Potansiyel İçsu Balık Türlerinin Besin Gereksinimleri Doç. Dr. Derya GÜROY Yalova Üniversitesi Armutlu Meslek Yüksekokulu YALOVA 1
Su Ürünleri Yetiştiriciliği ve Balık Besleme Ekolojik -Balık unu ve yağı -Doğaya kaçış -Çevresel etki Ekonomik - Maksimum büyüme -Maksimum et kalitesi -Minimum yem -Minimum atık -Minimum maliyet Karnivor mu? Herbivor mu? 2
Balık Yemi miktar (mt) Balık unu e yağı miktar (mt)ı 40,00 3,50 35,00 3,00 30,00 2,50 25,00 2,00 20,00 15,00 1,50 Balık Yemi Balık Unu Balık Yağı 10,00 1,00 5,00 0,50 0,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Yıl 0,00 3
2005 Balık Unu Kullanımı (%) 2005 Balık Yağı Kullanımı ( %) 2015 Balık Unu Kullanımı (%) 2015 Balık Yağı Kullanımı ( %) Alabalık 34 16 16 10* 1,3 Levrek - Çipura YDO 38 10 20 8* 2,0 Som Balığı 35 21 18 12* 1,3 Yılan Balığı 60 8 >50 >5 1,5 Sazan 10 <2 <3 <2 1,7 Tilapya 10 <2 <5 <2 1,6 Pangasius 12 <2 <5 <2 1,4 Yüksek veya kısmı oranda bitkisel yağ kullanımı YDO Yem Değerlendirme Oranı 4
Ne Kadar Balık Girdi Ne Kadar Balık Çıktı? 2000 2010 Alabalık 2,6 1,4 Levrek - Çipura 1,5 0,9 Som Balığı 2,6 1,4 Yılan Balığı 3,0 1,8 Sazan 0,3 0,2-1000 kg balıktan - 225 kg balık unu - 50 kg balık yağ Tilapya 0,6 0,2 Pangasius 0,6 0,2 - Tacon - Jackson - Kaushik - Ytrestøyl (0,7) 5
100% Yem Hammaddeleri Kaynağı 1990-2013 90% 80% 70% 65,4 33,5 24,8 16,6 19,5 18,3 11,2 10,9 60% 50% 31,1 36,7 36,7 40% 30% 20% 10% 0% 35,5 24 22,2 18,3 19,2 12,5 9,6 11,2 8,4 11,1 11,2 1 2 2,2 3,1 3,7 1990 2000 2010 2012 2013 Yem Katkı Maddeleri Nişasta Bitkisel Yağ Bitkisel Protein Denizel Yağlar Denizel Proteinler 6
Yöntem - Tüketimlik Balıklar - Oncorhychus sp., Salmo sp., Salvelinus sp. - Akvaryum Balıkları ve Doktor Balıklar dahil edilmedi - Web of Science kullanıldı - Genel: Tür ile ilgili yapılan bütün çalışmalar - Yetiştiricilik-Besleme: Tür ile ilgili sadece yetiştiricilik çalışmaları - «Su Ürünleri Yetiştiriciliğinde Yeni Türlerin Kültüre Alınması ve Karşılaşılan Sorunlar» 24-25 Kasım 2014 Antalya - 7
Yayın Balığı (Silurus glanis) 8
Yayın Balığı (Silurus glanis) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 183 Türkiye 16 Dünya 36 Türkiye 3 Silurus glanis Siluris glanis European catfish Wels catfish European wels 9
Yayın Balığı (Silurus glanis) Besin İhtiyacı Çalışma Aralığı Miktarı Çalışma İBA (g) SBA (g) Sıcaklık C Süresi Yem Tipi Kaynak Protein ve %37-45 (P) ve %45 (P) Florczyk ve Yağ %12-20 (Y) ve %20(Y) 4 16 16-23 50 gün Ticari diğ. (2014) Yağ %15-30 20% 50 270 22-23 60 gün Ticari Mazurkiewicz ve diğ. (2008) Bekcan ve diğ. Protein %30-44 40% 46 106 27 112 gün Pratik* (2006) Protein ve % 37,5-45 (P) %39,5 (P) Has-Schön ve Yağ ve %5-13,5 (Y) ve %9(Y) 145 750 15-26 98 gün Pratik diğ. (2004) Karnivor Türe özgü özel bir yem yok AR-GE çalışması yok Destekleme kapsamında 10
Tilapya (Oreochromis niloticus) 11
Tilapya (Oreochromis niloticus) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 3053 Türkiye 142 Dünya 1167 Türkiye 37 Oreochromis niloticus Nile tilapia 12
Tilapya (Oreochromis niloticus) Yaşama Evresi Ağırlık (g) Protein Kaynağı İhtiyaç (%) Kaynak Fry 0,01 Balık unu 45,0 El-Sayed and Teshima (1992) 0,51 Balık unu 40,0 Al Hafedh (1999) 0,56 Kazein/Jelatin 35,0 Teshima ve diğ.(1985a) Fingerlings 1,29 Kazein 40,0 Teshima ve diğ.(1982) 2,40 Kazein/Jelatin 35,0 3,50 Kazein 30,0 Balık unu/soya Büyütme 24,00 unu 27,5 Anaç 40,00 Balık unu 30,0 45 264 Balık unu 30,0 Balık unu/soya unu 40,0 Balık unu 45,0 Abdelghany (2000a) Wang ve diğ.(1985) Wee and Tuan (1988) Siddiqui ve diğ.(1988) Al Hafedh (1999) El-Sayed ve diğ. 2003) Siddiqui ve diğ. (1998) Kazein/Jelatin 35 40 Gunasekera ve diğ. (1996a, b) 13
Tilapya (Oreochromis niloticus) Amino asit O. niloticus (Protein %) Lisin 5,4 Arjinin 4,1 Histidin 1,5 Treonin 3,3 Valin 3 Losin 4,3 İzolosin 2,6 Mineral Tür İhtiyaç (mg/kg) Kaynak Fosfor O. niloticus < 9000 Watanabe ve diğ.(1980) O. niloticus 4600 Haylor ve diğ.(1988) Magnezyum O. niloticus 600 800 Dabrowska ve diğ.(1989) Çinko O. niloticus 30 Eid ve Ghonim (1994) O. niloticus 79 do Carmo e Sá ve diğ. (2004) Mangan O. niloticus 12 Watanabe ve diğ. (1988) Demir O. niloticus 60 Kleemann ve diğ. (2003) Metihonin 1,3 Sistin 2,1 Fenilalanin 3,2 Destekleme kapsamında Tirosin 1,6 Triptofan 0,6 Fagbenro (2000); Furuya ve diğ. (2012). 14
Turna (Esox lucius) 15
Turna (Esox lucius) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 477 Türkiye 13 Dünya 59 Türkiye 3 Esox lucius Northern sea pike Pike Baltic sea pike 16
Turna (Esox lucius) Kuscka ve diğ. (2005) Alabalık yemi ve canlı Alburnus alburnus yem denemişler. Canlı yem daha iyi büyütmüş Kuscka ve diğ. (2007) Alabalık yemi ile günde iki kez elle ve otomatik yemlik ile beslemişler Devamlı besleme daha iyi büyütmüş Karnivor bir tür Türe ait özel bir yem yok 17
Yılan Balığı (Anguilla anguilla) 18
Yılan Balığı (Anguilla anguilla) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 1759 Türkiye 20 Dünya 109 Türkiye 0 Anguilla anguilla European eel PRO-EEL - Reproduction of European Eel Towards a Self-sustained Aquaculture 19
Yılan Balığı (Anguilla anguilla) Heinsbroek ve diğ. (2013); Støttrup ve diğ. (2013; 2015); Butts ve diğ. (2015) Anaç yemlerine Araşidonik (ARA) asit ilavesi Vitamin c ve e ilavesi Yüksek ARA düzeyi and düşük EPA:ARA düzeyi Yüksek DHA düzeyi ω3:ω6 oranı >2 Balık unu seviyesi %50> Karnivor Destekleme kapsamında Ağırlık (g) Protein Lipit Selüloz < 3 52-56 17-23 0,2 15-200 48 28 0,3 20
Sudak (Sander lucioperca) 21
Sudak (Sander lucioperca) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 306 Türkiye 27 Dünya 96 Türkiye 4 Sander lucioperca Stizostedion lucioperca Pikeperch Zander European pikeperch Larval dönemde beslenme üzerine çalışmalar (HUFA; fosfolipid; CA:P) NutriPerc Federal Ministry of Education and Research, Germany Larva, juvenil ve ergin balıkların besin gereksinimleri 22
Sudak (Sander lucioperca) Larval dönemde (50 mg) Artemia (HUFA ve Vitamic C takviyeli) ve deniz balıkları yemleri ile beslenme Schulz ve diğ. (2007, 2008) 1-2 gr balık ağırlığı protein düzeyi % 26-62 (yağ %10); %52,9 57,7 1-2 gr balık ağırlığı iki farklı protein (% 47 ve 54) ve üç farklı yağ (%9, 13, 17); %47/17 ve 54/17 Kowalski ve diğ. (2010) Balık yağı yerine kısmı olarak yer fıstığı ve keten tohum yağı; tamamen yer fıstığı ve keten tohum yağı karşımı kullanılabilir Ağırlık (g) Protein Lipit Selüloz < 1 63 12 1,5 3-50 56-52 18-23 0,3-1,0 50-300 54 18 0,5 23
Tatlısu Levreği (Perca fluviatilis) 24
Tatlısu Levreği (Perca fluviatilis) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 700 Türkiye 7 Dünya 137 Türkiye 2 Perca fluviatilis Eurasian perch Perch European perch 25
Tatlısu Levreği (Perca fluviatilis) Besin İhtiyacı Miktarı İBA (g) Yem Tipi Kaynak Protein %40-49 3 Semipurified Fiogbe ve diğ. (1996) Yağ 12% 22 Pratik Kestemont ve diğ. (2001) Yağ 15% 34 Pratik Xu ve diğ. (2000) Amino Asit Vücut Yem Langeland (2014) NRC (2011) Langeland (2014) Arjinin 4,2 1,57 Sistin 0,7 0,26 Histidin 1,8 0,65 Isolosin 2,8 1,06 Lösin 4,7 1,75 Lisin 5,4 2,03 4,5 Methionin 2,0 0,73 Fenilalanin 2,6 0,96 Treonin 2,9 1,06 Tirosin 1,9 0,72 Valin 3,1 1,16 26
Hibrit Çizgili Levrek (Morone saxatilis x Morone chrysops) 27
Hibrit Çizgili Levrek (Morone saxatilis x Morone chrysops) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 348 Türkiye 2 Dünya 183 Türkiye 0 Morone saxatilis Morone chrysops Hybrid striped bass Sunshine bass Palmetto bass Commercial bass Striped bass 28
Hibrit Çizgili Levrek (Morone saxatilis x Morone chrysops) Amino Asit Hibrit Çizgili Levrek Alabalık Çipura Tilapya Arjinin 4,3 3,1 2,6 4,2 Lisin 4,0 4,7 5,0 5,1 Methionin + sistin 2,9 2,3 4,0 2,7 Threonin 2,6 3,3 3,7 Webster (2002) Protein ihtiyacı % 40-41 Yağ ihtiyacı % 7-10 Karbonhidrat % 25 dekstrin sindirim kapasitesi Omega 3 en az % 1 olmalı Lesitin ve kolestrol gereksinimi zorunlu değil 29
Karabalık (Clarias gariepinus) 30
Karabalık (Clarias gariepinus) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 1006 Türkiye 28 Dünya 298 Türkiye 10 Clarias gariepinus African catfish African sharptooth catfish TAGEM tarafından desteklenen proje mevcut 31
Karabalık (Clarias gariepinus) Balık Boyu Protein Düzeyi Yağ Düzeyi Larval %55 %9 Önbüyütme %50 - Büyütme %40-42 %10-12 Amino Asit Larval Önbüyütme Büyütme Arjinin 4,5 Histidin 1,0 1,4 Isolosin 1,6 Lösin 4,9 Lisin 5,7 4,5 Methionin 2,5 3,2 Fenilalanin 4,6 Treonin 2,0 Triptofan 1,1 2,6 Valin 2,1 Balık unu ve yağı yerine bitkisel ve diğer hayvansal kaynaklar kullanılabilir Destekleme kapsamında 32
Pengasus (Pangasianodon hypophthalmus) 33
Pengasus (Pangasianodon hypophthalmus) Genel Yetiştiricilik-Besleme Pangasianodon Pangasius Striped catfish Dünya 302 Türkiye 2 Dünya 73 Türkiye 2 Sutchi catfish Swai fish Yellowtail catfish Silver catfish Iridescent shark Basa fish Patin catfish Mekong catfish Vietnamese tra fish Indo-Malay catfish Asian river catfish Asian catfish Tra catfish Pla Pho Thai panga Freshwater catfish Air-breathing catfish 34
Pengasus (Pangasianodon hypophthalmus) Balık Boyu Protein Düzeyi Fingerling %30 Büyütme %25-27 Yemlerde balık unu seviyesi düşük Protein ihtiyacı düşük (%30-32) Yağ ihtiyacı %12 Yemlerde palm ve soya yağı kullanılabilir (Asdari ve diğ. 2011) Bitkisel proteinleri-mısır glüteni kullanabilir (Güroy ve diğ. 2013) Amino Asit Fingerling ve Büyütme Arjinin 4,3 Histidin 1,5 Isolosin 2,6 Lösin 3,5 Lisin 5,1 Methionin 2,3 Fenilalanin 5,0 Treonin 2,0 Tirosin 0,5 Valin 3,0 35
Pengasus (Pangasianodon hypophthalmus) SBO 1,2 1,1 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 x=25,1 y = -0,0001x 2 + 0,005x + 1,0379 R 2 = 0,9568 0 20 40 60 80 100 BU protein değişim oranı (%) 36
Kadife Balığı (Tinca tinca) 37
Kadife Balığı (Tinca tinca) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 394 Türkiye 48 Dünya 55 Türkiye 2 Tinca tinca Tench 38
Kadife Balığı (Tinca tinca) 0,3 gr Protein % 48-50 Yağ %10-12 Gonza lez-rodrı guez ve diğ. (2014a, b) Sáez-Royuela ve diğ. (2015a,b) Garcia ve diğ. (2015) 0,4 gr 90 gün 3 gr 0,3 gr Kümes hayvanları unu % 18 Bezelye protein konsantresi % 29 Soya unu % 25 Bitkisel yağlar kullanılabilir Gonza lez-rodrı guez ve diğ. (2014a, b) Sáez-Royuela ve diğ. (2015a,b) Garcia ve diğ. (2015) 0,4 gr 90 gün 3 gr SBO 2 39
Fırat turnası (Luciobarbus esocinus) 40
Fırat turnası (Luciobarbus esocinus) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 3 Türkiye 3 Dünya 0 Türkiye 0 Luciobarbus esocinus Mangar Pike barbel 41
Siraz (Capoeta capoeta) 42
Siraz (Capoeta capoeta) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 30 Türkiye 20 Dünya 0 Türkiye 0 Capoeta capoeta Trascaucasian barb Sevan khramulya Siah mahi 43
Şabut (Barbus grypus) 44
Şabut (Barbus grypus) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 22 Türkiye 12 Dünya 2 Türkiye 1 Barbus grypus Shibuta Shabut Shirbot Shabbout 45
Şabut (Barbus grypus) Balık ağırlığı 30 g Protein %30 Lipit %17 Düşük oranda balık unu YDO yüksek Marammazi ve Kahkesh (2011) TAGEM tarafından desteklenen «Kültüre Alınma» 46
Yağ Balığı (Pseudophoxinus anatolicus) 47
Yağ Balığı (Pseudophoxinus anatolicus) Genel Yetiştiricilik-Besleme Dünya 1 Türkiye 1 Dünya 0 Türkiye 0 Pseudophoxinus anatolicus Pseudophoxinus egridiri Yag baligi TAGEM Projesi 48
Sonuç ve Öneriler - Endemik olmayan türler için; - Doğaya kaçma riski ve hastalıklar dikkate alınmalı - Düşük protein ve yağ oranı - Balık unu ve yağı ihtiyacı olan - Uygun su kaynakları bulunduğunda - Kapalı Devre Sistemler - Pangasius? - Endemik türler için; - Bulunduğu bölgede üretim çalışmaları yapılabilir - Genetik seleksiyon - Çevresel parametrelere dayanıklılığı, hastalıkları, üretim verimliliği, büyüme hızı - Üreticilere verilen Destek ve Araştırıcılara AR-GE imkanı arttırılmalı 49
Teşekkürler dguroy@yahoo.com dguroy@yalova.edu.tr 50