Paukkale Üniversitesi Mühendislik Bilileri Dergisi Paukkale University Journal of Engineering Sciences Bölgesel Isıta için Yeniden Düzenleniş bir Standart Otoobil Kliası Perforansının Bulanık Mantık ile Modellenesi Modelling Perforance of a Standard Autootive Air Conditioner Rearranged for Regional Heating via Fuzzy Logic Öz Bu çalışada, standart otoobil kliasının bölgesel ısıta perforansının iyileştirilesi deneysel olarak inceleniş, bu deneysel çalışa esnasında elde edilen veriler yardııyla sistein bulanık antık (BM) odeli oluşturuluştıur. BM yönteinde giriş paraetreleri kopresör devri (dev/dk) ve zaan (s); çıkış paraetreleri ise sırt ve oturak sıcaklıkları ( T) dir. 500 dev/dk dan 1000 dev/dk ya kadar 100 dev/dk aralıklarla 15 dk. boyunca sırt ve oturak sıcaklıkları belirleniştir. Giriş ve çıkış paraetrelerinin sayısal verileri bulanıklaştırılıştır. Bunlar; çok çok düşük (L1), çok düşük (L), düşük (L3), negatif orta (L4), orta (L5), pozitif orta (L6), yüksek (L7), çok yüksek (L8) ve çok çok yüksek (L9) dır. Sistein girişi ile çıkışı arasındaki ilişkiyi tanılayan ve bulanık antık denetleyicinin davranışlarını tespit eden deneti kuralları oluşturuluştur. 6 farklı devirde her 5 saniyede bir değerler ölçülüş, sırt ve oturak sıcaklığı için topla 160 deneysel veri, BM yardııyla da bulunuştur. BM yönteiyle oluşturulan odelden elde edilen sonuçlar ile deneysel çalışada tespit edilen sonuçlar deterinasyon katsayısı (R ) yöntei kullanılarak karşılaştırılıştır. Ayrıca bu çalışada deneysel çalışa esnasında yapılayan 550 dev/dk ile 950 dev/dk arasındaki ara devirlerdeki sırt ve oturak sıcaklıkları BM odeli ile tahin ettiriliştir. Anahtar kelieler: Otoobil Kliası, Isıta Perforansı, Bulanık Mantık (BM) Abstract In this study, the iproveent of district heating perforances of the standard car air conditioning was exained experientally, fuzzy logic odel of the syste was developed using data obtained during this experiental study. In the fuzzy logic ethod input paraeters are copressor speed (rp) and tie (s); output paraeters are back and seat teperature ( T). The back and seat teperatures, fro 500 to 1000 rp for every 100 rp increent and throughout 15 inutes, were deterined. The nuerical data of the input and output paraeters were fuzzyficated with these paraeters; very very low (L1), very low (L), low (L3), negative ediu (L4), ediu (L5), positive ediu (L6), high (L7) is very high (L8) and very very high (L9). The control rules, which defines the relationship between the input and output of the syste and deterine the behavior of the fuzzy controller were created. 160 experiental data of the back and seat teperature values were obtained with the help of Fuzzy Logic odel for every 5 seconds in 6 different revolutions. The results fro the fuzzy logic odel and fro the experiental study were copared using deterination coefficient (R ) ethod. In addition, the back and seat teperatures were estated by the Fuzzy Logic Model which were not obtained fro the experiental study for the between 550 rp and 950 rp. Keywords: Car Air Conditioning, Perforance Heating, Fuzzy Logic 1 Giriş Binek otoobillerde klia başlarda konfor için tercih edilirken günüüzde bir ihtiyaç halini aldığından standart bir özellik haline geliştir. Kliaların perforansının iyileştirilesi adına donanısal özelliklerin geliştirilesi yönünde pek çok çalışalar yapılıştır. Klasik taşıt kliaları buhar sıkıştıralı çevri prensibine göre çalışaktadır. Günüüzde alternatif klia sisteleri tasarlanaktadır. Bu klia sistelerinin en öneli özellikleri, çevreye verdikleri zararın daha düşük olası ve atık ısının değerlendirilesidir. Otoobillerde klia, ısıl konfor açısından öneli bir paraetredir. Isıl konfora etki eden faktörlerin başta gelenleri hava sıcaklığı, hava hızı, havanın nei, ortalaa ışını iktarı, yapılan aktiviteler ve giysiler olarak sayılabilir. Çok sıcak yaz günlerinde ya da soğuk kış günlerinde konvansiyonel otoobil kliaları sürücü ve yolcuların ısıl konforu için yeterli olaaktadır. Otoobil kabininin ısıtılası ya da soğutulası belli bir zaan alır. Bu zaan zarfında lokal ısıta ya da soğuta yapılarak insan vücudu doğrudan etkilenebilir. Bu aaçla otoobil koltukları kış evsiinde ısıtılaktadır. Ancak insan vücudu ile en yakın teas halinde olan koltukların yaz evsiinde de soğutulası ısıl konfor yönünden oldukça öneli olabilir. Bu duru klianın soğuta perforansını arttıracak ve klia sisteinin soğuta yükünü de azaltacaktır. Isıtalı/soğutalı koltuk, konvansiyonel klia sisteinden daha etkilidir. Bu yüzden otoobil koltuklarına ısıta ve soğuta sistei yerleştirilerek zaan kaybı ve enerji harcaası azaltılabilir. Yaz aylarındaki sıcak günlerde caları kapalı olarak park halinde duran bir otoobile binildiğinde ilk olarak otoobilin kliası çalıştırılak istenir. Otoobil kliası insanlara önden soğuk hava üfler. Eğer otoobile binen kişi terli ise üflenen soğuk hava kişinin sağlığı üzerinde olusuz etkiler eydana getirebilir. Eğer otoobil koltuğu klia sistei ile ayrıca soğutuluyorsa baldırlar ve bel kısı da gövdenin ön kısı ile aynı anda soğuyacağından bir ısıl denge 1
oluşacaktır. Benzer şekilde kış aylarında çok soğuk bir otoobil kabinine binen kişi ükün olduğu kadar çabuk ısınak isteyecektir. Soğuk koltuk ısıtılarak baldırlardan etkili bir ısı transferi sağlanır ve bu yolla vücudun ısınasına katkı sağlanabilir. Bu önleler daha etkili bir ısıta ya da soğuta sağlayacağından klia perforansına olulu yönde katkı sağlar. Bu çalışada, bir aracacın kliası üzerinde değişiklik yapılarak bölgesel ısıta yardııyla perforans artışına yönelik deneysel bir çalışanın verileri kullanılarak oluşturulan ateatik odel üzerinden yapay zekâ teknikleri ve bulanık antık yöntei kullanılarak sayısal bir odel oluşturak aaçlanıştır. Zekâ, insanın düşüne, akıl yürüte, kavraa, öğrene, olaylardan sonuç çıkara yeteneklerinin tüüdür. Yapay zeka ise, bir bilgisayarın ya da bilgisayara bağlı bir akinenin insana özgü nitelikler olan yorulaa, geçiş deneyilerden yararlana, genellee gibi özellikleri yerine getire yeteneği olarak tanılanaktadır [1]. Yapay sinir ağları, genetik algorita ve bulanık antık gibi yapay zeka yönteleri özellikle son yıllarda geniş bir araştıra ve uygulaa alanı bulaktadırlar. Yapay sinir ağları, insan beyninin sinir ağlarını taklit eden bilgisayar progralarıdır. Bir anlada paralel bilgi işlee sistei olarak düşünülebilir. İlgili olaya ait örnekler üzerinde çalışılarak yapay sinir ağlarına bilgiler verilir. Bu örnekleri kullanarak daha önceden ortaya çıkarılış özellikler ile genelleştire yapılarak, daha sonra çalışılacak olaylara çözü üretektedir. Ayrıca o zaana kadar hiç rastlanaış olaylar hakkında da yoru yapaktadır. Genetik algoritalar yöntei, evrisel hesaplaa tekniğinin bir parçasını içerektedir. İlgili çalışa üzerindeki bir veri öbeğinden özel bir veriyi bulak için kullanılan bir araa yönteidir. Bulanık antık ise, bulanık küe teorisine dayanan bir ateatiksel disiplindir. Bulanık antık insan antığında olduğu gibi, uzun-kısa yerine, uzunortadan uzun-orta-ortadan kısa-kısa vb. ara değerlere göre çalışaktadır []. Bulanık antık, eldeki verilerin doğru ve yanlış olasıyla değil hangi oranda doğru veya hangi oranda yanlış olduğuyla ilgilenir. İnsan düşüne ve karar vere ekanizasına benzer bir çalışa prensibi olduğundan, odellee yöntei olarak çok kullanılır. Deneysel çalışalarda sonuçların elde edilesinde zaan ve aliyet unsuru, daha önce yapılış deneylerden elde edilen verilerle genelleeler yaparak, bu genellee ile daha önce gerçekleştirileiş deneylere ilişkin çözüler üretilesini gerektiriştir. Bu kapsada kullanılan bulanık antık odeli ayrıca deneyler için örnekler alınırken ara değerlerin sonucunun bilineeesi, bağısız değişkenlerin sayısının çok fazla olası nedeniyle hesaplaaların zor oluşu gibi olusuz duruları giderek için de kullanılır [3]. Literatür Araştırası Otoobil kliaları üzerine çok yaygın ve oldukça farklı araştıralar yapılıştır. Bu çalışalardan bazıları aşağıda özetleniştir. Ünal ve diğ. [4] otobüslerde kullanılan buhar sıkıştıralı soğuta sistelerinin ejektörlü hale getirilesi ile oluşturulan yeni bir sistede, soğuta etkinliğinin kütlesel debi oranı ile değişiini teorik olarak inceleişlerdir. Solaz ve Özgören [5] güneş enerjisi (PV) destekli çalışan taşıt klia sisteinin dinaik perforansını deneysel olarak araştıran bir çalışa yapışlardır. Çalışada Türkiyenin güneş enerjisi yönünden zengin olan beş ayrı ili için klia sisteinin terodinaik bir analizi yapılıştır. Erzurulu ve Sabancı [6] klia sisteinin traktör özgül yakıt tüketii ve traktör verii üzerindeki etkilerini deneysel olarak inceleişlerdir. Çalışaya göre traktörde klia kullanıının özgül yakıt sarfiyatı üzerinde pozitif, kuyruk ili verii üzerinde negatif bir etkisi oluştur. Esen ve Hoşöz [7] çalışalarında R1 ve R134a soğutucu akışkanları ile iklilendirilen otoobil kliasında farklı kopresör devirleri ve ısı yükleri için karşılaştıralı bir perforans analizi yapışlardır. Sonuç olarak aynı soğuta yükünde R134a nın R1 ye oranla daha düşük soğutucu akışkan kütle debisi ile çalıştığını tespit etişlerdir. Öngel ve Mergen [8] insanların çalıştığı çevrede doyuu sağlaak ve insanın perforansını düşüren unsurları ortadan kaldırak konusu üzerine bir çalışa yapışlardır. Isıl konforu iyileştirerek bedensel ve zihinsel veri artışı sağlayan unsurları araştırışlardır. Kılıç ve Akyol [9] çalışalarında otoobillerin ısıta süresince farklı hava yönlendiricileri seçiinde sürekli değişen ısıl konfor paraetrelerinin değişiini deneysel olarak inceleişlerdir. Deneyde bir siülasyon odeli hazırlanarak sürücünün çevresiyle ısıl etkileşii ve fizyolojik tepkileri inceleniştir. Yiğit ve Ataca [10] insan vücudu üzerinde ısı ve kütle transferi, deneti ekanizaları ve çevre şartlarının odellerinin analitik ve sayısal çözüleri üzerinde çalışışlardır. Akyol ve Kılıç [11] otoobillerin ısıta işlei sürecinde farklı hava yönlendiricileri seçiinde sürekli değişen ve kabin içinde düzensiz bir dağılı gösteren ısıl konfor paraetrelerinin değişiini deneysel olarak test etişlerdir. Ataca ve Yiğit [1] çalışalarında çevresel paraetrelerin konfor algıları üzerine etkisini deneysel olarak elde ediliş olan sonuçlar üzerinden ele alışlar ve konfor algıları dışında bu paraetrelerin insan sağlığı üzerine etkilerini tartışışlardır. Babalık ve Cengiz [13] çalışalarında dört denek ve iki farklı ortada, dört ayrı klialı otoobil sürücü koltuğu ile deneyler yapışlardır. Isıl konfor etkileri objektif ölçüler ve sübjektif sorgulaalarla karşılaştıralı olarak değerlendiriliştir. Babalık ve Cengiz [14] farklı bir çalışada; dört denek ve iki ayrı orta sıcaklığı için dört ayrı klia otoobil sürücü koltuğu ile çalışa yapışlardır. Bu çalışada yaptıkları konfor deneyinde sekiz ayrı noktada deri sıcaklığını, iki ayrı noktada vücut neini ölçüşler ve konfor değerlendiresinde nein deri sıcaklığına göre daha doğru bir ölçek olduğu sonucuna varışlardır. Kaynaklı ve Yaankaradeniz [15] çalışalarında anlık enerji denge odeli ile ısıl konfor şartlarının siülasyonu üzerinde çalışarak vücut ile çevre arasındaki ısı ve kütle transferi hesabı yapan, ortaın ısıl konfor seviyesinin tespiti için gerekli prosedürleri tanıtan, ühendislik uygulaalarında kullanıcıya çeşitli kolaylıklar sağlayan bir bilgisayar yazılıı geliştirişlerdir. Bu çalışada, literatürde yer alan çalışalardan farklı olarak, konvansiyonel otoobil kliası üzerinde konstruktif bazı değişiklikler yapılış, sürücü koltuğu klia sistei ile ısıtılak suretiyle çeşitli kopresör devirleri için deneysel çalışa yapılarak ısıta perforansı belirleniştir. Bu deneysel çalışa yardııyla sistein bulanık antık yöntei ile odeli oluşturuluştur. Bulanık antık yönteinin bu alanda başarıyla uygulanabildiği gösteriliş, deneysel çalışa esnasında yapılayan ara değerler bu yöntele tahin ettiriliştir.
3 Materyal ve Metot Yapılan deneysel çalışada Renault Toros SW arka pert oluş bir araç kullanılıştır. Bir otoobil kliası araç üzerine onte ediliştir. Otoobil sürücü koltuğu özel olarak odifiye ediliştir. Koltuğun oturak ve sırt kısılarına sürücüyü rahatsız etiyecek şekilde ince borulardan oluşan ısıtıcı/soğutucu serpantinler yerleştiriliştir. Otoobil klia sisteinden ayrılan bir boru ile bu serpantinlere soğutucu akışkan üflenek suretiyle koltuk ısıtılıştır/soğutuluştur. Isıtıcı/soğutucu serpantinlere bir kollektör aracılığı ile soğutkan verilekte ve toplayıcı başka bir kollektörden soğutkan çıkışı olaktadır. Koltukta ayarlanabilen ısıtasoğuta fonksiyonu bulunaaktadır. Kadeeler ancak kopresör devri ile yapılabilektedir. Koltuk sırt ve oturak kısılarında 5 er adet ısıl çift aracılığı ile ölçülen sıcaklık değerlerinin ortalaası alınarak sırt ve oturak kısıların sıcaklıkları tespit ediliştir. Ayrıca koltuğa giriş ve çıkış sıcaklıkları, otoobil kliası evaparatörüne giriş ve çıkış sıcaklıkları, kopresör giriş ve çıkış sıcaklıları gibi pek çok noktadan sıcaklık değerleri ölçülüştür. Orta sıcaklığını ölçen ısıl çift ile beraber topla noktada sıcaklık değerleri ölçülüştür. Ayrıca kopresör giriş ve çıkış basınçları ile kopresör devirleri ayrı ayrı ölçülerek kaydediliştir. Deney sisteinin önden görünüşü Şekil 1 de veriliştir. Şekil 1 de verilen parça nuaraları aşağıda listeleniştir. 1. Kondansör fanı. İnvertör; AC DC dönüştürücü 3. Elektrik aça kapaa şartelleri 4. Orta sıcaklığını ölçen teroetre 5. Kopresör giriş ve çıkış basınçlarını ölçen anoetre 6. Koltuk ısıtayı ya da koltuk soğutayı devreye sokan sivitch Deney düzeneğinin arkadan görünüşü Şekil de veriliştir. Şekil de verilen parça nuaraları aşağıda listeleniştir. 1. Doğru akı elektrik otoru. Kopresör 3. Kurutucu 4. Kondansör (soğuta prosesi) / Evaparatör (Isıta prosesi) Klia sisteinde bulunan kopresör devrini otordan alırken burada devrini elektrik otorundan alakta ve bu devir invertör yardııyla kontrol edilektedir. Her bir deney aşaasına başlaadan önce bazı ön hazırlıklar yapılıştır. Her şeyden önce klia sisteindeki borularda gaz kaçağı olup oladığı sık sık kontrol ediliştir. Her deneyden önce data logger a bağlı ısıl çiftler için doğru ölçü yapıp yapadıkları kontrol ediliştir. Data logger beş saniyede bir ölçü yapacak şekilde ayarlanıştır. Data logger, ölçülerin kayıt edileceği bilgisayara bağlanarak siste ilk beş dakika rölantide çalıştırılıştır. Her bir devir adıındaki deneyler için ölçüler alınadan önce sistein sürekli rejie giresi için on dakika bekleniştir. Her bir devir adıında on beş dakika süreyle veri alınıştır. Bu on beş dakikanın ilk beşinci dakikasından itibaren beş dakika boyunca koltuğa bir kişi oturtularak deneyler tekrarlanıştır. Koltuğa oturtulan kişiye ısıl yönden rahat olup oladığına dair sorular soruluştur. Her bir deney adıında elektrik otorunun volt ve aper değerleri ölçülerek kaydediliştir. Ayrıca her bir deney adıında kopresör giriş ve çıkış basınçları ölçülerek kaydediliştir. Deneyler 500 dev/dak dan 1000 dev/dak ya kadar 100 dev/dak lık adılarla yapılıştır. Deney sisteinin ısıta tesisatı şeası Şekil 3 de veriliştir. Bu deneyde ısıtılan orta koltuk olduğundan, kondansör koltuk olacaktır. Sıvı akışkan genleşe valfine gelerek basıncı buharlaşa basıncına kadar düşürür. Basıncı düşürülen sıvı akışkan evaparatöre gelerek buhar fazına geçer. Akışkan kopresörden geçerken basıncı ve sıcaklığı artarak kondansöre basılır. Kondansöre gelen akışkan ısısını koltuğa vererek yoğuşur ve böylece koltuğu ısıtış olur. Çevri bu şekilde tekrar eder (Şekil 3). Bu çalışada deneysel çalışanın yanı sıra sistein bulanık antık ile odeli oluşturuluştur. BM odeli için, MATLAB Fuzzy Logic Toolbox kullanılıştır. BM odelinde giriş paraetreleri devir sayısı (dev/dk) ve zaan (s); çıkış paraetreleri ise sırt sıcaklığı ( o C) ve oturak sıcaklığı ( o C) olarak belirleniştir. Şekil 4 de siste için oluşturulan BM odelinin genel yapısı veriliştir. Tespit edilen deneysel veriler ile bulanık antık odeli oluşturanın teel aşaaları, bulanıklaştıra, kural tabanı oluştura, bulanık çıkarı ekanizası ve son olarak durulaştıra adılarından oluşur. Bulanıklaştıra işleinde, bilgisayara ölçü yoluyla alınan ve kesin bir sayısal değere sahip olan giriş verisi sözel ifadelere dönüştürülür. Bu aşaada bilgi tabanında belirlenen üyelik fonksiyonlarından yararlanılır. Bulanıklaştıra sonunda elde edilen sözel ifadeler kullanılarak, sistein giriş ve çıkışı arasındaki ilişkiyi tanılayan kurallar belirlenir. Bulanık çıkarıda ise sözel ifadeler ve kurallar kullanılarak bulanık çıkış elde edilir. Bulanık çıkışların, sayısal çıkış değerine dönüştürülesi işlei de durulaştıra ya da berraklaştıra katında yapılır [16]. Şekil 5 de, bulanık antık odelinin çalışa prensibi gösteriliştir [17]. Giriş üyelik fonksiyonları tarafından bulanıklaştıra işlei, bulanık antık kuralları ile çıkarı ekanizası ve son olarak da çıkış üyelik fonksiyonu tarafından da durulaştıra işlei yapılarak çıkış değerine ulaşılır. 4 Bulgular ve Tartışa Otoobillerde klia fonksiyonu, teral konfor acısından öneli bir paraetredir. Çok sıcak yaz günlerinde veya soğuk kış günlerinde otoobilin standart kliası sürücü ya da yolcular için yeterli olaaktadır. Kış günlerinde ilk çalıştıra esnasında otoobilin ısınası belli bir zaan alır. Bu zaan süresince genellikle klia sistei ısıta aaçlı çalıştırılaz. Isıta aaçlı klia sistei çalıştırıldıktan sonra da otoobil kabininin ısınası belli bir zaan alır. Bu da he zaan kaybı he enerji kaybı anlaına gelir [13]. Bu çalışada standart otoobil klialarının bölgesel ısıtasının yeniden düzenlenesi ve perforansının belirlenesi için deneysel çalışa yapılış, bu deneysel çalışanın verileri yardııyla sistein BM odeli oluşturuluştur. Bulanık antık odelindeki ilk adı olan bulanık küe teorisi, klasik küe teorisine seçenek olarak, L.A. Zadeh tarafından sunuluştur. Bulanık küe teorisinde, bir küeye taaen üye ola veya olaa gibi duru yoktur, o küeye ne dereceye kadar üye ola duruu söz konusudur. Mühendislik problelerinde belirli bazı kabuller yapılarak istatistiksel yönteler kullanılakta, olaydaki belirsizlikler bu şekilde giderilektedir. Ancak her duruda ateatik veya istatistik yönte kullanılaaz, rasgele olayan belirsizlik durularında yeni bir yöntee ihtiyaç duyulaktadır. Bu belirsizlikler 3
bulanık olarak tanılanakta ve bulanık olarak odellenektedir [18]. Bu çalışada, devir sayısı ve zaana bağlı olarak sırt ve oturak sıcaklıkları BM yöntei ile belirleniştir. Şekil 6 ve 7, sırasıyla sırt ve oturak sıcaklığı değerlerinin devir ve zaanla değişiinin deneysel çalışa verileri ve BM odeli ile tespit edilen veriler tarafından karşılaştırılasını gösterektedir (Devir = 500-1000 dev/dk; t = 5-900 s). Her bir devirde tespit edilen 180 değer olak üzere topla 1080 sırt sıcaklığı değeri ve 1080 oturak sıcaklığı değeri, BM odeli ile de elde ediliştir. BM odel çalışasının sonuçları ile deneysel sonuçlar karşılaştırıldığında oldukça uyulu oldukları Şekil 6 ve Şekil 7 de görülektedir. Canlı ankenden koltuğa ısı geçişi olduğu için 5. ve 10. dk arasında ısı transferinin gerçekleştiği şekillerden anlaşılaktadır. Deneysel veriler ve bulanık antık arasındaki karşılaştıra çoklu deterinasyon katsayısı (R ) kullanılarak yapılıştır. Denkle (1) de t, gerçek değeri, yp, tahin edilen değeri, t gerçek değerlerin ortalaasını ifade etektedir [19]., R = 1 n =1 n =1 ( t ( t,, y t Şekil 8 ve 9, sırasıyla sırt ve oturak sıcaklığı değerleri için gerçek sonuçlar ile BM odel sonuçlarının karşılaştırılasını gösterektedir. Sırt sıcaklığı için hesaplanan R değeri %98.1 iken, oturak sıcaklığı için hesaplanan R değeri %98.41 dir. Şekil 4a ve 4b incelendiğinde, gerçek değerler ve bulanık antık odeli ile elde edilen değerlerin birbirlerine çok yakın olduğu görülektedir. Bulanık antık ile odellee çalışasının bir avantajı da deneysel çalışada yapılayan ara değerlerin tahin ettirilesinde kullanılasıdır. Bu çalışada 500 devir ile 1000 devir arasında 100 devir aralıklarla ısıta perforansı belirleniştir. Deneysel çalışada yapılayan 550 devir/dk, 650 devir/dk, 750 dev/dk, 850 dev/dk ve 950 dev/dk değerlerindeki sırt ve oturak sıcaklığı bulanık antık ile tahin ettiriliştir. Şekil 10 ve 11, BM odeli ile tahin ettirilerek elde edilen değerler ile deneysel verilerin sırt ve oturak sıcaklığının, devir ve zaana göre değişiinin karşılaştırılasını gösterektedir. Sırt sıcaklığının tahin edildiği şekile bakılırsa, BM odeli tarafından 650 dev/dk ve 500 s zaan değeri için tahin edilen sırt sıcaklık değeri değeri, 600 dev/dk ve 500 s zaan değeri için deneysel olarak elde edilen güç yoğunluğu değerinden daha yüksektir. Fakat 700 dev/dk ve 50 s zaan değeri için deneysel olarak elde edilen güç yoğunluğu değerinden daha düşüktür (Şekil 10). 5 Sonuçlar p,, Koltuktan ısıtalı/soğutalı siste genel kliadan daha etkilidir. Bundan dolayı otoobil koltuklarına ısıta ve soğuta sistei yerleştirilerek, enerji ve zaan kaybı azalaktadır. Koltuğun kliası devreye sokulduğunda vücut tü gövde olarak ısınaya veya soğuaya başlar. Koltuğun ısınası veya soğuası, koltuğun içine yerleştirilen içinden akışkan gecen borularla sağlanaktadır. Bu borular koltuğun otura ve sırt yüzeyinde olak üzere iki bölgeden oluşur. Gerekli olan sıcak veya soğuk orta, ısıl dönüştürücüsünden çıkan sıcak veya soğuk akışkanın koltuk üzerindeki borulara ) ) (1) gelesiyle sağlanaktadır. Deneysel çalışada canlı ankenden koltuğa ısı geçişinin 5. ve 10. dk arasında olası sebebiyle en yüksek sıcaklıklara bu değerler arasında ulaşılıştır. Koltuğun sırt ve oturak bölüünde en yüksek sıcaklık 1000 dev/dk da ölçülüş; en düşük sıcaklık 500 dev/dk da ölçülüştür. Devir sayısı ve zaanın giriş paraetresi, sırt ve oturak sıcaklığının da çıkış paraetresi seçilerek sistein BM odeli oluşturuluştur. Deneysel çalışa esnasında tespit edilen 160 değer BM odeli ile de bulunuştur. Deneysel veri ile BM odel verileri deterinasyon katsayısı yöntei kullanılarak karşılaştırılıştır. Elde edilen yüksek oran neticesinde BM odeli, deneysel çalışada yapılayan ara değerlere karşılık gelen sıcaklıkları tahin ettirilesinde kullanılıştır. Deneysel çalışada yapılayan 550 dev/dk, 650 dev/dk, 750 dev/dk, 850 dev/dk ve 950 dev/dk değerleri için sırt ve oturak sıcaklıkları BM odeli sayesinde tahin ettiriliştir. Deneysel çalışalarda her türlü olusuz paraetrenin önüne geçilesi aacıyla hazırlanan BM odel çalışası ile istenen ara devir veya zaandaki sıcaklık değerlerine ulaşılıştır. Sonuç olarak, bu çalışada standart otoobil klialarının bölgesel ısıtasının yeniden düzenlenesi ve perforansının belirlenesinde, bulanık antık yönteinin başarıyla uygulanabileceği sunuluştur. 6 Teşekkür Bu çalışa, Selçuk Üniversitesi araştıra fonundan sağlanan BAP 1140108 nuaralı araştıra projesi ali desteği ile gerçekleştirilen deneysel çalışanın bir ürünüdür. Şükranlarıızı sunarız. 7 Kaynaklar [1] Kalaycı TE. Yapay Zeka Teknikleri Kullanan Üç Boyutlu Grafik Yazılıları İçin X3D İle Bir Altyapı Oluşturulası ve Gerçekleştirii. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzir, Türkiye, 006. [] Elas Ç. Yapay Zeka Uygulaaları. Ankara, Türkiye, Seçkin Yayıncılık, 011. [3] Hasgül Ö, Anagün AS. Deneysel Sonuçların Analizinde Yapay Sinir Ağları Kullanıı ve Beton Dayanı Testi İçin Bir Uygulaa. V. Ulusal Üreti Araştıraları Sepozyuu, İstanbul, Türkiye, 005. [4] Ünal Ş, Yıaz T, Cihan E, Büyükalaca O. Ejektörlü Klia Sisteinde Soğuta Etkinliğinin Kütlesel Debi Oranı ile Değişii. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Miarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 61-76, 013. [5] Solaz Ö, Özgören M. Investigation of dynaic perforance of a vehicle air-conditioning syste driven by solar energy (PV). Ph.D thesis, Selcuk University, Konya, Turkey, 013. [6] Erzurulu D, Sabancı A. Tarı Trakörlerinde Kullanılan Klia Sistelerinin Traktör Verii ve Özgül Yakıt Tüketiine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye, 010. [7] Esen DÖ, Hoşöz M. R1 ve R134a Soğutucu Akışkanları Kullanan Otoobil İklilendire Sisteinin Deneysel Perforans Analizi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 1 (4), 703-709, 006. [8] Öngel K, Mergen H. Isil konfor paraetrelerinin insan vücudundaki etkilerine yönelik literatür taraasi. Medical Journal of Suleyan Deirel University, 16(1), 1-5, 009. 4
[9] Kılıç M, Akyol ŞM. Otoobil Kabinlerinin Isıtılasında Farklı Hava Yönlendiricileri Kullanılasının Isıl konfora Etkisi. Journal of Theral Science and Technology, 9(1), 5-36, 008. [10] Yiğit A, Ataca İ. Isıl konfor PMV İndeksinin deneysel değişiinin incelenesi ve apirik sonuçlarla karşılaştırılası. TTMD VIII. Uluslararası Yapıda Tesisat Teknolojisi Sepozyuu, İstanbul, Türkiye, 1-14 Mayıs 008. [11] Akyol M, Kılıç M. Otoobillerde Isıta Sürecinde Sürücünün Fizyolojik Tepkilerinin Dinaik Olarak Modellenesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Miarlık Fakültesi Dergisi, 13(1), 143-159, 008. [1] Ataca İ, Yiğit A. Predicting the effect of relative huidity on skin teperature and wkin wettedness. Journal Of Theral Biology, 31(5), 44-45, 006. [13] Babalık FC, Cengiz TG. Klialı Otoobil Sürücü Koltuğunda Teral Konfor Üzerine Deneysel Bir Çalışa. Makine Mühendisleri Odası, 45(539), -3, 009. [14] Babalık FC, Cengiz TG. Klialı Koltuklarda Koltuk Sürücü Teas Noktalarındaki Ölçülerle Konfor Araştırası. 11. Ulusal Ergonoi Kongresi İTU, İstanbul, Türkiye, 004. [15] Kaynaklı Ö, Yaankaradeniz R. Anlık Enerji Dengesi Modeli İle Isıl Konfor Şartlarının Siülasyonu". Fırat Üniversitesi Fen ve Müh. Bil. Dergisi, 15(4), 601-61, 003. [16] Tektaş M. Web Tabanlı Yapay Zeka Teknikleri Eğiti Siülatörlerinin Hazırlanası. Marara Üniversitesi BAP Koisyonu Başkanlığı Proje Raporu, İstanbul, Türkiye, 76-90, 010. [17] Yılaz Z, Ocak Ş. Bulanık Mantık ile Aneinin Belirlenesi. 1.Mühendislik ve Teknoloji Sepozyuu, Ankara, Türkiye, 008. [18] Murat YŞ, Uludağ N. Bulanık Mantık ve Lojistik Regresyon Yönteleri ile Ulaşı Ağlarında Geçki Seçi Davranışının Modellenesi İMO Teknik Dergi, 88, 4363-4379, 008. [19] Önal G, Dincer K, Yayla S, Yılaz Y, Ersoyoğlu AS. Pt/C Coating for Proton Exchange Mebrane Fuel Cell (PEMFC) and Rule-Based Madani-Type Fuzzy Modeling of PEMFC Perforance. International Journal of Mining, Metallurgy & Mechanical Engineering, 3(3), 1-18, 015. 5