ÖĞRETMEN ADAYLARININ DEĞER TERCİHLERİ İLE EPİSTEMOLOJİK İNANÇLARININ İNCELENMESİ

629 ÖĞRETMEN ADAYLARININ DEĞER TERCİHLERİ İLE EPİSTEMOLOJİK İNANÇLARININ İNCELENMESİ AN INVESTIGATION OF STUDENT-TEACHERS VALUE PREFERENCES WITH EPISTEMOLOGICAL BELIEFS Fatih BAŞÇİFTÇİ, Nezihe GÜLEÇ, Türkan AKDOĞAN, Zehra KOÇ Selçuk Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü Selçuklu/KONYA basciftci@selcuk.edu.tr nezihegulec88@hotmail.com turkan_akdogan@windowslive.com zehrakoc@hotmail.com.tr Özet Bu araştırmada, öğretmen adaylarının değer tercihleri ile epistemolojik inançları incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının, cinsiyet, yaş, sınıf, öğrenim türü, fakülte, bölüm, nerede kaldığı, mezun olduğu okul türü ve gelir düzeyi değişkenlerine göre değer tercihlerinin farklılaşıp farklılaşmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın evreni, 2009 2010 Eğitim Öğretim yılında, Konya ili Selçuk Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Fakültesi ve Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubu ise, bu fakültelerin çeşitli bölümlerinde öğrenim görmekte olan toplam 768 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada demografik değişkenlerin toplanmasına yönelik kişisel bilgi formu, SDÖ ve Epistemolojik İnanç Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi için bağımsız grup t testi, korelasyon, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), post-hoc Scheffe testi kullanılmış olup n anlamlılığı 0.05 ve 0.01 düzeyinde test edilmiştir. Elde edilen veriler bilgisayarda SPPS for Windows ver. 16.0 yardımıyla istatistiksel teknikler kullanılarak çözümlenmiş ve yorumlanmıştır. Yapılan analizler sonucunda öğretmen adaylarının değer tercihleri ile epistemolojik inançları arasında anlamlı farklar bulunmuştur. Öğretmen adaylarının değer tercihlerinin yaş ve mezun olduğu okul türüne göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Değer Tercihleri, Epistemolojik İnanç, Öğretmen Adayları, Eğitim, Teknik Eğitim Abstract In this research, student-teachers value preferences with epistemological beliefs have been treied to be investigated. In addition it has been tried to determined Whether the value preferences of the student-teachers change according to variations of sex, age, class, kind of education, faculty, department, live where, kind of graduate from high school and earnings level. The space of the research is composed of students who attend in Konya, in Selcuk University Technical Education Faculty, Vocational Education Faculty and Ahmet Kelesoglu Education Faculty in 2009-2010 Educational year. 768 students have been investigated from departments of faculties in this research. In this research personal informations form directed at the collection of demographic variables, Schwartz Value Servey and Epistemological Belief Scale have been utilized. To analyse the data,indepentent Samples t-test, ANOVA, post-hoc Scheffe test, were used and expressiveness of results was tested through the levels of 0.05, 0.01. The data collected were interpreted and analysed by using statistical techniques with the help of SPSS for windows ver: 16.0. As a result of analysis it was found out that there were mainingful differences between the student-teachers value preferences and epistemological beliefs. It has been determined, the student

630 teachers value preferences change according to age and kind of graduate from high school. Keywords: Value Prefences, Epistemological Belief, Student Teacher, Education, Technical Education GİRİŞ 20. yüzyıldan 21. yüzyıla geçerken farklılaşan değerlerle beraber, ülkemizin eğitim-öğretim açısından içinde bulunduğu duruma değinen Oktay (2001); yeni yüzyılın küreselleşme, çok dillilik ve kültürlülük, yaşam boyu eğitim, çok kanallı eğitim, koşullandırma, öğrenme merkezli eğitim değerleri ışığında sistem, içerik ve yöntemler açısından eğitimimizin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır (Oktay 2001). Öğretmen eğitiminde günün gereklerini karşılayacak reformların yapılması için, öğretmenlerin eğitim-öğretim anlayışlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi ve bu faktörlerin onların eğitim durumlarındaki etkilerinin ortaya konulması oldukça önemlidir. Epistemoloji (bilgi ve öğrenmenin doğası) ve bilimin doğasına ilişkin öğretmen inanışlarının öğretim faaliyetlerini etkileyen önemli bir faktör olduğu Doyle, 1990; Lederman 1992; Tsai, 2002 gibi birçok araştırmacı tarafından ortaya konmuştur (Akt: Kaplan, 2006). Epistemoloji Yunanca epistemoloji (bilgi) ve logos (bilim, açıklama, kuram) sözcüklerinin birleşmesinden oluşan, felsefenin bilgi sorununu ele alan; bilginin doğasını, yapısını, kaynağını, kökenini, değerini, ölçütlerini, geçerliliğini, sınırlarını inceleyen felsefe alanı olarak tanımlanabilir (Pears, 2004; Denkel, 2003; Çüçen, 2001; Yazıcı, 1999 dan Akt: Kaplan, 2006). Schommer, epistemolojik inançların tek bir boyuta indirgenemeyecek kadar karmaşık olduğunu, değişik seviyelerde geliştiğini ve birbirleriyle tutarlı bir ilişkiye sahip olduğunu ileri sürmekte ve epistemolojik inançları; Bilginin Yapısı, Bilginin Kesinliği, Bilginin Kaynağı, Bilgiyi Edinme Hızı ve Bilgi Edinme Hızını Denetleme olmak üzere kısmen bağımsız bir şekilde düşünülmesi gereken beş boyuttan oluşmaktadır, şeklinde açıklamaktadır (Yılmaz, 2007). Eğitim aynı zamanda gelecek kuşaklara değer aktarımının yapıldığı bir süreçtir. Bu süreç içerisinde öğretmenlerin sahip oldukları değerler öğrencileri etkileyecektir. Bu varsayımdan yola çıkarak öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının sahip oldukları değerler önem kazanmaktadır (Aktay, 2008). AMAÇ Bu çalışmamızdaki temel amaç öğretmen adaylarının değer tercihleri ile epistemolojik inançları arasındaki ilişkiyi tespit etmektir. Öğretmen adaylarının, cinsiyet, yaş, sınıf, öğrenim türü, fakülte, nerede kaldığı, mezun olduğu okul türü ve gelir düzeyi değişkenlerine göre değer tercihlerinin farklılaşma gösterip göstermediği belirlenmeye çalışılmıştır. YÖNTEM Araştırma Modeli Bu araştırma veri bağlamında nicel bir paradigmaya sahiptir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırma, Epistemolojik İnanç Ölçeği (EİÖ) ve Schwartz Değerler Ölçeği ne (SDÖ) dayanan veriler üzerinde yürütülmüştür. Çalışma Evreni ve Grubu Araştırmanın çalışma evreni 2009-2010 Eğitim Öğretim yılında Selçuk Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Fakültesi ve Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi öğretmen adaylarından oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubu ise, bu fakültelerin çeşitli bölümlerinde öğrenim görmekte olan 273 kız, 494 ü de erkek olmak üzere toplam 767 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırma grubu belirtilen fakültelerde öğrenim görmekte olan öğretmen adayları arasından tesadüfî küme örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Veri Toplama Araçları Bu araştırmada gerekli bilgileri toplamak amacıyla, Kişisel Bilgi Formu, EİÖ ve SDÖ kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan ankette öğretmen adaylarının cinsiyet, yaş, sınıf ve öğrenim durumu, fakülte, nerede kaldığı, mezun olduğu okul türü, gelir düzeyi durumlarını belirten çoktan seçmeli toplam 7 soru yer almaktadır. Araştırmada, öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarını ölçmek amacıyla Schommer (1990) tarafından geliştirilen ve Deryakulu ve Büyüköztürk (2002)

631 tarafından Türk Üniversite öğrencileri üzerinde geçerlik ve güvenirliği saptanan Epistomolojik İnanç Ölçeği (EİÖ) ve Schwartz H. Shalom tarafından geliştirilen Schwartz Value Servey (SVS)/Schwartz Değerler Ölçeği (SDÖ) ölçeği kullanılmıştır. Verilerin Analizi (İstatistiksel Teknikler) Araştırmada, istatistiksel teknik olarak t testi, yüzdelik frekans, korelasyon ve varyans analizi (Anova), Schefe Testi ve Tukey Testi kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının cinsiyetlerine ve sınıf düzeylerine göre epistemolojik inançlarındaki farklılaşma durumu t testi ile analiz edilmiştir. Öğretmen adaylarının kaldığı yer ve gelir düzeyine göre epistemolojik inançlardaki farklılaşma durumu ise f testi (Anova) ile test edilmiştir. İstatistiksel analizler bilgisayar ortamında SPSS 16.0 programıyla yapılmıştır. BULGULAR Bu bölümde öğretmen adaylarına uygulanan SDÖ ile EİÖ nden elde edilen veriler üzerinde yapılan istatistiksel analizler sunulmuştur. Tablo 1. Cinsiyet değişkenine göre değer yargılarına yönelik puanlara ait t testi Cinsiyet n X Ss t Hazcılık Erkek 494 16.71 3.54853 Kız 273 16.13 3.37634 2.203 Evrensellik Erkek 494 52.91 8.33191 Kız 273 55.04 7.05421-3.568 Yardımseverlik Erkek 494 53.54 8.15876 Kız 273 56.15 8.19573-4.246 Uyum Erkek 494 23.45 3.66124 Kız 273 24.53 3.38682-4.000 Yetenek Erkek 493 25.91 4.57468 Kız 273 24.42 3.96253 4.512 Çaba Erkek 494 63.09 8.83425 Kız 273 61.38 7.26909 2.732 Tablo 1 incelendiğinde değer yargılarına ait hazcılık alt boyutunda kız öğrencilerin ortalamalarının X =16.13, erkek öğrencilerin ortalamalarının ise X =16.71 olduğu görülmektedir. Ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=2.203, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği görülmektedir. Anlamlı fark erkek öğrenciler lehinedir. Evrensellik alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=-3.568, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın kız öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Yardımseverlik alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=-4.246, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın kız öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Uyum alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=-4.000, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın kız öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Yetenek alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=4.512, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın erkek öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Çaba alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=2.732, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın erkek öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Tablo 2. SDÖ göre uyum boyutunun yaş değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 93.433 2 46.717 3.632 0.027 Gruplar içi 9839.868 765 12.863 Toplam 9933.301 767

632 Tablo 3. SDÖ göre uyum boyutunun yaş değişkenine göre Scheffe testi Yaş Yaş Anlamlı Fark Std. Hatası Sig. 20 yaş altı 26 üstü 1.58461(*) 0.64603 0.050 Tablo 2 ve Tablo 3 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 2) yaşın uyuma etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların yaşları arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=3.62, p<0.027). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 3 de Scheffe testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, 20 yaş altı (N=258) ile 26 yaş üstü (N=35) arasında 20 yaş altı lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 4. SDÖ göre uyum boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 268.682 3 89.561 7.080 0.000 Gruplar içi 9664.619 764 12.650 Toplam 9933.301 767 Tablo 5. SDÖ göre uyum boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Scheffe testi Mezun Olunan Okul Türü Mezun Olunan Okul Türü Anlamlı Fark Std. Hatası Sig. Düz lise -3.97111(*) 0.88719 0.000 Fen lisesi Meslek lisesi -3.19698(*) 0.85349 0.003 Anadolu lisesi -3.27622(*) 0.90609 0.005 Tablo 4 ve Tablo 5 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 4) mezun olunan okul türünün uyuma etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların mezun olunan okul türleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=7.080, p<0.000). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 5 de Scheffe testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, Düz lise (N=149) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Düz lise lehine; Meslek lisesi (N=493) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Meslek lisesi lehine; Anadolu Lisesi (N=107) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Anadolu lisesi lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 6. SDÖ göre evrensellik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 1021.389 3 340.463 5.466 0.001 Gruplar içi 47523.712 763 62.285 Toplam 48545.100 766 Tablo 7. SDÖ göre evrensellik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Scheffe testi Mezun Olunan Okul Türü Mezun Olunan Anlamlı Std. Okul Türü Fark Hatası Sig. Düz lise -7.38665(*) 1.96934 0.003 Fen lisesi Meslek lisesi -6.12587(*) 1.89384 0.015 Anadolu lisesi -7.37643(*) 2.01057 0.004 Tablo 6 ve Tablo 7 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 6) mezun olunan okul türünün evrenselliğe etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların mezun olunan okul türleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=5.466, p<0.001). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu

633 belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 7 de Scheffe testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, Düz lise (N=149) ile Fen lisesi (N=18) arasında Düz lise lehine; Meslek Lisesi (N=493) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Meslek Lisesi lehine; Anadolu Lisesi (N=107) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Anadolu Lisesi lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 8. SDÖ göre yardımseverlik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 908.570 3 302.857 4.503 0.004 Gruplar içi 51384.741 764 67.258 Toplam 52293.311 767 Tablo 9. SDÖ göre yardımseverlik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Scheffe testi Mezun Olunan Anlamlı Mezun Olunan Okul Türü Std. Hatası Sig. Okul Türü Fark Meslek lisesi 2.14669(*) 0.76473 0.049 Düz lise Fen lisesi 6.29556(*) 2.04571 0.024 Tablo 8 ve Tablo 9 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 8) mezun olunan okul türünün yardımseverliğe etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların mezun olunan okul türleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=4.503, p<0.004). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 9 da Scheffe testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, Düz lise (N=149) ile Meslek lisesi (N=493) arasında Düz lise lehine; Düz Lise (N=149) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Düz Lise lehine; anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 10. SDÖ göre geleneksellik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 329.548 3 109.849 4.047 0.007 Gruplar içi 20711.821 763 27.145 Toplam 21041.369 766 Tablo 11. SDÖ göre geleneksellik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Scheffe testi Mezun Olunan Anlamlı Mezun Olunan Okul Türü Std. Hatası Sig. Okul Türü Fark Düz lise -4.47092(*) 1.30010 0.008 Fen lisesi Meslek lisesi -3.73191(*) 1.25025 0.031 Anadolu lisesi -3.85202(*) 1.32731 0.039 Tablo 10 ve Tablo 11 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 10) mezun olunan okul türünün gelenekselliğe etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların mezun olunan okul türleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=4.047, p<0.007). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 11 de Scheffe testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, Düz lise (N=149) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Düz lise lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür.

634 Tablo 12. SDÖ göre güvenlik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 626.157 3 208.719 5.421 0.001 Gruplar içi 29413.654 764 38.500 Toplam 30039.811 767 Tablo 13. SDÖ göre güvenlik boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Scheffe testi Mezun Olunan Anlamlı Mezun Olunan Okul Türü Std. Hatası Sig. Okul Türü Fark Düz lise -5.35333(*) 1.54775 0.008 Fen lisesi Meslek lisesi -4.25355(*) 1.48894 0.044 Anadolu lisesi -5.57944(*) 1.58072 0.006 Tablo 12 ve Tablo 13 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo12) mezun olunan okul türünün güvenliğe etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların mezun olunan okul türleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=5.421, p<0.001). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 13 de Scheffe testi görülmektedir. Bu testin sonucunda: Düz lise (N=149) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Düz lise lehine; Meslek lisesi (N=493) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Meslek lisesi lehine; Anadolu Lisesi (N=107) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Anadolu lisesi lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 14. Cinsiyet değişkenine göre EİÖ alt boyutlarına ait puanların t testi Cinsiyet n X Ss t Öğrenmenin Çabaya Bağlı Erkek 494 63.65 9.07 Olduğuna Dair İnanç Kız 273 61.99 7.21 2.610 Öğrenmenin Yeteneğe Bağlı Erkek 494 45.88 7.130 Olduğuna Dair İnanç Kız 272 47.40 6.05-2.989 Tek Bir Doğrunun Var Erkek 494 31.43 5.51 Olduğuna Dair İnanç Kız 273 31.41 4.20 0.046 Tablo 14 incelendiğinde öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna dair inanç alt boyutunda kız öğrencilerin ortalamalarının X =61.99, erkek öğrencilerin ortalamalarının ise X =63.65 olduğu görülmektedir. Ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=2.610, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği görülmektedir. Anlamlı fark erkek öğrenciler lehinedir. Öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna dair inanç alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=-2.989, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın kız öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Tek bir doğrunun var olduğuna dair inanç alt boyutunda ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını ortaya koymak amacıyla hesaplanan t değerinin (t=0.046, p<0.05) 0.05 düzeyinde anlamlı bir farkı ifade ettiği ve anlamlı farkın erkek öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Tablo 15. EİÖ göre öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna inanç boyutunun yaş değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 555.22 2 277.61 3.87 0.021 Gruplar içi 54798.92 765 71.63 Toplam 55354.15 767

635 Tablo 16. EİÖ göre öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna inanç boyutunun yaş değişkenine göre Tukey testi Yaş Yaş Anlamlı Fark Std. Hatası Sig. 20 yaş altı 26 yaş üstü 3.89103 * 1.52456 0.029 Tablo 15 ve Tablo 16 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 15) yaşın öğrenmenin çabaya bağlı olduğu inancına etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların yaşları arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=3.876, p<0.021). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 16 da Tukey testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, 20 yaş altı (N=258) ile 26 yaş üstü (N=35) arasında 20 yaş altı lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 17. EİÖ göre öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna inanç boyutunun mezun olunan okul türü değişkenine göre Anova testi Gruplar arası 723.403 3 241.134 5.302 0.001 Gruplar içi 34698.616 763 45.477 Toplam 35422.018 766 Tablo 18. EİÖ göre öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna inanç ve tek bir doğrunun var olduğuna dair inanç boyutlarının mezun olunan okul türü değişkenine göre Tukey testi Mezun Okul Türü Mezun Okul Türü Anlamlı Fark Std. Hatası Sig. Fen lisesi Düz lise -6.55556 * 1.68216 0.001 Meslek lisesi -5.50271 * 1.61830 0.004 Anadolu lisesi -6.02596 * 1.71799 0.003 Tablo 17 ve Tablo 18 incelendiğinde Anova tablosundan (Tablo 17) mezun olunan okul türünün öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna inanç boyutuna etki ettiği görülmüştür. Dolayısıyla, grupların mezun olunan okul türleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur (F=5.302, p<0.001). Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek için gruplar birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tablo 18 de Tukey testi görülmektedir. Bu testin sonucunda, Düz lise (N=149) ile Fen lisesi (N=18) arasında Düz lise lehine; Meslek Lisesi (N=493) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Meslek Lisesi lehine; Anadolu Lisesi (N=107) ile Fen Lisesi (N=18) arasında Anadolu Lisesi lehine anlamlı farklılıklar görülmüştür. Tablo 19 da SDÖ nden elde edilmiş değerler ile EİÖ nde bulunan alt boyutlar arasındaki korelasyon görülmektedir. Öğrenmenin Çabaya Bağlı Olduğuna dair İnanç, Öğrenmenin Yeteneğe Bağlı Olduğuna dair İnanç, Tek Bir Doğrunun Var Olduğuna Dair İnanç boyutlarının değer yargılarının alt boyutları ile ilişkisi epistemolojik inançlar doğrultusunda incelenmiştir. Tablo na göre değer yargılarının alt boyutları ile epistemolojik inançların alt boyutları arasında bir ilişki vardır ve ilişki pozitif yönlüdür.

636 Tablo 19. SDÖ elde edilmiş değerler ile EİÖ bulunan alt boyutlar arasındaki korelasyon Öğrenmenin Çabaya Bağlı Olduğuna dair İnanç Öğrenmenin Yeteneğe Bağlı Olduğuna dair İnanç Tek Bir Doğrunun Var Olduğuna Dair İnanç Güçtoplam 0.223 ** 0.505 ** 0.108 ** Başarı 0.234 ** 0.555 ** 0.135 ** Hazcılık 0.186 ** 0.351 ** 0.114 ** Uyarılma 0.151 ** 0.435 ** 0.095 ** Özdenetim 0.190 ** 0.687 ** 0.137 ** Evrensellik 0.198 ** 0.824 ** 0.157 ** Yardımseverlik 0.222 ** 0.739 ** 0.184 ** Geleneksellik 0.259 ** 0.671 ** 0.156 ** Uyum 0.261 ** 0.767 ** 0.176 ** Güvenlik 0.315 ** 0.694 ** 0.136 ** **p<0.01 TARTIŞMA VE SONUÇ Araştırmamızda öğretmen adaylarının Değer Tercihleri ile Epistemolojik İnançları arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışmanın bu bölümünde araştırma bulgularından çıkarılan sonuçlara yer verilmiş, bunlara bağlı olarak öneriler geliştirilmiştir. Öğretmen adaylarının değer tercihleri cinsiyetlerine göre; güç, başarı, uyarılma, özdenetim, geleneksellik, güvenlik alt boyutlarında herhangi bir farklılaşma görülmemekle birlikte hazcılık, evrensellik, yardımseverlik, uyum, yetenek, çaba alt boyutlarında farklılaşma olduğu görülmektedir. Kız öğrenciler evrensellik, yardımseverlik ve uyumu daha fazla tercih ederlerken erkek öğrencilerin hazcılık, yetenek ve çabayı daha fazla tercih ettikleri görülmektedir. Elde ettiğimiz bu sonuçlar ile Aktay (2008) ve Bayraktar (2009) çalışmaları birbirlerini destekler niteliklerdedir. Tanıt (2007) tarafından yapılan araştırma ise aksi yönde bulgular elde etmiştir. Bunun sebebi olarak ise bu araştırmanın sadece eğitim yöneticilerine yapılmış olması olabilir. Öğretmen adaylarının değer tercihleri yaş değişkenine göre; güç, başarı, uyarılma, özdenetim, geleneksellik, güvenlik, hazcılık, evrensellik, yardımseverlik, yetenek, çaba alt boyutlarında herhangi bir farklılaşma görülmemekle birlikte, uyum alt boyutunda farklılaşma olduğu bulunmuştur. 20 yaş altı ile 26 yaş üstü arasında 20 yaş altı lehine anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Elde ettiğimiz bu sonuçlar Tanıt (2007) tarafından yapılan araştırma tarafından desteklenmektedir. Fakat Aktay (2008) tarafından yapılan araştırmada aksi yönde bulgular elde edilmiştir. Öğretmen adaylarının değer tercihleri mezun olduğu okul türü değişkenine göre; güç, başarı, uyarılma, özdenetim, hazcılık, yetenek, çaba alt boyutlarında herhangi bir farklılaşma görülmemekle birlikte evrensellik, yardımseverlik, geleneksellik, uyum, güvenlik alt boyutlarında farklılaşma olduğu bulunmuştur. Yapılan literatür taramasında bu bulguyla uyumlu bir sonuca rastlanmamıştır. Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları cinsiyetlerine göre; öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna dair inanç, öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna dair inanç ve tek bir doğrunun var olduğuna dair inanç alt boyutlarında farklılaşma olduğu görülmektedir. Kız öğrenciler, öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna dair inancı daha fazla tercih ederlerken erkek öğrencilerin öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna dair inanç ve tek bir doğrunun var olduğuna dair inancı daha fazla tercih ettikleri görülmektedir. Elde ettiğimiz sonuçlar Aksan (2006) tarafından yapılan çalışma tarafından desteklenmektedir.

637 Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları yaş değişkenine göre, öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna dair inanç ve tek bir doğrunun var olduğuna dair inanç alt boyutlarında herhangi bir farklılaşma görülmemekle birlikte, öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna dair inanç alt boyutunda farklılaşma olduğu bulunmuştur. 20 yaş altı ile 26 yaş üstü arasında ve 21 25 arası yaş ile 26 yaş üstünde anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Yılmaz (2007) tarafından yapılan araştırmada aksi yönde bulgular elde edilmiştir. Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları mezun olunan okul türü değişkenine göre, öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna dair inanç alt boyutlarında herhangi bir farklılaşma görülmemekle birlikte, öğrenmenin yeteneğe bağlı olduğuna dair inanç ve tek bir doğrunun var olduğuna dair inanç alt boyutunda farklılaşma olduğu bulunmuştur. Yılmaz (2007) tarafından yapılan araştırmada aksi yönde bulgular elde edilmiştir. Bunun yapılan araştırmada mezun olunan okul türünün bir değişken olarak incelenmeyip karşılaştırmaya gidilmediğinden kaynaklandığı düşünülebilir. Son olarak; çalışmamıza katılan ve örneklem grubumuzu oluşturan öğretmen adaylarının, SDÖ alt boyutları ile EİÖ toplam puanları arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere yapılan Pearson korelasyon analizi sonucunda, değişkenler arasındaki ilişkiler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Başka bir ifadeyle; öğretmen adaylarının değer tercihleri ile epistemolojik inançları arasında anlamlı bir ilişki vardır. ÖNERİLER Araştırmamızın bulgularından elde edilen sonuçlar doğrultusunda önemli olduğu düşünülen bazı önerilere yer verilmiştir. Öğretmen yetiştiren fakültelerin programlarında, öğretmen adaylarının değer yargıları ile epistemolojik inançlarını geliştirecek, öğrenmeyi öğrenme, bilgi felsefesi, bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri vb. derslere yer verilebilir. Öğretmen adaylarına olumlu değerler kazandıracak seminer, konferans gibi çeşitli etkinliklere yer verilebilir. Öğretmen adaylarının uyum problemlerini ortadan kaldırmak için alıştırma ve kaynaştırma etkinlikleri düzenlenebilir. Bu etkinlikler sonucunda öğrenciler arasında bilgi alışverişi artacağından uyum sorunu da ortadan kalkabilir. Eğitim sürecinde önemli bir rol oynadığı bilinen epistemolojik inançların eğitim yaşantılarını üst düzeye çıkarmak için bir fırsat olduğu unutulmamalı, öğrenme-öğretme süreçlerinin daha etkili ve verimli kılınmasında epistemolojik inançlardan yararlanılabilir. KAYNAKÇA Aksan, N. (2006); Üniversite Öğrencilerinin Epistemolojik İnançları ile Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Çanakkale. Aktay, A. (2008); Yönetici ve Öğretmenlerin Değer Tercihleri ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Bayraktar, M. (2009); Lise Son Sınıf Öğrencilerin Değer Tercihleri ve Meslek Tercihleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, İstanbul. Çüçen, K.A. (2001); Bilgi Felsefesi. Asa Kitabevi, Bursa. Denkel, A. (2003); Bilginin Temelleri. Doruk Yayımcılık, Ankara.

638 Doyle, W. (1990); Case Methods in the Education of Teachers. Teacher Education Quarterly, Cilt:17, Sayı:1, 7-16. Kaplan, A. Ö. (2006); Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnanışlarının Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulamasındaki Yansımaları: Durum Çalışması. Doktara Tezi Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Lederman, N. G. (1992); Students and Teachers Conceptions of The Nature of Science. A Rewiev of the Research, Journal of Research in Science Teaching, Cilt:29, Sayı:4, 331-359. Oktay, A.(2001); 21. Yüzyılda Yeni Eğilimler ve Eğitim. Bulunduğu Eser: 21. Yüzyılda Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi, Serdar Eğitim Araştırma Yayıncılık Ltd. Şti. İstanbul. Pears, D. (2004); Bilgi Nedir?. Çeviren: Abdülbaki Güçlü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara. Tanıt, T. (2007); Eğitim Yöneticilerinin Değer Tercihleri İle Yaratıcılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Say:53-65, İstanbul. Tsai, C. C. (2002); Nested Epistemologies: Science Teachers Beliefs of Teaching, Learning and Science. International Journal of Science Education. Cilt:24, Sayı:8, 771-783. Yazıcı, S. (1999); Felsefeye Giriş. Alfa Yayınları, İstanbul. Yılmaz, A. (2007); Hemşirelik Öğrencilerinin Epistemolojik İnançları ile Denetim Odağı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.