Sigorta Prim Teşviklerinin Birlikte Uygulaması (Çift Teşvik) ile İlgili Yeni Düzenleme 1. Giriş İstihdamın artırılması, işsizliğin azaltılması ve bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesi amacıyla, hükümet tarafından farklı zamanlarda hazırlanan yasa tasarıları TBMM''''ye sunularak yasalaşmıştır. Buna göre; sigorta prim teşvikleri, çalışanların sigorta primlerinin işveren paylarının tamamının veya büyük bir kısmının hazine veya işsizlik sigortası fonu tarafından karşılanmaktadır. Bu şekilde uygulanan teşviklerin aynı sigortalı için birden fazla teşvikin uygulanması yani çift teşvik imkânı 6111 sayılı Kanunla getirilmiştir. Söz konusu düzenlemenin nasıl uygulanacağı makalemizde izah edilecektir. 2.Sigorta Prim Teşviklerinin Birlikte Uygulanması İmkânı Şu an için uygulanmakta olan 7 ayrı teşvik düzenlemesi bulunmaktadır. Bunlar; 1-5084 sayılı Kanun''''un 4. maddesinde, 2-4447 sayılı Kanun''''un geçici 9. maddesinde, 3-5510 sayılı Kanun''''un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde, 4-4857 sayılı Kanun''''un 30. maddesinin 10. fıkrasında, 5-4447 sayılı Kanun''''un 50. maddesinin 5. fıkrasında, 6-5746 sayılı Kanun''''un 3. maddesinin 3. fıkrasında, 7-5225 sayılı Kanunun 3. maddesinde, belirtilen teşviklerdir (1). Bir de söz konusu teşviklere ek olarak 6111 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanuna eklenen Geçici 10. madde düzenlemesidir (2). 1 / 5
Her ne kadar 8 tane teşvik olsa da bütün teşviklerin en önemli ortak özelliği teşviklerin sigortalı ile ilgili olması sebebiyle bir sigortalı sadece bir teşvikten yararlanmakta idi. Bu da teşvikler arasında tercih yapılırken fayda-maliyet analizi ile en avantajlı teşvikin hangisinin uygulanacağı tespit edilerek, en avantajlı olan uygulanıyordu (3). Söz konusu bir sigortalı için sadece bir teşvikin uygulanması şartı 6111 sayılı Kanunun 38. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin (ı) bendine eklenen "Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır" cümlesi ile bir sigortalı için birden fazla teşvikin uygulanması imkânı getirilmiştir. Bu şekilde aynı sigortalı için 5510 sayılı Kanun''''un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendindeki 5 puanlık prim indirimi öncelikli olmak üzere diğer teşvikler uygulanabilecektir. 3.Sigorta Prim Teşviklerinin Birlikte Uygulaması 6111 sayılı Kanunun 38. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin (ı) bendine eklenen "Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır" cümlesi ile bir sigortalı için birden fazla teşvikin uygulanması imkânı ile işverenler öncelikle 5 puanlık prim indirimi olmak üzere yararlanma şartlarına haiz olması şartıyla aynı sigortalı için bir başka teşvikten de yararlanacaktır. Söz konusu durumu bir örnekle açıklarsak yararlanma usulü ve hesaplaması şu şekilde olacaktır. 3.1. Yararlanma Usulü Aşağıda yararlanma usulü ve hesaplamanın anlatıldığı örnek sigortalı için hem 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin (ı) bendi gereği 5 puanlık prim indiriminin hem de 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi gereği özürlü teşvikinin aynı sigortalı için aynı anda nasıl uygulanacağı izah edilecektir. Bu örnek diğer teşvikler için de emsal kabul edilebilir. Örnek hesaplamalara geçmeden evvel aynı sigortalı için birden fazla teşvikin uygulanabilmesi için ilgili teşviklerdeki şartlara haiz olması gerektiğini belirtelim. Buna göre örneğin işyerinde toplam işçi sayısı 50 üzeri olduğu için 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi gereği özürlü çalıştıran işveren eğer Sosyal Güvenlik Kurumuna herhangi bir borcu yoksa ve diğer şartları da taşıyorsa 6111 sayılı Kanunla getirilen düzenleme öncesinde söz konusu sigortalı için -teşviklerin yararlanma şartlarına haiz olsa bile- sadece bir teşvikten yararlanıyordu. Bu durumda da genel olarak işverenler mevzuat ve kırtasiye zorluğu fazla olmayan 5 puanlık prim indiriminden yararlanmaktaydılar. Bu durumda işveren söz konusu işçisi ve diğer işçileri için sadece teşvikle ilgili döneme ilişkin aylık hizmet ve prim belgesini e-bildirge menüsünde 5510 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle göndermekteydiler. 6111 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu işveren özürlü işçisi için hem 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin (ı) bendi gereği 5 puanlık prim indiriminin hem de 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi gereği özürlü teşvikini uygulayacaktır. Bu durumda işveren teşvikle ilgili döneme ilişkin aylık hizmet ve prim belgesini e-bildirge menüsünde 5510 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle gönderecek aynı zamanda kontenjan dâhilinde özürlü çalıştırdığı için söz konusu özürlü 2 / 5
sigortalısı için bir de 14857 (4) sayılı Kanun türü seçebilecektir. 3.2. Hesaplanması 6111 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu işveren özürlü işçisi için hem 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin (ı) bendi gereği 5 puanlık prim indiriminin hem de 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi gereği özürlü teşvikinden yararlanacağı teşvik miktarını şu şekilde hesaplamalıdır. Önceki bölümdeki örnekten devam edersek; söz konusu özürlü sigortalının 1.000,00 TL brüt ücret aldığını ve işyerindeki tehlike sınıf derecesine göre uygulanan Kısa Vadeli Sigorta Kolu prim oranını % 1 olduğu ve bu sebeple işveren hissesinin % 19,5 (5) olduğu varsayıldığında, (01.01.2011-30.06.2011 tarihleri arasında geçerli olan SPEK alt sınır; 796,50 TL''''dir) - İşveren Hissesine Ait Toplam Prim Tutarı: Brüt Ücret x İşveren Hissesi = 1000 X 0,195 = 195 TL İşverenin Kanun hükmü gereği öncelikle 5 puanlık prim indiriminden yararlanması gerekmektedir. Buna göre; söz konusu teşvik kapsamında Hazinece karşılanacak işveren hissesi miktarı şu şekilde hesaplanır. ----------------------------------- ---- ----------------- ------ Hazinece Karşılanacak Olan Prime Kuruma Bildirilen İlişkin Prime Esas Kazanç Tutarı = Toplam SPEK % 5 (A) (B) ----------------------------------- ---- ----------------- ------ Yukarıda tabloda da görüldüğü üzere; bir sigortalı için Hazinece karşılanacak olan prime ilişkin prime esas kazanç tutarı (A); sigortalı adına Kuruma yapılan sigorta bildirimlerinin (B) tamamı üzerine % 5 oranı uygulanarak bulunur. Söz konusu tutar sadece bir sigortalı için hesaplandığı kapsamdaki diğer sigortalılar için sigortalıların prim gün sayıları göz önünde tutularak toplam sigorta sayısına göre hesaplanır. Buna göre; - Hazinece Karşılanacak Olan 5 Puanlık İşveren Primi: Brüt Ücret x % 5 = 1000 x 0,05 = 50 TL Hazinece karşılanır. İşverenin Ödeyeceği Prim Tutarı: 195-50 = 145 TL 4857 sayılı Kanun''''un 30. maddesinin 10. fıkrasında (özürlü çalıştıran işverenler için uygulanan prim teşviki kapsamında İş-Kur''''ca karşılanacak işveren hissesi miktarı şu şekilde hesaplanır. ------------- - -------- - -------- -- ------------------------ ----- Prime Esas Prim Hazinece Karşılanacak % 100 Kazanç Günlük Gün İşveren Olan Prime İlişkin Prime Alt Sınırı X Sayısı X Hissesi = Esas Kazanç Tutarı (A) (B) % 50 3 / 5
------------- - -------- - -------- -- ------------------------ ----- Yukarıda tabloda da görüldüğü üzere; bir sigortalı için İş-Kur''''ca karşılanacak olan prime ilişkin prime esas kazanç tutarı; prime esas kazanç günlük alt sınırı (A)''''nın sigortalı için bildirimi yapılan prim gün sayısı ve Kısa vadeli sigortalı kolları prim oranı göz önünde tutularak hesaplanan işveren hissesinin çarpımı ile bulunur. Bulunan bu tutarın işyerinin özürlünün Kanunen zorunlu olarak çalıştırılması halinde % 100''''ü, zorunlu çalışmaması halinde % 50''''si İş-Kur''''ca karşılanır. İşveren bu şekilde özürlü sigortalısı için 5 puanlık prim indiriminden yararlandıktan sonra 4857 sayılı Kanun''''un 30. maddesinin 10. fıkrasından (özürlü çalıştıran işverenler için uygulanan prim teşvikinden) yararlanacaktır. Buna göre : % 19,5''''luk işveren hissesinden % 5''''lik kısım eksiltilir ve % 14,5 üzerinden hesaplama yapılır. - İş-Kur Fonu Tarafından Karşılanacak Prim (6): 796,50 x 0,145 x % 100 = 115,49 TL Her iki hesaplama sonucu işverene sağlanacak olan ve teşvik kapsamında ödenecek olan prim: 115,49 + 50 = 165,49 TL''''dir. Sonuç olarak işverence ödenecek olan işveren hissesi miktarı sadece 195-165,49 = 29,51 TL olacaktır. Tabii buna ek olarak sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden kısmı ile işsizlik sigortası primlerinin ödenmesi gerekmektedir. 4. Sonuç Her ne kadar 8 tane sigorta prim teşviki uygulaması olsa da birden fazla teşvikin uygulanmaması ciddi handikaplara sebep oluyor, gerek teşviklerdeki mevzuat karışıklığı gerek ayrı ayrı aylık prim ve hizmet belgesi düzenlemek için oluşan kırtasiye ve iş yükünün ağırlığı gerekse teşvikler hakkındaki bilgi eksikliği sebebiyle söz konusu teşviklerin cazibesini azaltıyordu. 6111 sayılı Kanunla getirilen çift teşvik veya aynı sigortalı için aynı anda birden fazla teşvikin uygulama imkânının getirilmiş olması bu handikabı bitirecektir kanaatindeyim. ----------o---------- (1) Ersin UMDU, "Genel Olarak Uygulanmakta Olan Sigorta Prim Teşvikleri" Mali Çözüm Dergisi, sayı:97. (2) Ersin UMDU,"Torba Kanundaki Yeni Teşvikin Kapsamı" Sosyal Güvenlik Dünyası. (3) Ersin UMDU," Sigorta Prim Teşviklerindeki Avantaj Hali ve Aynı İşyerinde Birden Fazla Teşvikin Uygulanması" Yaklaşım Dergisi. (4) 4857 sayılı Kanunun 30. maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılabilmesi için, özürlü sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin; Aynı il sınırları içinde elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işyeri işverenlerince, kontenjan 4 / 5
dahilinde çalıştırdıkları özürlü sigortalılar için 14857 sayılı Kanun türü, kontenjan fazlası olarak çalıştırdıkları özürlü sigortalılar için 54857 sayılı Kanun türü, Korumalı işyeri işverenlerince, 14857 sayılı Kanun türü, Özürlü sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmayan işverenlerce ise, 54857 sayılı Kanun türü, seçilmek suretiyle, Kuruma gönderilmesi gerekmektedir. (5) İşveren Hissesi = Kıs.Vad.Sig.Kol + Gen.Sağ.Sig. + Uz.Vad.Sig.Kol. = 1 + 7,5 + 11 = % 19,5 (6) Söz konusu Kanun kapsamında özürlü çalıştırmak zorunda olmamasına rağmen özürlü çalıştıran veya çalıştırması gereken özürlüden fazla çalıştıran işyerlerinde teşvik % 50''''si kadar uygulanır. Bu durumda İŞ-KUR tarafından sağlanacak olan teşvik 57,75 TL olarak uygulanır. Ersin UMDU (SGK Müfettişi) Lebib Yalkın Dergisi Sayı: 90 Haziran, 2011 5 / 5