefe tarihinden yola çıkarak dünya üzerinde yorum yapabilmedir. Psikoloji dersi bireyi tanıma, bireyi anlayabilme, kendini tanıma ve gerçekleştirme, arkadaş ortamında sosyal grup etkileşimini gerçekleştirmedir. Sosyoloji dersi ise; kendi kültürünü ve başka kültürleri tanıma, değerler ve inançların kazanım şeklinde amaçlarının olduğunu belirtildi. 3. Öğrencilerin derse karşı ilgi uyandırabilmek için diğer zümre öğretmenleri ile işbirliği yapılması ve düşünerek üretkenliğe yöneltmek faydalı olur. 4. Din felsefesi okulumuzun türü itibariyle kazanımlar konusunda en etkili ünite olmuştur. 5. Felsefe dersinde, öğrencilerin kendilerini tanımaları, kendileriyle barışık olmaları, düşünme alışkanlıkları gibi amaçlar gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin birbirlerine olan davranışlarında nazik davranışlar kazandırılmıştır. 6. Rehberlik servisi tarafından öğretim programları hakkında yıl boyunca ve seminer döneminde bilgilendirme yapılmıştır. İmam hatip liselerinde uygulanan programlar, öğrencilerin gerçek hayata bu çalışmaları uyarlayabilmesi için gerekli beceriler hakkında bilgi verildi. Farklı ülkelerdeki ve türdeki aynı yaş grubuna hitap eden ülkelerin programları değerlendirmeye dâhil edildi. 7. Felsefe dersinin kazanımlarında yaşanan en büyük zorluk dersin soyut kalmasıydı. Son 4 yıldır gerek ders kitaplarının değişmesi, gerekse kullanılan yöntemlerle ders somutlaştırılmıştır. 8. Felsefe grubu dersleri işlenirken sınıf ortamında herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. Öğrencilerin ilgisini ve akademik başarı düzeyini arttırmak için kazanımların ardından konuyu pekiştirici testler çözülmüştür. 9. Dersin alanının soyut ve yoğun mantıksal muhakeme gücü gerektiren konulardan oluşmuş olması, dersin işlenişinde, kazanımların gerçekleştirilmesinde öğrencilere önemli sorumluluklar yüklemektedir; Derse hazırlıklı gelmelerinin yanı sıra okuma ve okuduğunu anlama becerilerinin gelişmiş, sorgulayıcı eleştirel düşünme yapısı kazanmış olmaları da gerekmektedir. 10. Derste felsefi problem oluşturarak öğrencilerin bu problemi serbest düşünme ve beyin fırtınası yöntemleri ile çözmeye çalışmaları, sonra da felsefe tarihinde filozoflarca bu konuda üretilmiş çözümleri kavrayıp bunların ne derece tutarlı olduklarını karşılaştırmalı olarak müzakere edebilmelerinin sağlanması, dersin işlenişinde temel amaç olmalıdır. 11. Öğrencilerin kendi yorumlarını katamadıkları bir felsefe dersi düşünülemeyeceği gibi herhangi bir bilgi temeline dayanmadan felsefi yorumlama yapmanın da bizi istendik sonuca ulaştıracağı düşünülemez. 2
B. DERSİN ÖĞRETİMİNDE UYGULANAN ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİYLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. Felsefe ve diğer alanlardaki aktüel filmler de ders kapsamında öğrencilere izletilebilmelidir. 2. Öğretim yöntemlerinin paylaşılmasında öğretmenlerimizin birbirlerinin derslerine girmeleri çok faydalı olacaktır. 3. Haftalık ders programına zümre toplantı saatleri konulmalıdır. Zümreler her hafta toplanarak türlü paylaşımlarda bulunabilmelidir. 4. Ders esnasında konu anlatımından sonra öğrencilere problemler çözdürülmeli oyunlarla formüllerin akıllarında kalmaları sağlanmalıdır. 5. Mantık dersini ve o dersin amacına yönelik oyunlar oynatılmalıdır. 6. Mantık dersiyle ilgili sınıflar arası münazaralar yarışmaları yaptırılmalı böylelikle mantık dersinin içeriği öğrenciler tarafından daha iyi algılanması sağlanmalıdır. 7. Ders ile ilgili karikatür yarışmaları yapılabilir. 8. TRT'nin hazırlamış olduğu ve Farabi, İbn-i Sina gibi Müslüman düşünürlerin yaşamını konu alan "Asya'nın Kandilleri" ve Anadolu'da Zaman" isimli belgeseli öğrencilere izlettirilebilir. 9. Bilim ve teknolojideki gelişmelerin, derslere yansıtılmasını sağlayıcı kararlar alınması konusunda içinde bulunduğumuz çağ Bilim ve Teknoloji Çağı olması nedeniyle kültür derslerinde öğrencilerimize araştırma ödevleri verilebilir. Öğrencilere sunumlar hazırlatılabilir, okul idaresi ve bilgisayar bölümüyle irtibata geçilerek hazırlanan bu sunumlar öğrencilerimize izlettirilebilir. 10. Derslerinde işlenecek konular hakkında sorular öğrencilere bir ders öncesinden verilerek, öğrencilerin derse araç ve gereç olarak da hazır gelmeleri sağlanmalıdır. 11. Öğrenciye ders araç ve gereçlerini kullanmak alışkanlığını vermek amacıyla her öğrencinin derse gelirken ders kitabı, defteri getirmesi ve kontrollerin düzenli yapılması faydalı olacaktır. 12. Sosyoloji dersinde genellikle kullanılan öğretim yöntem ve teknikleri anlatım, sorucevap, karşılaştırma, tartışma, beyin fırtınası, altı şapka ve örneklendirmedir. 13. Sosyoloji araştırmalarda kullanılan yöntem ve tekniklerle ilgili öğrenciler ilgilendikleri ve istedikleri konularda gözlem, görüşme, anket, monografi hazırlanıp, böylelikle aktif öğrenme gerçekleştirilebilir. 14. Felsefeyle tanışalım ünitesinde felsefenin anlamı ve özellikleri verildikten sonra bütün bir felsefe tarihini filozoflar, yaşadıkları yerler ve dönemleri özetleyen bir konu başlığı ve yine bir sayfalık filozofların yaşadıkları dönemi yılları temsil ettikleri düşünce akımlarını gösteren bir kavram haritası olursa felsefenin diğer ünitelerinde konular işlenirken öğrenciler filozof ve temsil ettikleri akım ve görüşlerini öğrenirken konulara daha kolay aşina olabilirler. 3
B. DERS KİTAPLARI VE ÖĞRETİM MATERYALLERİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. Felsefe derslerinde ilgiyi toplamak için filozofların resimlerinden faydalanılır. Yaşadıkları çevre ve dönemi anlatan resimler de konunun bütüncül bir yaklaşım içerisinde algılanmasını sağlayacaktır. Öğrencilerin düşünürlerin yaşadıkları yerler ile ilgili resimler görmeleri onların motivasyonunu arttıracaktır. Felsefe derslerinde kullanılabilecek bir diğer materyal de kavram haritalardır. 2. Felsefe derslerinde konu yeri geldikçe gerçek eşyalar ve modeller kullanılmalıdır. 3. Önceden hazırlanmış bir takım bilgi ve belgelerin çeşitli cihazlar yardımı ile duvara, tahtaya vb. yansıtılması öğrencinin görsel algılamasını önemli ölçüde etkiler. Böylesi aletler ki bunların başında episkop, tepegöz ve slâyt makinesi gelmektedir, öğrenmeyi kolaylaştıran zamandan tasarrufu sağlayan aletlerdir. 4. Öğrenme sadece görsel boyutta gerçekleşmeyen bir durumdur. Kimi durumlarda ilginç sesler ve ses dizeleri de öğrencinin zihninde yer tutar. Bu amaçla önceden hazırlanmış materyaller kullanılabilir. Felsefe eğitiminde dinleme ve dinlediğini anlama, düşünce yeteneğini geliştirmeye yardımcı olur. Felsefe derslerinde önceden hazırlanacak çeşitli diyaloglar veya konu anlatımları kaydedilerek öğrencilere sunulabilir. 5. Görsel materyaller ile işitsel materyallerin bir bileşimi olan video/vcd/dvd gibi materyaller hem sesin hem de görüntünün bir arada olduğu materyallerdir. Araştırılarak önceden tespit edilecek konuya uygun filmler ders içerisinde eğitim amaçlı kullanılabilir. Felsefe derslerinde uygun filmlere yer verilmesi soyut düşüncelerin daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır. D. OKUL İÇİ VE DIŞI SOSYAL- KÜLTÜREL ETKİNLİKLERLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. Bakanlığımızın yapmış olduğu Felsefe Olimpiyatı benzeri projelerle tüm ortaöğretim öğrencilerinin ve öğretmenlerinin bu imkândan yararlanması sağlanmalıdır. 2. Felsefe dersini sevdirmek amaçlı felsefenin çıkış yerlerine okul gezileri düzenlenmelidir. 3. Sosyolojinin ne demek olduğunu yaparak yaşayarak öğrenmeleri açısından okul gezileri düzenlenmeli ki böylelikle kendi kültürlerinin yanı sıra başka kültürler hakkında da bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır. 4. Mantık dersiyle ilgili sınıflar arası münazaralar yarışmaları yaptırılmalı böylelikle mantık dersinin içeriği öğrenciler tarafından daha iyi algılanmalı ve benimsenmelidir. 5. Felsefe kulübü kurulursa öğrencilere felsefe etkinlikleri yaptırılarak farklı bakış açılarının gelişmesi felsefenin öğrencilere sevdirilmesi sağlanabilir. 6. Duvar gazetesi veya felsefe grubu dersleri içerikli dergilerin çıkarılması öğrencilerin derslere olan ilgisini artırabilir. 7. Edebiyat zümresi ile işbirliği yapılarak filozofların hayatları tiyatro sunumu yapılabilir. 8. Bu tür faaliyetlerde çok pasif öğrenciler bile ilerleyen zamanlarda daha aktif hale gelebiliyorlar. Bu öğrenciler kendilerini daha rahat ifade edebiliyorlar ve ilerleyen yıllarda toplumda daha faal bireyler oluyorlar. 9. Öğrenci sayısının mecbur tutulmaması, öğretmenin etkinlik projesine göre sayıyı belirleme ve programı yürütme yetkisinin olması gerekir. 4
10. Okul dışı sosyal ve kültürel etkinlikler olarak dersle alakalı sinema, tiyatro, gezi inceleme ve sportif faaliyetler çevre duyarlılığı açından çevre temizliği, fidan dikme, üniversite, kitap fuarları, müze gezileri sosyal bilinci arttıracak huzur evi, ceza evi, hastane ziyaretleri yapılmaya çalışılıyor bu faaliyetleri öğrencilerin davranışlarına katkısı görülmektedir. 11. Sosyal etkinliklerde öğrencilerin gizli kalmış yetenekleri ortaya çıkartılabilir. Onların kendilerini ve yeteneklerini keşfetmeleri sağlanabilir. 12. Özgüveni artan bireyler sorumluluk almaktan kaçınmazlar. Bu niteliği kazanan bireylerin hayatta başarılı olma konusunda büyük avantajlar elde ettiği unutulmamalıdır. 13. Öğrencilere değişik sosyal etkinliklerle öz güven duygusu ve sorumluluk bilinci kazandıran eğitim kurumları, bireyleri hayata hazırlama konusunda büyük bir işlevi yerine getirmiş sayılırlar. 14. Farklı etkinliklerde görev alan öğrencilerin sosyal ve toplumsal olaylara karşı duyarlılıkları artar. İyiyi kötüden, yararlıyı zararlıdan ayırarak tepki göstermekten ya da takdir duygularını dile getirmekten geri durmaz. E. SINIF YÖNETİMİ, ÖĞRENCİLERLE İLETİŞİM VE AKADEMİK BAŞARININ ARTTIRILMASIYLA İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. Sağlıklı bir sınıf ikliminin oluşturulması için sınıf yönetimi ilkeleri saydam ve demokratik olarak uygulanmıştır. 2. Öğrencilerin ilgisini artırmak ve akademik başarı düzeyini yükseltmek için felsefe dersinde kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinin zenginleştirilmesi öngörülmüştür. 3. İlgisi olmayan ve felsefe dersinde başarı düzeyi düşük olan öğrencilerle ilgili birebir eğitim yapılması ve desteklenmesi öngörülmüştür. 4. Ders esnasında öğrencileri anında ödüllendirmek ya da cezalandırmak öğrencinin dikkatini hazır tutmada ve derse hazırlıklı gelmesinde, sınıf kurallarına uymasında olumlu bir etki yapmaktadır. 5. Ders ağırlık ve konularına göre farklı test çözümlerinin arttırılması, akademik başarının yükselmesini sağlayacaktır. 6. Sınıf yönetiminde öğrenci odaklı olunmalıdır. F. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. Her öğrencinin cevaplayabileceği klasik, çoktan seçmeli, boşluk doldurma, doğru yanlış, kavram eşleştirme gibi soru tipleri kullanılmalı, 2. Sınav analizleri yapılıp kazanımların değerlendirmesi sağlanmalı, anlaşılmayan konular tekrar edilmeli, 3. Ortak sınavlarda öğrenci seviyeleri göz önünde bulundurularak soru tipleri belirlenmeli, 4. Performans ve proje görevleri verilirken öğrencilerin ilgi, istek, merak ve bilgileri göz önünde bulundurulmalı, 5
5. Sınıf içi performans değerlendirmesi, performans değerlendirmesi ve proje değerlendirmesinde kullanılan ölçekler öğrenciye açıklanmalı ve bu ölçekler doğrultusunda notlandırma yapılmalı, 6. Performans ödevleri verilen derslerle ilgili konular üzerinden araştırma yapmaya, alan çalışması yapmaya yönelik olmuştur. Performans notlarının böyle değerlendirilmesi öğrenciyi öğrenmek noktasında teşvik etmiştir. 7. Felsefe grubu derslerinde öğrencilerin yorum yapmalarına imkân verebilecek bir ölçme ve değerlendirme yönteminin uygulanması gerekir. Örneğin soru sayısı azaltılarak öğlencinin soruya tutarlı, temellendirmeye ve akla dayalı cevap verebilme niteliklerini ölçebilecek bir mekanizma geliştirilmelidir. 8. Sınıf içinde münazaralar yapılmalı bu münazarada etkili olan öğrenciler yüksek puan ile ödüllendirilmelidir. 9. Öğrencilerin yorum yapabilme, sorgulama ve eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirmelerine katkı sağlayan en önemli unsurlardan biri de okuma olduğuna göre öğrenciyi okumaya teşvik edecek uygulamalar yapılabilir. Örneğin bu öğretim yılında öğrencilere felsefe grubu dersleri ile ilgili kitaplar okutulmuş ve öğrencilerin bu kitapları özetlemeleri istenmiştir. Kitap okuduğu tespit edilen öğrenciler yüksek performans notlarıyla ödüllendirilmiştir. 10. Öğrencilerin ders çalışma programları da Rehberlik servisi ile işbirliği içerisinde Ölçme değerlendirme servisimizce hazırlanmaktadır. 11. Ders programları, öğrencilerin bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak hazırlanmakta ve ayrıca en önemlisi öğrencilerin eksik kaldıkları derslerden ve konulardan olmak üzere aylık olarak değişmektedir. 12. Rehberlik servisi olarak uygulanan test ve anketlerin Ölçme ve Değerlendirme yapılarak sonuçları öğrencilerle paylaşılmalıdır. G. ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ GELİŞİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 1. Öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimleri için hizmet içi eğitim kursları ve seminerler çok önemlidir. Bunlara başvuruların yakından takip edilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda kişisel çaba ve gayretler de öğretmenin kendini geliştirmesi adına önem arz etmektedir. Kitaplar, dergi, makale, internet ve CD ler bu doğrultuda öğretmene yardımcı olacaktır. 2. İnternet adreslerine örnek verecek olursak; PHET simülasyon, ODTÜ eğitsel oyun portalı, EBA yaşam boyu öğrenme, eğitim teknolojileri-eğitsel uygulamalar, EBREADER.NET e-içerikler vb. Bu siteler hem öğrencilere materyal açısından hem de öğretmenin gelişimi için yararlanılabilir. 3. Öğretmenin, daha iyi bir öğretmen olma noktasındaki bireysel ihtiyac hissetmesi, yaşam boyu öğrenmeye olan bağlılık önemlidir. 4. Eğitim-öğretimde yeni yaklaşımların konu alındığı makalelerden (bu makalelere eğitimle ilgili internet sitelerinden, üniversitelerin yayınladığı sosyal bilimler dergilerinden) faydalanılabilir. 5. Aynı zümrede yer alan öğretmenlerin farklı kazanımlar elde etmek açısından zaman zaman birbirlerinin dersine gözlemci olarak katılmaları da mesleki gelişime katkıda bulunabilir. 6