1 KAHRAMANMARAŞ - ELBİSTAN RAPORU 30.08.2016 DEĞERLENDİRME HEYETİ Ali ÖZTUNÇ Prof. Dr. Nurettin DEMİR Dr. Murat EMİR Dr. Ali ŞEKER Dr. Hüseyin ÇAMAK Parti Meclisi Üyesi Muğla Milletvekili Ankara Milletvekili İstanbul Milletvekili Mersin Milletvekili
2 Giriş Elbistan da Halk Sağlığı Kirli Sulara Karıştı Kahramanmaraş ın Elbistan ilçesinde 26 Ağustos 2016 tarihinde şebeke içme suyundan on binlerce kişinin yüksek ateş, mide bulantısı ve baş dönmesi şikâyetleriyle zehirlendiğine yönelik haberler ülkenin en önemli gündem maddelerinden biri olmuştur. Elbistan ilçesinde yaşanan bu vaka AKP Hükümetlerinin halk sağlığı ile oynamasına yönelik yaşanmış ilk olay değildir. Daha önce Gaziantep ve Malatya da da yaşandığı görülen bu sağlık skandalı, öncekilerinden hiç ders çıkartılmadığını gözler önüne sermektedir. Son yapılan açıklamalara göre Merkez nüfusu 100 bin olan Elbistan ilçesinde neredeyse ilçe nüfusunun yarısından çoğu içme suyundan zehirlenme teşhisiyle hastanelik olmuştur. İlk aşamada sayıları on binleri bulan ve sayının her geçen gün daha da arttığı Elbistan da, birçok kişinin hastanelere yönelmesi, hastanelerin vakalara yetişmekte yetersiz kalması sonucunu doğurmuş, bu nedenle ilçedeki hastanelere sağlık personeli ve ilaç takviyesi yapılmıştır. İlçe genelinde görev yapan hastaneler için (Elbistan Devlet Hastanesi Acil Servisi ile Kadın Doğum ve Çocuk Servisi Acili ve özel hastanelerin acil servisleri) Kaymakamlık tarafından şehir merkezindeki tüm aile hekimleri göreve çağırılmış, aile hekimliklerine çokça serum setleri dağıtılmış ve ilçedeki tüm eczanelerin açılması istenmiştir. Hastanelerde yer bulamayan yurttaşlarımıza ise evlerinde serum tedavisi uygulanmak zorunda kalınmıştır. İlçenin yarısından fazlasını etkileyen bu olay nedeniyle ilçede kriz masası kurulmuş, halkın ya hazır su ya da şehir suyunu kaynatarak kullanması istenmiş, İlçe Belediyesi ise çözüm olarak kapalı ambalajlı su dağıtma kararı almıştır. Vatandaşların iddiasına göre içme suyundan kaynaklandığı belirtilen, on binlerce yurttaşımızın zehirlenmesine neden olan böylesine önemli bir olayın aydınlatılması konusunda net çözümler ortaya konmadığı gibi, yetkili merciler sorun bizden kaynaklanmıyor diyerek sorumluluktan kaçınmaya çalışmıştır. Bölgede yaşanan olağanüstü durum üzerine Cumhuriyet Halk Partisi tarafından yaşanan olayların yerinde gözlemlenmesi ve incelenmesi amacıyla Muğla Milletvekili Prof. Dr. Nurettin DEMİR, Ankara Milletvekili Dr. Murat EMİR, İstanbul Milletvekili Dr. Ali ŞEKER, Mersin Milletvekili Dr. Hüseyin ÇAMAK ve Parti Meclisi Üyesi Ali ÖZTUNÇ tan oluşan bir heyet görevlendirilmiştir. Heyet, Türkiye Cumhuriyeti nin emperyalistlere karşı var olduğu 30 Ağustos un 94. Yıldönümünde söz konusu iddiaları incelemek üzere Kahramanmaraş ın Elbistan İlçesine gitmiştir. Heyet, zehirlenen yurttaşlarımızla görüşmeler yaptıktan sonra su kaynaklarını yerinde incelemiş ve ardından yetkili kurum ve kuruluşlar ile birebir görüşmeler gerçekleştirmiştir. Elinizdeki rapor, bu görüşmelerdeki detayları aktarmakta ve böylesi vahim bir durumun bir daha yaşanmaması için çözüm önerilerini ortaya koymaktadır. Saygılarımızla
3 İçindekiler 1. 30 Ağustos 2016 Salı / Gaziantep Havalimanı Buluşma... 4 2. Kahramanmaraş ve Elbistan İlçesinde Gerçekleştirilen Ziyaretler... 4 2.1 Kahramanmaraş Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı ile Yapılan Görüşme... 4 2.2 Elbistan Kaymakamlığı... 5 2.3 Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanlığı... 5 2.4 Kahramanmaraş Valiliği... 6 3. CHP Elbistan İlçe Başkanlığı Heyetin Değerlendirmeleri... 7 4. Çözüm Önerileri... 10 5. Ekler: İçme Suyunun Kirliliğine Dair Çekilen Fotoğraflar... 12
4 1. 30 Ağustos 2016 Salı / Gaziantep Havalimanı Buluşma Elbistan da on binlerce kişinin zehirlenerek hastanelere koşmasına neden olan Sağlık Skandalı üzerine CHP tarafından görevlendirilen Muğla Milletvekili Prof. Dr. Nurettin DEMİR, Ankara Milletvekili Dr. Murat EMİR, İstanbul Milletvekili Dr. Ali ŞEKER, Mersin Milletvekili Dr. Hüseyin ÇAMAK ve Parti Meclisi Üyesi Ali ÖZTUNÇ tan oluşan heyet, 30 Ağustos 2016 Salı günü Gaziantep Havalimanından hareket ederek Kahramanmaraş ın Elbistan İlçesine gitmiştir. Olayları yerinde görmek, incelemelerde bulunmak, sivil toplum örgütlerini, kamu yöneticilerini ve halkı dinlemek üzere kısa süre içerisinde Elbistan a giden heyet, Kahramanmaraş Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı, Elbistan Kaymakamı, Kahramanmaraş Valisi, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı ile yüz yüze görüşmüş, su kaynaklarının bulunduğu yerlerde incelemeler yapmıştır. Su kaynaklarının bulunduğu alanda incelemeler yapan heyet, bölgeye gelen KASKİ Genel Müdürü ile de görüşme gerçekleştirmiştir. 2. Kahramanmaraş ve Elbistan İlçesinde Gerçekleştirilen Ziyaretler 2.1 Kahramanmaraş Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı ile Yapılan Görüşme Kirliliğin Esas Sebebi Su Kaynakları Kahramanmaraş Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri Prof. Dr. Alper Cihan ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı Enfeksiyon Uzmanı Dr. İrfan Şencan ile görüşülmüştür. Cihan ve Şencan görüşlerini şu şekilde ifade etmiştir: Kirliliğin esas sebebinin suyun ana dağıtım kaynağında olduğu tespit edilmiştir. İçme suyu için kuyulardan depolara su basılmaktadır. Bu kuyuların üçünde kirlilik olduğu saptanmıştır. Kirliliğin tespit edildiği kuyularda klorlama çalışmaları yapılmaktadır. Normal bir içme suyunun değerlerine bakıldığında 0,5 ppm olması gereken klor oranının ilçedeki olağanüstü durum sebebiyle 0,9-1 ppm konsantrasyona çıkartıldığı görülmüştür. Yüksek klorlama yapılarak kirlilik aşılmaya çalışılmaktadır. 26 Ağustos Cuma akşamından itibaren hasta akışı başlamıştır. Özellikle 26 Ağustos Cuma günü saat 24:00 den sonra vaka sayısında önemli bir artış yaşanmıştır. İlçede birçok kişinin etkilendiği söz konusu olayda, özellikle kaynak suyu akan yerlerde bulunan kişilerin daha çok bu şikayetleri olduğu görülmüştür. İlk anda 600 hasta hastanelere başvurmuş, sonradan bu sayı artarak devam etmiştir. İlk belirtiler; karın ağrısı, baş ağrısı, kusma, bulantı, ishal ve halsizlik biçiminde seyretmiştir.
5 Elbistan Devlet Hastanesi ve Elbistan Kadın Doğum Ve Çocuk Hastanesi ne başvurunun 3 günde 26.000 sayısına ulaştığı görülmüştür. Normal bir günde ortalama hasta başvurusunun 4.000 olduğu düşünüldüğünde tipik yakınmaları olan toplam 22.000 hastanın salgından etkilendiğinin anlaşılmıştır. Ayrıca 10.000 hasta da 24 saat açık tutulan aile sağlığı merkezlerine başvurmuştur. Salgın nedeniyle sadece bu iki hastaneye ve aile sağlığı merkezlerine başvuranların 32.000 kişi olduğu, özel sağlık merkezleri, özel hastaneler ve yoğunluktan dolayı çevre il ve ilçelere başvuran hastalar ile birlikte ele alındığında 50.000 in üzerinde salgından etkilenen hastanın olduğu tespit edilmiştir. Sağlık Bakanlığı ndan gelen ekibin aldığı 21 gaita numunesinde gerçekleştirilen PCR yöntemiyle etkenin norovirüs olduğu saptanmıştır. Şehrin değişik yerlerinden alınan su numunelerinde ise yüksek miktarda E.Coli olduğu tespit edilmiştir. Türkiye de norovirüs ishale yol açan yaygın bir hastalık etkenidir. Sporadik (tek tek) vakalar görülmekle birlikte, burada, Elbistan da norovirüs ciddi bir halk sağlığı sorununa dönüşmüş ve beraberinde ilçede büyük bir salgına sebep olmuştur. Norovirüsün ülkemizde daha önceden de Aksaray da daha küçük ölçekte bir salgına yol açtığı da bilinmektedir. 2.2 Elbistan Kaymakamlığı 27 Ağustos ta Hasta Sayısı Çok Arttı Elbistan Kaymakamı ile yapılan görüşmede Kaymakam Tuncay Akkoyun şu hususlara değinmiştir: 27 Ağustos ta öğleye doğru hasta artışında bir patlama olmuştur. İlk aşamada hastaneye bin kişi gelmiştir. Artan vakalar sebebiyle hastanelere doktor takviyesi yapılmıştır. Valiliğin koordinasyonunda çalışan bir kriz masası oluşturulmuştur. İlçe genelinde ilaç ve serum sıkıntısı bulunmamaktadır. 2.3 Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanlığı Nehir Suyu Zaten Kirli Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı ile yapılan görüşmede olayın bu kadar büyüyeceğini tahmin edemediklerini belirten Başkan Fatih Mehmet Erkoç şunları belirtmiştir: Nehir suyu zaten kirli. 27 Ağustos ta zehirlenme teşhisiyle hastanelere gelen vaka sayısı yaklaşık 15 bindir. Bölgedeki içme suyu projesi Dünya Bankası Müşavirlik firmasınca yapılarak (3.5 milyon Euro) finanse edilmiştir. 5 ay önce keson kuyularının yakınında 10 tonluk bir klor tankının patlaması sonucunda keson kuyularına karışan klordan dolayı sudan yaygın bir şekilde zehirlenme yaşanmıştır.
6 Halk Sağlığı Merkezi bölgede günlük tahlil yaparak, olumsuzluk durumunda uyarılarını yapmaktadır. Konuyla ilgili olarak Belediye ve Valilik kanalıyla araştırma ve incelemeler devam ederken, savcılık tarafından da soruşturma yürütülmektedir. Yapılan ilk tahlillere göre yaşanan olumsuzluğun kaynağının Şeker fabrikası ve TOKİ lojmanlarından gelen kirli su olduğu görülmüştür. İlçe genelinde 40 bin kişi hizmet almakta, ortalama günde 400 bin litre su dağıtılmakta, çevre illerden de takviye yapılmaktadır. Özellikle 3 vakada başka hastalıklar da söz konusu olduğu için bu kişiler büyük hastanelere nakledilmiştir. 2.4 Kahramanmaraş Valiliği Kahramanmaraş Valisi Vahdettin Özkan ile yapılan görüşmede Vali Özkan, yapılması gereken önce yangını söndürmek, sonra gerekli önlemleri almak şeklinde görüş bildirmiştir. Sağlık çalışanlarının özverili çalıştığını belirten Özkan, bu özverilerinden dolayı sağlık çalışanlarına teşekkür etmiştir.
7 3. CHP Elbistan İlçe Başkanlığı Heyetin Değerlendirmeleri Elbistan Adeta Açık Hava Hastanesine Dönmüştür Heyet yaptığı incelemelerle ilgili olarak CHP Elbistan İlçe Başkanlığında bir basın açıklaması gerçekleştirmiştir. Yapılan açıklamada; güvenlik ve sağlığın devletin temel görevi ve bu anlamda sağlıklı yaşamanın önemli bir insan hakkı olduğu vurgulanarak, yaşanan bu olayda bu temel insan hakkının ihlal edildiği belirtilmiştir. Yapılan incelemelerde su kaynağındaki kirlenmenin geldiği boyutun gözle görülür biçimde ortada olduğu, bunu görmek için bir teste dahi ihtiyaç olmadığı gözlemlenmiştir. Yaşananlar bu kadar göz önündeyken, yetkililerin kalıcı önlemler alınması konusunda samimi adımlar atmaması sağlık skandalı yanında yönetim açısından da önemli bir zaafiyete işaret etmektedir. Özellikle su kaynaklarının hemen yanında kirli su kaynaklarının ve atık su yataklarının bulunması önlem alınması gereken önemli bir sorundur. Bu anlamda keson kuyularından çekilen sular kirliliği daha belirgin hale getirmektedir. Bugüne kadar yapılan analizlerde salgının nedeni olduğu tahmin edilen coli basili ve norovirüs gibi zararlı organizmalar olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak kirliliğin on binlerce insanı etkileyecek boyuta gelmesi, yetkililerin bugüne kadar hiçbir uyarıya aldırış etmediğini de ortaya koymaktadır. Bu konuda KASKİ (Kahramanmaraş Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) yöneticilerinin olayın yaşandığı ilk günlerde sorunun suda olmadığını, suyun gayet iyi olduğunu beyan etmeleri soruna yaklaşımdaki ciddiyetsizliği gözler önüne sermektedir. İlk başta yapılan gayriciddi açıklamalar hasta sayısındaki anormal artış nedeniyle yerini büyük bir sessizliğe bırakmıştır. Hasta bilançosunun büyüklüğü de gerekli müdahaleler için geç kalındığını göstermektedir. Ceyhan a bağlanan su kaynaklarında yapılan incelemeler esnasında KASKİ Genel Müdürü bölge hakkında mevcut su projesi ile üç keson kuyudan depolara su pompalandığı bilgisini vermiş, alınacak önlemlerle bu tip vakaların bir daha yaşanmamasını sağlayacaklarını ifade etmiştir. Ancak yapılan incelemelerde ihmalin boyutları açıkça görülürken Ceyhan Nehri suyunun keson kuyuları na karışmış olduğu heyetimizce tespit edilmiştir. Ceyhan Nehri nin çıkış noktasından itibaren, özellikle Elbistan İlçesi ve çevresindeki fabrika atıklarının ve kanalizasyonun nehre karıştığı, suyun bu yolla kirlendiği görülmüştür. Bu sağlıksız ortam ve alınmayan önlemler su kaynaklarının mevcut halinden de açıkça görülmektedir. Dünya Bankası tarafından verilen kredilerle yapılan içme suyu şebekesinin hijyen durumu ile ilgili projenin son haline bakıldığında, sorunların çözülmediği görülmüş, bu durum krediler yoluyla sağlanan kaynağın nereye harcandığı konusunda da toplum nezdinde ciddi şüpheler uyandırmıştır. Su kirliliğinden kaynaklı yaz aylarında Elbistan da şebeke sularından hastalanan vatandaşlar olduğu önceki yıllarda yaz aylarında artış gösteren ishal vakalarından da bilinmektedir. 3 ay önce de, şiddeti bu kadar büyük olmasa da, su şebekesinden kaynaklı klor zehirlenmeleri tespit edilmiştir. Tüm bu olumsuzluklara rağmen hiçbir önlemin alınmamış olması bugün on binlerce vatandaşımızın salgın hastalığa yakalanmasına neden olmuştur. Salgın sebebiyle zehirlenen insan sayısına ilişkin görüşülen kurumlar tarafından vakaların sürekliliği ve devam eden vaka artışı nedeniyle net bir sayı belirlenememiştir. Zehirlenmenin ana kaynağı olan su kuyularında
yapılan incelemelerde, suyun, herhangi bir koruma olmadan, akarsuyun kanalizasyon suyu görünümünde olduğu görülmüştür. Nehrin etrafında insanların ve hayvanların dolaşıyor olması, suya giriyor olması ve Türkiye Kömür İşletmelerinin, Şeker Fabrikalarının ve başka fabrikalarının kanalizasyonlarının yanı sıra fabrika atıklarının da nehre karıştığının gözlemlenmesi su kirliliğinin boyutlarını ortaya koymaktadır. Bu suyun içerisinde insanların hastanelik olmasına neden olan norovirüslerin ürediği, yukarıda da değinildiği üzere, bunun ilk salgın olmadığı, özellikle yaz aylarında salgının arttığı, insanların yıllardır lağım suyu ve fabrika atığı karışan suyu içtiği belirlenmiştir. Halk sağlığının korunması konusunda önlemlerin yetersiz olduğu, Elbistan Belediyesi ve Sağlık Bakanlığı nın görevlerini ihmal ettiği gözlemlenmiştir. En basit açıdan düşünüldüğünde bile, bu suların halk sağlığı kurumu tarafından hem bakteriyolojik hem de kimyasal klor analizlerinin düzenli ve yeterli bir şekilde yapılmadığını ve olayın yaşandığı 26 Ağustos gecesi öncesinde yapılan ya da yapıldığı söylenen hiçbir analizin heyetimizle paylaşılmadığını da özellikle belirtmemiz gerekmektedir. Ayrıca yapılan görüşmelerde hemen hemen birçok hanede aile üyelerinin tümünün rahatsızlandığı, bu nedenle hastanelerde sürekli bir hasta akışının olduğu belirlenmiştir. Elbistan yaşanan bu olay neticesinde adeta bir açık hava hastanesine dönüşmüştür. Hastanelerde kapasitelerinin çok üstünde bir hasta sirkülasyonun olduğu, koridorlarda dahi serum takılmış hastaların bulunduğu gözlemlenmiştir. Normal bir hastanenin mevcut olanaklarını aşan böylesi bir durum Elbistan da ilk günlerde yetkililerin iddialarının aksine ciddi bir ilaç sıkıntısının yaşanmasına da neden olmuştur. Yaşanan bu olumsuzluklar yıllardır içme suyunun kirliliğinin bilinmesine ve ilçede böylesi vakaların daha öncede yaşanmış olmasına rağmen halk sağlığı açısından ihmallerin ve alınmayan önlemlerin ne denli büyük olduğunu gözler önüne sermiştir. Böyle bir durumda bile on binlerce insan hastanelere başvuruyor iken kolera, tifo gibi toplum nezdinde daha çok insanı etkisine altına alan hastalıklara karşı nasıl bir tedbir alındığı ve olası bir benzer ve daha tehlikeli bir salgında nasıl bir yol izleneceği merak konusudur. Bu salgın kolera kaynaklı olmuş olsa şehrin yarısı bugün yaşamıyor olacaktı. Enfeksiyon etkeninin hafif seyreden bir hastalığa yol açması, Elbistan da yaşayan yurttaşlarımız için en büyük şans olmuştur. İl Sağlık Müdürlüğü ve Belediye yetkilileri ilçe içme sularının periyodik olarak kontrol edildiğini ancak bu kontrollerde herhangi bir olumsuzluğa rastlanmadığını iddia etmişlerdir. İlgili kontrol raporları tarafımızca talep edildiğinde ise yetkililer bahse konu raporları savcılığa ilettikleri örneklerini veremeyeceklerini belirtmiştir. Bu nokta aydınlatılması gereken önemli bir çelişkiye işaret etmektedir. Öncelikle su analiz raporları savcılığa gönderilse dahi ilgili örneklerin kopyalarının, bilgileri gönderen kurumda bulunmaması düşünülemez. Ayrıca ilçe su şebekesinin bu denli dikkatle takip edildiği iddia edilirken ilçe nüfusunun neredeyse tamamını etkileyen bir salgının ortaya çıkmasının akılcı bir mazeretle açıklanması da mümkün değildir. Sonuç olarak burada analiz raporlarının heyetimize sunulmaması da sorumluluk makamında bulunanların başka bir ihmalini daha ortaya koymuştur. Bu raporlar varsa derhal kamuoyuna açıklanmalıdır. Aksi halde sorumluluk makamında oturanların tamamı halk sağlığını hiçe sayan bu ihmal noktasında derhal hesap vermelidir. 8
CHP İlçe Başkanlığımızda gerçekleştirilen, yukarıdaki görüşlerimizin basın ve kamuoyu ile paylaşıldığı basın açıklamamızın ardından, MHP Elbistan İlçe Başkanı ve yöneticileri ziyaretimize gelmiş, Elbistan ın sorunlarına sahip çıkıp, destek olduğumuz için heyetimize teşekkür ve takdirlerini iletmişlerdir. 9
10 4. Çözüm Önerileri Salgın kontrol altına alınarak, başka bir salgının yaşanmaması için ilgili kurumlarca gerekli önlemler ivedilikle alınmalıdır. Su kaynağının ve şebekesinin temiz tutulması konusunda sorumluluklar yerine getirilmelidir. İçme suyundaki kirliliğin nasıl ve nereden kaynaklandığı kesin olarak tespit edilmiştir. Söz konusu aksaklıklar hızlıca giderilmeli, kirli kuyulardan şehre tekrar su verilmemelidir. Geçici zemin sıkıştırma gibi bir çözüm yöntemiyle Ceyhan nehrinin hemen 3-4 metre kıyısındaki keson kuyulara sızmanın önlenemeyeceği açıktır. Mesele temiz su kaynaklarının kirletilmesini önleyici bir önlem alınmamasıdır. Çevrenin ve su kaynaklarının ev ve sanayi atıkları ile kirletilmesinin önüne geçilmelidir. Anayasamızın 56. Maddesinde de belirtilen herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı, geçici önlemlerle değil kalıcı bir şekilde çözüme kavuşturulmalı, her vatandaşımızın sağlıklı içme suyuna erişimi sağlanmalıdır. Temiz içme suyu konusunda sorunun en çok yaşandığı bölgelere yönelik su dağıtımı yapılmalı, sağlıklı içme suyuna erişim kolaylaştırılmalıdır. İçme suyunun bakteriyolojik ve kimyasal olarak temizliği ve denetimi düzenli aralıklarla gerçekleştirilmeli, belli ve sık aralıklarla bütün şebekenin klor ölçümünün normal bir içme suyu için uygun oranda olup olmadığının kontrolü sağlanmalıdır. Ortaya çıkan salgının ana nedeni olan norovirüsün kişiden kişiye temasla da yayılabileceği göz önünde bulundurularak diğer şehirlere yayılmaması, salgına dönüşmemesi için halk sağlığı açısından gerekli kontroller düzenli olarak yapılmalıdır. İlk defa yaşanmadığı defaaetle ortaya konulan içme suyu kirliliğine bağlı olarak meydana gelen salgın konusunda bu zamana kadar alınan herhangi bir önlem varsa kamuoyuyla açıkça paylaşılarak toplum nezdinde ortaya çıkan şüpheler aydınlatılmalıdır. Dünya Bankası tarafından kullandırılan kaynağın ne kadar olduğu, hangi kaynak için alındığı ve hangi kalemlerde hangi harcamaların yapıldığı şeffaf bir biçimde kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Sağlık Bakanlığı ve belediyeler içme suyu kaynaklarına ilişkin gerçekleştirdiği bakteriyolojik testleri düzenli olarak yayınlamalı, halk içtiği suyun bakteriyolojik ve kimyasal analiz sonuçlarını internet üzerinden görebilmelidir. Konuyla ilgili savcılığın soruşturma yürütüyor olması yaşanan ihmallerin ortaya çıkartılması açısından olumlu bir adım olmasına rağmen tek başına yeterli değildir. Kısa süre içerisinde ayrıntılı bir idari soruşturmanın da bu salgın hastalığa sebebiyle veren ilgililerin sorumlulukları da dahil olmak üzere başlatılması gerekmektedir. Mikroorganizmalar canlıların metabolizmasında olduğu gibi, toplumsal yaşam kaynaklarımızda da ortaya çıkan aksaklıklarda kendilerini göstererek varlıklarını hissettirirler. Dolayısıyla ihmallerin cezalandırıcısı bu mikroorganizmalar, gerekli önlemleri almakla sorumlu yetkililerden daha organize olmamalıdır. Avrupa'da (AB üyesi ülkelerde) ilgili kuruluşlar tarafından sudaki bulaşıcı hastalıklara karşı hastalık riski analizlerini içeren bildirimler, haftada bir düzenli olarak yapılmaktadır. Türkiye'de ise bu kontroller ayda bir yapılmasının yanı sıra, bu
kontrollerin ne derece sağlıklı ve ciddiyetle yapıldığı ise önemli bir soru işaretidir. Sudaki mikrop analizleri ne kadar sık yapılırsa, olası bir akut hastalık durumunda hasta sayıları sağlık hizmetini aksatacak boyutlara ulaşmadan gerekli tedbirler alınabilir. 11
5. Ekler: İçme Suyunun Kirliliğine Dair Çekilen Fotoğraflar 12
13
14
15
16
17
18