KUŞAKTAN KUŞAĞA AİLE ANKETİ 1. KAHRAMANLAR Aileniz kimleri kahraman olarak kabul eder? En çok kime hayranlık duyarsınız? Ailenizin önceki kuşakları, kimleri kahraman olarak görürdü? Ailenizin geçmişine baktığınızda, kuşaktan kuşağa aktarılan kahramanlık hikayeleri var mı? Sizce bir kahraman güçlüklerle nasıl başa çıkar? 2. KİTAPLAR VE EFSANELER Ailenizin en beğendiği kitap, şiir, masal ve/veya efsaneler hangileridir? Ailenizde kuşaktan kuşağa geçen her hangi bir hikaye veya efsane var mı? Bunlar hangi yönlerden aileniz için önemlidir? Bu hikayelerin sizi güldüren, ağlatan veya cesaretlendiren özellikleri nelerdir? 3. SANAT Aileniz için özel önem taşıyan bir sanat eseri (resim, heykel, müzik parçası, tiyatro oyunu, anıt, vb) var mı? Bu eseri biraz tanıtıp, ailenizden kim veya kimler için özel önemi olduğunu belirtiniz. 4. SPOR VE OYUNLAR Aile içi geleneksel olarak uğraşılan bir spor dalı veya oynanan bir oyun (iskambil, video, tavla, satranç, monopoli, vb) var mı? Bu spor veya oyunlar, ailenizin, yaşadığı zorluklarla başa çıkmasına olumlu katkı yapmış mıdır? 5. PARA Aileniz parayı nasıl idare eder? Çok paranız olsaydı ne yapardınız? Çok az paranız olsaydı ne yapardınız? Aileniz kuşaktan kuşağa parayı nasıl değerlendirmiştir? 6. ARKADAŞLIK Aileniz için arkadaşlığın anlamı nedir? Ailenizin arkadaşlıkları nasıldır? Örneğin, arkadaşlıklarınız uzun süreli midir, kısa süreli mi, arkadaşlarınızla sık sık mı görüşürsünüz, seyrek mi? Arkadaşlarınızdaki hangi özellikleri beğenirsiniz? Bu özelliklerin hangilerinin kendinizde de olduğunu düşünüyorsunuz? 1
7. ZOR ZAMANLAR Ailenizin kuşaklar boyunca karşılaştığı hangi olaylarla başa çıkması zor olmuştur? Olay sırasında ve sonrasında hangi başa çıkma yöntemleri kullanılmıştır? Bu olaylardan kendinize hangi çıkarımları yaptınız? Başkalarının zor dönemlerinde neler yaparsınız? 8. İYİ ZAMANLAR Ailenizde yaşanan hangi olaylar mutluluk ve neşe kaynağı olmuştur? Anne- babanız, büyük anne-büyük babanız için yaşanan hangi olaylar mutlu olaylar olarak hatırlanır? Ailenizin yaşamış olduğu mutlu bir olayda aile bireyleri neler hissetmiş, ve nasıl davranmışlardı? Ailenizdeki bireylerin mutluluğu size neler hissettirir? 9. GELENEKLER Ailenizdeki geleneksel kutlamalardan (bayram, doğum günü, evlilik yıldönümü, vb) örnek verir misiniz? Anne babanızın, büyük anne büyük babanızın evlerinde bu kutlamalar nasıl yapılıyordu? Ailenizde kuşaktan kuşağa geçen en eski gelenek nedir? Siz ailenizin hangi geleneğini çocuklarınızın da sürdürmesini istersiniz? 10. MESLEKLER Çocuklar için: Büyüdüğünüzde ne tür bir işiniz olmasını istiyorsunuz? Anne babalar için: Siz çocukken büyüdüğünüzde mesleğinizin ne olmasını istiyordunuz? Aileniz için hangi mesleklerin özel bir yeri, önemi vardır? Ailenizde kime/kimlere mesleği nedeniyle hayranlık duyulur? 11. SOSYAL AKTİVİTELER, HOBİLER VE MERAKLARINIZ Sosyal aktiviteleriniz nelerdir? Hobileriniz nelerdir? İlgi ve merak duyduğunuz için öğrenmek istediğiniz yeni konular var mı? Varsa nelerdir? Aile büyüklerinizin hobileri nelerdi ve aktivitelerle uğraşırdı? Bunlardan hangileri kuşaktan kuşağa devam etmektedir? 12. İNANÇLAR Ailenizde nelere inanılır? (dinsel inançlar, nazar, geleneksel inançlar, süper güçler, uğur getiren inançlar vb.) Bunlardan hangileri kuşaktan kuşağa geçmektedir? Her hangi bir kriz durumunda, korku, travma, üzüntü halinde hangi inançlarınızdan destek alırsınız? 2
13. AMAÇLAR Aileniz için hayatın anlamı olarak görülen amaçlar var mıdır? Ailenizin eski kuşaklarından bu yana, amaç edinilmesi istenen neler vardır? Siz çocuklarınızın nasıl amaçlara sahip olmasını istersiniz? 14. GELECEK Bir ay içinde ailenizde neyin gerçekleşmesini istersiniz? Bir yıl içinde ailenizde neyin gerçekleşmesini istersiniz? Çevrenizde, ülkenizde, dünyada önümüzdeki yıl içinde nelerin gerçekleşmesini istersiniz? Dünya için en çok gerçekleşmesini istediğiniz dileği bir cümle haline getiriniz. Bu cümlenizi diğer aile bireyleri ile paylaşın ve ailenizi temsilen ortak bir cümle oluşturunuz. Bu cümleyi bir yıl boyunca hergün tekrar ediniz. 15. DEĞERLER Ailenizden hangi değerleri aldınız? [ sabır, huzur, barış, azim, takdir etme, şefkat, kardeşlik, işbirliği, cesaret, kararlılık, sadakat, özgürlük, bağışlayıcılık, mizah, neşe, yardım, sadelik, uyum, minnettarlık, sevgi, disiplin, zarafet, irade, bağlılık, dürüstlük, birlik, soğuk kanlılık, merak, güç canlılık, takım ruhu, vb.] Aileniz en çok hangi değerlere önem verir? Ailenizin gelecek kuşaklarının hangi değerlere sahip olmasını istersiniz? 16. DAYANIKLILIK / İRADE Ailenizin iradesini güçlü olarak göstermiş olduğu olaylar var mı? Ailenizin dayanıklılığını en iyi ifade eden bir olayı anlatır mısınız? 17. ÖZLÜ SÖZLER ( MOTTO ) Ailenizin büyüklerinden sık sık duyduğunuz, kulağınızda yer etmiş özlü sözler, deyişler var mıdır? [ Davul dengi dengine vurur. İşleyen demir ışıldar. vb ] Bu sözler, deyişler arasında dünyanın gelişmesine katkı yapabilecek anlamda olanını seçer misiniz. 18. HAYALLER Ailenizin geçmiş kuşaklarının hangi hayallerinin gerçekleşmiş olduğunu düşünüyorsunuz? Hangi davranışlar ailenizin hayallerinin gerçekleşmesine yardımcı olabilir? 3
Aile Terapisinde metafor kullanımının olumlu etkileri göz önünde bulundurularak, bu anket uygulandıktan sonra aşağıdaki hikayenin paylaşılması önerilir. Kahve, Patates ve Yumurta Bir zamanlar, her şeyden sürekli şikayet eden; her gün hayatının ne kadar berbat olduğundan yakınan bir kız vardı. Hayat, ona göre, çok kötüydü ve sürekli savaşmaktan, mücadele etmekten yorulmuştu. Bir problemi çözer çözmez, bir yenisi çıkıyordu karşısına. Genç kızın bu yakınmaları karşısında, mesleği aşçılık olan babası ona bir hayat dersi vermeye niyetlendi. Onu mutfağa götürdü. Üç ayrı cezveyi suyla doldurdu ve ateşin üzerine koydu. Cezvelerdeki sular kaynamaya başlayınca, bir cezveye bir patates, diğerine bir yumurta, sonuncusuna da kahve çekirdeklerini koydu. Daha sonra kızına tek kelime etmeden, beklemeye başladı. Kızı da hiçbir şey anlamadığı bu faaliyeti seyrediyor ve sonunda karşılaşacağı şeyi görmeyi bekliyordu. Ama o kadar sabırsızdı ki, sızlanmaya ve daha ne kadar bekleyeceklerini sormaya başladı. Babası onun bu ısrarlı sorularına cevap vermedi. Yirmi dakika sonra, adam, cezvelerin altındaki ateşi kapattı. Birinci cezveden patatesi çıkardı ve bir tabağa koydu. İkincisinden yumurtayı çıkardı, onu da bir tabağa koydu. Daha sonra son cezvedeki kahveyi bir fincana boşalttı. Kızına dönerek sordu: - Ne görüyorsun? - Patates, yumurta ve kahve? diye alaylı bir cevap verdi kızı. Daha yakından bak bir de dedi baba, patatese dokun. Kız denileni yaptı ve patatesin yumuşamış olduğunu söyledi. - Aynı şekilde, yumurtayı da incele. Kız, kabuğunu soyduğu yumurtanın katılaştığını gördü. En sonunda, kızının kahveden bir yudum almasını söyledi.. Söylenileni yapan kızın yüzüne, kahvenin nefis tadıyla bir gülümseme yayıldı. Ama yine de bütün bunlardan bir şey anlamamıştı: - Bütün bunlar ne anlama geliyor baba? Babası, patatesin de, yumurtanın da, kahve çekirdeklerinin de ayni sıkıntıyı yaşadıklarını, yani kaynar suyun içinde kaldıklarını anlattı. Ama her biri bu sıkıntı karşısında farklı farklı tepkiler vermişlerdi. Patates daha önce sert, güçlü ve tavizsiz görünürken, kaynar suyun içine girince yumuşamış ve güçten düşmüştü. 4
Yumurta ise çok kırılgandı; dışındaki ince kabuğun içindeki sıvıyı koruyordu. Ama kaynar suda kalınca, yumurtanın içi sertleşmiş katılaşmıştı. Ancak, kahve çekirdekleri bambaşkaydı. Kaynar suyun içinde kalınca, kendileri değiştiği gibi suyu da değiştirmişlerdi ve ortaya tamamen yeni bir şey çıkmıştı. - Sen hangisisin? diye sordu kızına. Bir sıkıntı kapını çaldığında nasıl tepki vereceksin? Patates gibi yumuşayıp ezilecek misin? Yumurta gibi, kalbini mi katılaştıracaksın? Yoksa, kahve çekirdekleri gibi, başına gelen her olayın duygularını olgunlaştırmasına ve hayatına ayrı bir tat katmasına izin mi vereceksin? Zafer Selma KÖKTUNA F. Nurçin ÇAĞLAR 5