TAYLAND TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Nüfus : 65.5 milyon (2005 sonu) Dil : Thai Yönetim : Tayland Krallığı (Kingdom of Thailand) (Eski adı: Siam), Anayasal Krallık Devlet Başkanı : Kral Bhumibol Adulyadej (9 Haziran 1946 dan beri) Başbakan : Thaksin Shinawatra (I. Dönem: Şubat 2001 2005; II. Dönem: Şubat 2005 devam) Din : Budizm 95%, Müslüman 3.8%, Hıristiyan 0.5%, Hinduizm 0.1%, diğer 0.6% Halk : Thai 75%, Çinli 14%, diğer 11% GSYİH : 176.6 milyar ABD$ (2005) GSYİH/kişi : 2700 ABD$ (2005) Büyüme Oranı : 4,5 % (2005) İhracat : 109.22 milyar ABD$ (2005) İthalat : 106.06 milyar ABD$ (2005) Enflasyon : % 4.5 (TÜFE, 2005) Para Birimi : baht (THB) Yüzölçümü : 514,000 kilometrekare Başkent : Bangkok Başlıca şehirleri: Bangkok (Metropolitan; başkent) 5.68 milyon kişi, Chiang Mai 1.59 milyon kişi, Nakhon Ratchasima 2.54 milyon kişi, Nakorn Srithammarat 1.52 milyon kişi, Ubon Ratchathani 1.77 milyon kişi, Udon Thani 1.52 milyon kişi, (diğer şehirlerinden 12 sinin daha nüfusu 1 milyonun üzerinde) Uluslararası Oganizasyon Üyelikleri: ASEAN, ADB, ASEM, ESCAP, FAO, IBRD, IDA, IFC, IMF, ILO, UNCTAD, UNIDO, UNESCO, WHO, WIPO, APEC, EALAF, WTO Döviz kuru: 1 ABD $ = 40.22 baht (THB, 2004) Temel Ekonomik Göstergeler 2001 2002 2003 2004 2005 GSYİH (milyar Bt) 5,134 5,451 5,929 6,503 7,104 GSYİH (milyar ABD$) 115.5 126.9 142,3 161.7 176.6 Reel büyüme(%) 2.2 5.3 6.9 6.2 4.5 Enflasyon (TÜFE, %) 1.6 0.5 1.8 2.8 4.5 Nüfus (milyon) 62.9 63.5 64.0 65,1 65.5 İhracat (fob, milyon $) 63,083 66,089 78,084 94,979 109,217 İthalat (fob, milyon $) 54,538 57,009 66,909 84,194 106,055 Cari İşlemler dengesi (milyon $) 6,191 7,015 7,953 6,857 3,719 Döviz Rezervleri (milyon $) 32,355 38,046 41,077 48,664 50,691 Toplam Dış Borç (milyon $) 67.2 59.4 51.8 51.3 51.6 Döviz kuru (ort.,bt:abd$) 44.43 42.96 41.48 40.22 40.22 Kaynak: EIU İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1
GENEL EKONOMİK DURUM Geleneksel olarak tarımsal ihracata dayalı olan Tayland ekonomisi 1998 yılına kadar geçen 25 yıllık süre içinde Güney doğu Asya da seçkin ekonomilerden biri haline dönüşmüştür. 1970 li yıllarla birlikte aktif yabancı sermaye teşviki, ithal ikamesine dayalı bir sanayi sektörünü yaratmıştır. 1980 li yıllarda tekstil ve giyim gibi emek yoğun üretime dayalı ürünlerin yer aldığı ihracat odaklı imalat sektörü gelişmeye başlamıştır. 1990 lı yıllardan sonra en büyük büyüme bilgisayar aksesuarları ve motorlu araç parçaları gibi teknoloji ürünlerinde gerçekleşmiştir. 1996 yılından beri ardı ardına gelen yönetim değişiklikleri sanayiinin canlandırılması için arkasında yer alması gereken bağlantıların kurulmasından yüksek öğrenimde elverişsiz düzenlemelere kadar değişen yapısal reformlar sağlanamamıştır. Bu durum sanayiinin daha yüksek katma değerli üretim için gereken teknolojiyi uyarlamasına engel olmuştur. 1990 larda baht ın güçlenmekte olan ABD dolarına endekslenmesi düşük maliyetli mallarda rekabet gücünü eritmiş ve ithalat bağımlı yüksek teknoloji ürünleri ise ortaya çıkan açığı dolduramamıştır. Rekor seviyelere ulaşan cari açıklar ve bunu finanse etmek için kısa vadeli sermaye girişine bağımlılık 1997 98 yıllarında kur kargaşasına yol açmıştır. İhracat gelirleri düşmüş ve sermaye çekilmiş, GSYİH 1990 96 yıllarındaki ortalama %8.5 yıllık büyüme oranına kıyasla önce 1997 yılında %1.4 ve ardından 1998 yılında oldukça büyük çapta % 10.5 oranında daralmıştır. 1997 yılı ortasındaki krize karşı grevden sonra yapısal reformlara öncelik verilmesi ihtiyacı üzerinde ortak karar alınmıştır. İzleyen durgunluk belirli oranda yeniden yapılanmaya zorlamış fakat 1999 2000 yıllarındaki sürekli toparlanma reformlardaki azmin gevşemesine yol açmıştır. 2001 yılında ihracattaki talebin azalması ile yavaşlayan ekonomi, yönetimi tekrar yapısal reformlara ve özellikle eğitim, tarım, teknoloji ve KOBİ lere yatırım ihtiyacına odaklanmaya yöneltmiştir. Ekonomik performans verilerine göre Tayland ekonomisinin 2001 yılındaki %2.2 oranındaki büyüme hızı net bir şekilde toparlanarak sürekli büyüme göstermiş ve 2004 yılı sonunda etkileyici bir seviye olan %6.1 oranını yakalayabilmiştir. Bu başarı büyük ölçüde son dört yıl içindeki ekonomi yönetiminde sürükleyici olan ve ikili izleme politikası (dual track policy) olarak bilinen uygulamaya bağlanmaktadır. Tayland bankacılık sektöründeki rekabet fonların iş dünyası ve halka kanalize edilmesinde önemli bir araç olmuştur. Bu teşvik edici olgu ile birlikte Merkez Bankası tarafından sağlanan düşük faiz oranlı ortam ekonominin hızlı bir şekilde toparlanmasını elverişli kılmıştır. Yavaş yavaş özel yatırımlar, ihracat ve iç tüketim (büyüme hızları farklı olmakla birlikte) artmaya başlamış, bu faktörler Tayland ekonomisinin büyümesinde katalizör rolü oynamıştır. Doğu ve Güneydoğu Asya daki birçok ülkenin tersine Tayland ın 2004 yılındaki büyümesi 2003 yılındaki %6.9 oranına göre yavaşlayarak hala güçlü sayılabilecek %6.1 oranında gerçekleşmiştir. Büyümedeki yavaşlama uzun süren kuraklık, kuş gribi, artan petrol fiyatları ve güney bölgelerdeki rahatsızlık gibi tüketici ve yatırımcının güvenini zedeleyen faktörlere bağlanmaktadır. Fakat bu yaygın eğilime rağmen, yatırımlar %16.1 oranında artarak ve toplam büyüme içinde %3.6 pay sahibi olarak artış göstermiştir. Ana faktör 2003 yılında %0.8 oranında azalma gösteren kamu yatırımlarındaki %11.7 oranındaki artış olmuştur. Özel yatırımlar %15.3 oranında büyüyerek 2003 teki %17.5 oranının biraz altında gerçekleşmiştir. Tüketim %5.4 oranında büyüyerek yatırımlardakine benzer şekilde GSYİH nın %3.4 puan daha büyümesine katkı sağlamıştır. Tüketimde de özel kesim tüketimi %6.4 ten %5.6 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2
oranında büyümeye gerilerken kamu tüketimi %2.0 den %4.1 e yükselmiştir. İthalattaki büyüme ihracattaki büyümeyi geride bırakmış ve net ihracat büyümenin %1.1 oranında daha az gerçekleşmesine neden olmuştur. Üretim kesiminde tarım kuraklık, kuş gribi ve ABD deki anti damping tedbiri nedeni ile karides ihracatına olan talebin azalmasından etkilenmiştir. Neticede tarımsal üretim 2003 yılındaki %8.7 büyüme oranından 2004 yılında %4.4 büyüme oranına düşmüştür. İmalat büyüme hızı %10.4 teki değerinden gevşeme göstererek %8.3 olarak gerçekleşmiştir. Kimyasallar üretimi kısmen Çin den gelen yüksek talebi de yansıtarak güçlü gerçekleşmiştir. Bazı hafif imalat sanayii, özellikle gıda ve içkiler, kuş gribi ve kuraklıktan yılın üçüncü çeyreğinde toparlanmalarına rağmen olumsuz etkilenmiştir. Sermaye malları ve teknoloji endüstrilerindeki büyüme 2004 yılı boyunca yavaşlamaya devam etmiştir. Bu durum; artan petrol fiyatları ve Temmuz ayı sonrasında yürürlüğe girmek üzere hazırlanan ek vergi yeni düzenlemeleri sonucunda bazı tüketicilerin alımlarını Temmuz sonrasına ertelemesi neticesinde ortaya çıkmıştır. Hizmetler içinde toptancılık sektöründe büyüme bir miktar gevşemiş fakat otel ve restoranlar 2003 yılındaki bu sektörleri sekteye uğratan bölgesel SARs krizinden sıyrılıp toparlanarak %12 oranında büyüme göstermiştir. Otel doluluk oranları 2003 yılındaki %57 oranından 2004 yılında % 64 e yükselmiş ve gelen yabancı turist sayısı %17.3 artış göstererek 11.7 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. İnşaat sektörü %3.3 den %12.7 yüksek büyüme oranına ulaşarak özel ve kamu kesimi inşaatlarındaki artışı yansıtmaktadır. Ulaşım ve iletişim sektörü de 2004 yılında %7.7 oranla 2003 yılındaki değerinin iki katından daha hızlı büyümüştür. Mali kesimde büyüme hızı da 2004 yılında %14.2 oranı ile yüksek büyüme göstermekle birlikte yine de 2003 yılındaki büyümenin iki puan altında kalmıştır. İşsizlik 1998 yılındaki Asya mali krizinden sonra %4.4 oranından gerileme eğilimi göstermiş, 2001 yılında %3.3 ve 2004 yılında da %2.1 oranına düşmüştür. Aslında bazı sektörlerde işgücü piyasası da oldukça sınırlıdır. Kamu gelirleri ve harcamalarının her ikisi de 2004 mali yıl sonunda (30 Eylül 2004 te biten) %17 civarında artış göstermiştir. Bütçede 19.4 milyar Bt (baht) fazlalık kaydedilmiş, 2.2 milyar Bt bütçe dışı açık çıkmış ve dolayısıyla kamu maliyesinde 17.2 milyar Bt (GSYİH nın %0.3 ü) net bütçe fazlası olmuştur. Bu rakam 2003 yılında GSYİH nın %0.6 sı olarak gerçekleşmiştir. Fiyatların genel seviyesi 2004 yılında büyük ölçüde tarım ve petrol ürünlerindeki yüksek fiyatlara bağlı olarak artış göstermiş fakat yıl sonuna doğru bu artış yavaşlamıştır. Tüketici fiyatları ile enflasyon 2003 yılındaki %1.8 değerinden 2004 yılında %2.7 oranına yükselme olarak kaydedilmiştir. Gıda ve enerjinin hariç olduğu çekirdek enflasyon %0.2 den %0.4 e yükselmiş, fakat yine de Merkez Bankası Bank of Thailand (BOT) tarafından belirlenen hedef aralıkta kalmıştır. Gecelik interbank faiz oranları Ocak ayındaki %1.02 seviyesinden Aralık ayında %1.79 seviyesine yükselmiştir. Enflasyonist baskılar karşısında Merkez Bankası tarafından yılın ikinci yarısında müdahaleler olmuştur. Bankacılık sektöründe ticari banka mevduatları 2004 yılında %2.4 artış göstermiş fakat 2003 yılındaki %4.4 lük artışın altında kalmıştır. Ticari banka özel kredileri 2003 yılındaki İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 3
%3.6 oranındaki artıştan 2004 yılında %6.8 oranına yükselmiştir. Kur ortalamaları 2003 yılında 40.27Bt=1 ABD$ ve 2004 yılında da 41.53Bt=1 ABD$ olarak gerçekleşmiştir. Mal ihracatı 2004 yılında bir önceki yıla göre %23 artarak 96.1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu önemli artışta AB ile ASEAN ülkeleri ve Japonya dan artan yüksek talep rol oynamıştır. Mal ithalatındaki artış daha yüksek olmuş ve %26.9 olarak gerçekleşmiştir. Bu artışta artan petrol fiyatları ile ara mal ve sermaye mallarına olan talebin yüksekliği etkili olmuştur. Ticaret fazlası 2004 yılında bir önceki yılın yarısı kadar olup 1.7 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir. Hizmetler muhasebesinde çıkan fazla cari işlemlerde 7.3 milyar ABD $, yani GSYİH nın % 4.5 i fazla üretmiş ve 2003 yılındaki %5.6 oranının altında kalmıştır. Döviz rezervleri 2003 yılındaki 42.1 Milyar $ dan 2004 yılında 49.8 milyar $ olarak daha rahat bir seviyeye gelmiştir. Dış borçlar da 2003 yılı sonundaki 51.8 milyar $ seviyesinden 2004 yılı sonunda 50.6 milyar $ seviyesine ve borç hizmet oranı da %16.0 dan %8.4 değerine düşmüştür. Ekonomik büyümede lokomotif sektörler 2001 2004, % (yıllık bazda) 2001 2002 2003 2004 Ek notlar İhracat 7.1 4.8 18.2 23.0 Zayıf baht ve Tayland ürünlerinin artan Rekabet gücü ihracatı artırmıştır. Hizmet gelirleri seyahat (turizm) 5.5 11.7 0.6 22.6 2003 yılında hizmet gelirlerindeki ciddi düşüş Doğu Asya daki SARs nedeniyle olup turizm sektörünü etkilemiştir. Özel Yatırım (inşaat ve ekipman) Özel Tüketim 4.9 13.4 17.5 15.3 Birçok sektörde üretim kapasitesi tam kapasiteye yaklaşmış ve yatırımlar artmıştır. 4.1 5.3 6.4 5.7 Tarım gelirlerinde iyileşme, düşük faiz oranları ve petrol teşviki özel harcamaları yükseltmiştir. Kaynak: Bank of Thailand ve NESDB Temel GSYİH Sektörleri, 2005 (%) GSYİH bileşenleri, 2005 (%) Tarım, Ormancılık & Balıkçılık 9.9 Özel tüketim 56,9 Sanayi 44.1 Kamu tüketimi 11,8 İnşaat 3.1 Toplam sabit sermaye oluşumu 29,0 İmalat 34,8 Rezervlerde değişim 2,7 Hizmetler 46.0 Faktör dışı ihraç ürünleri 73,6 Faktör dışı ithal ürünleri 75,2 Kaynak: EIU The Economist Intelligence Unit Thailand Ülke Raporu Şubat 2005 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 4
Makro Ekonomik Politika Gelişmeleri Yönetim parlamentodaki pozisyonunu Şubat 2005 seçimleri sonrasında güçlendirerek iç ekonomik esasları oluşturan ikili izleme politikasının devamının yanı sıra Tayland ın dünya pazarları ile uluslararası ticaret, yatırım ve mali işbirliği aracılığı ile gelişmesinin süreceğini güvence altına almıştır. Devletin halka borçlanma imkanı veren Köy Fonu ve KOBİ lerin desteklenmesi gibi programlarına devam etmesinin beklendiği belirtilmektedir. Tarım mahsullerindeki yüksek fiyatlar tarım gelirlerinde 2003 yılında %28.5 ve 2004 yılında da %15.4 oranında önemli artış yaratmıştır. Bu artışa ilaveten devlet programları ile kırsal bölgelere pompalanan fonlar yoksulluğun azaltılmasına önemli katkı sağlamıştır. Fakat, bölgeler ve gruplar arasındaki gelir eşitsizliği bir sorun olarak devam etmektedir. Tayland Millennium Development Goals programındaki amaçlarının birçoğuna erişmekte gibi ve hatta bugün bazı alanlarda bunların da ötesine geçmektedir. 2005 ve 2008 mali yılları arasında çoğunlukla ulaştırma ve enerji altyapı projeleri için olmak üzere 69 milyar ABD$ tutarında harcamanın söz konusu olduğu yatırım planları yönetim ve KİT ler tarafından ayarlanmıştır. Her biri 3 milyar baht (yaklaşık 120 milyon ABD$) olan büyük ölçekli projeler toplam bütçenin %56 sını oluşturmaktadır. Planlanan sermaye kaynakları %36 kamu bütçesi, %25 iç borçlar, %24 dış borçlar ve %15 KİT gelirleri şeklindedir. Tayland Maliye Bakanlığı na göre yatırımlar GSYİH büyümesini yatırım süreci boyunca yılda ortalama yaklaşık %0.2 puan artıracaktır. Fakat, bu daha küçük cari işlemler fazlası da oluşturabilecektir. Altyapı harcamalarının ekonominin rekabetçiliğini artıracak olmasına rağmen böylesine büyük bir yatırım programının uygulanmasında yönetim en büyük dikkati borcun sürdürülebilirliği ve makroekonomik istikrara vermek zorunda bulunmaktadır. Yönetim vergi indirimleri temin etmiş olup özel yatırımların harekete geçmesini ümit etmektedir. Kurumlar vergisinde, ilk 1 milyon baht kar için uygulanan oran 2005 yılı başı itibariyle kayıtlı sermayesi 5 milyon bahtı geçmeyen işletmeler için düşürülmüştür. Nisan 2005 sonrasında KDV nin uygulandığı alanlardan elde edilen yıllık gelir seviyesi 1.2 milyar baht tan 1.8 milyar baht a yükselmiştir. Bank of Thailand 2004 yılı ikinci yarısında gösterge faiz oranlarını üç defa yükselttikten sonra Mart 2005 te de diğer bir 25 puan ile %2.25 seviyesine yükseltmiş olup enflasyonist baskılar, global faiz oranlarının yükselmesi ve Tayland ta faiz oranı yükseltme ihtiyacı olacağının öngörülmesi nedeni ile tekrar faiz oranı yükseltilmesi muhtemel görülmektedir. Merkez Bankası nın da buna mukabil hızlı oran ayarlamalarının özel yatırımları, ekonomik büyümeyi ve yüksek oranlardan dolayı gerginleşecek borçlular nedeniyle bankaları zorlayabileceğinden ihtiyatlı davranılacağı beklenmektedir. Tsunami felaketinden sonra rehabilitasyon ihtiyacına karşılık olarak acil durum ve rehabilitasyon destek harcamalarının 10 milyar baht civarında olabileceği belirtilmiştir. Bu miktarın 5 milyar baht tutarındaki bölümü ailelere doğrudan yardım, sektörlerin desteklenmesi ve işletmeler için düşük faizli kredilerin dahil olduğu acil programlar için ayrılmıştır. Bank of Thailand tsunamiden etkilenen bölgelerdeki işletmelere düşük faizli kredi temin etmek üzere ticari bankalar için fon sağlayacaktır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 5
2005 2007 ye Bakış ve Orta Vade Eğilimleri Global büyümedeki yavaşlama, yükselen petrol fiyatları ve tsunaminin etkileri nedeniyle 2005 yılında ekonomik büyümenin %5.6 oranına gerileyeceği tahmin edilmektedir. Tsunaminin GSYİH üzerindeki olumsuz etkisi %0.3 0.5 arasında düşüş olarak tahmin edilmekte ve bu değerin kısmen kamu ve özel sektör yeni yapılanması ile dengeleneceği beklenmektedir. Tüketimdeki büyümenin 2005 yılı sonunda %4 e gerilemesi tahmin edilmektedir. Bu durum kısmen dizel yakıt fiyatlarına 2005 yılının ilk çeyreğinde yapılan fiyat artışı ile yükselen enflasyon ve faiz oranlarını yansıtmaktadır. Temel Ekonomik Göstergeler, 2004 2007, % 2004 2005 2006 2007 GSYİH büyüme 6.1 5.6 5.8 6.0 Enflasyon (TÜFE) 2.7 3.5 3.0 2.5 Para arzı büyüme 5.4 5.5 5.0 4.0 Mali denge */GSYİH 0.3 0.0 0.2 0.2 Mal ihracatı büyüme 23.0 13.5 6.0 8.0 Mal ithalatı büyüme 26.9 13.5 6.0 8.0 Cari hesaplar b/gdp 4.5 2.3 1.3 1.3 * Kamu bütçe ve bütçe dışı hesaplar dahil. Kaynak: Asean Development Bank, Outlook 2005 Tüketici güveni 2005 yılının ilk çeyreğinde azalma eğilimi göstermiştir. Fakat buna rağmen yatırımlardaki büyümenin tsunami sonrası yeniden yapılanma, bazı imalat sanayilerinde yüksek kapasite kullanım oranları ve 2004 yılında yüksek şirket gelirlerinin etkisiyle %16 oranına yükseleceği tahmin edilmektedir. Ayrıca bazı büyük ölçekli kamu altyapı projelerinin de 2005 yılı sonunda devreye girmesi beklenmekte ve yönetim kamu yatırımlarını finanse edecek ek bütçe planlamaktadır. Bu faktörler yatırımlar ile ekonomik büyümedeki yavaşlama ve faiz oranlardaki artışı dengelemeden daha önemli görülmektedir. Üretim kesiminde tarımın 2004 yılındaki daralmasının, kuraklığın azalması ve kuş gribinin ülke çapında genişleme göstermemesine bağlı olarak yavaş bir şekilde toparlaması beklenmektedir. Fakat 2005 yılının ilk çeyreğinde kuraklık devam etmiş olup sürmesi halinde ekonomiyi yavaşlatabilecektir. Sanayideki büyüme önümüzdeki yıllar sürecinde %7 8 oranlarında ve 2004 yılının biraz altında olacak şekilde tahmin edilmektedir. Hizmetlerdeki büyümenin tsunaminin turizm üzerindeki etkisine bağlı olarak 2005 yılında %4.0 civarına kalması tahmin edilmektedir. Bank of Thailand ın Mart 2005 görüşlerine göre Ekonomi Aralık ve Ocak aylarında tsunami, kuraklık ve ihracatta yumuşama eğilimi nedeniyle yavaşlamış olup 2005 yılından sonra GSYİH nın 2006 yılında %5.8 ve 2007 yılında da %6.0 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. Net ihracatın izleyen iki yıl içinde büyüme üzerinde hafif bir yavaşlatıcı etki göstereceği beklenirken ithalatın yüksek fiyatlı petrol ithalatı ve ithal sermaye ve ara mallar ithalatına artan talep nedeniyle ithalatın ihracattan daha hızlı büyüyeceği beklenmektedir. İthalattaki hızlı büyümenin dış ticaret dengesini negatif değerlere yöneltmesi ve cari işlem fazlasının daralması beklenmektedir. Fakat dış borçların azalması ve döviz rezervlerinin rahat seviyelerde tutulacağı tahmin edilmektedir. Enflasyonun 2006 ve 2007 yıllarında İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 6
düşmesinden önce 2005 yılında 1 puan artarak %3.5 oranında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Yatırımcılar, yönetimin parlamentoda güçlenen pozisyonunun yarattığı fırsatı kendi sektörlerinde şirket yönetimi yasaları ve bankacılık sektöründe batan bankaların yeniden yapılanması ve özelleştirilmede itici güç olarak kullanılmasını beklemektedir. Dikkat edilmekte olan bir diğer konu da yönetimin bütçe dışı giderlerindeki harcamalara yaklaşımıdır. Bütçe dışı harcamalar devletin bağlı borçlarının büyüklüğü hakkında endişeleri artırmıştır. İleri doğru bakış süreci boyunca dış risklerin Tayland ın başlıca pazarlarında ekonomik büyümenin altında ve petrol fiyatlarının üstünde gerçekleşmesi beklenmektedir. Ülkenin bölgesel işbirliği programlarına katılması ve ikili ekonomik işbirliği çalışmalarının bazı tipteki dış kaynaklı sorunların etkisinin yaratacağı riski asgari seviyede tutmaya yardımcı olabileceği beklenmektedir. İç risk faktörleri arasında kuraklık, ülke genelinde kuş gribi salgın tehdidi ve güneydeki sosyopolitik gerginlik yer almaktadır. İlave olarak, mülk yatırımları ve konut borçları seviyesinin artmakta olması nedeniyle özel borçların yakından izlenmesi gerekmektedir. Haddinden fazla kredi büyümesiyle faiz oranlarındaki yükselmeler karşısında ekonominin bir bütün olarak ve özellikle mali sektörün yaralanma zafiyetini artırabilecektir. Daha uzun vadede, uzun soluklu bir girişim iddiası kalite ve erişilebilirlik özellikleriyle yüksek öğrenimdir. Ekonominin rekabetçi kalması için özellikle teknik alanlar olmak üzere daha büyük eğitilmiş işgücü havuzuna ihtiyaç duyulmaktadır. Ekonomideki Önemli Sektörler Tarım Bir zamanlar ekonominin omurgasını oluşturan tarım sektörü (ormancılık ve balıkçılık dahil) ekonominin bütünü içindeki önemini yitirmektedir. Genellikle ekonominin bütünündeki büyüme oranlarının gerisinde kalan tarım sektörünün 2004 yılında GSYİH daki payı sadece %9.2 (sabit fiyatlarla) olmuştur. Tarım sektöründeki istihdam 1995 yılındaki %52 oranla karşılaştırıldığında genellikle düşmekte olup 2004 yılında %40 oranına gerilemiştir. Ancak, tarım sektörü hala istihdam ve gelir ümidi ile yakından bağlantılı ve neticede iç talepte belirleyicidir. Tayland ın en zengin kaynaklarının bulunduğu alan Central Plains kemeridir. Mısır, manyok, pamuk ve ananas yüksek yaylalarda yetiştirilmekte ve kauçuk da ülkenin güneyinde üretilmektedir. Ekili alan son 30 yıl içinde 20 milyon ha olarak iki katına yükselmiş olup pirinç çeltikleri bunun yarısını oluşturmaktadır. Günümüze kadar üretim; sulama ve gübre kullanımı ile ilgili verim iyileştirmelerinden ziyade genellikle ekili alanların genişletilmesi ile artırılmaktaydı. Fakat kentleşme ve topraktaki tuzlanma işlenebilir araziyi tüketmekte ve ekili alanlarda kademeli düşüş beklenmektedir. Tayland tarım sektörü üretkenlik açısından genellikle verimsizdir. Alınmış olan bazı tedbirler arasında üretim ve ihracatı geliştirmek amacıyla pazar bilgisinin çiftçilere temin edilmesi için köylerin birbirine bağlanması projeleri tasarlanmıştır. Aynı şekilde, gıda işleme kalitesini artırmak için yüksek üretkenlik ve daha fazla teknoloji kullanımı teşvik edilmektedir. Aynı zamanda Tayland devleti tarım ürünleri fiyat ve kontrolünün artırılması için başlıca tarım ihraç ürünleri üreticisi ülkeler ile görüşme girişimlerinde bulunmaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 7
Baskın tarım ürünü olan pirinç ülkenin Central Plains bölümünde sulama ile üretilmekte fakat diğer yerlerde sulama yağmur suyu ile gerçekleşmektedir. Son yıllarda ortalama yıllık pirinç üretimi 26 milyon ton civarında olmuştur. Tayland dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı ülke konumunu sürdürmekte olup 2000 03 yıllarındaki ortalama 7.1 milyon ton olan ihracat 2004 yılında 10 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Tayland Çin in DTÖ ne üyeliği ve neticesinde Çin deki pirinç üretiminin düşmesi ümidini taşımaktadır. Devlet pirinç fiyatlarında daha fazla kontrol seviyelerine ulaşmayı da hedeflemektedir. Asya daki beş pirinç üreticisi ülke Çin, Hindistan, Pakistan, Tayland ve Vietnam pirinç ticaretinde karşılıklı bilgi değişimi için nasıl bir sistem kurulabileceği üzerine Bangkok ta Aralık 2002 de bir toplantı yapmıştır. Bu beş ülke bilgi işleme ve dağıtımının odak noktası olan hizmetin Tayland tarafından sağlanması üzerinde anlaşmışlardır. Bu bilgiler pazarda istikrarın sağlanması bakış açısıyla fiyatların belirlenmesi ve çiftçilerin kazançlarının korunması için kullanılabilecektir. Kuş Gribi Krizi Tayland otoriteleri Ocak 2004 ayının sonlarında kuş gribi salgını bulunduğunu beyan etmiştir. Bu tarihe kadar 2003 yılı sonlarında görülen kümes kolerası salgını bulunduğunu açıklanmış olduğu Tayland ta Ocak 2004 ortasında kuş gribi hastalığa yakalanmış olan 1 milyon tavuk topluca imha için kesilerek hastalığın yayılması engellenmeye çalışılmıştır. İzleyen haftalarda insanların da ölümlerinin de görüldüğü salgın gittikçe yayılmış ve Nisan 2004 ortalarında kuş gribinden kurtulmak için 35 milyon tavuk topluca kesilerek imha edilmiştir. Mayıs ayı ortalarında hastalıktan kurtulunduğu açıklanmakla birlikte Temmuz ayında başka hayvanların da toplu imha edilmesine yol açan hastalığın geri geldiği açıklanmıştır. 2005 yılı başlarında kümes hayvancılığı sektörü kuş gribi krizi batağında kalmaya devam etmiş ve bölgede zaman zaman görülen salgınlar ile hastalığın yayılmasının tam olarak kontrol altına alınamadığının sinyalleri belirmiştir. Kuş gribi salgını kümes hayvancılığını mahvetmiş; 2003 yılında gerçekleşmiş olan 371,000 ton (yaklaşık 600 milyon ABD$ gelir) olan dondurulmuş kümes hayvanı ihracatının 2004 te sadece 26,600 tonda kalmasına (43 milyon ABD $ gelir) yol açmıştır. Devlet korunma ve önleme için mali destek sağlama gayretlerinde bulunmuş ve kümes hayvancılığı metotları değiştirilerek kapalı sistem üretimine geçmeye odaklanmıştır. Kuş gribindeki hızlı salgın daha ziyade göçmen kuşlara da bulaşarak yayıldığından şüphelenilen açık ve küçük ölçekli çiftliklerde görülmüştür. Günümüze kadar Tayland dan kümes hayvanı ithalatı birçok ülkede neredeyse yasaklanmıştır. Fakat aşıya müsaade edebilecek ülkeler de bulunduğundan, yönetim kümes hayvancılığını kuş gribinden korumak amacıyla aşı zorunluluğu getirmiştir. Balıkçılık Tayland lı 150,000 balıkçıya ait toplam 50,000 tekne bulunmakta olup 17,000 adet derin deniz tarak ağlı balıkçı gemisi bu sayıya dahildir. Günümüzde çoğu büyük ticari operasyonlar olup karides, istakoz, kalamar, supya ve tuna balığı gibi ürünler için soğutma ve konserveleme imkanlarına sahiptir. 1999 yılından itibaren AB ve ABD tarafından uygulanan aleyhte tarife değişiklikleri ihracatta yetersiz bir büyümeye neden olmuştur. Sektör, girdi maliyetlerinde önemli yeri olan yakıtın petrol fiyatlarındaki artışla yükselmesi ve Çin, Vietnam, Endonezya ve yeni liberalleşen Hindistan ile artan rekabetten de olumsuz etkilenmiştir. Stoklardaki azalma ve yatırım seviyesindeki düşüşe bağlı olarak Tayland balıkçılık sektörünün uzun vadede ne olacağı belirsizlik taşımaktadır. Özellikle Tayland Gulf inde deniz ürünü kaynaklarının azalması ve Brunei sularının Tayland lı balıkçılara İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 8
kapatılması da balıkçıları yeni yerler aramak zorunda bırakmış olup, bu nedenle gidilen Endonezya sularındaki avlanmalar iki ülke arasında sürtüşmelere neden olmaktadır. Tsunami felaketi balıkçılık endüstrisini ciddi şekilde vurmuştur. Balıkçılık dairesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre 1,127 büyük tekne olmak üzere toplam 4,529 balıkçılık teknesi yok olmuştur. Karides balıkçıları da ciddi şekilde vurulmuştur. Thai Karides Derneğine göre tsunami 1 milyar baht tan fazla mali zarara yol açarak balık çiftlikleri ve imkanların yok olmasına yol açmış ve yine 1 milyar baht tan fazla değerde larva sonrası karides üretimi hasarına neden olmuştur. Tayland dünyanın en büyük dondurulmuş karides ihracatçısı olup ülkenin en büyük pazarı toplam ihracatın yaklaşık %50 sinin gerçekleştirildiği ABD dir. Fakat, 2000 yılında 1.5 milyar ABD$ ve 2001 yılında 1.2 milyar ABD$ tutarındaki dondurulmuş karides ihracatı 2002 yılında %30 oranında ve ihracat değeri de 800 milyon ABD$ a düşmesi şeklinde azalmıştır. Daralma; Şubat 2002 de AB ne gönderilen sevkiyatta rastlanan bir antibiyotiğin görülmesi üzerine Tayland tan ithalata getirilen sınırlamalar neticesinde ortaya çıkmıştır. AB daha önceden gelişigüzel sevkiyat seçimi yaparak gerçekleştirdiği ithalat kontrollerini tüm sevkiyatlarda uygulamaya başlamıştır. AB 2003 yılı Şubat ayında Tayland yetkililerinin standartları yükseltme önlemlerini yeterli görerek yeniden gelişigüzel seçim metoduna dönmüş ve 2003 te %20 ihracat artışı olmuş, bu ulaşılan seviye de 2004 te kararlı hale gelmiştir. Tayland ın ABD ye karides ihracatı yeni bir güçlükle karşı karşıya kalmış ve anti damping vergisi uygulanmaya başlamıştır. ABD Uluslararası Ticaret Komisyonu (ITC) Şubat 2004 te Tayland ile diğer beş ülkeye (Brezilya, Çin, Ekvador, Hindistan ve Vietnam) karşı aldığı ithalatta gümrük vergisi uygulanması ön kararını Ocak 2005 te de sürdürmeye devam etme kararını almıştır. ITC nin Tayland a uygulamakta olduğu %6.03 oranındaki vergi oranı (daha önceki %6.9 oranının altında olarak) en düşük vergi oranı durumundadır. Bu oran Çin için %112, Vietnam için %25.8, Brezilya için %10.4 ve Hindistan için de %9.5 şeklindedir. Anti damping uygulaması güneydeki ABD deki 8 eyalette faaliyette bulunan karides çiftçilerini temsil eden ABD Güney Karides Birliği isimli bir grup tarafından dosya açılması üzerine başlamıştır. Madencilik ve Yarı İşlemecilik Son yıllarda madencilik sektörünün GSYİH içindeki payı sürekli azalmasına ve %2.2 seviyesine gelmesine rağmen sektörün kendi içinde de sürekli bir artış görülmüştür. Sektör 2002 yılında %11 oranında ve 2003 yılında %6.8 oranında büyümenin ardından 2004 yılında da %5.2 oranında büyümüştür. Doğal gaz üretimi üç yıllık sürekli büyümenin ardından 2004 yılında 788.8 milyar cu ft seviyesine ulaşmıştır. Ham petrol üretimi de Tayland Gulf bölgesinde yeni gelişmelerle birlikte yükselmiştir. Fakat 2003 yılında %31 oranında artış göstererek 35.5 milyon barel değeri 2004 yılında azalarak 31.1 milyon barel olarak gerçekleşmiştir. Diğer madenlerin performansı farklılık göstermektedir. Gypsum üretimi 2003 yılında 1.9 milyon ton olmakla birlikte 2004 yılında güçlü bir artışla 8 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Konsantre kalay üretimi düşmeye devam etmekte olup 2004 yılında son 7 yılın en düşük miktarı olan 700 ton seviyesine gelmiştir. Demir cevheri 2002 yılında hızlı bir çıkışla 570 bin ton seviyesine yükselmesinin ardından 2003 yılında 10 bin tonun da altında kalmış ve 2004 yılında da 135.6 bin tonluk bir üretim gerçekleşmiştir. Tayland önemli altın madeni potansiyelini fark etmeye başlamıştır. 2003 yılının başlarında yerel bir şirket olan Thungka tarafından Loei nin kuzey doğusunda yeni bir altın madeni İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 9
açılmıştır. Madenden 5 yıl içinde 1.5 milyar baht değerinde 5 ton civarında altın çıkarılacağı tahmin edilmektedir. Chachoengsao ve Loei bölgelerinde bulunan bakır maden kaynaklarının 900 milyon ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Sınırlı miktarda tungsten, antimon ve kurşun da bulunmaktadır. Değerli taş ve mücevher ihracatı son yıllarda artış göstererek 2004 yılında 2.3 milyar ABD $ seviyesine ulaşmıştır. İhracatın yapıldığı başlıca ülkeler; Japonya, İsrail, Belçika ve ABD dir. Ham maddelerin ithalat gümrük vergisinden muaf tutulması ve altın için uygulanan KDV oranlarında yapılan düzenlemeler ile Tayland ın rekabet gücü yükselmiştir. Tayland da kullanılan başlıca değerli taşlar safir, yakut, lal taşı, beril ve kuvartz şeklindedir. İmalat Mevcut sabit fiyatlarla imalat GSYİH içinde %35 paya sahiptir. Sektör 1984 yılındaki baht kur çöküşüne kadar ithal ikamesine dayalı ve sermaye yoğun bir yapıya sahipti. Bu tarihte sektör entegre devreler, elektronik montaj, ayakkabı ve oyuncak üretimi gibi daha emek yoğun ihracat sanayilerine kaydırılmıştır. 1997 98 yıllarındaki bölgesel mali kriz imalatta 1998 de keskin bir düşüş ile %10 oranında daralmaya neden olmuştur. Sanayi Bakanlığı na göre 1996 2000 yılları arasında bakanlıkta kayıtlı fabrikaların %16 sı olarak 20 bin civarında fabrika kapatılmıştır. Bunların çoğunluğu sermaye akışı ve rekabet gücünden yoksun KOBİ lerden oluşmaktadır. İhracattaki yavaşlama, sektörün düşük uluslararası petrol fiyatlarının olumlu etkisinin desteğine rağmen imalat sanayiinin zayıflığına bağlanmaktadır. 1999 yılında yeniden yükselerek %12.5 oranında gelişme gösteren sektör 2000 yılında yavaşlayarak %3.3 oranında ve 2001 yılında daha da yavaşlayarak %1.3 oranında büyüme göstermiştir. Bu yıldan sonra sektörde yeniden hızlı büyüme yakalanmış ve 2002 04 yılları arasında güçlü iç talep ve toparlanan dış talep doğrultusuna ortalama %10 oranında büyüme kaydedilmiştir. Kapasite kullanım oranı da 2002 yılındaki %62 ve 2003 yılındaki %67.5 oranından 2004 yılında %69.2 oranına ulaşmıştır. İmalat Sanayiinde büyüme, 2004 (yıllık % değişim, miktara göre) İmalat sanayii 11.1 üretimi Ticari araçlar 28.2 Entegre devreler 19,8 Petrol ürünleri 8,3 Kaynak: Bank of Thailand Tayland otoriteleri Tayland otomotiv sektörünü üreticilerin de ülkeyi diğer ASEAN (Association of South East Nations) ülkelerine ihracat platformu haline dönüştürme isteği ile büyüterek doğunun Detroit ine dönüştürme gayretlerinde bazı başarılar elde etmiştir. Fakat, montaj için yerli katkı oranlarındaki şartların kaldırılarak ülkenin cazibesinin artırılması konusundaki planlar yönetimin yatırımlardaki muhafazakar yaklaşımı nedeniyle gecikmiştir. Fakat bu yaklaşım daha sonra kaldırılmış ve yönetim yeni teşvikler sunmaya başlamıştır. Kısmen bu girişimlerin de etkisiyle Japon Toyota ve Amerikan Ford dahil bir dizi otomotiv firması üretim yerlerini Tayland a kaydırma veya genişletme planlarını açıklamıştır. Tayland ın araç üretim sayısı son yıllarda hızla artmış ve 2004 yılında 2001 yılının iki katı olarak 930,000 adete ulaşmıştır. Ülkede üretilen araçların %30 u ihraç edilmektedir. Araçlar için iç talep yükselen tüketici güveni, gevşek mali ve parasal koşullar İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 10
ve kilitlenmiş talebin serbest kalmasıyla son yıllarda güçlü olmuştur. İç satışların yaklaşık %60 ı pick up kamyonetlerden oluşmaktadır. Elektronik ve elektrikli eşyalar sektörü 2001 yılındaki mücadelenin ardından son üç yıl içinde güçlü bir büyüme göstermiştir. 2002 04 yılları arasında elektronik ürünlerde (çoğunlukla entegre devreler) yıllık ortalama %27 oranında ve elektrikli araçlar üretiminde %8.5 oranında büyüme gerçekleşmiştir. Toparlanmanın ilk sinyalleri ABD de bazı envanter yapılandırmalarına yanıt olarak 2002 yılında ortaya çıkmıştır. Üretilen birçok ürün ithalata bağımlı olup Malezya ve Singapur un global pazarlardaki yoğun rekabeti ile karşılaşmaktadır. Tayland yönetimi yüksek katma değerli teknolojinin teşvik edilmesinin farkına varmış olması ile birlikte Tayland ta rekabetçi bir enformasyon teknolojisi sektörü için kalifiye işgücü dahil gerekli altyapının büyük bir bölümü bulunmamaktadır. Tekstil ve giyim sektörü son yıllarda gayet güçlü bir üretim kaydetmiş olmakla birlikte ihracat Çin ve Vietnam gibi düşük ücret kullanan tedarikçilerin kızıştırmakta olduğu rekabetin sonucu olarak sıkıntı içinde bulunmaktadır. 2004 yılında giyim sektörü ihracatı %12 artarak 3.1 milyar ABD $ değerine ulaşmakla birlikte 2000 yılında kaydedilen değerin altında kalmıştır. Tayland değer zincirini yukarı taşımak amacıyla Bangkok u bölgesel bir moda merkezine dönüştürmek için teşvik girişimlerinde bulunmaktadır. Tayland Giyim Sanayicileri Derneği (TGMA) de sayısal olarak giyim sanayii üreticilerin %70 ini oluşturmakta olan KOBİ lere rekabet güçlerinin artırılması için yardımlara karar vermiştir. 2005 in başlarında TGMA modern yönetim niteliklerinin geliştirilmesi, denizaşırı pazarların genişletilmesi ve ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilenmekte olan dokumacıları bu olumsuzluklardan fazla etkilenmeyen giyim üreticileri sektörüne bağlama stratejilerini içeren Hızlı Moda programını ortaya çıkarmıştır. Rekabetçiliğin geliştirilmesine duyulan ihtiyaç son yıllarda yoğunlaşmıştır. 2004 yılı sonunda DTÖ anlaşmaları tekstil ve giyimde 1974 yılından beri devam etmekte olan kota sistemlerine son vermiştir. Artık ABD ve AB ülkelerindeki ithalatçılar ithal sınırlamaları ile kısıtlanmamakta, Çin tekstiline talep şişmekte ve daha yüksek maliyet tabanlı ve kapasite sorunları bulunan ihracatçılar sıkıntı yaşamaktadır. İki uluslararası petrol devi Royal Dutch/Shell (Hollanda/İngiltere) ve Caltex (ABD) tarafından 1996 yılında açılan rafineriler ve bir başka ABD şirketi olan ExonMobil tarafından üçüncü bir fabrikanın genişletilmesi Tayland ı petrol ürünlerinde net ihracatçı konumuna getirmiştir. Fakat, 1997 98 ekonomik duraklama ve izleyen yönetim müdahalesi sektörü ciddi şekilde vurmuştur. 2000 yılının sonunda Tayland yönetimi halka maliyetinin %40 ı değerinde sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) satışı nedeniyle ülkedeki 6 petrol rafinerisine toplam 2 milyar baht (50 milyon ABD$) civarında borçlu konuma gelmiştir. Bu, yüksek seviyelerde ABD $ borcu ve zayıf iç talep nedeniyle zaten mali sorun yaşayan rafinerilerin sorunlarının üzerine eklenmiştir. Kapasite kullanımı 1997 deki % 90 seviyesinden 2001 yılında %75 seviyesine gerilemiş fakat 2004 yılında tekrar yükselişe geçerek %85.5 oranına ulaşmıştır. Petrol ürünleri üretimi 2000 yılındaki %1 oranında düşüşün ardından 2001 03 yılları arasında yıllık ortalama %2.8 oranında büyüme kaydetmiş ve 2004 yılında da %8.3 seviyesine ulaşmıştır. 2004 yılında toplam ham petrol rafine kapasitesi günde 1 milyon barel civarında bir seviyede yer almıştır. Çelik sektöründe üretim son yıllarda gayet hızlı bir şekilde büyümüş, özellikle çelik fabrikalarının soğuk ve sıcak hadde üretim miktarlarında kuvvetli artışlar olmuştur. Sektör genel olarak kendisine bağımlı diğer sektörlerin ve özellikle taşıt aracı ve yan sanayi sektörünün göstermiş olduğu güçlü performanstan faydalanmıştır. Mülk ve inşaat sektörünün toparlanması da talebi yükseltmiştir. Ayrıca, devlet yabancı yapımı çeliğin yurtiçine girişini engellemek için Mart 2004 te anti damping yasasını yürürlüğe koymuştur. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 11
Çelik endüstrisi 1997 98 bölgesel mali krizinin ana kurbanlarından biri olmuş, ardından nispeten başarılı bir şekilde yeniden yapılanmış olmasına rağmen sektörün borçlarının hala 300 milyar baht civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tayland çelik endüstrisi parçalı bir yapıya sahip olmakla birlikte 2002 yılında birleşen Thai Steel Group (NTS) ve lider yerel sanayi devi Siam Cement yeniden yapılanma ihtiyacını nihayet kabul edildiğini belirtmiştir. Millenium Steel olarak adlandırılan birleşik yapı halihazırda Tayland çelik kapasitesinin %25 ini kontrolünde bulundurmaktadır. İnşaat İnşaat sektörü 1997 98 mali krizi tarafından ciddi şekilde vurulduktan sonra (1998 in sonlarında kayıtlı inşaat şirketlerinin %60 ının ya dağılmış veya operasyonlarını durdurmuş) son yıllarda yeniden kıpırdanma sinyalleriyle kademe kademe toparlanmaktadır. Sektör 1999 2001 yılları arasında arka arkaya üç yıl daralmış, fakat ardından 2002 yılında %5.2, 2003 yılında %3.3 ve 2004 yılında da %13.2 gibi etkileyici bir oranda büyümüştür. Tarihsel olarak Tayland firmaları nispeten küçük ölçekli ve hatta 1997 yılına kadar daha büyük ve verimli Avrupalı, Asyalı ve Avustralyalı rakiplerin yurtiçine girmesinden sıkıntı duyan bir yapıdaydı. Krizden sonra bir dizi daha büyük şehir planlamacısı ve müteahhit borçlarını yeniden yapılandırmış ve sektörde dikkate değer bir toparlanma gözlenmiştir. Bugün sektörün toparlanmasından yararlanmak üzere iyi durumda olan 200 300 civarında firma bulunmaktadır. Lider konumda bulunan şehir planlamacılarının birçoğu yabancı partnerler edinmiştir. Konut pazarı mevcut toparlanmada lider durumdadır. Düşük faiz oranları, artan tüketici güveni ve mülk sektörü stoklarının %100 den fazla değer artışı, Bangkok ve banliyölerindeki lüks gayrimenkul sektörünün gelişmesinde hızlı büyümeye önemli katkı sağlamıştır. Orta standart ev inşaatı 2001 yılında %6 oranında büyümüş ve mülk devir işlemleri vergisinin %0.01 oranına indirilmesi, ev satın almada 100,000 baht (2,350 ABD$) ve 200,000 baht arasında vergi indirimi ve özel iş vergilerinin %0.11 oranına indirilmesi dahil devlet güvenceli teşvikler ile 2002 yılında daha da ilerlemiştir. Yönetim ayrıca faiz oranlarının zaten düşük olduğu bir zamanda kamu bankalarını da ipotekli ucuz ev kredisi vermeye teşvik etmiştir. Fakat 2003 yılında yönetim ve Bank of Thailand 1997 yılında mülk sektöründe yaşanan şişmenin tekrar etmesinin önüne geçmek için bazı adımlar atmıştır. Bank of Thailand spekülasyonun engellenmesi gayretleri içinde Kasım 2003 te 10 milyon bahtın (250,000 ABD$) üzerinde satış fiyatı olan mülkler için ipotekli ev kredilerinin kredilendirilebilme oranının %70 ile sınırlı olduğunu açıklamıştır. 10 milyon baht ın altında değeri olan mülkler için herhangi bir sınırlama yapılmamıştır. Mali Hizmetler Mali sistemin yönlendirilmesi ve politikaların belirlenmesinden sorumlu iki kuruluş Maliye Bakanlığı ve Merkez Bankası (Bank of Thailand) dır. Merkez Bankası bankaların, mali şirketlerin ve ev kredisi resmi görevlilerinin yönlendirilmesinde ve piyasa reformlarında lider rolü oynamaktadır. Kıymetler ve Değişimler Komisyonu (SEC Securities and Exchange Commission) 1975 yılında kurulmuş ve Tayland sermaye piyasasındaki oluşumları izlemekte ve şirketlerin faaliyetlerini denetlemektedir. Sigorta şirketleri maliye bakanlığının sorumluluğundadır. Yöneticiler 1997 98 krizine yanıt olarak mali sektörün yeniden yapılanması ve güvenin tekrar kazanılması için bir dizi enstitü kurmuşlardır. Banka kaçışları ve sistemik riskleri engellemek için mali enstitülerin borç ve stoklarını garanti altına almak üzere kurulan Mali Enstitüler Kalkınma Fonu (FIDF), kapanan mali şirketlerin varlıklarının satışı için Mali Sektör Yeniden Yapılanma Otoritesi ni (FRA), bankacılık sektöründe işlemeyen kredilerin İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 12
(NPLs) yönetimi ve nihayetinde merkezi bir borç yeniden yapılandırma işlevi görecek mekanizma için Thai Varlık Yönetim Kurumu (TAMC) bu enstitüler arasında yer almaktadır. TAMC kamu ticari bankalarının kötü kredilerinden 720 milyar baht tutarını toplayabilmiştir. Tayland ın mali enstitüleri ekonomik krizin merkezinde bulunmakta ve rehabilitasyonun yavaşlığı ekonominin yeniden toparlanmasının önünde ciddi bir engel teşkil etmekteydi. 2004 yılı başlarında kabine Sektör Master Planı diye adlandırılan ve içinde mali şirketler ve bankalarla ilgili çeşitli düzenlemelerin yer aldığı Maliye Bakanlığı ve Bank of Thailand ın ortak teklifini onaylamıştır. Master Plan a göre bugün sayıları 13 olan ticari ve ihtisas kamu bankalarının sayısı 3 veya 4 e indirilecektir. Tayland da kamu bankalarının yanı sıra 4 ünün ana ortaklığı yabancı olan toplam dokuz ticari özel banka ve tek şubeli toplam 18 yabancı banka şubesi bulunmaktadır. Merkez Bankası Tayland bankacılık sisteminde bankaların yönetim kalitesinin iyileştirilmesi için 2004 yılında ticari bankaların işlemeyen kredileri için daha sıkı düzenleme kuralları getirmiştir. Gevşek mali koşullar ve izleyen banka borçlandırma oranları düşüşüne rağmen kredi büyümesi 2002 yılına kadar kısıtlı kalmıştır. Ticari bankaların kredileri 2000 yılındaki %10 oranında keskin düşüşün ardından 2001 yılında da %5.8 oranında düşmüştür. Daha sonra toparlanarak 2002 yılında %7.4, 2003 yılında %3.6 ve 2004 yılında da %6.7 oranında artmış olmakla birlikte bu artışlar 1990lı yıllardaki yıllık ortalama %20 25 oranlarındaki büyümenin karşısında oldukça düşük kalmıştır. Ayrıca kredilerin karakteristik bir özelliği de yatırımdan ziyade tüketim amaçlı olmasıdır. Bankalar oldukça sıkı düzenleme koşulları ile karşılaşmak zorunda olduklarından bu kredilerin işlemeyen krediler miktarını kabartması korkusuyla kredi vermekte isteksiz davranmışlardır. Diğer hizmetler Turizm sektörü 2003 yılındaki SARs vakasına kadar etkileyici bir büyüme göstermiştir. Gelen turist sayısı 2001 yılında ABD deki 11 Eylül terör saldırılarıyla düşüş gösteren global ekonomiye rağmen %5.8 oranında artarak 10 milyon kişinin hemen üstünde gerçekleşmiş ve 295 milyar baht (6.6 milyar ABD$) gelir getirmiştir. Tayland güvenli ve kararlı bir topluma sahip olmasındaki ünü ve ziyaretçiler için güvenlik önlemlerinin artırılmasında gösterdiği gayretlerden yararlanmıştır. 2002 yılında gelen turist sayısı %7 oranından fazla artarak 10.8 milyon kişiye ulaşmıştır. Tayland Turizm otoritesine göre 2002 yılında yabancı turistlerden elde edilen gelir yıllık olarak %8.5 oranında artarak 320 milyar baht seviyesine sıçramıştır. Fakat turizm sektörü 2003 yılında SARs salgınının bölgesel seyahatleri caydırması nedeniyle ciddi bir darbe yemiş ve gelen turist sayısı 9.7 milyon kişiye düşmüştür. Sektör 2004 yılı içinde süratle toparlanmış ve gelenlerin sayısı 12 milyon kişiye sıçramış, fakat 26 Aralık 2004 teki yıkıcı tsunami felaketinin ülkenin güney kıyılarını vurmasının ardından gelen turist sayısında ciddi düşüşler olmuştur. Phuket Uluslararası havaalanı verilerine göre Ocak 2004 ayında 510,000 kişi olarak gerçekleşen gelen yolcu sayısı Ocak 2005 ayında sadece 181,551 olarak gerçekleşmiştir. Gelen uluslararası yolcu sayısında daha ciddi düşüşler görülmüş ve gelenler yıllık olarak %88.8 oranında azalmış ve 27,000 kişi olarak gerçekleşmiştir. Fakat izleyen birkaç ayda durum iyileşmiş gibi görünmektedir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 13
Phuket bölgesindeki otel doluluk oranları promosyonlar doğrultusunda tsunamiyi izleyen haftalardaki %10 un altındaki oranlardan %40 civarına yükselmiştir. Turizm sektörünün tsunamiden kaynaklanan kayıpları hesaplanmaya çalışılmaktadır. Felaketten etkilenen bölgeler Phuket, Krabi, Rnong, Phang Nga, Satun ve Trang olmuştur. Turizm otoritelerine göre en çok etkilenen yerler 12 milyar baht hasarla Phang Nga daki Khao Lak ve 2.8 milyar baht zararla Krabi deki Phi Phi adasıdır. Toplam 32,000 yatak sayısı bulunan Phuket bölgesinde durumun ciddiyeti daha azdır. Otoritelere göre Phuket bölgesinde toplam zarar 16 milyar baht civarında olup bu rakamda kamu hizmetleri, yol ve güç şebekeleri yer almaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 14
DIŞ TİCARET Tayland ın Dış Ticareti, Değer: milyon ABD$ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 İhracat, fob 67,894 63,083 66,089 78,084 94,979 109,217 İthalat, fob 56,194 54,538 57,009 66,909 84,194 106,055 Hacim 124,088 117,621 123,098 144,993 179,173 215,272 Denge 11,700 8,543 9,080 11,175 10,785 3,162 Kaynak: EIU Ülke Profili, Tayland, 2005 Mal ihracatı 1980 li yılların ortalarındaki cari fiyatlarla GSYİH nın %20 leri civarındayken bu oran 2004 yılında %59 civarında gerçekleşmiştir. Yeni ve yüksek katma değerli ürün alanlarında çeşitleme gibi yapısal faktörler ihracatın büyümesinde önemli rol oynamıştır. Tayland da nispeten daha düşük maliyetle üretilen bilgisayar bileşenleri, elektronik tüketim malları ve taşıt araçları 1990 larda ihracatta başlıca sektörler olan tekstil ve ayakkabı ürünlerini giderek artan kararlılık şekilde gölgede bırakmaktadır. Entegre devrelerden elde edilen gelirler 1999 yılında sadece 1.4 milyar ABD$, 2002 yılında da 3.3 milyar ABD$ değerindeyken, 2004 yılında 5 milyar ABD$ olarak gerçekleşmiştir. Fakat, Tayland ın rakip ülkeler Singapur ve Malezya daki gibi gerekli altyapı ve eğitimde erişilmiş olan düzeyden yoksun olması nedeniyle ihracat hacmini daha ileri seviyelere götürmesi mümkün görülmemektedir. Geleneksel ihraç ürünleri 1997 sonrası para biriminde değer azalması ve ucuzlayan işgücü maliyetlerinin ardından biraz gelişme zemini bulabilmiş, fakat Hindistan, Çin ve Vietnam gibi düşük maliyetli ülkelere göre bu alanlarda rekabetçiliğini hızla yitirmektedir. Tekstil ürünleri ihracatı 2004 yılında %16 oranında artarak 5.1 milyar ABD $ olarak gerçekleşmesine rağmen büyüme geçen on yıl içinde zayıf olmuştur (1995 yılında tekstil ihracat geliri 5.7 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir). Mal ihracatı (gümrük bazında) değer olarak 2003 yılındaki %17.7 lik artışın ardından 2004 yılında %22 oranında büyümüştür. Bu büyüme oranları, 2001 yılındaki %6.5 oranında daralma ve 2002 yılında da %4.5 oranındaki büyüme dikkate alındığında belirli bir gelişmenin işaretini yansıtmaktadır. Düşüşün ardından sıçrama büyük ölçüde özellikle ABD pazarı olmak üzere artan dış talebi yansıtmaktadır. İmalat sanayii ürünleri 2004 yılındaki toplam ihracatın %87 civarında bir bölümünü teşkil etmekte olup imalat sanayii içinde sadece bilgisayar ve bileşenlerden oluşan ürün grubundan elde edilen ihracat geliri %12 oranında artarak 9 milyar ABD $ değerinde gerçekleşmiştir. Tarım sektöründe 2004 yılında anahtar konumundaki ürünlerde global fiyatlar güçlenirken 8 milyar ABD $ ihracat geliri kaydedilmiş, %20 oranında artış sağlanmıştır. Geride kalan birkaç yıl içinde artmış olan kauçuk fiyatları, kauçuğun tarımsal ihracat gelirlerinde pirinci geride bırakarak ana ürün olma pozisyonunu tekrar almasına yardımcı olmuştur. Kauçukta ihracat 2000 yılı ile kıyaslandığında sadece 1.5 milyar ABD $ seviyesinden 2004 yılında 3.4 milyar ABD $ değerine ulaşmış, pirinç ihracatı 2000 yılında 1.6 milyar ABD $ ı gerçekleşirken 2004 yılında bu rakam 2.7 milyar ABD $ na ulaşmıştır.
Mevcut yönetim ekonomik büyümenin ihracata bağımlılığını azaltma isteğinde olmasına rağmen ihracat potansiyelini artırıcı bir dizi politika tasarlamıştır. Bunlar arasında geleneksel olmayan Çin, Hindistan, Bangladeş, Kuzey Afrika ve Ortadoğu gibi pazarlara ihracatın artırılması tedbirlerinin yanı sıra, tarımsal gelişmeyi teşvik gayretleri ile katma değeri yüksek tarım ürünleri ihracatının artırılması niyeti yer almaktadır. Yönetim ayrıca 2001 yılındaki bir girişiminde ağırlıklı olarak yerel katkı içeren, yurt dışında pazarlanabilecek, özgün Tayland ürünleri geliştirmek için bir köy bir ürün programını yürürlüğe koymuştur. Bunlardan başka, yönetim hem ülkenin başlıca pazarlarında tarife dışı engelleri kaldırmak, hem de Tayland ın temel ihraç mallarının uluslararası tedariğini kontrol altına almak için rakiplerle koordinasyon ve işbirliği girişimleri şeklinde bir çeşit ticari diplomasi izlemektedir. Örneğin, dünyanın en büyük üç kauçuk üreticisi olan Malezya, Endonezya ve Tayland arasında kauçuk piyasasını kontrol altına almak ve nihai durumda daha fazla fiyatlandırma gücüne ulaşmak amacıyla Eylül 2002 de üçlü kauçuk paktı imzalanmıştır. Yönetim ayrıca önemli ticaret ortağı ülkelerle serbest ticaret alanları kurulmasına ilişkin anlaşmalar oldukça başarılı olmuştur. Yakın geçmişte, yönetim Yeni Zelanda ile tarife engellerinin kaldırılması için Nisan 2005 te bir anlaşma imzalamıştır. Bu tarihten önce Hindistan ve Avustralya ile imzalanan anlaşmaların yanı sıra, ABD ve Japonya ile görüşmeler de devam etmektedir. Mal ithalatı cari fiyatlarla (CIF bazında) GSYİH içinde 1980li yılların ortalarındaki %20 civarındaki seviyesinden 2004 yılında % 58 civarında bir orana denk gelmiştir. Tayland ın ara mallar ve sermaye mallarındaki ithalata bağımlılığı tarımsal tabandan endüstriyel tabana kaymaya bağlı olarak hızla artmıştır. Toplam ithalatın faturası (gümrük bazında) 2003 yılındaki %16.8 oranındaki artışın ardından 2004 yılında %27 oranında artışla 95 milyar ABD $ a yükselmiştir. Sermaye malları ithalatı 2004 yılında %20 oranında artışla toplam ithalatın içinde %43 oranında paya ulaşmış, ara mallar ve ham madde ithalatı da %32.5 oranında sıçrama yaparak 26.5 milyar ABD $ a ulaşmıştır. Tüketim malları ithalatı da son yıllarda güçlü özel sektör talebi doğrultusunda hızlı büyüme göstermiştir. Tüketim malları ithalatı 2000 yılındaki 6.6 milyar ABD $ seviyesinden 2004 yılında 8.9 milyar ABD $ a ulaşmıştır. Hızlı büyüyen otomotiv endüstrisi araç ve parça ithalatının keskin bir şekilde artışında katkı sahibi olmuş, bu ürünlerde toplam ithalat 2000 yılında 2 milyar ABD $ a kıyasla 2004 yılında 3.5 milyar ABD $ olarak kaydedilmiştir. Dünya fiyatları doğrultusunda ülkenin ham petrol ithalatı faturası da hızlı bir şekilde kabarmış, 2000 yılındaki 6 milyar ABD $ seviyesinden 2004 yılında 10.7 milyar ABD $ düzeyine ulaşmıştır. Ticari eşya ithalatı (fob ve cif bazında) muhasebesi 1998 den sonra her yıl sürekli fazla vermiş olmasına rağmen 2004 yılında fazlalıkta ani düşüş olup 2 milyar ABD $ civarında gerçekleşmiştir. Toplam dış ticaret fazlası 1998 yılında ithalattaki ani düşüş nedeniyle rekor düzeyinde 12.1 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir. Ardından, izleyen 5 yıl boyunca da her yıl azalarak 2001 yılındaki 3.6 milyar ABD $ seviyesine gelmiştir. Durum 2002 03 yıllarında iyileşmiş, mal ticareti hesaplarında sırasıyla 4.6 milyar ABD $ ı ve ardından 5.2 milyar ABD $ ı fazla kaydedilmiştir. Ticaret açığı 1997 yılındaki mali krize kadar alışılmış norm olup 1996 yılındaki 16.3 milyar ABD $ lık açık rekor seviye olarak kaydedilmiştir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1
Başlıca Dış Ticaret Ürünleri, 2005 Başlıca İhracat 2005, milyon ABD $ Başlıca İthalat 2005 milyon ABD$ Makina ve Mekanik Araçlar 16,198 Hammadde ve aramallar 49,413 Devreler için elektrikli araç 8,917 Sermaye malları 32,027 Bilgisayar Parçaları 5,525 Yakıt ve yağlar 20,828 Tekstil 5,505 Tüketim malları 8,378 Kaynak: EIU Tayland Ülke Raporu, 2006 Hızlı büyüme yılları olan 1990 larda bölgesel Asya ülkeleri yüksek alım güçleri ve yakın yatırım bağlarıyla Tayland ın en hızlı büyüyen ticaret ortakları olmuştur. 1995 96 yıllarında Güney Asya ülkeleri birliği (ASEAN) Tayland ürünlerinin en büyük alıcısı olarak ortaya çıkmıştır. Fakat 1997 98 bölgesel ekonomik duraklama yıllarında ABD ve AB ülkeleri Tayland ihracatının ana büyüme pazarları olmuştur. Son yıllarda ise güçlü bölgesel ekonomik büyüme ve bölgesel entegrasyonu geliştirme politikaları, ASEAN ülkelerinin Tayland ın toplam ihracatında daha büyük paya sahip olmaları anlamına gelmiş ve 2004 yılında bu oran % 21.7 ye ulaşmıştır. Tek tek ülkelere bakıldığında 2004 yılında ABD ilk ihraç pazarı konumunu sürdürmüş olmasına rağmen 2001 yılındaki toplam ithalat içindeki %20 oranının üzerindeki payı 2004 yılında %16 oranının altına düşmüştür. Japonya ülke bazında Tayland ın ikinci büyük pazarı olup 2004 yılı ihracatında % 13.9 oranında paya sahip olmuştur. Çin, önemi gittikçe artan bir ihraç pazarı olarak belirmekte ve 2001 yılında %4.4 olarak gerçekleşen toplam ihracat içindeki payı 2004 yılında % 7.3 oranına ulaşmıştır. Diğer taraftan Japonya büyük ölçüde ithalat tedariğinde lider rolü nedeniyle Tayland ın en büyük ticaret ortağı olan ülke konumunu sürdürmekte ve halen Tayland ın toplam mal ithalatı içinde dörtte birlik paya sahip durumdadır. Başlıca Dış Ticaret Ülkeleri, 2005 Başlıca İhraç Ülkeleri 2004 (% / toplam) Başlıca İthal Ülkeleri 2004 (% / toplam) ABD 15.3 Japonya 22,0 Japonya 13.7 Çin 9,4 Çin 8,3 ABD 7,3 Singapur 6,8 Malezya 6,9 Hong Kong 5.6 BAE 4.8 Kaynak: EIU The Economist Intelligence Unit Tayland Ülke Raporu 2006 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2
TÜRKİYE İLE TİCARET Dış Ticaret Türkiye Tayland Dış Ticareti, 2001 2005, (milyon ABD $) 2001 2002 2003 2004 2005 İhracat 37.3 45.1 108.5 123.6 51.6 İthalat 152.3 194.8 291.9 500.5 677.8 Toplam 189.6 234.9 400.4 624.1 729.4 Kaynak: DTM Dış ticaret açısından her iki ülke birlikte değerlendirildiğinde Türkiye ile Tayland arasında belirgin bazı yapısal benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin her iki ülkenin nüfusu ve dış ticarette, özellikle ihracattaki sanayi ürün alanları çeşidindeki (tekstil, otomotiv, elektronik, elektrik) benzerlik dikkat çekicidir. Tayland kişi başına milli gelirde Türkiye den biraz daha iyi durumda olmakla birlikte katma değeri yüksek ürünlere yönelme, geleneksel pazarların dışına çıkma, düşük işgücü maliyetli ülkelerden gelen rekabet karşısında yeni arayışlar gibi ekonomide ve dış ticarette her iki ülkenin gündemleri ve izlemeye yöneldikleri çözümler de benzerlik taşımaktadır. Örneğin her iki ülke de tekstil ağırlıklı ihracat hemen hemen eş zamanlı olarak katma değeri yüksek otomotiv ve elektronik, elektrikli eşya grubuna doğru yönelmiştir. Belirgin farklılıklar olarak Türkiye nin dış ticaretinin Tayland dan daha büyük bir hızla gelişmekte olduğu fakat ticaret açığının ise Tayland da daha yavaş bir şekilde büyüdüğü, buna mukabil Tayland ın dış ticaretinin yaklaşık 10 yıldır fazla vermekte olmasıdır. Karşılıklı ticarete ürün bazında bakıldığında her iki ülkenin kendi potansiyelinin güçlü olduğu alanda diğerine mal satmakta olduğu gözlenmektedir. Örneğin Türkiye nin demirçelik ve buna bağlı metal, deniz taşıt aracı gibi sanayi ürünlerine karşın Tayland ın kauçuk ve yine kendi iddialı olduğu tipte kara taşıt aracı, bilgisayar ve bileşenleri gibi ürünler sattığı görülmektedir. Benzerlik ve farklılıklarla birlikte coğrafi konumlarının da etkisi ile son yıllara kadar marjinal düzeyde olan iki ülke arasındaki ticarette, 2001 yılından beri her yıl sıçramanın da ötesinde katlanma sayılabilecek belirgin artış ve canlanma gözlenmektedir. Son dört yıl içinde iki ülke arasındaki ticaret 3 katına çıkmış ve 2004 yılı sonunda 624.1 milyon ABD $ rekor seviyesine ulaşmıştır. Bu artışın bileşenlerine bakıldığında karşılıklı ticaret dengesindeki kabaca 1 : 4 oranındaki dengenin 2003 yılı haricinde pek değişmediği dikkat çekicidir. Bu gelişmelerin geleceğine yönelik tahmin yürütmek güç olmakla birlikte her iki ülkenin de kendi ürün gamında bulunmayan özellikle teknoloji ürünlerini doğrudan birbirinden almaya yönelmesinin oldukça avantajlı olduğu ve başka sanayi ürünlerinin de hız kazanmış olan bu ticaret akışı içine girebileceği izlenimi uyanmaktadır. Her iki ülke arasında tarım ürünü ticareti bulunmaması da ilginç bir görünümdür. İhracat Son yıllarda önemli canlanma görülen her iki ülke arasındaki ticaret içinde Türkiye nin Tayland a ihracatında önemli ürün grupları 2003 ve 2004 yıllarında ortaya çıkmış olan deniz ulaşım araçları ve bunların aksam ve parçaları ile demir çelik ara malları ön sıralardadır. Bu üç gruptaki ihracat Türkiye nin Tayland a toplam ihracatının yaklaşık % 79 unu teşkil etmektedir. Geriye kalan ihracatın büyük bir bölümü de pamuk, tekstil, giyim
ve dokuma gibi ürünler ile elektrikli eşyalar ve bunların bileşenlerinden oluşmaktadır. Bir başka deyişle Türkiye nin Tayland a ihracatının tamamına yakını marjinal düzeyde de olsa göze çarpan pamuk dışında tamamen sanayi mallarından oluşmakta ve açık arayla yeni ortaya çıkmış olan deniz taşıtları ile bunların aksam ve parçaları alanında gerçekleşmiştir. Türkiye nin Tayland a ihracatında gözlenen diğer bir husus da; 2004 yıl öncesine kadar inişli çıkışlı da olsa toplam ihracat içinde anlam ifade eden ve Tayland a önemli bir üretim sektörü olan kıymetli taşlar ve mücevher ihracatının 2002 yılındaki 29.1 milyon ABD $ seviyesinden, önce 2003 yılında yarısından çok düşerek 13.4 milyon ABD $ ına ve ardından da aynı çapta ihracat değeri düşüş ile 0.2 milyon ABD $ seviyesine inmiş olmasıdır. Bu çapta belirgin olmamakla birlikte sentetik liflerden diğer dokuma ürünlerindeki önemli düşüş 2001 yılındaki 3.1 milyon ABD $ ından 0.4 milyon ABD $ ına gerilemiştir. Fakat bunun yerini yaklaşık aynı çapta pamuk ihracatının doldurmaya başladığı gözlenmekte ve bu alanda Tayland da girdi çeşidinin değişmekte olduğu söylenebilmektedir. Elektrik kablo ve telleri de değinilebilecek bir başka ürün grubu olup 2001 yılındaki 1 milyon ABD $ ının biraz altında gerçekleşen ihracat 2002 ve 2003 yıllarında 1.6 milyon ABD $ ı üzerine yükselmekle birlikte 2004 yılında bu üç yılın gerisine düşerek 0.7 milyon ABD $ ın altına gerilemiş olduğu gözlenmektedir. Türkiye nin Tayland a İhracatı, 2002 2005 DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 2002 (DOLAR) 8803 BALON, HAVA GEMİSİ, PLANÖR VB. DİĞER HAVA TAŞITLARININ AKSAM VE PARÇALARI 2003 DOLAR 2004 DOLAR 2005 DOLAR 7.290.979 7.843.656 8.481.060 7207 DEMİR, ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER 58.129.484 42.500.309 3.508.442 5209 PAMUK MEN (DOKUMA %85 < PAMUKLU 200G/M2 DEN FAZLA) 5402 SENTETİK LİF İPLİĞİ (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ) PERAKENDE DEĞİL 8414 HAVA VAKUM POMPASI, HAVA/GAZ KOMPRESÖRÜ, VANTİLATÖR, ASPİRATÖR 210.896 1.306.970 593.560 3.136.360 56.218 22.593 239.337 3.036.772 297.055 351.785 313.701 1.796.865 2818 SUNİ KORENDON ALUMİNYUM OKSİT VE HİDROKSİT 330.000 1.735.800 7106 GÜMÜŞ (HAM/YARI İŞLENMİŞ, PUDRA HALİNDE) 1.611.287 8504 ELEKTRİK TRANSFORMATÖRLERİ, STATİK KONVERTİSÖRLER, ENDÜKTÖRLER 406.744 235.864 621.644 1.563.149 8701 TRAKTÖRLER 359.329 1.394.272 5112 TARANMIŞ YÜNDEN, İNCE HAYVAN KILINDAN 735.251 812.581 1.343.580 1.392.319 DOKUMALAR 8413 SIVILAR İÇİN POMPALAR, SIVI ELEVATÖRLERİ 30.138 414.080 1.189.359 1.254.619 2515 MERMER, TRAVERTEN, EKOSİN SU MERMERİ, KİREÇLİ TAŞLAR 8716 TAŞITLAR İÇİN RÖMORKLAR, YARI RÖMORKLAR VB. İLE AKSAM PARÇALARI 5208 PAMUKLU DOKUMALAR (AĞIRLIKÇA %85 VE FAZLA PAMUK M.KARE 200GR) 21.940 145.416 1.636.871 1.092.586 66.466 39.596 873.113 292.412 1.033.257 520.468 868.041 3824 KİMYA VE BAĞLI SANAYİDE KULLANILAN KİMYASAL 229.143 422.195 422.459 839.109 ÜRÜNLER 2810 BOR OKSİTLERİ; BORİK ASİTLER 495.248 176.802 518.424 802.800 6305 EŞYA AMBALAJINDA KULLANILAN ÇUVALLAR VE 7.191 97.113 385.109 773.834 TORBALAR 2840 BORATLAR; PEROKSİBORATLAR (PERBORATLAR) 386.526 260.202 566.675 692.010 4302 DABAKLANMIŞ, APRELENMİŞ KÜRKLER 28.152 140.301 634.058 5201 PAMUK (KARDESİZ, TARANMAMIŞ) 242.426 2.640.133 2.922.050 620.992 5515 DİĞER DEVAMSIZ SENTETİK LİFDEN DOKUMALAR 1.588.886 486.670 493.989 595.127 3202 DEBAGATTE KULLANILAN SENTETİK ORGANİK, ANORGANİK MADDELER MÜSTAHZARLAR 305.531 203.136 491.372 587.132 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1
0802 DİĞER KABUKLU MEYVALAR (TAZE/KURUTULMUŞ) (KABUĞU ÇIKARILMIŞ/SOYULMUŞ) 3004 TEDAVİDE/KORUNMADA KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANAN İLAÇLAR (DOZLANDIRILMIŞ) 8409 İÇTEN YANMALI, PİSTONLU MOTORLARIN AKSAM PARÇALARI 8481 MUSLUKÇU, BORUCU EŞYASI BASINÇ DÜŞÜRÜCÜ, TERMOSTATİK VALF DAHİL 343.033 509.771 448.469 599.183 603.068 507.728 244.915 102.295 497.441 459.512 98.623 179.843 152.901 443.577 5407 SENTETİK İPLİK, MONOFİL, ŞERİTLERLE DOKUMALAR 28.270 914.710 215.585 386.712 8454 TAV OCAKLARI, DÖKÜM POTALARI, KÜLÇE KALIPLARI, DÖKÜM MAKİNALARI 347.400 8708 KARA TAŞITLARI İÇİN AKSAM, PARÇALARI 432.452 657.047 843.863 329.490 8462 METALLERİ DÖVME, İŞLEME, KESME, ŞATAFLAMA PRESLERİ, MAKİNALARI 7104 SENTETİK, YENİDEN YAPILMIŞ KIYMETLİ, YARI KIYMETLİ TAŞLAR 5902 NAYLON, POLİAMİD, POLİESTER VB.ESASLI İÇ DIŞ LASTİĞİ MENSUCATI 557.028 397.486 471.942 327.712 13.250 5.969 56.798 321.701 45.588 16.161 218.780 301.490 DİĞERLERİ 37.926.095 31.492.813 56.740.464 10.250.573 Kaynak: DTM TOPLAM 45.100.295 108.489.385 123.615.664 51.475.413 İthalat Türkiye nin Tayland dan ithalatı daha düzenli bir şekilde artış eğilimindedir. İthal ürünlerine bakıldığında üst sıralarda yer alan ürünler Tayland ın önemli üreticilerden biri olduğu kauçuk ve bu üründen yapılan balata vb. otomotiv yan sanayii ürünleri, ticari taşıt araçları, otomatik bilgi işlem makinaları ve üniteleri, sentetik lif ipliği ve pamuklu dokumalar şeklindedir. Bu ürün gruplarının ardından gelen ürün grupları da aynı şekilde göze çarpan artışlarıyla kıymetli metal ve mücevherci eşyası, elektronik devreler, klima cihazları, elektronik valfler, poliasetat, diğer polieter, epoksit gibi kimyasallar ve elektronik alıcı verici cihazlar için aksam ve parçalar şeklindedir. Türkiye nin Tayland dan İthalatı DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 2002 DOLAR 2003 DOLAR 2004 DOLAR 2005 DOLAR 8704 EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR 6.105.412 22.456.950 52.779.446 88.947.466 4001 TABİİ KAUÇUK, BALATA, GÜTA PERKA, GUAYÜL VB TABİİ SAKIZLAR 28.764.714 45.470.074 65.204.000 79.068.773 8471 OTOMATİK BİLGİ İŞLEM MAKİNALARI, ÜNİTELERİ 14.010.902 17.374.217 31.188.427 50.982.894 5402 5510 8415 5513 7113 8542 2101 SENTETİK LİF İPLİĞİ (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ) PERAKENDE DEĞİL SUNİ DEVAMSIZ LİFDEN İPLİKLER (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ) KLİMA CİHAZLARI VANTİLATÖRLÜ, ISI, NEM DEĞİŞTİRME TERTİBATLI AĞARLIK: %85 > DEVAMSIZ SENTETİK PAMUK DOKUMA < 170 GR/M2 KIYMETLİ METALLER VE KAPLAMALARINDAN MÜCEVHERCİ EŞYASI ELEKTRONİK ENTEGRE DEVRELER, MİKRO DEVRELER KAHVE, ÇAY VE PARAGUAY ÇAYI HÜLASASI, ESANS, KONSANTRELERİ VE MÜSTAHZARLARI 11.592.965 17.716.082 25.088.954 28.575.404 3.948.214 11.529.683 22.209.586 23.411.711 10.145.778 14.254.567 14.621.768 23.099.823 6.348.591 11.715.536 20.132.466 21.606.871 5.687.513 7.181.182 15.786.691 20.474.952 4.614.773 8.714.320 15.571.390 17.012.496 1.240.158 9.215.453 14.749.736 5504 SUNİ DEVAMSIZ LİFLER (İŞLEM GÖRMEMİŞ) 7.804.349 6.485.516 9.238.426 14.256.679 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2