İÇİNDEKİLER Giriş... 1 I. BÖLÜM 19. YÜZYILDA OSMANLI YENİLEŞME HAREKETLERİ VE OSMANLI DEVLETİ NİN SON DÖNEMİNDEKİ DIŞ OLAYLAR I. 19. YÜZYILDA OSMANLI YENİLEŞME HAREKETLERİ... 21 Sanayileşen Avrupa Karşısında Osmanlı Devleti nin Durumu... 27 20. Yüzyıl Dönemecinde Büyük Güçler ve Osmanlı... 36 II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ VE İTTİHATÇILAR... 39 II. Meşrutiyet Döneminde Ortaya Çıkan Fikir Akımları... 41 III. OSMANLI DEVLETİ NİN SON DÖNEMİNDEKİ DIŞ OLAYLAR... 46 1. Trablusgarb Savaşı... 46 2. Balkan Savaşları... 49 3. I. Dünya Savaşı... 52 A. Birinci Dünya Savaşı na Genel Bakış... 52 a) Dünya Savaşının Sebepleri... 52 a1. Genel Sebepler... 52 a2. Özel Sebepler... 53 I. Dünya Savaşı na Katılan Devletlerin 1915 teki Nüfusları... 55 b) Savaşın Başlaması... 56 b1. Osmanlı Devleti nin Savaşa Dahil Olması... 57 b1.a. Osmanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler... 61 b.1.a.1) Kafkas Cephesi... 61 b.1.a.2) Kanal Cephesi... 63 b.1.a.3) Irak Cephesi... 63 b.1.a.4) Galiçya Cephesi... 63 b.1.a.5) Filistin Cephesi... 64
viii Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılâp Tarihi b.1.a.6) Çanakkale Cephesi... 64 Çanakkale Savaşlarının Sonuçları... 66 c) Osmanlı Devleti ni Parçalama Plânları... 68 c1. İstanbul Antlaşması... 68 c2. Londra Antlaşması... 69 c3. Sykes-Picot Antlaşması... 69 c4. ST. Jean De Maurienne Antlaşması... 69 d) I. Dünya Savaşı nın Sona Ermesi ve Yapılan Antlaşmalar... 69 d1. Brest-Litovsk Antlaşması... 71 d2. Bükreş Antlaşması... 71 d3.versailles ( Versay) Antlaşması... 72 d4. ST. Germain ( Sen Jermen) Antlaşması... 72 d5. Neuilly (Nöyyi) Antlaşması... 72 d6. Trianon Antlaşması... 72 d7. Osmanlı Devleti nin Savaştan Çekilmesi ve Ateşkes İmzalaması... 72 II. BÖLÜM MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI VE UYGULANIŞI Mondros Ateşkes Antlaşması ve Uygulanışı... 75 I. ATEŞKES DÖNEMİNDE AZINLIKLARIN FAALİYETLERİ... 89 1. Rumlar... 89 A. Pontus Cemiyeti... 89 B. Mavri-Mira Cemiyeti... 90 C. Kordos Cemiyeti... 90 2. Ermeniler... 90 3.Yahudiler... 91 II. ZARARLI CEMİYETLER... 91 1. Kürt Teali Cemiyeti... 91 2. Teali İslâm Cemiyeti... 92 3. İngiliz Muhipler (Sevenler) Cemiyeti... 92 4. Wilson Prensipleri Cemiyeti... 93 5. Askerî Nigehban (Askerlerin Bekçileri) Cemiyeti... 93 6. Hürriyet ve İtilâf Fırkası... 94 7. Sulh ve Selamet-İ Osmaniye Fırkası... 94
İçindekiler ix III. YARARLI CEMİYETLER... 95 1. Karakol Cemiyeti... 95 2. Millî Kongre... 96 3. Kars Millî İslâm Şurası... 97 4. Trakya Paşaeli Müdafaa-yı Hukuku Osmaniyesi... 97 5. İzmir Müdafaa-yı Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti... 98 6. Vilayât-I Şarkıyye Müdafaa-yı Hukuk-ı Millîye Cemiyeti... 98 7. Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti... 99 8. Kilikyalılar Cemiyeti... 99 9. Anadolu Kadınları Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti... 100 III. BÖLÜM MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ Milli Mücadele Dönemi... 101 I. MUSTAFA KEMAL İN İSTANBUL DAKİ FAALİYETLERİ... 101 II. MUSTAFA KEMAL İN 9. ORDU MÜFETTİŞLİĞİNE TAYİNİ VE SAMSUN A HAREKETİ... 104 1. Atatürk ün Havza ya Gelişi ve Faaliyetler... 108 2. Amasya Genelgesi ve Sonuçları... 110 III. ANADOLU DA YAPILAN KONGRELER... 113 1. Batı Anadolu Bölgesinde Yapılan Mahalli Kongreler... 113 A. Balıkesir Kongreleri... 113 a) Birinci Balıkesir Kongresi... 113 b) İkinci Balıkesir Kongresi... 114 B. Alaşehir Kongresi... 114 C. Nazilli Kongreleri... 115 D. Erzurum Kongresi ve Sonuçları... 115 E. Sivas Kongresi ve Sonuçları... 120 IV. AMASYA GÖRÜŞMESİ... 126 Sivas ta Komutanlarla Yapılan Toplantı... 129 V. TEMSİL HEYETİ NİN ANKARA YA GELİŞİ... 130
x Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılâp Tarihi VI. MEBUSAN MECLİSİ NİN TOPLANMASI VE MİSAK-I MİLLÎ NİN KABULÜ... 132 1. Misak-ı Millî Kararnamesi... 135 2. İstanbul un İşgal Edilmesi ve Meclis-İ Mebusan ın Kapatılması... 136 IV. BÖLÜM TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ NİN AÇILIŞI I. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ NİN AÇILIŞI... 139 1. İstanbul un İşgali... 140 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi nin Açılışı... 141 II. MİLLİ HÜKÜMETE KARŞI İÇ AYAKLANMALAR... 144 1. Anzavur ve Düzce Ayaklanmaları... 147 2. Yenihan Ayaklanması... 149 3. Yozgat Ayaklanmaları... 149 4. Konya Ayaklanması... 150 5. Çerkez Ethem Ayaklanması... 150 III. SEVR ANTLAŞMASI... 151 IV. MİLLİ MÜCADELE NİN ASKERî HAREKÂT SAFHASI... 154 1. Kuva-yı Milliye Teşkilâtı... 154 A. İzmir in İşgali Bölge ve Ülke Genelindeki Yankıları... 158 2. Millî Mücadele de Cepheler... 161 A. Doğu Cephesi ve Türk Ermeni Savaşları... 161 a) Osmanlı dan Günümüze Sözde Ermeni Soykırımı Sorunu... 167 Ermenilere Soykırım Yapıldı mı?... 176 Ermeniler Neden Uluslar Arası Adalet Divanı na Gitmezler?... 176 Tarihte Neler Oldu?... 176 B. Güney Cephesi... 184 a) Adana Cephesi... 187 b) Maraş Cephesi... 187
İçindekiler xi c) Urfa Cephesi... 188 d) Antep Cephesi... 189 e) Ankara Antlaşması... 190 C. Batı Cephesi Harekâtı... 190 a) Düzenli Orduya Geçiş... 191 b) Birinci İnönü Muharebesi... 192 c) İkinci İnönü Muharebesi... 195 d) Kütahya ve Eskişehir Muharebeleri... 198 e) Sakarya Meydan Muharebesi... 201 f) Büyük Taarruz-Başkomutanlık Meydan Muharebesi... 214 f1. Hazırlık Dönemi... 214 f2. Taarruz Kararı ve Türk Plânı... 218 f3. Büyük Taarruz, Dumlupınar Meydan Muharebesi... 219 f4. Zaferin Sonuçları... 221 V. MUDANYA MÜTAREKESİ... 222 Mudanya Mütarekesinin Önemi ve Sonuçları... 223 VI. LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI... 224 1. Lozan Antlaşmasının Hükümleri... 225 2. Lozan Barış Antlaşması nın Önemi... 226 V. BÖLÜM ATATÜRK İNKILÂPLARI ATATÜRK İNKILAPLARI... 229 I. SİYASAL DEVRİM... 229 1. Saltanatın Kaldırılışı... 230 2. Cumhuriyetin İlanı... 231 3. Halifeliğin Kaldırılması... 232 4. Türk Devleti nin Yeni Anayasasına Bir Bakış... 234 A. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası... 236 a) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası nın Örgütlenmesi... 238 b) Şeyh Sait İsyanı... 241 c) İzmir Suikastı... 241 B. Serbest Cumhuriyet Fırkası... 243
xii Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılâp Tarihi II. HUKUK DÜZENİNDE DEĞİŞME VE ÇAĞDAŞ YENİ YASALAR... 246 III. FİKRÎ VE SOSYAL HAYAT... 248 1. Kadın Haklarının Kabulü... 248 2. Sağlık, Sosyal Yardım ve Spor... 248 3. Şapka ve Giysilerde Yapılan Değişiklik... 249 IV. EĞİTİM DEVRİMİ... 251 1. Eski Eğitim Sistemine Bir Bakış... 251 2. Öğretimin Birleştirilmesi ve Eğitim Sisteminin Kurulması... 252 3. Harf Devrimi... 253 4. Tarih ve Dil Anlayışının Değişmesi... 255 V. DİĞER İNKILAPLAR... 256 1. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması... 256 2. Soyadı Kanunu nun Kabulü ve Geleneksel Sanların Kaldırılışı... 257 3. Zaman, Ağırlık ve Uzunluk Ölçülerinin Değişmesi... 258 4. Güzel Sanatlar... 258 5. Devrimin Ulusal Ekonomi İlkesi ve İlk Beş Yıllık Plan... 259 VI. ATATÜRK İNKILAPLARININ DÜNYADAKİ YERİ... 261 VI. BÖLÜM TÜRK İNKILÂBININ DAYANDIĞI İLKELER TÜRK İNKILÂBININ DAYANDIĞI İLKELER... 263 I. CUMHURİYETÇİLİK... 263 II. MİLLİYETÇİLİK... 267 III. HALKÇILIK... 271 IV. DEVLETÇİLİK... 274 V. LÂİKLİK... 278 VI. İNKILÂPÇILIK... 281
İçindekiler xiii VII. BÖLÜM MUSTAFA KEMAL ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Mustafa Kemal Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası... 285 I. MİLLİ MÜCADELE'DE ULUSLARARASI İLİŞKİLER... 285 1. Sovyet Rusya ile İlişkiler... 285 2. Sevr Barış Antlaşması... 287 Sevr Barış Antlaşmasının Hükümleri... 288 Siyasi Hükümler... 288 Askerî Hükümler... 289 Malî Hükümler... 289 Kapitülasyonlar... 289 3. Lozan Barış Antlaşması... 291 A. Konferanstan Önceki Durum... 291 B. Konferansın İlk Dönemi... 292 Trakya Sorunu... 293 Musul Sorunu... 293 Boğazlar Sorunu... 295 Azınlıklar Sorunu... 296 İktisadî ve Malî Konular... 297 Kapitülasyonlar Sorunu... 297 C. Konferansın İkinci Dönemi ve Lozan Antlaşması... 298 Sınırlar... 299 Kapitülasyonlar... 300 Azınlıklar... 300 Savaş Tazminatı... 300 Devlet Borçları Sorunu... 300 Boğazlar Sorunu... 300 4. Lozan Sonrası Türk Dış Politikası... 301 A. Türk İngiliz İlişkileri... 301 B. Türk Fransız Münasebetleri... 303 a) 1936 ya Kadar Hatay ın Durumu... 303 b) Hatay Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Tarafların Politikaları... 305 c) Türkiye nin Politikası ve Fransa nın Tavrı... 306 d)milletler Cemiyeti Çerçevesinde Hatay ın Durumu... 306
xiv Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılâp Tarihi e) Hatay ın Türkiye ye İlhakı... 307 C. Türk İtalyan Münasebetleri... 309 D. Türk-Sovyet İlişkileri... 310 E. Türk-Yunan İlişkileri... 311 Mübadele... 312 Etabli Meselesi... 312 II. İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI AREFESİNDE ULUSLARARASI GELİŞMELER... 313 1. Balkan Antantı... 313 2. Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne Katılması... 314 Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne Girmesi... 316 3. Saadabat Paktı... 317 4.Montrö Boğazlar Sözleşmesi... 319 VIII. BÖLÜM İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK DIŞ POLİTİKASI II. DÜNYA SAVAŞI... 321 1. Savaştan Önce Genel Durum ve Devletlerin Dış Politikaları... 321 A. Almanya... 321 a) Adolf Hitler ve Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi nin İktidara Gelişi... 321 b) Hitler in Görüşleri ve Dış Politikası... 322 B. İngiltere... 323 C. İtalya... 323 D. Japonya... 324 E. Amerika Birleşik Devletleri... 324 F. Fransa... 325 G. Sovyetler Birliği... 325 2. II. Dünya Savaşının Başlaması ve Seyri... 325 A. Polonya nın İşgali... 325 B. Sovyetler Birliği nin Yayılışı... 326 C. Danimarka ve Norveç in Almanya Tarafından İşgali... 327 D. Fransa nın Almanya Tarafından İşgali... 327 E. Almanya-İngiltere Çatışması... 328 F. İtalya nın Kuzey Afrika ve Yunanistan a Saldırması... 329
İçindekiler xv G. Balkanlar ve Sovyetler Cephesi... 329 H. İngiltere-Sovyetler Birliği İttifakı... 330 I. Pearl Harbour Baskını ve Abd nin Savaşa Girmesi... 331 J. Abd nin Savaşa Girmesinden Sonra Savaşın Seyri ve Müttefik Kuvvetlerin Zaferi... 332 K. II. Dünya Savaşının Sonuçları... 333 a) Ekonomik Açıdan... 333 b) Siyasal Açıdan... 333 3. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye nin Dış Politikası... 334 A. Türk-İngiliz-Fransız Deklarasyonu... 335 B. Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri... 336 C. Türk-İngiliz-Fransız Görüşmeleri... 336 D. İtalya nın Savaşa Girişi ve Türkiye... 337 E. İtalya nın Yunanistan a Saldırması ve Türkiye... 338 F. Türkiye Üzerindeki Alman-Rus Pazarlığı... 338 G. Almanya nın Balkanlar a İnmesi ve Türkiye... 339 H. Krom Meselesi ve Türkiye nin Üzerindeki Baskıların Artması... 340 Kaynakça... 345